spis treści

SPIS TREŚCI
RENESANS
1.
2.
Tablica chronologiczna – renesans ................................................................................. 8
Renesans – odrodzenie kultury antycznej. Nowa wizja świata i człowieka .................... 12
Jakże wielkie i godne podziwu jest szczęście człowieka... Filozofia renesansu ...................... 15
• Giovanni Pico della Mirandola O godności człowieka
• Niccolò Machiavelli Książę
3.
Praw mają bardzo mało, a jednak wystarczają one... Utopia – nowy, lepszy (?) świat R .... 19
• Tomasz Morus Utopia
4.
Studia humanitatis. Humanizm renesansowy M R ........................................................... 23
• Pierre Chaunu Początki humanizmu
5.
6.
Mona Lisa Leonarda da Vinci – sekretne treści arcydzieła renesansu S ........................ 25
Dwoja radość... Mikołaja Reja pochwała małżeństwa ..................................................... 29
• Mikołaj Rej Żywot człowieka poczciwego (Jako jest wdzięczne...)
7.
Nie porzucaj nadzieje... Optymizm humanisty ................................................................. 32
• Jan Kochanowski [Nie porzucaj nadzieje...]
8.
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... Renesansowy klasycyzm ................................. 37
• Jan Kochanowski [Patrzaj, jako śnieg po górach się bieli...]; [Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony...]
• Leopold Staff Przedśpiew
9.– 10. Wieczna słodka zmora... Obraz kobiety w poezji renesansu ............................................. 41
• Francesco Petrarka Sonet 61; Sonet 85
• Jan Kochanowski [Srogie łańcuchy na swym sercu czuję...]; [Nie zawżdy, piękna Zofija...]
11.
Służmy poczciwej sławie... Refleksja obywatelska w Pieśniach .......................................... 46
• Jan Kochanowski Pieśń o dobrej sławie; Pieśń o cnocie; [Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie...]
12.
Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze... Wprowadzenie do Trenów .......................... 50
• Jan Kochanowski Tren IX
13.–14. Fraszka cnota!... Dyskusja z filozofią stoicką ................................................................... 53
• Jan Kochanowski Tren XI; Tren XVI
15.
Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest... Tajemnica Boga i godność człowieka ............................... 57
• Jan Kochanowski Tren X; Tren XIX albo Sen
16.
Być albo nie być... Dramat ludzkich wyborów w twórczości Williama Szekspira ............ 60
• William Szekspir Hamlet
17.
Co ma przyjść, przyjdzie... Przeznaczenie czy wybór? ....................................................... 65
• William Szekspir Makbet
18.
Czy nie spadnie na nich to posądzenie?... Literacka psychologia zbrodni .......................... 69
• William Szekspir Makbet
19.
Znak, że ktoś zły zbliża się... Przyczyny i przejawy zła w dramacie Szekspira .................... 74
• William Szekspir Makbet
20.
Czy dłonie te nigdy nie będą czyste?... Cierpienie, lęk i wina lady Makbet ....................... 78
• William Szekspir Makbet
21.
Los Ewy... Kobieta renesansu M ...................................................................................... 82
• Margaret L. King Kobieta renesansu
22.
23.
Wędrówka przez motywy i tematy literatury renesansowej ............................................ 86
Reszta jest milczeniem... W poszukiwaniu nowożytnego wzorca mężczyzny R ................. 88
• William Szekspir Hamlet
• Zbigniew Herbert Tren Fortynbrasa
24.
Kultura i literatura średniowiecza i renesansu – propozycje prezentacji M .................... 92
3
SPIS TREŚCI
BAROK
25.
26.
Tablica chronologiczna – barok .................................................................................... 94
Epoka przeciwieństw. Wprowadzenie do kultury baroku ............................................. 98
Mitologiczna alegoria w służbie pokoju. Minerwa chroniąca Pax przed Marsem Petera
Paula Rubensa S ........................................................................................................... 102
• Wisława Szymborska Kobiety Rubensa
27.
Człowiek jest szpetny... Antynomie filozofii barokowej .................................................. 107
• Blaise Pascal Myśli
28.
Rozdwojony w sobie... Człowiek wobec świata i Boga w poezji baroku ......................... 111
• Mikołaj Sęp Szarzyński Sonet IV. O wojnie naszej...
• John Donne Sonet X
29.
W jednym oka słowie... Dworny panegiryk i medytacja o nieuchwytnym pięknie ........ 116
• Daniel Naborowski Na oczy królewny angielskiej...
30.
Czwarta część mgnienia. Człowiek i czas w poezji baroku ............................................. 120
• Daniel Naborowski Krótkość żywota; Na toż
31.–32. Lekko, motylu! Ogień to szkodliwy! Poezja miłości i śmierci ........................................... 123
33.
34.
• Jan Andrzej Morsztyn Redivivatus; Do motyla. Sonet; Na koszulę brudną
• Stanisław Grochowiak [Dla zakochanych to samo staranie] R
Oczy są ogień, czoło jest zwierciadłem... Słowa i ich znaczenia J .................................... 126
• Jan Andrzej Morsztyn Cuda miłości. Sonet; Niestatek
Zawsze apetyt do widzenia świata... Oswajanie obcości przez Sarmatę .......................... 129
• Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki
35.
Ideologia okrążenia. Kontrreformacja w Polsce M R ...................................................... 133
• Janusz Tazbir Kontrreformacja w Polsce
36.
Przeklęty, kto zasmuca matkę swoję... Język jako narzędzie perswazji J .......................... 137
• Wacław Potocki Sofista
• Piotr Skarga Kazania sejmowe
37.
Odgłos wesołego vivat! Blaski i cienie sarmatyzmu R ..................................................... 143
• Wespazjan Kochowski Psalm IX...
• Wacław Potocki Wojna chocimska; Zbytki polskie
38.
W świetle słonecznym... Historia w Potopie ..................................................................... 148
• Henryk Sienkiewicz Potop
• Jan Karol Chodkiewicz, list do żony
• Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki
39.
Oleńka i ojczyzna zlewały się w jego umyśle w jedną istotę... Heroizm i miłość Kmicica ...... 153
• Henryk Sienkiewicz Potop
40.
Nie masz takowych terminów, z których by się podnieść nie można... Powieść o Polakach .... 157
• Henryk Sienkiewicz Potop
41.
Nic złego chyba się nie stało? Komedia klasycyzmu barokowego .................................... 163
• Molier Świętoszek
42.
Gdy łajdak się świętym zasłoni obrazem, czuje się i bezpieczny, i silny zarazem...
Prawda przeciw pozorom .............................................................................................. 168
• Molier Świętoszek
43.
Kto grzeszy w ukryciu, ten nie grzeszy wcale... Tragiczny komizm moralności hipokryty ... 172
• Molier Świętoszek
44.
Raczej litość niż strach... Czarownica w epoce wczesnonowożytnej M ............................ 174
• Brian P. Levack Czarownica
4
45.
Wszystko to są rzeczy niepewne... Współczesne inspiracje kulturą baroku R .................. 179
• Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki LXVIII. Nagły deszcz; LXXII
• Józef Bartłomiej Zimorowic Roczyzna
46.
Wędrówka przez motywy i tematy literatury barokowej ............................................... 182
OŚWIECENIE I PREROMANTYZM
47.
48.
Tablica chronologiczna – oświecenie i preromantyzm ................................................. 186
Epoka rozumu – krytyka rozumu. Oświecenie i początek nowoczesności ................... 189
W klimacie i wieku filozofii i rozumu... Filozofia oświecenia ........................................... 194
• Wielka encyklopedia francuska. Hasło zabobon
• Jean Jacques Rousseau Postęp i szczęście ludzkości
49.
Aby w żadnym kraju prawa człowieka naruszone nie były... Liberalizm w polskiej
publicystyce oświeceniowej ........................................................................................... 199
• Stanisław Staszic Przestrogi dla Polski
• Powszechna deklaracja praw człowieka
50.
Biedny dzikus... Spotkania z Innym w utworach Daniela Defoe
i Ryszarda Kapuścińskiego ............................................................................................. 202
• Daniel Defoe Przypadki Robinsona Kruzoe
• Ryszard Kapuściński Heban
Bohater nowych czasów. Śmierć Marata Jacques’a Louisa Davida jako przykład
oświeceniowego klasycyzmu S ...................................................................................... 207
52.–53. Prawdę mówi, względów się wyrzeka... Krytyka sarmatyzmu w satyrach Ignacego
Krasickiego .................................................................................................................... 210
51.
• Ignacy Krasicki Do króla; Pijaństwo
54.
O, rzadki darze przedziwnej wymowy... Język i styl językowy J ...................................... 218
• Ignacy Krasicki Monachomachia
55.
Niech jedno buja, a niech drugie kwitnie... Krasicki jako liryk ......................................... 223
• Ignacy Krasicki Do Urszuli Charczewskiej...; Pociecha; Gdyby
56.
Święta miłości kochanej ojczyzny... Dwa ujęcia patriotyzmu ........................................... 228
• Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny
• Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
57.
58.
59.
60.
61.
Gospodarz zewsząd stroskany... „Czułe serce” sentymentalisty R .................................. 232
• Franciszek Karpiński Do Justyny. Tęskność na wiosnę; Przypomnienie dawnej miłości
Najbardziej lubił czekoladę... Portret Krasickiego M ....................................................... 235
• Jan Kott Gorzki Krasicki
Ars poetica. Ars poetica? Programy XX-wiecznego klasycyzmu R .................................. 239
• Leopold Staff Ars poetica
• Czesław Miłosz Ars poetica?
Poezja jest muzyką duszy... Racjonalizm a poezja M R ................................................... 242
• Ryszard Przybylski Mowa bogów
I tak błądzę w niepokoju... Przełom estetyczny w Cierpieniach młodego Wertera ............. 246
• Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
62.
O, jakimże człowiek jest dzieckiem! Bolesne poznanie potrzeby samoograniczenia ........ 250
• Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
63.
Cofam się jak przed ogniem... Historia miłości nieszczęśliwej ........................................ 255
• Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
5
SPIS TREŚCI
64.
Bo to jest kupa śmieci, rupieciarnia, ta wasza wiedza... Dramat klęski rozumu R ............... 258
• Johann Wolfgang Goethe Faust
65.
Nie będzie żadnej władzy wspanialszej i lepszej dla ludzi... Sens powieści w powieści R .. 264
• Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata
66.
Tchórzostwo – ułomnością najstraszliwszą... Powieść o ludzkiej słabości R ..................... 271
• Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata
67.
Zła wciąż pragnie, a dobro wciąż czyni... Rola zła w świecie R ........................................ 276
• Johann Wolfgang Goethe Faust
• Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata
68.
Już nigdy mi spokój nie wróci... Kobieta i jej cierpienie R ............................................... 281
• Johann Wolfgang Goethe Faust
• Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata
69.
70.
Wędrówka przez motywy i tematy literatury oświecenia i preromantyzmu .................. 286
Kultura baroku, oświecenia i preromantyzmu – propozycje prezentacji M ................... 289
Więcej o tekstach i kontekstach. Lektury .................................................................... 291
Indeks pojęć .................................................................................................................. 294
Alfabetyczny spis tekstów zamieszczonych w podręczniku .......................................... 296
Źródła ilustracji ............................................................................................................. 296
6