Prof. Alicja Wiercińska-Drapało – Klinika Hepatologii

Prof. Alicja Wiercińska-Drapało – Klinika Hepatologii i Nabytych Niedoborów
Immunologicznych WUM, Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Pytania dotyczące wirusowego zapalenia wątroby typu A i typu B
1. Co to znaczy wirusowe zapalenie wątroby?
Wirusowe zapalenie wątroby to choroba wątroby, konkretnie zapalenie wątroby wywołane
przez wirusy. Znanych jest kilka wirusów powodujących takie zapalenie. Najczęściej
zapalenie wątroby wywoływane jest przez wirusy hepatotropowe, tzn. takie, które mają
powinowactwo do tego narządu. Oznaczone są one kolejnymi literami alfabetu. Należą
do nich wirus zapalenia wątroby typu A– HAV, typu B- HBV, typu C- HCV, typu D –
powodujący zapalenie wątroby u osób zakażonych HBV, typu E- HEV i inne, mniej
powszechne.
2. Kto jest szczególnie narażony na zakażenie WZW typu A i B?
Na zakażenie wirusami zapalenia wątroby typu A i B narażeni są wszyscy, którzy nie są
uodpornieni na te zakażenia i mają kontakt z materiałem zakaźnym.
Wirus zapalenia wątroby typu A przenosi się drogą pokarmową wraz z zanieczyszczonym
wirusem pokarmem, wodą, poprzez brudne ręce. Obecnie, ze względu na znacznie lepsze
warunki sanitarne w Polsce zachorowania na tę chorobę występują sporadycznie. Na
świecie istnieje wiele rejonów endemicznych1 występowania tej choroby i wciąż odnotowuje
się przypadki zachorowań zawlekanych do Polski po wyjeździe do krajów endemicznego
występowania np. Egiptu.
Na zachorowanie narażone są:
 osoby wyjeżdżające na wakacje w rejony endemicznego występowania wzw typu A,
 homoseksualiści - w 2009 roku obserwowano wzrost zachorowań w tej grupie osób
w Warszawie,
 osoby pracujące z dziećmi.
Najogólniej ujmując, są to osoby nieuodpornione, które zetkną się z osobą chorą lub
zanieczyszczoną żywnością, stołujące się w miejscach nie przestrzegających reżimu
sanitarnego.
Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się drogą parenteralną, tzn. przez uszkodzoną
skórę oraz kontakty seksualne i z matki na dziecko. Na zakażenie tym wirusem narażone są
osoby nieuodpornione, które mają kontakt z materiałem zakaźnym. Na zachorowanie wzw
typu B są szczególnie narażeni pracownicy medyczni, osoby używające środków
odurzających drogą dożylną, osoby mające licznych partnerów seksualnych, osoby
przewlekle chore, dializowane, dzieci urodzone przez matki zakażone HBV.
1
Obszar endemiczny - obszar, na którym zachorowanie wśród ludności na daną chorobę zakaźną
występuje w podobnej liczbie przez wiele lat.
3. Czy obecnie istnieje duże ryzyko zakażenia wirusowymi zapaleniami wątroby?
W Polsce obecnie nie ma poważnego problemu epidemicznego jeśli chodzi o wzw typu A,
choć trzeba pamiętać, że sytuacja ta w każdej chwili może ulec zmianie. W 2009 roku
odnotowano znaczący wzrost liczby zachorowań, zwłaszcza wśród osób powracających
z Egiptu oraz mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne z mężczyznami.
Podobnie jest w przypadku wzw typu B - dzięki istotnej poprawie reżimu sanitarnego
podczas procedur medycznych i szczepieniom ochronnym, liczba chorych z ostrym
wirusowym zapaleniem wątroby typu B znacząco zmalała. Rocznie w ostatnich latach
odnotowuje się nieco ponad 100 zachorowań w Polsce. Natomiast znacznie więcej
rozpoznaje się przewlekłych zapaleń wątroby wywołanych tym wirusem. Tu również należy
zaznaczyć, że sytuacja ta może ulec zmianie w każdej chwili, jeśli zaprzestanie się działań
profilaktycznych.
4. Jakie są objawy choroby?
Objawy ostrego zapalenia wątroby początkowo są nieswoiste. Najczęściej występuje
znaczne osłabienie, mdłości, nudności, gorączka, biegunka. W przypadku wzw typu B mogą
wystąpić bole stawowe, obrzęki stawów, objawy podobne do grypy. Następnie u niektórych
osób pojawia się żółtaczka i to zwykle jest powodem diagnostyki w tym kierunku.
5. Jakim osobom szczególnie warto polecić szczepienie przeciwko WZW?
Ja polecałabym szczepienia wszystkim nieuodpornionym.
Szczepienie przeciwko wzw typu A szczególnie jest ważne dla osób wyjeżdżających
w rejony endemicznego występowania choroby, czyli np. Egiptu, Wietnamu, osobom
pracującym z żywnością, małymi dziećmi, mężczyznom utrzymującym kontakty seksualne
z mężczyznami. Bardzo ważne jest również szczepienie u osób z chorobami przewlekłymi,
zwłaszcza przewlekłymi chorobami wątroby. Wiadomo, że każde pogorszenie stanu zdrowia
u osób chorych przewlekle może nasilić objawy choroby zasadniczej.
6. Jak należy postępować z osobami, które nie odpowiedziały właściwie na
prawidłowo zastosowany schemat szczepienia?
Ponieważ szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby zarówno A jak i B są
wysoce immunogenne, tzn. skuteczne u >90% osób, nie ma konieczności sprawdzania
odpowiedzi po szczepieniu. Badania skuteczności szczepionki są polecane jedynie
w niektórych populacjach np. wśród pracowników ochrony zdrowia. Jeśli już wiemy, że
osoba nie opowiedziała prawidłowo na szczepienia (dotyczy to wzw typu B) należy zgłosić
się do specjalisty od szczepień, który po przeanalizowaniu możliwych przyczyn zaproponuje
indywidualnie sposób postępowania - może to być np. szczepienie podwójną dawką.
7. Jakie jest aktualne stanowisko dotyczące stosowania dawek przypominających
przeciwko wzw B?
Obecnie nie zaleca się stosowania dawek przypominających u osób, które prawidłowo
odpowiedziały na szczepienia. W wielu badaniach potwierdzono długotrwałą, kilkunastoletnią
obecność przeciwciał ochronnych.
8. Czy warto stosować szczepionkę skojarzoną WZW A + B u osób po 40 r.ż.?
Zawsze warto stosować szczepionki skojarzone - uodpornienie przeciwko wielu chorobom
w tym samym czasie. Ponadto w badaniach naukowych wykazano, że skojarzona
szczepionka ma większą immunogenność, co jest szczególnie ważne u osób po 40 roku
życia, kiedy to układ immunologiczny staje się coraz mniej sprawny.
9. Jak najszybciej można uzyskać uodpornienie przeciwko WZW np. przed wyjazdem?
W sytuacji kiedy mamy mało czasu na uodpornienie można zastosować schemat
przyśpieszony tj. podajemy szczepionkę w dowolnym terminie, kolejną dawkę po 7dniach, po
21 dniach i po 12 miesiącach od pierwszej dawki. Bardzo ważne jest, żeby nie zapomnieć
o ostatniej dawce, czyli tej po roku, ponieważ tylko prawidłowo przeprowadzony pełen cykl
szczepień daje największe szanse na uodpornienie.
10. Czy szczepienia przeciwko wzw B powinno się wykonywać u chorych
z przewlekłym zapaleniem wątroby typu C?
Zdecydowanie tak - szczepienia u osób ze wszystkimi chorobami wątroby są bardzo istotne,
w tym u osób z przewlekłym wirusowym zapaleniem typu C. Każda dodatkowa choroba
może znacząco pogorszyć funkcjonowanie narządu i przyczynić się do rozwoju groźnych
powikłań.
11. Czy konieczne jest szczepienie przed zabiegiem operacyjnym?
Ze względu na dobro chorego warto jest polecać szczepienie przeciwko wzw typu B przed
zabiegami chirurgicznymi. Naruszenie ciągłości skóry zawsze stanowi ryzyko zakażenia wzw
typu B. Ryzyko to jest zawsze większe, jeśli wykonywane są „duże” procedury medyczne
a sprzęt medyczny jest sterylizowany. Nie można jednak uzależniać wykonania zabiegu
chirurgicznego od przeprowadzenia szczepień.
12. Czy w kalendarzu szczepień dokonano w ostatnich latach zmian w odniesieniu do
profilaktyki WZW B?
W kalendarzu szczepień na 2012 rok dokonano istotnych zmian jeśli chodzi o finansowanie
szczepień z budżetu państwa. Nie zapewnia się bezpłatnych szczepień osobom z chorobami
wątroby (pozostało jedynie przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C), zakażonym HIV,
chorym z chorobami przewlekłymi np. cukrzycą, chorym dializowanym. Zalecenia dotyczące
szczepień nie uległy istotnym zmianom
13. Czy przed szczepieniem konieczne jest wykonanie dodatkowych badań, np. na
obecność swoistych przeciwciał?
Nie ma konieczności wykonywania badan przed szczepieniami, ponieważ szczepionka jest
bezpieczna u osób, które miały już kontakt z wirusem. Może być jedynie niepotrzebna.
14. Duże imprezy z udziałem osób z wielu krajów wiążą się ze zwiększonym ryzykiem
zachorowania na wirusowe zapalenia wątroby. Co można poradzić kibicom, którzy już
niedługo będą uczestniczyć w EURO 2012?
Duże imprezy, w ogóle imprezy mają to do siebie, że podczas ich trwania zdarzają się rzeczy
nieprzewidywalne dla poszczególnych osób, czy nieprzewidywalne masowo. Udział w takich
imprezach wiąże się zwykle z licznymi kontaktami międzyludzkimi, zawieraniem nowych
znajomości, rozluźnieniem obyczajowości, emocjami, nadużywaniem alkoholu czy innych
środków wspomagających. Zawieranie nowych znajomości może kończyć się ryzykownymi
kontaktami seksualnymi – jeśli partner będzie zakażony np. HBV – może dojść
do przeniesienia wirusa. Wiele innych ryzykownych zdarzeń może spotkać kibiców- dlatego,
przed EURO 2012 warto pomyśleć o swoim zdrowiu i podjąć działania, które mogą uchronić
przed poważnymi skutkami. Podobnie, warto pomyśleć o możliwości zachorowania na wzw
typu A. Szczepionka skojarzona może uchronić przed wirusowym zapaleniem wątroby typu
A i typu B – czas o tym pomyśleć.