Na opcjach menedżerskich można skorzystać podatkowo

Na opcjach menedżerskich można skorzystać
podatkowo
Dziennik Gazeta Prawna | wydanie: 14 maja 12 (nr 92)
Autorzy:
Krzysztof Kaczmarek, partner zarządzający w TPA Horwath
Mariusz Stefaniak, konsultant w TPA Horwath
Przyznanie opcji menedżerskich, w przeciwieństwie do premii czy bonusów, nie stanowi
dla beneficjenta przychodu ze stosunku pracy
Mechanizm opcji menedżerskich polega na przyznaniu osobom zarządzającym spółką prawa
do zakupu akcji spółki po preferencyjnej cenie, najczęściej niższej od wartości rynkowej. Jest to
znane i chętnie wykorzystywane narzędzie w motywowaniu kadry zarządzającej w spółkach
akcyjnych. Umożliwia ono interesariuszom, tworzącym kadrę menedżerską, wejście do grona
akcjonariuszy spółki, dzięki czemu cel w postaci długotrwałego wzrostu wartości akcji spółki,
staje się wspólnym celem obu tych grup. Status właścicieli spółki jest dodatkowym czynnikiem
motywującym menedżerów do efektywnego zarządzania, nie tylko ze względu na możliwość
uzyskania korzyści ekonomicznych w postaci dywidendy bądź zysku ze sprzedaży akcji, ale
również przez wzmocnienie utożsamiania się z firmą. Co więcej, zaplanowanie programu opcji
menedżerskich, jako realizowanego w dłuższej perspektywie czasowej przyczynia się do
zmniejszenia fluktuacji kadrowych na kluczowych stanowiskach.
Nie powstaje przychód
Analizując możliwość wykorzystania programu motywacyjnego opartego na opcjach
menedżerskich, często pomija się korzyści podatkowe, jakie taki program zapewnia. Przyznanie
opcji menedżerskich, w przeciwieństwie do premii czy też bonusów nie stanowi dla beneficjenta
przychodu ze stosunku pracy. Dzięki temu pracodawca nie występuje tu w roli płatnika, jak to
ma miejsce w przypadku świadczeń wynikających z umowy o pracę. Ponadto przyznanie opcji
nie jest podstawą do obliczenia składek na ubezpieczenie społeczne, które obciążałyby również
pracodawcę. Po stronie menedżera-pracownika przyznanie opcji - w przeciwieństwie do premii
czy bonusów - nie generuje przychodu. Nie można bowiem uznać, że przyznanie opcji stanowi
przysporzenie o charakterze definitywnym i o określonej wysokości. Podobnie zrealizowanie
opcji przez zakup akcji po cenie niższej niż rynkowa, co do zasady nie skutkuje po stronie
nabywcy obowiązkiem zapłaty podatku (dochód uzyskany w ten sposób, co do zasady nie
podlega opodatkowaniu). Należy jednak mieć na uwadze, że jakkolwiek dochód stanowiący
nadwyżkę wartości rynkowej akcji nad wydatkami na ich objęcie nie podlega opodatkowaniu w
momencie objęcia akcji, opodatkowaniu podlega dochód z odpłatnego zbycia tych akcji.
Preferencyjność omawianego rozwiązania polega zatem na odroczeniu momentu
opodatkowania uzyskanych korzyści do chwili sprzedaży objętych akcji oraz do opodatkowania
faktycznie uzyskanego dochodu, a nie wirtualnej wartości jaką jest różnica pomiędzy ceną
zapłaconą za akcje a ich wartością rynkową w dniu nabycia.
Uwaga na uchwałę
Kluczową sprawą przy korzystaniu z opcji menedżerskich będzie konstrukcja programu
motywacyjnego. Zdarza się bowiem, że zasady takiego programu zostają określone w
regulaminie bądź innym dokumencie wewnętrznym spółki ustanowionym decyzją zarządu. W
takiej sytuacji, przedstawiona korzyść w postaci odroczenia momentu opodatkowania, nie
znajdzie zastosowania, gdyż dochód stanowiący nadwyżkę między wartością rynkową akcji
1
objętych a wydatkami poniesionymi na ich objęcie nie podlega opodatkowaniu w momencie
objęcia tych akcji wyłącznie w przypadku objęcia przez osoby uprawnione na podstawie
uchwały walnego zgromadzenia. Konieczne jest zatem przyjęcie dokładnych zasad
uczestnictwa w programie w drodze uchwały, ustalenie ich przez zarząd jest w tym przypadku
niewystarczające.
Koniec optymalizacji?
Dotychczas jedną z metod pozwalających na wygenerowanie dodatkowych oszczędności
podatkowych w ramach programów motywacyjnych opartych na opcjach menedżerskich było
zastosowanie międzynarodowych struktur optymalizacyjnych, z wykorzystaniem spółek z
siedzibą np. na Cyprze. Zrealizowanie opcji, na mocy polsko – cypryjskiej umowy o unikaniu
podwójnego opodatkowania wyłączone było z opodatkowania w Polsce, natomiast na Cyprze,
jako zysk z kapitału, było wolne od podatku, podobnie jak dochód ze zbycia objętych w ramach
programu akcji. Wypłata dywidendy menedżerowi – udziałowcowi spółki cypryjskiej korzystała z
klauzuli tax sparing, która pozwalała na jej efektywne opodatkowanie stawką podatku
dochodowego na poziomie nie 19 proc. A jedynie 9 proc. Jednak Polska i Cypr podpisały
protokół zmieniający dotychczas obowiązującą umowę. W konsekwencji, jeżeli procedury
ratyfikacyjne zostaną dopełnione w tym roku, klauzula tax sparing od 1 stycznia 2013 r.
przestanie funkcjonować. Wydaje się, że optymalizacja programów opcyjnych nadal jest
możliwa, choćby przez wykorzystanie struktur opartych na funduszach inwestycyjnych
zamkniętych, których dodatkowym atutem byłby niższy koszt utrzymywania, niż w przypadku
struktur międzynarodowych.
2