Leczenie trądziku

Farmakoterapia
Leczenie trądziku
Trądzik pospolity (Acne vulgaris) jest
najczęściej występującym schorzeniem
dermatologicznym, dotyczącym dorastającej młodzieży. Choroba o różnym
stopniu nasilenia zmian trwa do osiągnięcia dojrzałości.
Szczyt zachorowań u dziewcząt przypada między 14. a 17.
rokiem życia, natomiast u chłopców pomiędzy 16. a 19. Do
wystąpienia zmian chorobowych w równym stopniu predysponowane są obie płcie, jednak cięższe postacie występują częściej u mężczyzn niż u kobiet, co uwarunkowane
jest genetycznie i hormonalnie. W większości przypadków
choroba ma postać łagodną, wymagającą jednak długotrwałego leczenia. Etiologia choroby jest złożona i związana
z wieloma czynnikami przyczynowymi, do których należy:
• zwiększona produkcja łoju, na którego wydzielanie
mają wpływ hormony płciowe, głównie androgeny
oraz progesteron, prowadząca do przerostu gruczołów łojowych,
• nadmierne złuszczanie się nabłonków przewodów
wyprowadzających gruczołów łojowych, powodujące zaczopowanie ujść aparatu mieszkowo-łojowego,
• rozwój bakterii beztlenowych Propionibacterium acnes
w gruczołach łojowych, spowodowany gromadzącym się
w rozszerzonych przewodach gruczołów łojem, stanowiącym doskonałą pożywkę. Bakterie uwalniają enzymy
lipolityczne rozkładające wolne kwasy tłuszczowe, które
mają działanie drażniące i przyczyniają się do rozwoju
stanu zapalnego wokół gruczołów łojowych. Efektem
tego procesu jest tworzenie się nacieków zapalnych
i czerwonych wykwitów na skórze, a następnie grudek
oraz krostek. W ciężkich postaciach choroby dochodzi
do powstawania głębokich zmian ropnych i przetok,
które pozostawiają po sobie blizny, o wielkości zależnej
od tego, na jakiej głębokości doszło do uszkodzenia
mieszków włosowych. Blizny mogą być płaskie, zanikowe, w postaci zagłębień różnej wielkości lub przerosłe,
które są wypukłe i twarde. W niektórych przypadkach
blizny mogą się przeistoczyć w keloidy – są to stale rosnące twarde blizny, które tworzą się szczególnie często
na klatce piersiowej, ramionach i plecach.
Na występowanie zmian trądzikowych mają także wpływ:
• czynniki dziedziczne,
• kontakt ze smarami, substancjami oleistymi i pochodnymi smoły,
31
Farmakoterapia
• niektóre leki i kosmetyki przyspieszające rozwój zaskórników,
• stres i silne emocje,
• miesiączka,
• wyciskanie i drapanie,
• silne wycieranie skóry.
Zmiany skórne dotyczą głównie gruczołów łojowych twarzy, pleców i klatki piersiowej. Można je podzielić na
wykwity niezapalne, do których należą zaskórniki zamknięte i otwarte. Zaskórniki zamknięte są to małe grudki,
powstające w miarę poszerzania się
gruczołów łojowych. Natomiast
otwarte powstają w czasie rozszerzania się ujść przewodów
wyprowadzających i charakteryzują się występowaniem ciemnych czopów na powierzchni,
złożonych z utleniających się mas
rogowo-łojowych. Zmiany zapalne to grudki, krosty, guzy, cysty,
torbiele ropne. W zależności od
tego, który rodzaj zmian skórnych dominuje, można wyróżnić
następujące postacie choroby:
• trądzik zaskórnikowy (acne comedonica) – jest pierwszym,
najłagodniejszym etapem
choroby, objawiającym się na skórze licznymi zaskórnikami zamkniętymi i otwartymi,
• trądzik grudkowo-krostkowy (acne
papulosa-pustulosa) – charakteryzujący się występowaniem oprócz
zaskórników wykwitów grudkowych
i krostkowych,
• trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa) – jest to zaawansowana postać,
objawiająca się guzkami, cystami,
przetokami wypełnionymi treścią
ropną lub ropno-krwistą,
• trądzik skupiony (acne conglobata)
– jest ciężką postacią choroby z guzkami, cystami, przetokami, mającymi
tendencję do skupiania i zlewania
się ze sobą,
• trądzik bliznowacowy (acne cicatricans) – jest to postać choroby charakteryzująca się występowaniem
blizn po zejściu zmian ropnych.
32
Ponadto można wyróżnić ze względu
na przebieg choroby:
• trądzik młodzieńczy (acne juvenilis)
– występujący w okresie pokwitania,
który ustępuje ok. 20. roku życia,
• trądzik przetrwały – postać choroby, której objawy u ok. 20% osób
utrzymują się powyżej 20. roku życia,
• trądzik piorunujący (acne fulminans)
– jest bardzo ciężką postacią choroby, szybko postępującą, której towarzyszą objawy ogólne, jak gorączka,
osłabienie, dreszcze, bóle stawowe.
Wybór metody leczenia zależy od postaci choroby. Celem leczenia farmakologicznego jest zapobieganie nadmiernemu rogowaceniu przymieszkowemu, zahamowanie rozwoju bakterii
i zmniejszanie łojotoku. W postaciach
łagodnych można stosować tylko preparaty działające zewnętrznie, natomiast w ciężkich przypadkach oprócz
leczenia miejscowego konieczne jest
także ogólnoustrojowe.
W leczeniu zewnętrznym w postaci kremów, roztworów, toników, żeli są stosowane takie substancje lecznicze jak:
• antybiotyki (erytromycyna, tetracykliny),
• nadtlenek benzoilu, który rozkładając
się do kwasu benzoesowego i tlenu,
stwarza niekorzystne warunki dla
rozwoju bakterii beztlenowych oraz
ma działanie keratolityczne,
• aromatyczne pochodne witaminy A,
zmniejszające nadmierne rogowacenie,
• kwas salicylowy o działaniu antyseptycznym i keratolitycznym,
• siarka, która łącząc się z tlenem z powietrza, powoduje powstanie kwasu
pentationowego o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym,
• mocznik i kwas azelainowy o działaniu keratolitycznym.
Leczenie ogólnoustrojowe polega
na stosowaniu: antybiotyków, aromatycznych pochodnych witaminy
A, środków hormonalnych, witaminy C i PP.
Trądzik jest chorobą przewlekłą
z tendencją do nawrotów, dlatego
nie należy oczekiwać, że po kilkutygodniowej terapii i ustąpieniu
objawów nie nastąpi jej nawrót.
Z tego względu bardzo ważna jest
profilaktyka oraz przestrzeganie
wszystkich zaleceń lekarza. Leki
muszą być przyjmowane regularnie i nie powinno się przerywać ich
stosowania, gdyż każda przerwa
w leczeniu sprzyja powstawaniu
oporności bakterii na stosowane substancje. Przed nałożeniem preparatów
na skórę należy ją dokładnie umyć i wysuszyć . Do mycia zaleca się stosowanie
zamiast mydła toników i żeli oczyszczających, które mają właściwości antyseptyczne. Leki działające miejscowo
powinno się nakładać nie tylko na same
wykwity, ale także na całą powierzchnię chorobowo zmienionej skóry. Nie
wolno wyciskać istniejących wykwitów
ropnych, gdyż sprzyja to szerzeniu się
infekcji i powstawaniu blizn. Oczyszczanie skóry powinno być przeprowadzane
tylko w gabinetach kosmetycznych po
zakończeniu leczenia. Odpowiednio
dobrana i systematycznie prowadzona
metoda leczenia trądziku pozwala na
wyeliminowanie jego objawów w dość
krótkim czasie.
dr n. farm. Maria Szcześniak