1. co to jest stosunek pracy, 2. kiedy pracownik ma prawo do czasu

Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
lekcja przygotowana przez: Annę Sitarską i Benitę ŚwierŜewską
Konsultacja metodologiczna: Urszula Feltynowska
Monika Płatek
• (wiedza) będą wiedzieli:
1. co to jest stosunek pracy,
2. kiedy pracownik ma prawo do czasu wolnego,
3. od czego uzaleŜniona jest wysokość wynagrodzenia za pracę,
4. co to jest i na czym polega system ubezpieczeń społecznych oraz jakie
składki powinien odprowadzać za pracowników pracodawca,
5. w jaki sposób moŜna rozwiązać umowę o pracę
•
(umiejętności) będą umieli:
1. korzystać z przysługujących im praw (związanych ze stosunkiem pracy),
2. podjąć odpowiednie kroki w razie naruszenia ich praw
3. rozwiązać zgodnie z prawem stosunek pracy,
• (wartości- cele wychowawcze) będą rozumieli, Ŝe
Praca jest cennym dobrem, szczególnie w obliczu trudnych warunków na rynku
pracy. Brak miejsc pracy nie powinien jednakŜe usprawiedliwiać niezgodnego z
prawem traktowania pracowników. Pracownik powinien szanować swoja pracę,
ale takŜe powinien umieć się bronić przed nieodpowiednim traktowaniem go
przez pracodawcę.
- Burza mózgów – ustalenie istotnych obowiązków i uprawnień pracownika i
pracodawcy (graf z ludzikami), …
- Mini wykład – mający na celu przybliŜenie wybranych zagadnień z prawa
pracy,
- Kazusy (jako uzupełnienie kilku z omawianych punktów),
- „Wymiana wiedzy” – praca w grupach – dot. przerw w pracy,
- Scenka – mobbing + krótka debata,
- Tabelka – dot. zakończenia stosunków pracy
Pytania kontrolne.
1
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
1. Wprowadzenie – burza mózgów
2. Czas pracy
3. Przerwy w pracy
4. Wynagrodzenie za pracę
5. System ubezpieczeń społecznych
6. Atmosfera w pracy
7. Ustanie stosunku pracy
Ad. 1 Wprowadzenie do tematu zajęć.
(CO) Wyliczamy prawa i obowiązki pracowników i pracodawców
(PO CO) Uporządkowanie wykładu, zwrócenie uwagi na najwaŜniejsze zagadnienia
(JAK) Burza mózgów & graf (rysunek z pracownikiem i pracodawcą)
Sąd Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy
Czas pracy
Urlop
Porządek pracy
Wynagrodzenie
Ubezpieczenie
Odpowiedzialność za szkodę
Stosunek pracy art. 22
k.p.
Rozwiązanie
stosunku pracy
„Atmosfera” w pracy
Rozwiązanie stosunku pracy
Związki Zawodowe
Organizacje pracodawców
Komisja Trójstronna
Art.22 § 1KP (Stosunek pracy) Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się
do wykonywania pracy kreślonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem
oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia
pracownika za wynagrodzeniem.
2
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Ad 2 Czas pracy
art.128 KP
§1 Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w
zakładzie pracy lub w innym miejscu przeznaczonym do wykonywania pracy.
(CO) Obowiązujące normy czasu pracy oraz normy szczególne
(PO CO) Uświadomienie słuchaczom jakie obowiązują normy czasu pracy i co to jest praca
w godz. nadliczbowych
(JAK) mini wykład, wykres z zegarem – pomoŜe nam teŜ wytłumaczyć kwestię przerw w
pracy.
(art. 128 KP) Czas pracy to czas:
• pozostawania w dyspozycji pracodawcy
• w zakładzie pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę
(art.129 KP) Czas pracy nie jest nieograniczony! Prawo wyznacza normy czasu pracy:
• 8 h/ dobę
• 40h/ 5 dni
• 4 m =okres rozliczeniowy
Praca wykonywana ponad te normy to praca w nadgodzinach (art. 151 KP). Ich liczba teŜ nie
jest nieograniczona – max 8h/ tydzień (art.131 KP).
Uwaga!
wyjątki !!!!
Szczególne regulacje dotyczą pracowników, którzy wykonują
specyficzne prace np. dozorują urządzenia, które wymagają 24 h nadzoru albo pilnują osób
lub mienia bądź teŜ pracują w ruchu ciągłym. Wymienione zostaną tylko przykładowe
odstępstwa od normy.
• dozór urządzeń (art. 136 KP) max 16h/dobę
• ochrona (art. 137 KP) max 24h/dobę
• praca w ruchu ciągłym (art.138 KP) max 12h/ dobę
Z czasem pracy wiąŜą się teŜ 2 kwestie:
3
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
1. Praca zmianowa (art.128 § 2 pkt 1 oraz art.146 KP) = pracownik pracuje
zawsze określoną ilość godzin (zwykle 8h), ale raz pracuje rano, raz po
południa, a czasem w nocy. Zmiany szychty mogą następować z dnia na dzień,
z tygodnia na tydzień.
2. Praca w porze nocnej (art. 151 (7) KP) obejmuje czas pracy pomiędzy
godziną 21.00 a 7.00. JeŜeli pracownik w kaŜdej dobie pracuje co najmniej 3 h
pomiędzy godziną 21.00 a 7.00 albo łącznie w okresie rozliczeniowym ¼
czasu pracy przypada w tej porze określa się go mianem pracownika
pracującego w nocy.
W tym miejscu naleŜy wskazać słuchaczom, dlaczego dokonujemy tych wszystkich
rozróŜnień:
1. wiąŜe się to z kwestią czasu wolnego
2. wiąŜe się to z wynagrodzeniem
UWAGA: Celowo pomijamy kwestię rozróŜnienia pojęć takich jak:
• system czasu pracy
• rozkład czasu pracy
oraz związanych z nimi specyficznymi szczegółami. Nie są to typowe zagadnienia.
Wprowadziłyby niepotrzebną komplikację.
Ad. 3 Przerwy w czasie pracy
(CO) Przerwy w czasie pracy, odpoczynek dobowy, urlop
(PO CO) Zaznajomienie słuchaczy z problematyką przysługującego im czasu wolnego
(JAK) „Wymiana wiedzy” – praca w grupach
Komentarz.
Grupa I
Przerwy w czasie pracy – „mała przerwa”
.
Art. 134.kp JeŜeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin,
pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu
pracy.
Art. 141kp. § 1. Pracodawca moŜe wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy,
w wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spoŜycie posiłku lub załatwienie
spraw osobistych.
§ 2. Przerwę w pracy, o której mowa w § 1, wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub
regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeŜeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym
pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Art. 139kp. § 1. JeŜeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, moŜe być
stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego
nie więcej niŜ jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłuŜej niŜ 5 godzin. Przerwy nie
4
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
wlicza się do czasu pracy, jednakŜe za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do
wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia naleŜnego za czas przestoju.
Grupa II
Przerwy w czasie pracy – przerwa dobowa
Art. 132 kp. § 1. Pracownikowi przysługuje w kaŜdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin
nieprzerwanego odpoczynku, z zastrzeŜeniem § 3 oraz art. 136 § 2 i art. 137.
Art. 133 kp. § 1. Pracownikowi przysługuje w kaŜdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin
nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego
odpoczynku dobowego.
§ 2. W przypadkach określonych w art. 132 § 2 oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy
przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem
czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek moŜe obejmować mniejszą liczbę godzin,
nie moŜe być jednak krótszy niŜ 24 godziny.
§ 3. Odpoczynek, o którym mowa w § 1 i 2, powinien przypadać w niedzielę. Niedziela
obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu, chyba Ŝe u danego
pracodawcy została ustalona inna godzina.
§ 4. W przypadkach dozwolonej pracy w niedzielę odpoczynek, o którym mowa w § 1 i 2, moŜe
przypadać w innym dniu niŜ niedziela.
•
Pracodawca prowadzi ewidencje czasu pracownika w celów ustalenia jego prawidłowego
i innych świadczeń. Na Ŝądanie pracownika jest obowiązany udostępnić mu w/w dokumenty
/art. 149/
•
Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się
w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeŜeli
pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia
regulaminu pracy /art. 150/
Grupa III
Przerwy w czasie pracy – urlop
1). Wypoczynkowy (art. 152 i następne kp)
Jest coroczną, nieprzerwalną i płatną przerwą w wykonywaniu pracy.
Jego udzielanie opiera się na 5 podstawowych zasadach:
- powszechność uprawnień urlopowych – prawo urlopowe mają wszyscy pracownicy, po co
najmniej miesiącu pracy
- równości uprawnień urlopowych – pracownicy posiadający te same okresy zatrudnienia i
ukończone szkoły, mają w zasadzie prawo do urlopu w tym samym wymiarze
- odpłatność urlopu – w/w przerwa urlopowa jest zawsze płatną przerwą w wykonywaniu pracy, za
którą naleŜy się pracownikowi wynagrodzenie takie jak za okres wykonywania pracy
- prawo do urlopu w naturze – wypłacenie zastępującego go ekwiwalentu jest dopuszczalne tylko w
sytuacjach wyjątkowych (określonych prawem)
- prawo do urlopu nieprzerwalnego – podział urlopu moŜe nastąpić tylko w granicach
przewidzianym prawem (tj. min 14 dni jednorazowo)
Wymiar urlopu wypoczynkowego (art. 154 kp):
- 20 dni – jeŜeli pracownik jest zatrudniony krócej niŜ 10 lat
- 26 dni – jeŜeli pracownik jest zatrudniony dłuŜej niŜ 10 lat
•
•
Jeśli pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze godz. – urlop ustala się
proporcjonalnie do czasu pracy tego pracownika / niepełny dzień urlopu zaokrągla się w
górę do pełnego dnia
Wlicza się okres nauki (konieczny tytuł ukończenia) do staŜu pracy.
5
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
* Tego nie załączamy do wydruku – tylko dla przypomnienia dla prowadzących)
1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas
trwania nauki, nie więcej jednak niŜ 3 lata,
2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej
jednak niŜ 5 lat,
3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych 5 lat,
4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
5) szkoły policealnej - 6 lat,
6) szkoły wyŜszej - 8 lat.
- urlop obejmuje wszystkie dni kalendarzowe z wyjątkiem,
* niedziel i świąt
* dni ustawowo wolnych od pracy
2). Bezpłatny (art. 174 kp)
- urlop bezpłatny udzielany jest na pisemna prośbę pracownika
- pracodawca decyduje o jego przyznaniu i długości
- okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu czasu pracy
- odmowa udzielenia urlopu bezpłatnego nie podlega kontroli organów rozstrzygających spory ze
stosunku pracy
- przy udzieleniu urlopu bezpłatnego dłuŜszego niŜ 3 mies. strony mogą przewidzieć moŜliwość
odwołania pracownika z urlopu z waŜnych przyczyn.
3). Macierzyński (art. 180 i nast. kp)
- 16 tyg. – pierwszy poród
18 tyg. – kaŜdy następny
26 tyg. – w przypadku urodzenia więcej niŜ jednego dziecka
- co najmniej 2 tyg. urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przez porodem
- po 14 tyg. matka ma prawo zrezygnować z dalszej części urlopu, a niewykorzystana część urlopu
macierzyńskiego przydzielana jest ojcu
4). Wychowawczy (art. 186 kp)
- pracownik zatrudniony co najmniej 6 mies. ma prawo do urlopu wychowawczego w
wymiarze do lat 3 (dziecko nie więcej niŜ 4 lata)
- jeŜeli z powodu stanu zdrowia – potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu
niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki rodzica – urlop wychowawczy moŜe być
zrealizowany w wymiarze do lat 3, nie dłuŜej jednak niŜ do ukończenia przez dziecko 18 roku Ŝycia.
Komentarz:
(w skrócie)
Praca w grupach ma na celu zaznajomienie słuchaczy (ogólnie) z problematyką
przysługującego pracownikom czasu wolnego.
Dzielimy słuchaczy na 3 grupy. Dajemy im parę minut w celu moŜliwości zapoznania się z
treścią przekazanego materiału. Następnie prosimy, aby podzielili się zdobytą wiedzą z
pozostałymi uczestnikami. Kolejno kaŜda grupa dokonuje prezentacji, a pozostałe grupy
proszone są o powtórzenie tego co z niej zapamiętały.
6
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Ad. 4 Wynagrodzenie
art. 78 KP
§1 Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności
rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a takŜe
uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy
(art. 78 KP) = jaka „praca taka płaca” tzn, Ŝe powinno odpowiadać:
• rodzajowi pracy
• kwalifikacjom pracownika
• ilości wykonywanej pracy
• jakości wykonywanej pracy
UWAGA : Prawo gwarantuje płacę minimalną 849 zł
Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z 10.10 2002, Dz.U.z 2002 r.
Nr 200, poz. 1679
Obalenie mitu: „Czy się stoi czy się leŜy 2000 się naleŜy!” Wynagrodzenie naleŜy się:
• (art. 80 KP) za pracę wykonaną (szczególne regulacje na wypadek przestoju)
• (art. 82 KP) za pracę niewadliwą
Kazus 1.
Pan Mikołaj pracuje w małej firmie remontowej jako malarz. Szef polecił mu, Ŝeby nie „bawił
się” w czyszczenie ścian przed malowaniem, tylko Ŝeby jak najszybciej skończył robotę, gdyŜ
trzeba zacząć remont w następnym lokalu. Pan Mikołaj pomyślał i poinformował szefa, Ŝe
jego polecenie nie jest w porządku, Ŝe ta praca nie będzie dobrze zrobiona. Szefowi bardziej
niŜ na interesie właścicieli mieszkania zaleŜało na ich kasie. Panu Mikołajowi powiedział, Ŝe
to nie jego sprawa i ma wykonać polecenie. Panu Mikołajowi zaleŜało na pracy w firmie,
więc wykonał polecenie. Po 2 dniach połoŜona farba zaczęła się pryszczyć i odpadać. Szef
nakrzyczał na Pana Mikołaja i zagroził mu, Ŝe za wykonaną pracę nie naleŜy mu się
wynagrodzenie. Czy rzeczywiście szef ma rację?
Szczególnie wynagradzana jest praca:
1. w godzinach nadliczbowych
2. w porze nocnej
Kazus 2.
Adam pracuje jako asystent dyrektorki działu reklamy. Z umowy o pracę wynika, Ŝe Adam
powinien pracować od godziny 9.00 do 17.00, od poniedziałku do piątku. Adam ma jednak
tak duŜo obowiązków, Ŝe mimo rzetelnej i szybkiej pracy nie jest w stanie sprostać im
wszystkim w 8h. Szefowa nigdy nie zmuszała go do pozostawania po godzinach, ale Adam
wie, Ŝe jak nie wykonana pracy, to z czasem zostanie zwolniony. Czy Adamowi naleŜy się
wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach?
ad 1 - Za pracę w godzinach nadliczbowych naleŜy się rekompensata:
1.1. w postaci czasu wolnego (art. 151(2) KP)
7
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
1.1.1. na wniosek pracownika = za kaŜdą godzinę pracy dostaje godzinę
wolnego (100%)
1.1.2 z inicjatywy pracodawcy = za kaŜdą godzinę pracy dostaje 1,5h
wolnego (150%)
1.2.w postaci dodatku do wynagrodzenia (art. 151(1) KP)
1.2.1. 100%, jeŜeli nadgodziny wypadły w nocy, niedzielę lub święto, albo
dniu wolnym zamiast niedzieli
1.2.2 50%, jeŜeli nadgodziny wypadły w kaŜdym innym dniu
ad 2 – Za pracę w porze nocnej naleŜy się rekompensata (art. 151 (8) KP):
2.1. dodatek do wynagrodzenia = 20% stawki godzinowej wg
minimalnego wynagrodzenia
2.2. ryczałt = dla pracownika pracującego stale poza zakładem pracy
OCHRONA
WYNAGRODZENIA ZA
PRACĘ art.84
Ochrona wynagrodzenia za pracę jest to ogół tych przepisów, które gwarantują , Ŝe
pracownikowi pensja zostanie wypłacona na czas i w określonej wysokości:
a. prawa do wynagrodzenia nie moŜna się zrzec
b. pensja jest płatna co miesiąc albo częściej
c. pensję naleŜy płacić zawsze w jednym terminie, z dołu i nie później niŜ do 10 dnia
miesiąca
d. pensję naleŜy płacić w pieniądzu w pełnej wysokości
e. pensję płaci się do rąk pracownika, a na konto tylko jeŜeli wyrazi zgodę albo wynika
to z układu zbiorowego pracy
UWAGA!
JeŜeli pracodawca tego nie robi to:
1. pracownik ma prawo do odsetek
2. pracodawca musi zapłacić karę
MoŜna z pensji pracownika dokonywać potrąceń art. 87, 87 (1) KP:
• nie moŜna zabrać wszystkiego
• zwykle chroniona jest przynajmniej kwota minimalnego wynagrodzenia z
wyjątkiem potrącenia alimentów
KRO pozwala na wypłacanie wynagrodzenia pracownika do rąk drugiego małŜonka –
orzeczenie sądu opiekuńczego, jeŜeli ten nie łoŜy na rodzinę.
8
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy 1993
Fundusz Gwarancyjny
wypłacane są z niego ograniczone świadczenia pienięŜne w sytuacji kiedy pracodawca jest
niewypłacalny
ad.5 System ubezpieczeń społecznych
(CO) Ubezpieczenia społeczne
(PO CO) śeby uczestnicy zajęć wiedzieli jakie składki powinien odprowadzać za nich
pracodawca
(JAK) Mini wykład, uczymy się wzajemnie
System ubezpieczeń społecznych obejmuje:
1. ubezpieczenie zdrowotne
2. ubezpieczenie emerytalne (19,52 %)
3. ubezpieczenie rentowe (13%)
4. ubezpieczenie chorobowe (2,45%)
5. ubezpieczenie wypadkowe (…)
Akty prawne:
•
•
•
•
•
ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 1998
ustawa o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia 2003
ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 1998
ustawa o świadczeniach pienięŜnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa 1999
ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych 2002
Grupa 1
W zaleŜności od dochodu pracownika, ustala się ile pieniędzy miesięcznie powinno
zostać wpłacone na emeryturę i rentę. Połowę tej sumy płaci pracownik ze swojej
pensji, a drugą połowę pracodawca ze swoich pieniędzy. Pracodawca bierze jedną
i drugą cześć i wysyła do ZUS. Z tej łącznej kwoty 7,3 % trafia na wybrany
przez pracownika Otwarty Fundusz Emerytalny.
Grupa 2
Składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalana jest w zaleŜności od dochodu
pracownika. Wynosi ona obecnie 8, 75% jego dochodu (wzrośnie jeszcze do 9%) i
płacona jest w całości z pensji pracownika. Pracownik sam jej nie zawozi do NIZ.,
tylko wysyła ją pracodawca.
Grupa 3
9
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Koszty ubezpieczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w
całości ponosi pracodawca..
Ad. 6 Atmosfera w pracy
art. 11 (1)
Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra pracownika (tzn. nie wolno mu
obraŜać pracownika -> wynika to takŜe z Konstytucji RP & KC)
art. 18 (3a)
§1 Pracownicy powinni być równo traktowani …” (tzn. dyskryminowanie pracownika np. ze
względu na płeć, wiek, kolor skóry, orientację seksualną, wyznanie itp. Powoduje, iŜ
pracownik ma prawo do odszkodowania art. 18(3d))
art. 94 (3)
§2 Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane
przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub
zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniŜoną ocenę przydatności zawodowej,
powodujące lub mające na celu poniŜenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie lub
wyeliminowanie go z zespołu współpracowników
Scenka (ilustrująca mobbing)
- przeprowadzenie scenki, ma na celu uświadomienie słuchaczom jak moŜe wyglądać
mobbing.
a. = pracownik
b. = pracodawca
A. Dzień dobry. Jak upłynął weekend?
B. (Milczy, po chwili) Zabieraj się do pracy Kowalski, znowu zawaliłeś zlecenie, klienci
ciągle się na ciebie skarŜą. Głupi jesteś czy co?! Nie wiem jak mogę zatrudniać kogoś
takiego jak ty! Jak ty w ogóle wyglądasz?! Mówiłem ci Ŝebyś nie nosił tego swetra z
lumpeksu!
A. Eeeeeee … Panie Prezesie, przecieŜ sprawdzał pan ten projekt zanim został
przedstawiony klientom.
B. Nie fikaj mi tu Kowalski! PodwaŜasz to co mówię?! Nie dociera do ciebie kto tu jest
szefem?! Jak mówię, Ŝe zawaliłeś sprawę, to zawaliłeś! Jesteś zbyt głupi, Ŝeby to
zrozumieć?!
A. Dlaczego mnie Pan tak traktuje, przecieŜ się staram.
B. Widać za mało się starasz Kowalski! Wracaj do pracy, bo ci polecę po pensji!!
JeŜeli takie zachowania powtarzają się w pracy i wywołują w pracowniku poczucie poniŜenia
i ośmieszenia, a nawet prowadzą do rozstroju zdrowia – oznacza to, ze wobec pracownika
stosowany jest mobbing.
Pracownik nie musi tolerować takiego zachowania. Wina nie leŜy po jego stronie. KP
gwarantuje pracownikowi ochronę:
• Roszczenie odszkodowawcze = minimalne wynagrodzenie art. 94(3)§4
(odszkodowanie przysługuje mu takŜe na podstawie KC 23,24)
• MoŜliwość rozwiązana umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika art.
55§1(1)
10
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
* inne prawa i obowiązki zarówno pracodawców jak i pracowników regulują przepisy 94-100
KP
Ad. 7 Rozwiązanie stosunku pracy (mowa tu o przepisach z kodeksu pracy)
Rozwiązanie stosunku pracy
Indywidualne
Za porozumieniem
Art. 30 § 1 pkt 1
Zbiorowe
Ust. O zwolnieniach grupowych
Jednostronne
Za wypowiedzeniem
Pracownik
Art.32 i nast.
Bez wypowiedzenia
Pracodawca
Art. 30 § 3-5
Pracodawca
Pracownik
Art.55
Z przyczyn pracownika
Z przyczyn pracodawcy
Bez winy pracownika
Art.53
Ust. O szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników
Dyscyplinarnie
Art.52
1). Indywidualne:
Rozwiązanie stosunku pracy moŜe odbyć się za porozumieniem stron (art. 30 § 1 pkt 1)
lub bez tego porozumienia. W zaleŜności od tego jaka drogę obierze pracownik &
pracodawca będziemy mieli do czynienia z róŜnymi regulacjami prawnymi.
Art. 30 kp. [Rozwiązanie umowy o pracę] § 1. Umowa o pracę rozwiązuje się:
1) na mocy porozumienia stron,
11
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
2) przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o
pracę za wypowiedzeniem),
3) przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy
o pracę bez wypowiedzenia),
4) z upływem czasu, na który była zawarta,
5) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
§ 2. Umowa o pracę na okres próbny rozwiązuje się z upływem tego okresu, a przed jego upływem
moŜe być rozwiązana za wypowiedzeniem.
§ 21. Okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność
kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.
§ 3. Oświadczenie kaŜdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez
wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie.
§ 4. W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nie określony
lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna
uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.
§ 5. W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez
wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania
do sądu pracy.
• Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem: (art. 32 i nast. kp)
- powinno być złoŜone w formie pisemnej (jednak nie dotrzymanie tego wymogu nie skutkuje
niewaŜnością – jest jedynie podstawą do roszczeń pracownika względem pracodawcy)
KaŜda ze stron moŜe rozwiązać za wypowiedzeniem umowę zawartą na:
1) Okres próbny -> (art.34 kp) 3 dni robocze, jeŜeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
1 tydzień, jeŜeli okres próbny jest dłuŜszy niŜ 2 tygodnie,
2 tygodnie, jeŜeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
2). Na czas określony -> (art. 33 kp) tylko w sytuacji, gdy przy zawieraniu umowy na czas
dłuŜszy niŜ 6 miesięcy strony taką ewentualność przewidziały istnieje moŜliwość rozwiązania
stosunku pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
3). Na czas nieokreślony -> (art. 36 kp) okres wypowiedzenie zaleŜny jest od okresu
zatrudnienia u danego pracodawcy: 2 tygodnie, jeŜeli pracownik był zatrudniony krócej niŜ 6
miesięcy,
1 miesiąc, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
3 miesiące, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
* 4). Na czas zastępstwa -> (art. 33/1 k.p )
wynosi 3 dni robocze
Istnieje moŜliwość skrócenia okresów wypowiedzenia przy upadłości lub likwidacji (art.
36/1/)
(po kaŜdym rozwiązaniu kazusów informujemy uczestników jak egzekwować prawa w razie ich naruszenia)
12
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Kazus 1. Eustacha pracująca w firmie od 10 lat (zatrudniony na czas nieokreślony) i
Euzebiusz (praktykant – zatrudniony na 3 mies. okres próbny) pracowali wspólnie nad
nowym projektem reklamowym, który zlecił im pracodawca. Było to niezwykle waŜne
przedsięwzięcie dla firmy, szef za dobre wykonanie zadania deklarował nawet dodatkową
gratyfikację. Niestety „podwinęła im się noga” i całkowicie zawalili powierzone im zadanie.
Zdenerwowany szef obojgu wypowiedział umowę o pracę z 2 tygodniowym
wypowiedzeniem. Czy zachowanie szefa było zgodne z prawem?
Wadliwość
Umowy terminowe:
- z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów
Umowa o pracę na czas nieokreślony:
- wypowiedzenie nieuzasadnione
- z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów
Wypowiedzenie (Art. 44)
Pracownik moŜe wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy.
!!! ochrona na Ŝądanie pracownika !!!
w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę (art. 264 § 1 kp)
Roszczenia w razie wadliwości wypowiedzenia
Stosownie do Ŝądania pracownika:
Zachowanie pracy:
–
Bezskuteczność wypowiedzenia
–
Przywrócenie do pracy (jeŜeli umowa uległa juŜ rozwiązaniu)
Odszkodowanie
Rozwiązanie umowy z upływem okresu wymaganego, wynagrodzenie do czasu
rozwiązania umowy (art. 49 kp)
- zastosowanie okresu wypowiedzenia krótszego niŜ wymagany
•
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia:
a. przez pracodawcę/pracodawczynię:
- powinno być złoŜone w formie pisemnej (jednak nie dotrzymanie tego wymogu nie skutkuje
niewaŜnością – jest jedynie podstawą do roszczeń pracownika/pracownicy względem
pracodawczyni/pracodawcy)
- winno zawierać uzasadnianie rozwiązania umowy
13
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
* pouczenie o środkach prawnych -> w razie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia
pracownikowi/pracowniczce przysługuje 14 dniowy termin odwołania do sądu pracy!!! (od
dnia dostarczenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy).
przyczyny zawinione przez pracownicę/ pracownika: (art. 52 kp)
1). cięŜkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych
2).
popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które
uniemoŜliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeŜeli przestępstwo
jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem
3).
zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy
na zajmowanym stanowisku
*Rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie moŜe nastąpić
po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności
uzasadniającej rozwiązanie umowy.
przyczyny niezawinione przez pracownicę/ pracownika: (art. 53 kp)
Niezdolność do pracy z powodu choroby trwa:
1).
dłuŜej niŜ 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej
niŜ 6 miesięcy,
2). dłuŜej niŜ łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz
pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik
był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeŜeli niezdolność do
pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
3). w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niŜ
wymienione w pkt 1, trwającej dłuŜej niŜ 1 miesiąc.
*Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie moŜe nastąpić w razie
nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem - w
okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze
względu na chorobę zakaźną - w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i
zasiłku
Kazus 2.
Kazimierz Z. od lat pracował jako kierowca w firmie przewozowej „Pegaz”. Zasłynął w
branŜy ze względu na swoje doskonałe umiejętności prowadzenia pojazdu, ale takŜe z
faktu, iŜ „lubił zaglądać do kieliszka”. Pewnego dnia Kazimierz Z. wyjechał w trasę na
tzw. podwójnym gazie i doprowadził do wypadku drogowego, w którym zginęły 2 os.
Pracodawczyni Pana Kazia, gdy dowiedziała się o zajściu postanowiła zwolnić
Kazimierza Z., ale z uwagi, iŜ nie jedno z Panem Kaziem „wspólnie przeŜyli” ociągała się
z decyzją. Po 1,5 mies. zawiadomiła go jednak, Ŝe zostaje on zwolniony w trybie
natychmiastowym bez wypowiedzenia. Czy zachowanie pracodawczyni Pana Kazia było
zgodne z prawem?
Roszczenia pracowników w razie rozwiązania z nimi umowy bez wypowiedzenia:
14
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Przywrócenie do pracy
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy: 1 – 3 miesiące (wyj. ochrona
szczególna)
Odszkodowanie
W wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia
Umowa o pracę na czas określony, wykonania określonej pracy – za czas, do którego
umowa miała trwać, nie więcej jednak niŜ za 3 miesiące
(wyłącznie odszkodowanie, jeŜeli upłynął juŜ termin, do którego umowa miała trwać)
Rozwiązanie w okresie wypowiedzenia
2) przez pracownika (art. 55kp)
-
jeŜeli lekarz stwierdził szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a
pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracyodpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe,
- gdy pracodawca dopuści się cięŜkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec
pracownika
Kazus 3.
Antoni K. pracownik kopalni „Wujek” od dłuŜszego czasu skarŜył się na swój stan
zdrowia. W związku z tym faktem poszedł na zwolnienie. Udał się na badania do szpitala,
w którym wykryto u niego pylicę. Lekarz kategorycznie zabronił mu kontynuowania
pracy w kopalni. Antoni K. zaraz po powrocie ze zwolnienia wystąpił na piśmie o
rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Z roztargnienia jednak nie napisał w nim
przyczyny owego rozwiązania. Czy rozwiązanie umowy będzie skuteczne? Co w takim
wypadku moŜe zrobić pracodawca Antoniego K.?
Roszczenia pracodawców:
W razie nieuzasadnionego rozwiązania umowy o prace przez pracownika – pracodawcy
przysługuje:
Odszkodowanie
• W wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia danego pracownika, a w
przypadku rozwiązania umowy na czas określony lub czas wykonania określonej
pracy -> wynagrodzenia za okres 2 tyg. !!
2). Zwolnienia grupowe:
Reguluje - Ustawa z dnia 13 marca 2003r. O szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników.
Ustawę stosuje się, do pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników
*istotą tego zwolnienia jest redukcja etatów z przyczyn nie dotyczących pracowników
15
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
Zwolnienie grupowe obejmuje wypowiedzenie umowy co najmniej:
a). 10 pracownikom, gdy pracodawca zatrudnia mniej niŜ 100 pracowników
b). 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100 pracowników, nie
więcej jednak niŜ 300 pracowników
c). 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 pracowników
w okresie nie przekraczającym 30 dni
- mamy tu do czynienia ze szczególnym trybem – pracodawca zobowiązany jest do
konsultacji ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników.
- w razie braku w/w porozumienia pracodawca moŜe dokonać zwolnień w oparciu o wydany
przez siebie regulamin zwolnień
- dodatkowo pracodawca jest zobligowany do powiadomienia o zwolnieniach powiatowy
urząd pracy
- jednym z waŜniejszych elementów zwolnień grupowych jest ustawowe prawo do odprawy
przysługujące zwalnianym pracownikom:
• Odprawa jest wypłacana w wysokości jedno-, dwu- lub trzymiesięcznego
wynagrodzenia – jeŜeli pracownik przepracował odpowiednio u danego pracodawcy
odpowiednio do lat 2, 2 lub więcej i 8 lub więcej.
• Odprawa nie moŜe jednak przekroczyć 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia
obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy
• Prawo do odprawy jest bezwarunkowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
M.Płatek, Ł. Bojarski (1999) Z Prawem na Ty. Zakamycze. Kraków
Kodeksy Konstytucja RP.
Kodeks pracy
L. Florek, T. Zieliński (2004) Prawo pracy . Warszawa
Kodeks cywilny
Ustawa z dnia 13 marca 2003r. O szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników
7. Ustawa z dnia 15 czerwca 1999r. O świadczeniach pienięŜnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa
8. Ustawa z dnia 10 października 2002r. O minimalnym wynagrodzeniu za pracę
9. * proponowana literatura uzupełniająca:
• Artykuł prof. A.Szałkowskiego „Problem mobbingu w stosunkach pracy”, PIZS
9/2002
• Artykuł W.Cieślaka i J.Steliny „ Definicja mobbingu oraz obowiązek pracodawcy
przeciwdziałania temu zjawisku”, PIP 12/2004
• Artykuł B.Bury „Uprawnienia kierownicze pracodawcy, a polecenie pracy w
godzinach nadliczbowych – art. dyskusyjny”, PIZS 7/2005
16
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
ANEKS
(materiały do wycięcia na zajęcia ;)
Grupa I
Przerwy w czasie pracy – „mała przerwa” (przepisy kodeksu pracy)
.
Art. 134. JeŜeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik
ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.
Art. 141. § 1. Pracodawca moŜe wprowadzić jedną przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy, w
wymiarze nieprzekraczającym 60 minut, przeznaczoną na spoŜycie posiłku lub załatwienie
spraw osobistych.
§ 2. Przerwę w pracy, o której mowa w § 1, wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub
regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeŜeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym
pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Art. 139. § 1. JeŜeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, moŜe być stosowany
system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej
niŜ jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłuŜej niŜ 5 godzin. Przerwy nie wlicza się
do czasu pracy, jednakŜe za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w
wysokości połowy wynagrodzenia naleŜnego za czas przestoju.
Grupa II
Przerwy w czasie pracy – przerwa dobowa (przepisy kodeksu pracy)
Art. 132. § 1. Pracownikowi przysługuje w kaŜdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin
nieprzerwanego odpoczynku, z zastrzeŜeniem § 3 oraz art. 136 § 2 i art. 137.
Art. 133. § 1. Pracownikowi przysługuje w kaŜdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin
nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego
odpoczynku dobowego.
§ 2. W przypadkach określonych w art. 132 § 2 oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy
przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem
czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek moŜe obejmować mniejszą liczbę godzin,
nie moŜe być jednak krótszy niŜ 24 godziny.
§ 3. Odpoczynek, o którym mowa w § 1 i 2, powinien przypadać w niedzielę. Niedziela
obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu, chyba Ŝe u danego
pracodawcy została ustalona inna godzina.
§ 4. W przypadkach dozwolonej pracy w niedzielę odpoczynek, o którym mowa w § 1 i 2, moŜe
przypadać w innym dniu niŜ niedziela.
17
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
•
Pracodawca prowadzi ewidencje czasu pracownika w celów ustalenia jego prawidłowego
i innych świadczeń. Na Ŝądanie pracownika jest obowiązany udostępnić mu w/w dokumenty
/art. 149/
•
Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się
w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeŜeli
pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia
regulaminu pracy /art. 150/
Grupa III
Przerwy w czasie pracy – urlop(przepisy kodeksu pracy)
1). Wypoczynkowy (art. 152 i następne)
Jest coroczną, nieprzerwalną i płatną przerwą w wykonywaniu pracy.
Jego udzielanie opiera się na 5 podstawowych zasadach:
- powszechność uprawnień urlopowych – prawo urlopowe mają wszyscy pracownicy, po co
najmniej miesiącu pracy
- równości uprawnień urlopowych – pracownicy posiadający te same okresy zatrudnienia i
ukończone szkoły, mają w zasadzie prawo do urlopu w tym samym wymiarze
- odpłatność urlopu – w/w przerwa urlopowa jest zawsze płatną przerwą w wykonywaniu pracy, za
którą naleŜy się pracownikowi wynagrodzenie takie jak za okres wykonywania pracy
- prawo do urlopu w naturze – wypłacenie zastępującego go ekwiwalentu jest dopuszczalne tylko w
sytuacjach wyjątkowych (określonych prawem)
- prawo do urlopu nieprzerwalnego – podział urlopu moŜe nastąpić tylko w granicach
przewidzianym prawem (tj. min 14 dni jednorazowo)
Wymiar urlopu wypoczynkowego (art. 154):
- 20 dni – jeŜeli pracownik jest zatrudniony krócej niŜ 10 lat
- 26 dni – jeŜeli pracownik jest zatrudniony dłuŜej niŜ 10 lat
•
•
Jeśli pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze godz. – urlop ustala się
proporcjonalnie do czasu pracy tego pracownika / niepełny dzień urlopu zaokrągla się w
górę do pełnego dnia
Wlicza się okres nauki (konieczny tytuł ukończenia) do staŜu pracy.
2). Bezpłatny (art. 174)
- urlop bezpłatny udzielany jest na pisemna prośbę pracownika
- pracodawca decyduje o jego przyznaniu i długości
- okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu czasu pracy
- odmowa udzielenia urlopu bezpłatnego nie podlega kontroli organów rozstrzygających spory ze
stosunku pracy
- przy udzieleniu urlopu bezpłatnego dłuŜszego niŜ 3 mies. strony mogą przewidzieć moŜliwość
odwołania pracownika z urlopu z waŜnych przyczyn.
3). Macierzyński (art. 180 i nast.)
- 16 tyg. – pierwszy poród
18 tyg. – kaŜdy następny
26 tyg. – w przypadku urodzenia więcej niŜ jednego dziecka
- co najmniej 2 tyg. urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przez porodem
- po 14 tyg. matka ma prawo zrezygnować z dalszej części urlopu, a niewykorzystana część urlopu
macierzyńskiego przydzielana jest ojcu
4). Wychowawczy (art. 186)
- pracownik zatrudniony co najmniej 6 mies. ma prawo do urlopu wychowawczego w
wymiarze do lat 3 (dziecko nie więcej niŜ 4 lata)
18
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
- jeŜeli z powodu stanu zdrowia – potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu
niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki rodzica – urlop wychowawczy moŜe być
zrealizowany w wymiarze do lat 3, nie dłuŜej jednak niŜ do ukończenia przez dziecko 18 roku Ŝycia.
Kazus 1.
Pan Mikołaj pracuje w małej firmie remontowej jako malarz. Szef polecił mu, Ŝeby nie „bawił
się” w czyszczenie ścian przed malowaniem, tylko Ŝeby jak najszybciej skończył robotę, gdyŜ
trzeba zacząć remont w następnym lokalu. Pan Mikołaj pomyślał i poinformował szefa, Ŝe
jego polecenie nie jest w porządku, Ŝe ta praca nie będzie dobrze zrobiona. Szefowi bardziej
niŜ na interesie właścicieli mieszkania zaleŜało na ich kasie. Panu Mikołajowi powiedział, Ŝe
to nie jego sprawa i ma wykonać polecenie. Panu Mikołajowi zaleŜało na pracy w firmie,
więc wykonał polecenie. Po 2 dniach połoŜona farba zaczęła się pryszczyć i odpadać. Szef
nakrzyczał na Pana Mikołaja i zagroził mu, Ŝe za wykonaną pracę nie naleŜy mu się
wynagrodzenie. Czy rzeczywiście szef ma rację?
art. 78 KP
§1 Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności
rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a takŜe
uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy
(art. 78 KP) = jaka „praca taka płaca” tzn, Ŝe powinno odpowiadać:
• rodzajowi pracy
• kwalifikacjom pracownika
• ilości wykonywanej pracy
• jakości wykonywanej pracy
UWAGA : Prawo gwarantuje płacę minimalną 849 zł
Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z 10.10 2002, Dz.U.z 2002 r.
Nr 200, poz. 1679
Obalenie mitu: „Czy się stoi czy się leŜy 2000 się naleŜy!” Wynagrodzenie naleŜy się:
• (art. 80 KP) za pracę wykonaną (szczególne regulacje na wypadek przestoju)
• (art. 82 KP) za pracę niewadliwą
Kazus 2.
Adam pracuje jako asystent dyrektorki działu reklamy. Z umowy o pracę wynika, Ŝe Adam
powinien pracować od godziny 9.00 do 17.00, od poniedziałku do piątku. Adam ma jednak
tak duŜo obowiązków, Ŝe mimo rzetelnej i szybkiej pracy nie jest w stanie sprostać im
wszystkim w 8h. Szefowa nigdy nie zmuszała go do pozostawania po godzinach, ale Adam
wie, Ŝe jak nie wykonana pracy, to z czasem zostanie zwolniony. Czy Adamowi naleŜy się
wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach?
Za pracę w godzinach nadliczbowych naleŜy się rekompensata:
19
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
1.3. w postaci czasu wolnego (art. 151(2) KP)
1.1.1. na wniosek pracownika = za kaŜdą godzinę pracy dostaje godzinę
wolnego (100%)
1.1.2 z inicjatywy pracodawcy = za kaŜdą godzinę pracy dostaje 1,5h
wolnego (150%)
1.4.w postaci dodatku do wynagrodzenia (art. 151(1) KP)
1.2.1. 100%, jeŜeli nadgodziny wypadły w nocy, niedzielę lub święto, albo
dniu wolnym zamiast niedzieli
1.2.2 50%, jeŜeli nadgodziny wypadły w kaŜdym innym dniu
Za pracę w porze nocnej naleŜy się rekompensata (art. 151 (8) KP):
2.3. dodatek do wynagrodzenia = 20% stawki godzinowej wg
minimalnego wynagrodzenia
2.4. ryczałt = dla pracownika pracującego stale poza zakładem pracy
Grupa 1
W zaleŜności od dochodu pracownika, ustala się ile pieniędzy miesięcznie powinno
zostać wpłacone na emeryturę i rentę. Połowę tej sumy płaci pracownik ze swojej
pensji, a drugą połowę pracodawca ze swoich pieniędzy. Pracodawca bierze jedną
i drugą cześć i wysyła do ZUS. Z tej łącznej kwoty 7,3 % trafia na wybrany
przez pracownika Otwarty Fundusz Emerytalny.
Grupa 2
Składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalana jest w zaleŜności od dochodu
pracownika. Wynosi ona obecnie 8, 75% jego dochodu (wzrośnie jeszcze do 9%) i
płacona jest w całości z pensji pracownika. Pracownik sam jej nie zawozi do NIZ.,
tylko wysyła ją pracodawca.
Grupa 3
Koszty ubezpieczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w
całości ponosi pracodawca..
Scenka:
c. = pracownik
d. = pracodawca
C. Dzień dobry. Jak upłynął weekend?
D. (Milczy, po chwili) Zabieraj się do pracy Kowalski, znowu zawaliłeś zlecenie, klienci
ciągle się na ciebie skarŜą. Głupi jesteś czy co?! Nie wiem jak mogę zatrudniać kogoś
takiego jak ty! Jak ty w ogóle wyglądasz?! Mówiłem ci Ŝebyś nie nosił tego swetra z
lumpeksu!
C. Eeeeeee … Panie Prezesie, przecieŜ sprawdzał pan ten projekt zanim został
przedstawiony klientom.
20
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
D. Nie fikaj mi tu Kowalski! PodwaŜasz to co mówię?! Nie dociera do ciebie kto tu jest
szefem?! Jak mówię, Ŝe zawaliłeś sprawę, to zawaliłeś! Jesteś zbyt głupi, Ŝeby to
zrozumieć?!
C. Dlaczego mnie Pan tak traktuje, przecieŜ się staram.
D. Widać za mało się starasz Kowalski! Wracaj do pracy, bo ci polecę po pensji!!
Kazus 1. Eustacha pracująca w firmie od 10 lat (zatrudniony na czas nieokreślony) i
Euzebiusz (praktykant – zatrudniony na 3 mies. okres próbny) pracowali wspólnie nad
nowym projektem reklamowym, który zlecił im pracodawca. Było to niezwykle waŜne
przedsięwzięcie dla firmy, szef za dobre wykonanie zadania deklarował nawet dodatkową
gratyfikację. Niestety „podwinęła im się noga” i całkowicie zawalili powierzone im zadanie.
Zdenerwowany szef obojgu wypowiedział umowę o pracę z 2 tygodniowym
wypowiedzeniem. Czy zachowanie szefa było zgodne z prawem
KaŜda ze stron moŜe rozwiązać za wypowiedzeniem umowę zawartą na:
1) Okres próbny -> (art.34) 3 dni robocze, jeŜeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
1 tydzień, jeŜeli okres próbny jest dłuŜszy niŜ 2 tygodnie,
2 tygodnie, jeŜeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
2). Na czas określony -> (art. 33) tylko w sytuacji, gdy przy zawieraniu umowy na czas
dłuŜszy niŜ 6 miesięcy strony taką ewentualność przewidziały istnieje moŜliwość rozwiązania
stosunku pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
3). Na czas nieokreślony -> (art. 36) okres wypowiedzenie zaleŜny jest od okresu
zatrudnienia u danego pracodawcy: 2 tygodnie, jeŜeli pracownik był zatrudniony krócej niŜ 6
miesięcy,
1 miesiąc, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
3 miesiące, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
* 4). Na czas zastępstwa -> (art. 33/1/)
wynosi 3 dni robocze
Istnieje moŜliwość skrócenia okresów wypowiedzenia przy upadłości lub likwidacji (art.
36/1/)
Kazus 2.
Kazimierz Z. od lat pracował jako kierowca w firmie przewozowej „Pegaz”. Zasłynął w
branŜy ze względu na swoje doskonałe umiejętności prowadzenia pojazdu, ale takŜe z
faktu, iŜ „lubił zaglądać do kieliszka”. Pewnego dnia Kazimierz Z. wyjechał w trasę na
tzw. podwójnym gazie i doprowadził do wypadku drogowego, w którym zginęły 2 os.
Pracodawczyni Pana Kazia, gdy dowiedziała się o zajściu postanowiła zwolnić
Kazimierza Z., ale z uwagi, iŜ nie jedno z Panem Kaziem „wspólnie przeŜyli” ociągał się
z decyzją. Po 1,5 mies. zawiadomiła go jednak, Ŝe zostaje on zwolniony w trybie
natychmiastowym bez wypowiedzenia. Czy zachowanie pracodawczyni Pana Kazia było
zgodne z prawem?
21
Lekcja Nr 9 – ZK Prawo na co dzień, Data – 13.12.2005r.
przyczyny zawinione przez pracownicę/ pracownika: (art. 52 kp)
1). cięŜkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych
2).
popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które
uniemoŜliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeŜeli przestępstwo
jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem
3).
zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy
na zajmowanym stanowisku
*Rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie moŜe nastąpić
po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności
uzasadniającej rozwiązanie umowy.
przyczyny niezawinione przez pracownicę/pracownika: (art. 53 kp)
Niezdolność do pracy z powodu choroby trwa:
1).
dłuŜej niŜ 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej
niŜ 6 miesięcy,
2). dłuŜej niŜ łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz
pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik
był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeŜeli niezdolność do
pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
3). w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niŜ
wymienione w pkt 1, trwającej dłuŜej niŜ 1 miesiąc.
*Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie moŜe nastąpić w razie
nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem - w
okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze
względu na chorobę zakaźną - w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i
zasiłku
Kazus 3.
Antoni K. pracownik kopalni „Wujek” od dłuŜszego czasu skarŜył się na swój stan
zdrowia. W związku z tym faktem poszedł na zwolnienie. Udał się na badania do szpitala,
w którym wykryto u niego pylicę. Lekarz kategorycznie zabronił mu kontynuowania
pracy w kopalni. Antoni K. zaraz po powrocie ze zwolnienia wystąpił na piśmie o
rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Z roztargnienia jednak nie napisał w nim
przyczyny owego rozwiązania. Czy rozwiązanie umowy będzie skuteczne? Co w takim
wypadku moŜe zrobić pracodawca Antoniego K.?
Rozwiązanie umowy przez pracownicę/ pracownika (art. 55 kp)
-
jeŜeli lekarz stwierdził szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a
pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracyodpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe,
- gdy pracodawca dopuści się cięŜkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec
pracownika
22