Ćwiczenia 6. Wilgotność powietrza
Transkrypt
Ćwiczenia 6. Wilgotność powietrza
Ćwiczenia 6. Wilgotność powietrza Higrometria - dział meteorologii zajmujący się pomiarami wilgotności powietrza czyli zawartości pary wodnej w atmosferze. Para wodna – bezbarwny i bezwonny gaz; (lżejszy od powietrza suchego) występujący w atmosferze ze zmienna koncentracją. Wilgotność powietrza wyraża koncentrację pary wodnej. Ciśnienie pary wodnej - Jest to parcjalne ciśnienie pary wodnej w atmosferze tzn. jej ciśnienie cząstkowe w całkowitym ciśnieniu atmosferycznym. Synonimem jest „prężność pary wodnej”; spotyka się także użycie mmHg jako jednostek pomiaru e. Należy odróżnić wielkość e oznaczającą aktualne ciśnienie pary wodnej w danych warunkach od E (albo es) – ciśnienia pary nasyconej w danej temperaturze czyli innymi słowy maksymalnego możliwego ciśnienia pary w tej temperaturze. Wielkość E [hPa] można wyznaczyć ze wzoru Magnusa: E = 6,1 · 10 (7,45·t)/(235+t) Zwróć uwagę na wykładniczy charakter zależności E od temperatury. Wielkość e w atmosferze ziemskiej zmienia się od 0 do niemal 40 hPa, typowe wielkości w klimacie równikowym to 30 hPa, w klimatach umiarkowanych ok. 10 a w strefie okołobiegunowej poniżej 5 hPa. gdzie: e- ciśnienie pary wodnej; E’ – ciśnienie pary nasyconej dla tw A – współczynnik psychrometryczny (dla wody = 0,0007946; dla lodu = 0,0007060); ts i tw odpowiednio temperatura wskazana przez termometr suchy i zwilżony; P – ciśnienie atmosferyczne. Związki pomiędzy t, es (albo E), e, U, d, td Ryc. 1. zawiera punkt X reprezentujący próbkę powietrza o temperaturze t i ciśnieniu pary e. Zmiany ciśnienia pary nasyconej es w funkcji temperatury pokazuje krzywa SS’. Temperatura punktu rosy td jest oddana przez temperaturę w punkcie Z, w którym krzywa SS’ jest przecinana przez prostą stałego ciśnienia pary od X. Ciśnienie pary nasyconej w danej temperaturze es(t) można wyznaczyć przez przecięcie krzywej SS’ w punkcie Y z linią pionową WXY (jednakowej temperatury od X), w którym odczytujemy ciśnienie pary. Niedosyt wilgotności d=E-e jest równy YW-XW=YX natomiast wilgotność względna U=e/E odpowiada stosunkowi XW/YW. Ryc. 1. Wilgotność powietrza - określana w jednostkach wagowych (wilgotność bezwzględna), ciśnienia (ciśnienie pary wodnej, niedosyt wilgotności), temperatury (temperatura punktu rosy), procentach (wilgotność względna). Wilgotność względna [%] – stosunek ciśnienia pary wodnej znajdującej się aktualnie w powietrzu (e) w danej temperaturze do ciśnienia pary wodnej nasyconej w tej samej temperaturze (E). f = e · E-1 · 100% Niedosyt wilgotności [hPa] - różnica między ciśnieniem pary wodnej nasyconej w danej temperaturze a aktualnym ciśnieniem pary wodnej. d=E-e Tab. 1. Maksymalna zawartość pary wodnej w powietrzu w zależności od temperatury Wilgotność bezwzględna [g·cm-3] – gęstość pary wodnej zawartej w powietrzu atmosferycznym. Wyrażona jest liczbą gramów pary wodnej zawartej w 1 m3 powietrza lub w g·cm-3. a = 216,7 · e · T-1 Wilgotność właściwa [g·kg-1] – ilość gramów pary wodnej zawarta w 1 kg powietrza wilgotnego (gdzie: P – ciśnienie atmosferyczne). q = 622 · e · (P - 0,378 · e)-1 Temperatura punktu rosy Td - temperatura krytyczna, w której powietrze w czasie ochładzania przy danym ciśnieniu pary wodnej staje się nią nasycone; a przy dalszym ochładzaniu dochodzi do kondensacji pary wodnej w postaci kropelek wody tworzących chmury lub różne formy hydrometeorów. Wzór psychrometryczny (dla psychrometru Augusta) e = E’ – A· (ts-tw) · P Ryc. 2. Zależność ciśnienia pary wodnej nasyconej od temperatury Ryc. 3. Zależność ciśnienia pary wodnej nasyconej od temperatury nad wodą i lodem PRZYRZĄDY DO POMIARU WILGOTNOŚCI POWIETRZA Higrometr - przyrząd meteorologiczny do pomiaru wilgotności względnej powietrza. Najczęściej wykorzystuje się w higrometrze kurczenie pewnych materiałów (np. odtłuszczonego pęczka włosów ludzkich lub błony zwierzęcej) przy obniżającej się wilgotności, zmiany wymiarów przenoszone są poprzez system dźwigni na wskazówkę umieszczoną na tle skali opisanej w procentach. Higrograf - przyrząd meteorologiczny do rejestracji wilgotności względnej powietrza. Zasada działania jest podobna jak w higrometrze przy czym zmiana wymiarów pęczka odtłuszczonych włosów ludzkich jest przenoszona poprzez system dźwigni na ramię zakończone piórkiem napełnionym tuszem, które opiera się o bęben zegarowy z nałożonym paskiem papieru (higrogram) z nadrukowaną skalą opisaną w procentach. Psychrometr - przyrząd meteorologiczny do pomiaru wilgotności powietrza; złożony z zestawu dwóch jednakowych termometrów, umieszczonych pionowo obok siebie w klatce meteorologicznej, z których jeden wskazuje bieżącą temperaturę powietrza (tzw. termometr suchy) a drugi zaopatrzony jest w batyst czyli łatwo nasiąkliwy materiał spowijający zbiorniczek termometru (tzw. termometr zwilżony). Przed pomiarem batyst zwilżany jest wodą. Występujące parowanie powoduje utratę ciepła przez zbiorniczek termometru zwilżonego i dlatego temperatura wskazywana przez ten termometr jest zazwyczaj niższa od temperatury termometru suchego, różnica ta jest tym większa im niższa jest wilgotność powietrza. Jedynie w przypadku gdy powietrze jest nasycone parą wodną (wilgotność względna = 100%) parowanie nie występuje i obydwa termometry wskazują jednakową temperaturę. Wyznaczenie dokładnej wilgotności powietrza następuje poprzez podstawienie wskazań obydwu termometrów do tzw. wzoru psychrometrycznego. Ryc. 4. Higrometr włosowy Ryc. 6. Psychrometr Assmanna Ryc. 5. Higrograf włosowy Zadania 1. 2. 3. Przy pomocy tablic psychrometrycznych oblicz ile pary wodnej [g/m3] znajduje się w powietrzu nasyconym o temperaturze (a) 10°C i (b) –10°C. Powietrze ma temperaturę 14°C, a wielkość niedosytu wynosi 0,0 hPa. Jaka jest wilgotność względna U i temperatura punktu rosy td. Dane są dwa pomiary psychrometryczne A i B [°C]: A) ts = -4,4; tw = -4,4W B) ts = -4,4; tw = -4,4L 4. 5. Wyznacz w obydwu przypadkach e, U, d, td i porównaj wyniki. Uzasadnij występujące różnice. Na podstawie danych A, B i C (patrz tabela 2) wyznacz przy pomocy tablic psychrometrycznych (lub wzorów) e, U, d, td. Na jednym układzie współrzędnych XY dla ts = 10oC i ts = -10oC naszkicuj zależność wilgotności względnej (f) od ciśnienie pary wodnej (e). Zaznacz ciśnienie pary w stanie nasycenia (E). Tab. 2. Dane do zadania 4 [u góry ts, poniżej tw w °C ] zestaw 8 9 10 11 12 13 14 15 A. 2,7 1,7 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 –2,3w –1,3w –2,2w –2,0w –1,8w –1,6w –-1,4w 1 2 3 4 5 6 7 1,6 –1,2w 1,4 –1,0w 1,2 –0,8w 1,0 –0,8w 0,8 –1,0w 0,6 –1,2w 0,4 –1,4w 0,2 –-1,6w B. 15,4 8,8 13,0 8,3 13,2 8,4 13,4 8,5 13,6 8,6 13,8 8,7 13,9 8,8 14,0 8,9 14,1 8,0 14,3 8,1 14,5 8,2 14,7 8,3 14,9 8,4 15,1 8,5 15,2 8,6 C. -8,1 –7,9L -8,4 –8,2L -8,7 –8,5L -9,0 –8,8L -9,3 –9,1L -9,6 –9,4L -9,9 –9,7L -10,2 -10,5 -10,8 -11,1 -11,4 -11,7 -12,0 -12,3 –10,0L –10,3L –10,6L –10,9L –11,2L –11,5L –11,8L –12,1L Materiał do opanowania na następne zajęcia: ciepło utajone przemian fazowych wody gradient stanu gradient suchoadiabatyczny gradient wilgotnoadiabatyczny konwekcja poziom kondensacji prawo Archimedesa przemiany adiabatyczne równowaga chwiejna równowaga obojętna równowaga stała ruch wstępujący ruch zstępujący siła wyporu Terminologia: para wodna ciśnienie pary wodnej ciśnienie pary nasyconej niedosyt wilgotności stosunek zmieszania wilgotność bezwzględna wilgotność względna temperatura punktu rosy całkowita zawartość wody w słupie powietrza (PWC – precipitable water content) psychrometr Augusta psychrometr aspiracyjny Assmanna parowanie (ewaporacja) ewaporometr Wilda transpiracja ewapotranspiracja różnica psychrometryczna higrometr higrograf termometr suchy termometr zwilżony wilgotność właściwa