docpobierz (PDF, 9.5 MByte) - Control Engineering Polska
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz (PDF, 9.5 MByte) - Control Engineering Polska
ISSN 1731-5301 AUTOMATYZACJA • ROBOTYKA • STEROWANIE • NAPĘDY • OSPRZĘT • POMIARY • DIAGNOSTYKA • OPROGRAMOWANIE • IT Nr 2 (85) Rok X Wyznaczamy kierunki rozwoju od ponad 60 lat Przyrządy Przyrządy pomiarowe Akwizycja i efektywne wykorzystanie danych 20 Raport Polski rynek sterowników PLC i kontrolerów PAC 58 Kontrola procesu Energia pod kontrolą 38 Napędy Redukcja niestabilności serwonapędu 46 www.controlengineering.pl MARZEC 2012 OD REDAKCJI Redakcja Redaktor inż. Katarzyna Jakubek [email protected] Zespół redakcyjny dr inż. Paweł Dworak, dr inż. Andrzej Ożadowicz, mgr inż. Łukasz Urbański, dr inż. Krzysztof Pietrusewicz, mgr inż. Izabela Cieniak Wiosna pod hasłem targów ciągu ostatnich dwóch lat w Polsce zauważa się znaczny wzrost zainteresowania targami branżowymi. W rezultacie prowadzi to do sytuacji, w której operatorzy cyklicznych targów decydują się na powiększenie powierzchni hal wystawienniczych. Powodem takiego działania jest przede wszystkim znaczący wzrost przychodów firm w porównaniu do lat ubiegłych, jak również konkurencja krajów sąsiadujących, gdzie organizowane targi świadczą porównywalne usługi. Z przeprowadzonych niedawno badań wynika, że w roku ubiegłym odbyło się ponad 200 imprez targowych organizowanych przez członków Polskiej Izby Przemysłu Targowego. W roku 2010 odbyło się ich relatywnie mniej. Mimo że liczba targów uległa minimalnemu zmniejszeniu, wzrosła natomiast znacząco liczba wystawców i osób odwiedzających targi. Coraz częściej widoczny jest powracający trend do kontaktów bezpośrednich. Potencjalni klienci po dość długim okresie dominacji Internetu w wymianie informacji zaczynają doceniać wartość bezpośredniej rozmowy, w szczególności jeśli chodzi o zakup bardzo drogich wyspecjalizowanych produktów. Najciekawszymi imprezami targowymi w nadchodzącym czasie są na pewno targi Automaticon. XVIII edycja tych targów odbędzie się w dniach 20−23 marca br. w Warszawie. Targi Automaticon są obecnie największymi targami branżowymi w Polsce z zakresu automatyki przemysłowej, zrzeszającymi wystawców zarówno z całego kraju, jak i z zagranicy. Zapraszamy Państwa do odwiedzenia naszego stoiska E3, które mieścić się będzie tak samo jak w roku ubiegłym w holu zaraz za rejestracją. Znajdą tam Państwo zarówno najnowsze, jak i archiwalne wydania magazynów wydawnictwa Trade Media International. Serdecznie zapraszamy Państwa również na oficjalne ogłoszenie wyników organizowanego przez nas konkursu Produkt Roku 2011. Wręczenie nagród w konkursie Produkt Roku 2011 redakcji magazynu Control Engineering Polska odbędzie się 21 marca br. Mimo że targowa wiosna zdominuje większość tematów naszego numeru, nie możemy zapominać o stale aktualnych problemach, z jakimi spotykamy się na co dzień oraz nowymi wyzwaniami z którymi musimy się w najbliższym czasie zmierzyć. Bardzo wiele już napisano o wykorzystywaniu energii. Jednak w czasach globalnego kryzysu oraz wobec wytycznych Unii Europejskiej stawiających Polsce wysokie wymagania na najbliższe lata, jest to ciągle temat aktualny i bardzo interesujący. Dlatego w aktualnym numerze zajęliśmy się tym popularnym obecnie zagadnieniem, jakim jest efektywne wykorzystanie energii w zakładzie przemysłowym. Kompleksowe podejście do zarządzania energią pozwala w znaczny sposób obniżyć koszty w takich obszarach, jak pomiar, jakość zasilania oraz optymalizacja zużycia energii. Odpowiednie podejście strategiczne do problemu może pomóc producentom w znalezieniu oraz wyeliminowaniu procesów niewydajnych, znaleźć najefektywniejsze rozwiązania przy produkcji danego fabrykatu, jak również wprowadzenie na stałe działań związanych z zarządzaniem energią. Oprócz bardzo popularnej tematyki z zakresu energii odnawialnej w tym wydaniu znajdziecie Państwo raport dotyczący polskiego rynku sterowników PLC i PAC, informacje o najnowszych produktach i wydarzeniach. Do zobaczenia na targach Automaticon. W Katarzyna Jakubek, redaktor [email protected] 2 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Korekta Małgorzata Wyrwicz DTP Grzegorz Solecki [email protected] Reklama Agnieszka Gumienna Key Account Manager [email protected] Piotr Wojciechowski Account Managers [email protected] Elżbieta Olszewska Account Managers [email protected] Alicja Malinowska Account Managers [email protected] Ryszard Staniszewski Account Managers [email protected] Marketing Aleksander Poniatowski [email protected] Prenumerata www.controlengineering.pl/prenumerata Druk i oprawa Drukarnia Taurus Wydawnictwo TMI Holdings sp. z o.o. ul. Wita Stwosza 59a, 02-661 Warszawa tel. +48 22 852 44 15, faks +48 22 899 30 23 e-mail: [email protected] www.trademedia.us Prezes zarządu Michael J. Majchrzak [email protected] Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń oraz nie zwraca materiałów niezamówionych. Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji i skracania tekstów oraz zmiany ich formy graficznej i tytułów. Czasopismo wydawane na licencji CFE Media LLC, oparte na amerykańskim magazynie Control Engineering. Wszystkie prawa zastrzeżone. Powielanie lub rozpowszechnianie zamieszczonego materiału redakcyjnego w jakiejkolwiek postaci, w jakimkolwiek języku, w całości lub jego części, bez uprzedniej pisemnej zgody CFE Media LLC jest zabronione. Control Engineering jest zastrzeżonym znakiem towarowym CFE Media LLC. SPIS TREŚCI MARZEC 2012 Nr 2 (85) Rok X W NUMERZE 30 Siła drzemiąca w powietrzu Sprężone powietrze znajduje wiele zastosowań w nowoczesnych urządzeniach pneumatycznych. Jest wykorzystywane jako napęd oraz czynnik sterujący mechanizmami zarówno w prostych maszynach, jak i w skomplikowanych robotach. 38 Energia pod kontrolą Ocena procesu wydatkowania energii pomaga określić sposób redukcji jej konsumpcji zarówno w produkcji procesowej, dyskretnej i hybrydowej, jak i w procesie wytwarzania cementu. 42 Dobrodziejstwo HMI Odpowiednio zabezpieczone płaskie ekrany dotykowe spisują się bardzo dobrze i zapewniają skuteczną pracę nawet w niebezpiecznych i korozyjnych warunkach środowiskowych. TEMAT Z OKŁADKI i efektywne 20 Akwizycja wykorzystanie danych Źródło: Omron Electronics Inteligentne przyrządy pomiarowe mogą dostarczyć wręcz nieograniczoną ilość danych. Ich przetworzenie i analiza bywają jednak wyzwaniem. RAPORT rynek sterowników PLC 58 Polski i kontrolerów PAC Sterowniki PLC przez ponad 40 lat obecności na rynku zdołały ugruntować sobie silną pozycję w świecie automatyki. W tym czasie podlegały ciągłym udoskonaleniom, sukcesywnie zwiększały swoją funkcjonalność i oferowały coraz bardziej innowacyjne rozwiązania technologiczne. Jak dzisiaj wygląda sytuacja na rynku sterowników programowalnych i jakie trendy aktualnie dominują? niestabilności 46 Redukcja serwonapędu Niestabilna praca silnika, niekontrolowane i niezamierzone ruchy wału silnikowego mogą występować zarówno przy niskich, jak i wysokich częstotliwościach, jest to także częstą przyczyną „warczenia” przy wyższych częstotliwościach. Technologia pomiarów wizyjnych 52 w zastosowaniu śledzenia partii towarów Czujniki wykorzystywane w systemach sterowania wytwarzaniem i dystrybucją pozwalają śledzić produkty najistotniejsze i te najbardziej podatne na zniszczenia. 73 Sieci o dużej wydajności Wiele zaawansowanych przemysłowych aplikacji wymaga milisekundowych czasów cyklu i jittera na poziomie mikrosekund lub mniejszym. Szybkie protokoły i odpowiednia struktura sieci to podstawa determinizmu. dostawca jako inwestycja 76 Dobry w przyszłość Umiejętność właściwej selekcji potencjalnych dostawców w czasie składania zapytań ofertowych niesie ze sobą pozytywne efekty końcowe i pozwala znacząco obniżyć współczynnik wystąpienia ryzyka. www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 3 WYDARZENIA 20 lat firmy DACPOL na rynku Bieżący rok jest szczególny dla firmy DACPOL – jednego z czołowych dystrybutorów podzespołów do energoelektroniki i automatyki przemysłowej w Polsce – gdyż świętuje ona 20-lecie swojego istnienia. Firma została założona w 1992 r. i od samego początku koncentrowała swoją działalność na wysokiej jakości komponentach elektroniki mocy. Jako jedna z pierwszych wprowadzała na polski rynek m.in.: moduły IGBT, przekaźniki półprzewodnikowe czy bezpieczniki szybkie. Jednocześnie uczestniczyła w wielu znaczących projektach w zakresie dostaw komponentów do budowy przetwornic trakcyjnych, napędów oraz przekształtników. Zgromadzone doświadczenia i zaufanie klientów pozwoliło firmie poszerzyć asortyment o podzespoły elektrotechniczne, elektroniczne, a także o automatykę przemysłową, akumulatory oraz wyposażenie warsztatowe. DACPOL reprezentuje obecnie ponad 140 czołowych producentów podzespołów i urządzeń. Przez 20 lat działalności firma rozrosła się i obecnie zatrudnia ponad 120 osób w tym około 80 inżynierów-specjalistów posiadających dużą wiedzę teoretyczną i doświadczenie w poszczególnych grupach asortymentowych. Dzięki temu klient może liczyć na kompleksową obsługę. Inżynierowie z DACPOL-u pomogą dobrać optymalne podzespoły czy rozwiązać nietypowy problem techniczny. Równocześnie oferują usługi związane z projektowaniem i produkcją bloków mocy, grzaniem indukcyjnym a także produkcją i serwisem przemysłowych urządzeń pomiarowych. Firma konsekwentnie realizuje strategię kompleksowej obsługi klienta poprzez szeroki zakres oferowanych produktów, wiedzę i doświadczenie pracujących w niej inżynierów oraz sprawną logistykę. Działalność firmy DACPOL wykracza poza rynek polski. Istniejący od kilkunastu lat dział eksportu prowadzi sprzedaż podzespołów i urządzeń na terenie całej Europy, USA, Kanady i Dalekiego Wschodu. Przedstawicielstwa na Ukrainie i w krajach bałtyckich oraz reprezentanci handlowi w Rosji zapewniają dystrybucję na rynkach Europy Wschodniej. DACPOL z uwagą śledzi rozwój nowych technologii, starając się zapewniać swoim klientom dostęp do nowości rynkowych (np. superkondensatory, komponenty na bazie węglika krzemu) w konkurencyjnych cenach i w jak najlepszych standardach. Od 1999 r. firma DACPOL posiada certyfikat Systemu Zarządzania Jakością ISO, co gwarantuje wysoką jakość oferowanych usług. Firma rozwija się dynamicznie, o czym świadczą także wielokrotne wyróżnienia – Gazele Biznesu, nadawane przez dziennik „Puls Biznesu”. www.dacpol.com.pl Astor wśród firm dobrze widzianych Firma ASTOR, dostarczająca innowacyjne rozwiązania dla przemysłu, otrzymała nominację w konkursie „Firma Dobrze Widziana” na najlepszy wizerunek w obszarze społecznej odpowiedzialności biznesu w województwie małopolskim. Wyróżnienie firmy jest wyrazem jej uznania i podziękowania za zaangażowanie kierownictwa i pracowników w działania prospołeczne. Organizatorem konkursu jest Business Centre Club. Projekt współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem konkursu „Firma Dobrze Widziana” jest promowanie firm, które w obszarze swojej działalności prowadzą biznes społecznie odpowiedzialny, oraz szerzenie wiedzy na temat istoty CSR (Corporate Social Responsibility) i skutecznych metod komunikowania o prowadzonej przez firmę działalności społecznej. Konkurs ma zasięg ogólnopolski i obejmuje szesnaście województw. Małopolska Kapituła Konkursowa BCC wyłoniła pięć firm, które w marcu będą reprezentowały Małopolskę w ogólnopolskim finale konkursu. W gronie nominowanych znalazła się firma ASTOR. – Od początku działalności firmy ASTOR kierujemy się zasadą, w myśl której prawdziwą firmę można rozwijać tylko w oparciu o uczciwe, rzetelne zasady. Zaangażowanie ASTORA w wybrane obszary CSR jest naturalnym elementem składowym spójnego obrazu firmy, wyrażającym wyznawane w firmie wartości. Tym bardziej 4 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl cieszy nas ta nominacja – mówi Stefan Życzkowski, prezes ASTOR. – Największą wartością dla ASTORA są ludzie, stąd istotnym aspektem społecznej odpowiedzialności jest rozwój pracowników poprzez szkolenia, zapewnienie im atrakcyjnych warunków pracy oraz badanie satysfakcji pracowników – dodaje Agnieszka Politańska, członek zarządu, dyrektor personalny ASTOR. ASTOR od lat wspiera edukację, inicjuje programy dydaktyczne i badawcze, organizuje kursy i szkolenia. Wśród działań z obszaru CSR znalazł się również Konkurs ASTOR na Najlepszą Pracę Dyplomową, który został wyróżniony w Raporcie „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2010. Dobre praktyki”. www.astor.com.pl ABB – modernizacja Elektrowni Jaworzno ABB bierze udział w modernizacji wentylatorów młynowych na pięciu blokach energetycznych w Elektrowni Jaworzno III. Zaoferowane rozwiązanie jest kompleksowym pakietem obejmującym usługi i produkty dostarczane przez trzy dywizje ABB. W ramach zadania spółka dostarczy 20 przemienników częstotliwości średniego napięcia, zabudowanych w klimatyzowanych kontenerach, wykona projekt techniczny AKPiA oraz przeprowadzi rozbudowę systemu automatyki Procontrol P14, co bezpośrednio przełoży się na oszczędności w kosztach eksploatacji bloków. Przemienniki częstotliwości średniego napięcia ACS 2000 zostaną zainstalowane na blokach 1, 3, 4, 5 i 6. Będą odpowiadać za regulację prędkości obrotowej silników wentylatorów młynowych, a tym samym za ilości dostarczanego paliwa i powietrza do kotła. W chwili obecnej silniki napędzające modernizowane wentylatory pracują ze stałym obciążeniem, a przepływ powietrza do młynów jest regulowany poprzez klapy. Efektem tego jest pobór stałej ilości energii elektrycznej niezależnie od wymaganej wydajności wentylatorów. Zastosowanie przemienników częstotliwości umożliwi regulację obciążenia silników. Dzięki temu właściciel elektrowni, TAURON Wytwarzanie S.A., osiągnie znaczne oszczędności. ABB w ramach zamówienia dostarczy również aparaturę pomiarową (przetworniki temperatury) oraz przeprowadzi rozbudowę istniejącego systemu automatyki Procontrol P14 pod kątem przystosowania do współpracy z przemiennikami częstotliwości. – Spełniliśmy wszystkie wymogi klienta i zaoferowaliśmy urządzenia nie tylko nowoczesne, ale i kompaktowe, odpowiednie do umieszczenia ich w kontenerze. Wspomnę choćby o ACS 2000, który jest najmniejszym przemiennikiem częstotliwości SN w swojej klasie na świecie. Klientowi zaproponowaliśmy kompletne rozwiązanie, zapewniając jednocześnie wsparcie techniczne oraz serwis pogwarancyjny z odpowiednim zapleczem logistycznym i technologicznym z zakładu energoelektroniki w Aleksandrowie Łódzkim – powiedział Marcin Nowicki, kierownik obszaru sprzedaży w Dywizji Napędy i Automatyzacja Produkcji ABB. – Szczegółowa identyfikacja potrzeb i wymagań klienta zaowocowała stworzeniem pełnego rozwiązania, które przyczyni się do zwiększenia efektywności energetycznej modernizowanych bloków. Kompleksowość naszej oferty została osiągnięta dzięki bliskiej współpracy pomiędzy dywizją systemową, a dywizjami produktowymi ABB – podsumował Piotr Szkoda, dyrektor serwisu w Jednostce Biznesu Systemy dla Energetyki Wytwórczej ABB. Termin realizacji umowy to lata 20122015. ABB będzie prowadzić prace, podporządkowując ich harmonogram terminom postojów i planowanych remontów na modernizowanych blokach. www.abb.pl AUTOMATYZOWAĆ ZNACZY OPTYMALIZOWAĆ. Odkryj teraz cały potencjał: na targach AUTOMATICA 2012. TECHNOLOGIE MONTAŻU I ZASTOSOWANIA PRZEMYSŁOWA OBRÓBKA OBRAZU ROBOTYKA SYSTEMY POZYCJONUJĄCE TECHNOLOGIE NAPĘDÓW SENSORYKA TECHNOLOGIE STEROWANIA SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA TECHNOLOGIE ZAOPATRZENIA 5. Międzynarodowe Targi Automatyki i Mechatroniki 22 – 25 maja 2012 | Messe München Biuro Targów Monachijskich w Polsce Warszawa | tel. 22 620 4415 | [email protected] WYDARZENIA Przygotowania do Hannover Messe Największe targi technologii przemysłowych odbywają się każdego roku na wiosnę w znanym europejskim centrum targowym w Hannowerze, w Niemczech. Organizowane przez Deutche Messe w tym roku targi odbędą się w dniach 2327 kwietnia. Pod krótkim hasłem HANNOVER MESSE 2012 kryje się osiem imprez targowych. Są to: Automatyka Przemysłowa, Energia, MobiliTec, Cyfrowa Fabryka, Industrial Supply, CoilTechnica, IndustrialGreenTec, Reaserch & Technology. Oficjalnym partnerem tegorocznych kwietniowych targów będą Chiny. Rozwój przemysłu na świecie coraz mocniej ukierunkowuje się na osiąganie wysokiej skuteczności oraz na zrównoważony rozwój. Ocena działalności firm nie skupia się już wyłącznie na czynnikach komercyjnych, ale w rankingach i ocenach zdecydowanie bardziej bierze się pod uwagę wykorzystanie energii oraz surowców z naturalnych źródeł. W dzisiejszych czasach inwestorzy wyraźnie faworyzują przedsiębiorstwa korzystające ze zrównoważonych i efektywnych technologii. HANNOVER MESSE 2012 daje wyjątkową możliwość przeglądu kluczowych technologii przemysłowych oszczędzania zasobów naturalnych. W tym roku w Hannowerze zostanie zaprezentowanych ponad tysiąc nowych innowacyjnych technologii. Będą one obejmować wszystkie sektory przemysłu, począwszy od automatyki przemysłowej i IT, przez energię i technologie ekologiczne, przemysłowe podwykonawstwo, technologię produkcji, usługi, aż po badania i rozwój (R&D). Oficjalnym mottem tegorocznych targów HANNOVER MESSE 2012 jest „greentelligence”. – Wystawcy, którzy w tym roku prezentują się na wszystkich targach będących pod „parasolem” HANNOVER MESSE 2012, będą udowadniać, że niezwykle istotne jest inteligentne połączenie wydajnych procesów z ekologicznymi materiałami oraz ze zrównoważonymi produktami do przetrwania na dzisiejszym bardzo konkurencyjnym i dynamicznie rozwijającym się międzynarodowym rynku – powiedział dr Wolfram von Fritsch, prezes zarządu Deutsche Messe. Biorąc pod uwagę stale rosnące znaczenie zrównoważonej efektywności, na tegorocznym HANNOVER MESSE debiut będą miały nowe targi, które są odzwierciedleniem tego istotnego zagadnienia, a w szczególności są dedykowane dziedzinie określonej jako IndustrialGreenTec. Tutaj firmy zaprezentują najnowocześniejsze rozwiązania, procesy, maszyny, także związane ogólnie z oszczędzaniem energii. Zagadnienia te mają na celu pomoc przedsiębiorstwom przemysłowym w szybkim przejściu z wykorzystania w procesach tradycyjnych rozwiązań na „zielone systemy produkcyjne”. – IndustrialGreenTec jest platformą dla efektywnych rozwiązań, które są rozwijane przez przemysł dla przemysłu. Jej tematy przewodnie dotyczą ekolo- gicznych kompatybilnych procesów przemysłowych, recyklingu, systemów skutecznego wykorzystywania odnawialnych źródeł energii i odnawialnych surowców, rozwiązań do pomiaru i monitorowania zanieczyszczeń oraz szkodliwych substancji – powiedział von Fritsch. IndustrialGreenTec jest idealnym uzupełnieniem szerokiej gamy tematów, które będą poruszane podczas HANNOVER MESSE, a debiut targów jest bardzo dobrze połączony z hasłem przewodnim całych targów – „greentelligence”. „Greentelligence” będzie także tematem przewodnim targów Automatyki Przemysłowej, najważniejszych targów dla procesów, systemów automatyki przemysłowej i budynkowej. Temat ten będzie także zaprezentowany na wystawie energetycznej, gdzie firmy 6 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl energetyczne będą prezentować ich rozwiązania dla niezawodnego i konkurencyjnego dostarczania energii. Wiele z tych rozwiązań dotyczy inteligentnych sieci elektroenergetycznych albo smart grids, bez których efektywna dystrybucja i wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł energii generalnie byłoby niemożliwe. Tegoroczny kraj partnerski na HANNOVER MESSE 2012 pragnie zademonstrować swój coraz bardziej znaczący potencjał jako partnera w badaniach i rozwoju (R&D). Chiński rząd zamierza przyspieszyć transformację swojej gospodarki poprzez wspieranie dalszych inwestycji zagranicznych. Nowe osiągnięcia w produkcji wysokiej jakości produktów, jak również ochrona środowiska, czysta energia oraz przyjazne środowisku gospodarki odpadami są przedmiotem szczególnego zainteresowania chińskich decydentów. Tematem przewodnim chińskiej prezentacji na HANNOVER MESSE 2012 jest „zielony + inteligentny”, co tym samym jest całkowicie zgodne z mottem całych targów „greentelligence”, które jest stałym elementem wszystkich wiodących ośmiu targów podczas HANNOVER MESSE 2012. W związku z tym udział Chin jako partnera nie jest przypadkowy albo symboliczny, ale jest wynikiem szeroko rozumianej wymiany myśli w zakresie stale rozwijających się trendów i technologii w Europie i na świecie. Z przyjemnością informujemy, że mamy gratisowe bilety dla naszych czytelników. Gratisowy bilet uprawnia do wstępu na wszystkie dni targowe, a jego cena nominalna wynosi 58 euro. Zatem warto skorzystać z naszej oferty. Bilety są elektroniczne, aby je pozyskać, należy zalogować się – poprzez nasz serwis – do systemu targów Hannover Messe i tam zarejestrować się, wypełniając prosty formularz elektroniczny. W odpowiedzi otrzymuje się e-mailem plik PDF ze swoim spersonalizowanym biletem. Bilet należy wydrukować i zabrać ze sobą na targi. Bilet uprawnia także do darmowego korzystania z komunikacji miejskiej. Szczegóły już wkrótce na www. controlengineering.pl. Katarzyna Jakubek Pomysł na przemysł 16.05 - Koszalin 18.04 - Białystok 26.04 - Poznań 23.05 - Bydgoszcz (Targi Wod-Kan) Serdecznie zapraszamy na cykl seminariów poświęconych rozwiązaniom z zakresu automatyki przemysłowej dedykowanym dla przemysłu gospodarki wodnej. Podczas spotkania zaprezentujemy referencje z wybranych obiektów na terenie Polski, jak również wysoce niezawodne i energooszczędne rozwiązania i produkty dla przemysłu wodnego. 10.05 - Wrocław W celu zarejestrowania się prosimy przesłać zgłoszenie na adres: [email protected] 5.04 - Rzeszów * Seminarium jest nieodpłatne * Dokładna lokalizacja będzie podana w późniejszym terminie www.mitsubishi-automation.pl Dla tych, którzy chcą wiedzieć więcej WYDARZENIA Invensys – certyfikowane wsparcie technologii wirtualizacji w oprogramowaniu SCADA Invensys Operations Management – właściciel marki Wonderware, rozszerzył swój certyfikat dla technologii wirtualizacji w oprogramowaniu SCADA. Tym samym Invensys stał się pionierem wśród dostawców automatyki przemysłowej, certyfikowanym w zakresie rozwiązań wysokiej dostępności, usuwania skutków awarii i odporności na uszkodzenia w aplikacjach SCADA, działających na platformach wirtualizacji VMware i Microsoft Hyper-V. Platforma Systemowa ArchestrA 2012 i Wonderware InTouch 2012 są obecnie certyfikowane do użycia w najnowszych rozwiązaniach VMware, włącznie z VMware vSphere w wersji 5.0 i ESXi w wersji 5.0 dla aplikacji o znaczeniu krytycznym. – Rozwiązania wysokiej dostępności (High Availability) i przywracania sprawności działania (Disaster Recovery) w systemach SCADA były zbyt drogie w implementacji, nie tylko ze względu na koszty sprzętu i oprogramowania, ale także z powodu dodatkowych obciążeń administracyjnych – mówi Maryanne Steidinger, dyrektor marketingu produktowego w Invensys Operations Management. – Platforma Systemowa ArchestrA 2012 i oprogramowanie InTouch 2012 wspierają rozwiązania wysokiej dostępności i usuwania skutków awarii, bazując na systemie wirtualizacji Windows Server Hyper-V firmy Microsoft, jak również najnowszych usługach zdalnego pulpitu, będących częścią Windows Server 2008 R2. Platforma Systemowa ArchestrA 2012 i Wonderware InTouch 2012, po przejściu rygorystycznych procedur certyfikacyjnych, są obecnie zatwierdzone do używania w systemach usuwania skutków awarii oraz rozwiązań wysokiej dostępności z użyciem oprogramowania VMware. Wszystko to przy użyciu komercyjnych systemów operacyjnych i ogólnie dostępnego sprzętu komputerowego, co redukuje koszty i ułatwia wdrożenie aplikacji o znaczeniu krytycznym. Oprogramowanie VMware i Microsoft Hyper-V „wirtualizuje” komputer, aby utworzyć współdzielone środowisko sprzętowe, w którym można uruchomić własny system operacyjny (lub wiele systemów jednocześnie) i aplikacje, tak jak na fizycznym komputerze. www.astor.com.pl Kompleksowa integracja od interfejsu urządzenia HMI do centralnego monitoringu Factory Automation European Business Group z Mitsubishi Electric oraz COPA-DATA poinformowały o współpracy prowadzonej w ramach programu partnerskiego e-F@ctory Alliance. Centrum współpracy stanowi kompleksowa integracja oprogramowania COPADATA z zakresu sterowania i wizualizacji w C-Controller Mitsubishi Electric. Zdecentralizowane gromadzenie wartości pomiarowych oraz analiza danych otrzymywanych bezpośrednio z urządzeń terenowych coraz bardziej zyskuje na znaczeniu w przemysłowych projektach energetycznych i infrastrukturalnych. W poszczególnych aplikacjach często stosuje się jednak różne protokoły, co utrudnia niezakłócony przepływ danych. Jeśli protokoły te będą obsługiwane przez istniejący system monitoringu, pozwoli to uzyskać znacznie mniejszy nakład kosztów na prace rozwojowe i zapewni skuteczny i bezpieczny transfer danych. Firmy podejmują te aspekty i oferują swoim klientom wartość dodaną, stanowiącą efekt połączenia efektywnych technologii obu firm. Kompleksowa integracja sprzętu komputerowego z sekcji automatyzacji marki Mitsubishi Electric z oprogramowaniem COPA-DATA z zakresu sterowania i wizualizacji daje dostęp do ważnych protokołów telemetrycznych, a tym samym umożliwia zdecentralizowane gromadzenie i przetwarzanie danych. W celu łatwego zbierania danych i raportów o statusie z oddalonych urządzeń terenowych seria sterowników MELSEC Mitsubishi Electric obsługuje protokoły telemetryczne COPA-DATA. Wraz z dopasowaniem oprogramowania straton, IEC 61131-3 Soft-SPS spółki córki COPA DATA – COPALP, do jednostki CPU C-Controller platformy iQ Mitsubishi Electric użytkownicy zyskują dostęp do wielu sterowników i protokołów komunikacyjnych. Zwłaszcza wykorzystywanie 8 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl standardu IEC 61850 oraz IEC 6140025 przynosi znaczące korzyści z zakresu automatyzacji podstacji oraz projektów z segmentu energii odnawialnych. straton jako moduł został całkowicie zintegrowany z oprogramowaniem sterującym zenon produkcji COPA-DATA, co umożliwia efektywną konfigurację. straton i zenon korzystają z tej samej bazy danych, a tym samym dostarczają kompletne, zintegrowane rozwiązanie, które pozwala na nieograniczoną wymianę danych pomiędzy programowaniem SPS przy użyciu straton oraz przy użyciu system SCADA zenon. Dzięki otwartej strukturze oraz zorientowaniu obiektowemu na HMI i SCADA zenon może bezpośrednio kontaktować się z platformą iQ Mitsubishi. Jeśli dodać do tego podłączenia do systemów trzecich oraz obsługę ponad 300 natywnych sterowników i protokołów komunikacyjnych w zenon, klienci otrzymują indywidualne i elastyczne, kompleksowe rozwiązania, które pozwalają na szeroko zakrojoną działalność – od czujnika do ERP. www.copadata.com www.copalp.com Studenci testują oprogramowanie Międzynarodowy producent oprogramowania, firma COPADATA, rozpoczęła, we współpracy z Wyższą Szkołą Przygotowania Zawodowego w Salzburgu, jedyny w swoim rodzaju i na skalę całej Austrii projekt z zakresu bezpieczeństwa danych. Dwóch studentów przez sześć miesięcy będzie poddawać surowym testom znany już w ponad 50 krajach na całym świecie, system do automatyzacji, wizualizacji i sterowania procesami produkcyjnymi – zenon oraz informować producenta o ewentualnych lukach bezpieczeństwa w systemie. Praktycznie przez całą dobę Peter Kischel i Christoph Mairinger, pod nadzorem Dominika Engela, testują w swoim uczelnianym laboratorium oprogramowanie z zakresu automatyzacji, wyprodukowane przez COPADATA. Dwaj studenci wspólnie z programistami z przedsiębiorstwa z Salzburga utworzyli realną strukturę sieciową, która pozwoli im dostawać się do oprogramowania z zewnątrz, jak przy prawdziwym „ataku hakerów”. Studenci próbują przy tym otworzyć i edytować ważne dane użytkowe, na przykład parametry produkcji lub wartości temperaturowe maszyn. – Chodzi nam głównie o ochronę poufnych danych procesowych dotyczących maszyn, które są stosowane w bardzo dużych przedsiębiorstwach – wyjaśnia Reinhard Mayr, menedżer produktu w COPA-DATA. – W przypadku oprogramowania z zakresu automatyzacji aspekt bezpieczeństwa jest często marginalizowany, zwłaszcza w porównaniu z „normalnymi” programami komputerowymi. Jednak także w obiektach przemysłowych wartościowe i poufne dane można wykraść lub zmodyfikować – co jest interesującą perspektywą przede wszystkim dla konkurentów danej firmy. Z tego względu już od wielu lat kładziemy duży nacisk na kwestie bezpieczeństwa danych i sieci oraz wspieramy projekty badawcze z tej dziedziny. W celu zredukowania tego rodzaju ryzyka w oprogramowaniu zenon, COPA-DATA rozpoczęła realizację projektu z Wyższą Szkołą Przygotowania Zawodowego w Salzburgu. – Już od dłuższego czasu prowadzimy bardzo pozytywną współpracę z instytucjami naukowymi – podkreśla Mayr. Jest to współpraca owocna dla obu stron: uczelnia i studenci otrzymują praktyczne i finansowe wsparcie prac naukowych, a COPA-DATA korzysta z wyników badań i może bezpośrednio przekładać wnioski i obserwacje na nowo projektowane wersje oprogramowania. Uczestnicy projektu mają czas do końca stycznia, aby intensywnie testować oprogramowania, potem swoje spostrzeżenia opiszą w pracy magisterskiej przygotowywanej na zakończenie studiów na kierunku Technika Informacyjna i Zarządzanie Systemami. – W dalszej perspektywie dla obydwu ekspertów od oprogramowania zenon otwierają się szanse zatrudnienia w dziale IT naszej firmy – stwierdza z uśmiechem Mayr, menedżer produktu w COPA-DATA. www.copadata.pl WYDARZENIA 50 000 certyfikatów dla użytkowników oprogramowania SolidWorks Znana i ceniona Konferencja naukowa firmy Dassault Systemes SolidWorks Corp. odbyła się w dniach 1215 lutego 2012 r. w kalifornijskim San Diego pod hasłem „Projektowanie jednoczy”. SolidWorks World jest dorocznym zjazdem inżynierów i projektantów tej firmy działających na całym świecie. Najważniejszą postacią SolidWorks World 2012, a zarazem głównym mówcą podczas konferencji był Tony Fadell, projektant, który uważany jest przez wielu za „ojca iPoda”. Tony Fadell, który zasłynął z tego, że przewodził zespołowi wprowadzającemu do sprzedaży iPoda, swoją pozycję na rynku budował jako wiceprezes firmy Apple ds. iPodów i doradca Steve’a Jobsa. Dziś Tony Fadell ponownie wkroczył na rynek jako założyciel i prezes firmy Nest, wartego uwagi debiutanta, znanego z wprowadzenia do sprzedaży pierwszego inteligentnego termostatu. Nest Learning Thermostat™ zbiera informacje o użytkowniku i o jego mieszkaniu, aby potem automatycznie zmniejsza temperaturę po wyjściu użytkownika z domu. Termostat pomaga dobrać optymalną temperaturę podczas obecności domowników i nie wymaga codziennej konfiguracji, zapewniając dostosowany do indywidualnych potrzeb harmonogram temperatur. Produkt Nest został nazwany przez czasopismo Wired „iPhonem wśród termostatów”, a New York Times opisuje go jako produkt „wspaniały, elegancki oraz inteligentny”. – Aby stworzyć produkt rewolucjonizujący rynek, funkcjonalność i wygląd muszą iść ze sobą w parze – powiedział Fadell. – Wzięliśmy sobie tę zasadę do serca, tworząc Nest Learning Termostat. Tematem przewodnim drugiego dnia konferencji był Crowdsourcing. Stały rozwój wiedzy w społecznościach różnych krajów staje się niezwykle ważnym czynnikiem w tworzeniu koncepcji produktu i jej realizacji. Podczas konferencji klienci SolidWorks pokazali, o ile łatwiej jest im wprowadzać ich pomysły w życie. Dzięki współpracy wielu podobnie myślących inżynierów, połączeniu ich 10 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl kreatywności i doświadczenia, powstają niesamowite produkty. Uczestnicy konferencji podzielili się pomysłami, które zmieniają sposób myślenia o tworzeniu produktów. Trzeciego dnia konferencji miała miejsce długo oczekiwana sesja pod hasłem „Co nowego”. Uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z planami firmy na 2012 rok, jak również dowiedzieli się więcej o tworzonym oprogramowaniu SolidWorks 2013. W tym samym czasie firma Dassault Systèmes SolidWorks, ogłosiła przyznanie 50-tysięcznego certyfikatu, w chwalonym i bardzo wysoko ocenianym przez krytyków szkoleniowym programie certyfikacyjnym SolidWorks. Stworzony ponad 10 lat temu program, osiągając status certyfikacyjny potwierdza, że użytkownicy oprogramowania SolidWorks mają narzędzia i funkcje, których potrzebują do zapewnienia sukcesu w pracy z oprogramowaniem SolidWorks. Korzyści wynikające ze skupienia się na kluczowych umiejętnościach i koncepcjach w SolidWorks, przekładają się bezpośrednio na zwiększoną liczbę miejsc pracy i przyspieszony rozwój kariery certyfikowanych profesjonalistów oprogramowania SolidWorks. Dodatkowo pracodawcy doceniają wartość certyfikatów SolidWorks jako potężne narzędzie, które nie tylko maksymalizuje inwestycje w SolidWorks, ale jednocześnie daje im przewagę w wydajności pracy nad konkurencją. Emma Katharine Singer jest studentką studiów inżynierskich Wydziału Mechanicznego Uniwersytetu Kolorado w Boulder. Pomogła przechylić szalę wagi do 50 000 certyfikowanych użytkowników. Dwa lata temu Emma zaczęła używać oprogramowania SolidWorks podczas stażu w fabryce oświetlenia w Brooklynie. Za pomocą samouczków SolidWorks, Emma nauczyła się korzystać z programu w ciągu kilku dni. Emma jest teraz członkiem Stowarzyszenia Certyfikowanych Użytkowników SolidWorksa (Certified SolidWorks Associate (CSWA)) dzięki otrzymaniu tego certyfikatu może obecnie pracować jako asystentka, WYDARZENIA pomagając innym studentom studiów inżynierskich uczyć się pracy na oprogramowaniu SolidWorks. Dla studentów program certyfikacji SolidWorks posiada wiele cenionych zalet. Zdecydowanie może posłużyć jako bardzo przydatny sposób uzyskania przewagi nad potencjalnymi konkurentami podczas szukania pracy w niektórych branżach przemysłu. Dla profesjonalistów, zdany egzamin wykazuje, że użytkownik posiada zaawansowane umiejętności do tworzenia wysokiej jakości projektów przy użyciu oprogramowania SolidWorks, jak również wartość dodaną dla każdej organizacji. Szukając nowych pracowników, pracodawcy zdecydowanie częściej wybierają kandydatów posiadających już certyfikaty. – Dwa certyfikaty – Certyfikowany Użytkownik SolidWorks (CSWP) oraz Certyfikowany Ekspert SolidWorks (CSWE) nie tylko umożliwiły mi pozyskiwanie właściwych ofert pracy, ale również umożliwiły mi otrzymanie lepszych warunków finansowych – powiedział Bill Hamze z firmy JL Audio Miramar, FL. – Certyfikacja SolidWorks jest poważnym osiągnięciem – pomaga ona projektantom doskonalić swoje umiejętności, wykazać się profesjonalizmem, jak również stać się bardziej efektywnym oraz bardziej pożądanym potencjalnym pracownikiem. Moim następnym celem jest otrzymanie wszystkich dostępnych certyfikatów SolidWorks – dodaje Bill Hamze. Certyfikat SolidWorksa jest wielopoziomowy i bazuje na zdobywaniu określonych umiejętności, począwszy od CSWA do CSWE dla profesjonalistów najbardziej doświadczonych. Istnieją również specjalne oznaczenia. Program został specjalnie zaprojektowany, aby sprostać potrzebom inżynierów i projektantów w wielu branżach. Egzaminy oferowane są w kilku językach w tym francuskim, portugalskim i koreańskim, dzięki czemu certyfikaty rozpoznawane są na całym świecie. – Nasi użytkownicy zobowiązani są do ciągłego uczenia się i dokształcania swoich umiejętności także dla dalszego rozwoju swojej kariery, stosowanie naszego programu certyfikacji umożliwia użytkownikom osiąganie celu – powiedział Jeremy Luchini, kierownik programu certyfikacji DS SolidWorks. – Szkolenia i ciągła nauka są najważniejszymi czynnikami prawidłowego rozwoju projektu, my traktujemy sprawy certyfikatów bardzo poważnie – musi to mieć wartość zarówno dla naszych użytkowników, jak i dla ich pracodawców. Dzisiaj mogę powiedzieć, że udało nam się osiągnąć nasze założenia i niecierpliwie czekamy na następny cel do osiągnięcia, który wyznaczą nam nasi bardzo zaangażowani i wymagający użytkownicy – podsumowuje Jeremy Luchini. Więcej przydatnych informacji na temat programu certyfikacji SolidWorks, znajdą Państwo na stronie: www.solidworks.com/sw/support/mcad-certification-programs.htm. Katarzyna Jakubek www.solidworks.com AUTOMATICON 2012 XVIII Edycja targów Automaticon Największe targi w Polsce związane z automatyką przemysłową odbędą się w dniach 2023 marca 2012 roku w Warszawie. Targi Automation już od 17 lat zrzeszają największych producentów, dostawców i odbiorców z zakresu automatyki przemysłowej. Targi te dają najlepszą możliwość wystawcom, zarówno z kraju, jak i z zagranicy, do zaprezentowania swoich najnowszych osiągnięć w dziedzinach, takich jak automatyka, robotyka czy pomiary przemysłowe. Ta trzydniowa impreza jest licznie odwiedzana przez specjalistów szukających nowych rozwiązań technicznych, projektantów, jak również integratorów systemów. W ciągu ostatnich dwóch lat w Polsce zauważa się duży wzrost zainteresowania targami branżowymi. W rezultacie prowadzi to do sytuacji, w której operatorzy targów decydują się na powiększenie powierzchni hal wystawienniczych. Powodem takiego działania jest znaczący wzrost przychodów firm w porównaniu do lat ubiegłych, jak również konkurencja krajów sąsiadujących. Z przeprowadzonych niedawno badań wynika, że w roku ubiegłym odbyło się ponad 200 imprez targowych organizowanych przez członków Polskiej Izby Przemysłu Targowego. W roku 2010 odbyło się ich nieznacznie mniej. Mimo że ilość targów uległa minimalnemu zmniejszeniu, wzrosła natomiast znacząco liczba wystawców i osób odwiedzających targi. Coraz częściej widoczny jest powracający trend do kontaktów bezpośrednich. Potencjalni klienci po dość długim okresie dominacji Internetu w wymianie informacji zaczynają doceniać wartość bezpośredniej rozmowy, w szczególności jeśli chodzi o zakup bardzo drogich wyspecjalizowanych produktów. Dobrym przykładem targów powiększających swoje powierzchnie wystawiennicze jest Warszawskie Centrum EXPO XXI, gdzie co roku odbywają się jedne z najważniejszych targów dla automatyki przemysłowej. Na tegorocznych marcowych targach swoje innowacyjne produkty zaprezentuje 313 wystawców z całej Polski. Jest to porównywalna statystyka z rokiem ubiegłym gdzie na powierzchni 11 900 m2 i na 289 stoiskach wystawienniczych zaprezentowało się 308 wystawców. Wystawcy ci reprezentowali łącznie 780 firm z całego świata. W ciągu trzech dni oszacowano, że targi odwiedziło około 15 000 zwiedzających. Podczas targów Automaticon przede wszystkim prezentowane są produkty i rozwiązania głównie z zakresu: Aparatury kontrolno-pomiarowej oraz elementów automatyki, w skład tego wchodzą: elementy systemów sterowania procesami przemysłowymi, systemy monitorowania procesów, przemysłowe sieciowe systemy komunikacyjne, przemysłowe urządzenia alarmowe, czujniki i przetworniki pomiarowe, aparatura i systemy pomiarowe, systemy wizyjne oraz elementy wykonawcze. Automatyzacji, w skład której wchodzą: analogowe i cyfrowe systemy sterowania procesami przemysłowymi, projektowanie systemów automatyzacji, kompletacja systemów oraz montaż i uruchamianie systemów automatyzacji. Robotyzacji, w skład której wchodzą: roboty przemysłowe, oprogramowanie dla robotów przemysłowych, urządzenia dla stanowisk zrobotyzowanych, komponenty, projektowanie i wykonywanie zrobotyzowanych stanowisk, gniazd i linii technologicznych, jak również systemy zapewnienia bezpieczeństwa pracy. Elementy hydrauliki i pneumatyki siłowej. Narzędzia, przyrządy i aparatura do montażu i serwisu urządzeń i systemów automatyki. Projektowanie i usługi konsultingowe i inne. Przykładowo Firma Introl podczas tegorocznych targów zaprezentuje szeroką gamę produktów. Z nowości produktowych możemy spodziewać się Paweł Głuszek, Kierownik Działu Marketingu, Introl A utomaticon, pomimo rosnącej konkurencji ze strony targów Automa, nadal jest najbardziej popularną imprezą branży automatyki przemysłowej w Polsce. Mimo relatywnie wyższych cen powierzchni wystawienniczych, znanych wszystkim uciążliwych problemów komunikacyjnych w stolicy oraz samej lokalizacji hal EXPO, Automaticon cieszy się niezmienną popularnością. Zawdzięcza to głównie dobrej organizacji targów, profesjonalnej obsłudze i dodatkowo cykliczności tej imprezy. Klienci, wystawcy i odwiedzający od lat z satysfakcją doceniają możliwość obejrzenia polskich produktów oraz zaprezentowania się na targach w kraju. Interesującym zjawiskiem jest sytuacja, że nadal w wielu polskich zakładach standardem są zorganizowane, delegacyjne wyjazdy na Automaticon. Tezę tę wprowadzonego na rynek 22 lutego 2012 kalibratora MC6, którego funkcjonalność wprowadza ten produkt w nową erę w dziedzinie kalibracji obiektowej (szerszy opis produktu znajdą Państwo w dziale Produkty na końcu magazynu). Kolejnymi nowymi produktami prezentowanymi podczas targów Automaticon będą m.in.: nowe falowniki (przetwornice częstotliwości ) marki TECO, potwierdzają nasze badania prowadzone wśród naszych Klientów – przedstawiciele niemal wszystkich większych i wielu mniejszych zakładów z całej Polski tradycyjnie odwiedzają AUTOMATICON co rok. Oczywiście nie powinien to być powód do samozadowolenia dla organizatora. Na pewno jest trochę problemów do rozwiązania i usprawnienia, głównie w zakresie obsługi gastronomicznej, dojazdu oraz estetyki okolicy samego centrum ekspozycyjnego. Jeśli chodzi o nowo wybudowaną halę – myślę , że organizatorzy powinni bardziej zareklamować ten obiekt aby przyciągnąć tam odwiedzających, którzy do tej pory z przyzwyczajenia zwiedzali tylko swoje ulubione miejsca wystawiennicze, przez co nowa hala nie przyciąga tylu gości co hale, które „były od zawsze” (Stoisko A31, hala 1). nowe czujniki zbliżeniowe oraz sygnalizatory przepływu i poziomu marki EGE, nowe czujniki do pomiaru temperatury w silosach zbożowych AGROLOG, wprowadzony na rynek z początkiem 2012 roku nowy wskaźnik procesowych SD24. Oprócz wymienionych już nowości na stoisku wystawienniczym możemy spodziewać się także takich produktów, jak: Wojciech Znojek, dyrektor generalny, Sabur A utomaticon jest dla nas niezmiennie najważniejszą imprezą w kalendarzu wydarzeń konferencyjnych i targowych. Mimo iż jest to przede wszystkim wydarzenie o wymiarze prestiżowym i wizerunkowym, co roku notujemy pewną grupę klientów, którzy odwiedzają nas po raz pierwszy. Obserwujemy także coraz większe zainteresowanie automatyką zarówno firm z branży elektrycznej, jak również z sektora IT, pragnących łączyć biznes z technologią. Nasze stoisko będzie znajdowało się w tym samym miejscu co w latach ubiegłych, przy wejściu do hali 1. Chcemy zaprezentować gościom praktyczne rozwiązania systemów automatyki dla branż infrastrukturalnej, ciepłowniczej, przemysłowej i HVAC. Nasza ekspozycja będzie zawierała wiele nowości produktowych, w tym specjalną sekcję urządzeń przeznaczonych do komunikacji bezprzewodowej firm Saia-Burgess, Racom i ATIM (urządzenia tego producenta to nowość w naszej ofercie) oraz propozycję elastycznego i spójnego systemu sterowania automatyki budynkowej opartego na rozwiązaniach Saia. Nie pominiemy także systemów monitorowania i zarządzania zużyciem energii i innych mediów. Chcmy pokazać nową rodzinę ekonomicznych i wydajnych paneli operatorskich firmy ESA – SC207, programowanych darmowym pakietem softwarowym POLYMATH SmartClick. W trakcie targów będziemy proponować te terminale w atrakcyjnej, specjalnej ofercie. www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 13 AUTOMATICON 2012 przepływomierze bezinwazyjne do cieczy i gazów z rodziny FLUXUS, mierniki i sygnalizatory poziomu marki VEGA (np. sondy radarowe), termiczne przepływomierze do gazów marki FCI, rejestrator wideograficzny VR18, przetworniki inteligentne ciśnienia i różnicy ciśnień marki Fuji Electric, regulator PID model P91, czujniki wilgotności materiałów sypkich marki ACO Automation. Firma Multiprojekt, podczas tegorocznej imprezy będzie prezentować przede wszystkim nowe panele operatorskie serii eMT3000 firmy WEINTEK jak również serwonapędy firmy ESTUN (szerszy opis obu produktów, znajdą Państwo po zakończonym artykule). Na stoisku będą prezentowane także serwonapędy firmy BALDOR, sterowniki PLC oraz microPLC firmy FATEK, spodziewać się również można systemów automatyki budynkowej ESEA oraz prowadnic szynowych firmy HIWIN (Stoisko J-20 w hali 3). Na stoisku firmy Bosch Rexorth znajdującym się w hali 1 będzie można zapoznać się z ofertą produktową dla branży automatyzacji przemysłu, obejmującą systemy napędów i sterowań z wykorzystaniem komponentów z zakresu: hydrauliki, pneumatyki, napędów elektrycznych oraz precyzyjnej techniki przemieszczeń liniowych i montażu. Tegorocznym debiutantem na targach Automaticon będzie firma Cognex. Na stoisku N3 znajdującym się w hali 4, Cognex zaprezentuje szereg swoich produktów, w tym tegoroczne nowości produktowe: system wizyjny In-Sight 7000 (szerszą informację na temat tego produktu znajdą Państwo w dziale Produkty na końcu magazynu) oraz czytnik kodów DataMan 300 (prezentowany w styczniowo/lutowym wydaniu magazynu). Serdecznie zapraszamy Państwa również na nasze stoisko E3, które mieścić się będzie tak samo jak w roku ubiegłym w holu zaraz za rejestracją. Znajdą tam Państwo zarówno najnowsze, jak i archiwalne wydania miesięczników Control Engineering Polska, Inżynieria i Utzrymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych jak i pozostałe magazyny – MSI oraz Inteligentny Budynek. Zapraszamy również na oficjalne ogłoszenie wyników organizowanego przez nas konkursu Produkt Roku 2011. Wręczenie nagród w konkursie Produkt Roku 2011 redakcji magazynu Control Engineering Polska odbędzie się 21 marca w sali A w od godziny 15.45 do 17. Natomiast wręczenie nagród w konkursie Produkt Roku 2011 redakcji magazynu Inżynieria & Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych odbędzie się 22 marca w Sali B1 od godziny 15.30 do 16.10. Po czym odbędzie się wręczenie nagród w konkursie Najlepszy dostawca IT dla przemysłu 2011 redakcji magazynu MSI Polska, w Sali B1 od 16.15 do godziny 17. Katarzyna Jakubek Paweł Czapiel, Kierownik Działu Handlowego, VIX Automation V IX Automation jak co roku decyduje się na udział w Targach Automaticon. Na przestrzeni kilku ostatnich lat nasze stoisko przyjmowało różne formy, skupialiśmy się na prezentowaniu kolejnych rozwiązań z oferty GE Intelligent Platforms. Wiele osób pamięta nieszablonową aplikację demo w postaci automatu do kawy, któremu monitorowaliśmy wydajność oraz wyznaczaliśmy współczynniki OEE, za pomocą oprogramowania klasy MES, prezentowaliśmy także zaawansowane możliwości oprogramowania SCADA i Historian korzystając z piętnastu monitorów stanowiących wystrój stoiska. Na tegorocznej edycji targów stawiamy na rozwiązanie, które sprawdziło się w roku 2011. Organizujemy stoisko w formie sprzyjającej rozmowom z naszymi Partnerami. Zapraszamy na kawę, by w natłoku informacji i nowości targowych znaleźć czas na chwilę wytchnienia i porozmawianie o przełomowych zmianach w ofercie VIX Automation. Automation 2012 stanie się bowiem miejscem premiery nie tylko dla kolejnej edycji jednego z najbardziej popularnych w Polsce systemów SCADA, czyli iFIX 5.1 PL (w pełnej polskiej wersji językowej), ale także i przede wszystkim – zupełnie nowego oblicza firmy VIX. Wkraczamy bowiem do świata systemów sterowania! Rozszerzamy ofertę o dystrybucję sprzętu. To znaczny krok w przód dla firmy – serdecznie zapraszamy na nasze stoisko, gdzie wszystko się wyjaśni… Podobnie jak w poprzednim roku firma VIX Automation będzie prezentowała nowości w ofercie na seminariach. Już dzisiaj zapraszamy 21 i 22 marca (środa i czwartek, godzina 11.00) na cykl prezentacji. Tym razem przedstawimy słuchaczom możliwości monitorowania wydajności (OEE) i jakości (SPC) w procesie produkcyjnym. Opowiemy o nowych opcjach oprogramowania SCADA iFIX, które pozwalają użytkownikom końcowym osiągać jeszcze większy zysk z procesu produkcyjnego. A w sesji poświęconej systemom sterowania wprowadzimy słuchaczy w świat nowoczesnych, niezawodnych urządzeń – prosto z Japonii … Dla osób uczestniczących w seminarium przygotowaliśmy niespodzianki – warto 14 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl zarejestrować się w formularzu dostępnym na www.vix.com.pl. Kontynuując myśl, która przyświeca nam na rok 2012, czyli „Inteligentne oprogramowanie to źródło sukcesu”, wierzymy, że nasza obecność na targach przyczyni się do nawiązania kontaktów z firmami, które szukają niezawodnych, bezpiecznych, wydajnych i kompleksowych rozwiązań z branży automatyki. Nowoczesne przedsiębiorstwa z każdej branży przemysłu kierują się wytycznymi koncepcji lean manufacturing. Poprzez ciągłe doskonalenie, zyskują przewagę nad konkurentami. Z sukcesem działają w trudnym okresie kryzysu gospodarczego. Miarą sukcesu jest Zysk. Zachęcamy do poznania, jak rozwiązania tworzone w oparciu o oprogramowanie Proficy oraz systemy sterowania dostarczane przez VIX Automation pozwolą rok 2012 wykorzystać do zyskania przewagi konkurencyjnej na coraz trudniejszym rynku. Odwiedzający Automaticon znajdą nas jak zawsze w Hali 3, stoisko F6. Zapraszamy! AUTOMATICON 2012 ASKOM Balluff Balluff Asix.Evo – kolejna odsłona Nowe optoelektroniczne czujniki BOS 18M Nowa generacja modułów we/wy do sieci Ethernet N K N owy Asix.Evo już jest! Odsłaniamy jego tajemnice. • Całkowicie przeprojektowany, nowy system wizualizacji cechujący się w pełni skalowalną grafiką wektorową. Pozwala łączyć obraz z kamer lub stron www z podglądem technologii. • Automatycznie uaktualniane wzorce obiektów. • Możliwość tworzenia własnych typów obiektów. • Wydłużone nazwy zmiennych procesowych. • Możliwość jednoczesnego korzystania z wielu baz definicji zmiennych. • Cała aplikacja w jednym skalowalnym oknie. • Automatyczne wyliczanie i archiwizacja różnorodnych danych agregowanych. • Trendy także z serwerów OPC HDA. • Przebudowany system alarmów, z rejestracją pełnej informacji o zdarzeniach oraz przebiegu ich obsługi. Z jednego stanowiska można jednocześnie kontrolować wiele list alarmów. • Skrypty C# i VB platformy .NET. • Możliwość uruchomienia aplikacji w pełnej funkcjonalności w środowisku www bez jakiejkolwiek konwersji. • Współpraca z klasycznym pakietem Asix®. Pozostają sprawdzone elementy: system zbierania danych i wydajnej archiwizacji, zmodernizowany moduł recepturowania i archiwizacji zdarzeniowej, swobodne raportowanie w oparciu o MS Reporting Services. Pozostaje też atrakcyjna cena i mocne wsparcie techniczne. www.asix.com.pl Hala 4, stoisko L8 ompletna rodzina czujników optoelektronicznych w popularnej obudowie M18. Solidna metalowa obudowa, duże zasięgi działania oraz doskonała precyzja przełączania to główne cechy nowej serii. Doskonale widoczna plamka świetlna umożliwia szybkie i precyzyjne ustawienie czujników. Przy bardzo dużym zabrudzeniu pewne i precyzyjne działanie gwarantują wersje ze światłem podczerwonym. Do wyboru mamy czujniki odbiciowe standardowe oraz z eliminacją wpływu tła, bariery refleksyjne, a także bariery jednokierunkowe. Seria GlobalProx do zastosowań standardowych oraz wersje z regulacją do zaawansowanych aplikacji. Dwa sposoby regulacji w zależności od wyboru użytkownika, za pomocą potencjometru lub funkcji teach-in. Wersja z eliminacją wpływu tła HGA oferuje doskonałą precyzję praktycznie niezależnie od rodzaju i koloru materiału. Czujniki odbiciowe z zasięgiem do 800 mm z podczerwienią, do 600 mm ze światłem czerwonym oraz do 300 mm z HGA. Ekstremalnie precyzyjną detekcję gwarantuje wersja odbiciowa ze światłem laserowym i eliminacją wpływu tła. Bariery refleksyjne z zasięgiem do 10 m. Bariery jednokierunkowe nadajnik – odbiornik z podczerwienią z zasięgiem aż do 100 m oraz do 25 m ze światłem czerwonym oferują doskonałą rezerwę działania i pewną detekcję nawet w najtrudniejszych warunkach. Sygnały wyjściowe dostępne w wersji PNP z wyjściami NO lub NC oraz wersja uniwersalna NO+NC. www.balluff.pl Hala 1, stoisko C22/D17 16 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl owa generacja oferuje udoskonalone rozwiązania dla użytkowników sieci Profinet oraz EthernetIP. Stopień ochrony IP67 umożliwia montaż bezpośrednio w obszarach procesów produkcyjnych. Solidna metalowa obudowa z całkowicie zalaną elektroniką doskonale nadaje się do najtrudniejszych warunków przemysłowych. Nowa oferta obejmuje trzy wykonania, moduł wejściowy 16DI, programowalny moduł 16DI/DO oraz master interfejsu IO-Link. Każdy z modułów wyposażony jest w wyświetlacz, za pośrednictwem którego możemy ustawiać wszystkie parametry adresu IP, jak również bramę oraz maskę podsieci. Stan pracy każdego z portów sygnalizowany jest przez dwie diody LED. Wbudowany switch pozwala na tworzenie liniowej topologii sieci. Dodatkowy port wyjściowy zasilania umożliwiający liniowe przekazywanie zasilania z modułu na kolejny moduł. Dwa niezależne obwody zasilające pozwalają na osobne wyłączanie obwodów wyjściowych. Napięcie Us zasila elektronikę modułu, komunikację oraz czujniki, natomiast napięcie Ua stanowi odrębne zasilanie obwodów wyjściowych. Każdy z modułów wyposażony jest we wbudowany webserwer, za pomocą którego można kontrolować stan pracy modułu oraz zmiany adresu IP. Moduły wyposażone są w diagnostykę obejmującą poszczególne porty. Identyfikacja zwarć zarówno zasilania czujników, jak i zwarcia w obwodach wyjściowych jest jednoznacznie identyfikowana i sygnalizowana bezpośrednio na module za pomocą diod LED. www.balluff.pl Hala 1, stoisko C22/D17 produkty InduSoft Polska Introl KUKA InduSoft Web Studio Beamex® MC6 – więcej niż kalibrator Robot KUKA serii QUANTEC I B Q nduSoft Polska Sp. z o.o. oferuje szeroki asortyment oprogramowania umożliwiającego tworzenie w środowisku Windows aplikacji wspomagających systemy automatyki przemysłowej, sterowania i systemów wbudowanych. Dostarcza także rozwiązania w zakresie współczesnych technologii dostępu i przechowywania danych dla urządzeń przemysłowych, ułatwia tworzenie interfejsów graficznych i ich integrację z przeglądarkami internetowymi. Oferowane technologie pozwalają na: • zbieranie danych na bieżąco z wielu urządzeń, • wyświetlanie i zapewnianie dostępu do bieżących, dynamicznych wykresów graficznych, wskaźników, raportów i formuł za pomocą popularnych przeglądarek internetowych, • import i eksport danych w formacie XML, • bezproblemową integrację z bazami danych i pakietem Microsoft Office. InduSoft Web Studio – czołowy produkt InduSoft, który jest idealnym rozwiązaniem typu RACE (Rapid Application Configuration Environment). Stanowi zestaw wszechstronnych narzędzi usprawniających automatykę, zawierający wszystkie najważniejsze komponenty wymagane do tworzenia nowoczesnych aplikacji typu HMI oraz SCADA kompatybilnych z systemami Windows, działających w środowiskach Internet i Intranet. InduSoft Web Studio jest idealnym rozwiązaniem wspomagającym tzw. elektroniczną automatykę. Umożliwia ono wizualizację procesów technologicznych – za pomocą prostej metody „kliknijprzeciągnij-upuść”. www.indusoft-poland.com Hala1, stoisko B27 eamex® MC6 jest nowoczesnym, bardzo dokładnym kalibratorem dokumentującym do pracy w terenie. Umożliwia wzorcowanie ciśnienia, temperatury i sygnałów elektrycznych, będąc jednocześnie pełnym komunikatorem obiektowym dla przyrządów z komunikacją HART, FOUNDATION Fieldbus i Profibus PA. Firma Beamex znana jest na całym świecie z bezkompromisowego podejścia do dokładności swoich przyrządów – musi być najwyższa w swojej klasie. Dlatego też MC6 jest jednym z najdokładniejszych dostępnych na rynku kalibratorów do pracy na obiekcie. Jedną z głównych cech MC6 jest łatwość obsługi. Kalibrator wyposażony jest w duży kolorowy, dotykowy ekran o przekątnej 5,7" z interfejsem użytkownika w wielu językach (w tym język polski). Wszystko to umieszczono w solidnej, odpornej na wstrząsy i szczelnej obudowie IP65. MC6 ma dwa kanały do pomiaru temperatury zarówno dla czujników rezystancyjnych, jak i termoelementów – do jednego można podłączyć czujnik referencyjny, a do drugiego czujnik badany. Kalibrator ma także interfejs do komunikacji z piecykiem kalibracyjnym Beamex serii FB/MB – umożliwia to automatyczne wywzorcowanie czujnika z zapisaniem wyników. MC6 komunikuje się z oprogramowaniem kalibracyjnym Beamex® CMX, umożliwiając kompletną automatyczną kalibrację i dokumentację. Standardowo każdy kalibrator dostarczany jest z kompletem świadectw wzorcowania akredytowanego laboratorium zgodnie z ISO 17025. www.introl.pl Hala 1, stoisko A31 UANTEC. Nowa siła w klasie wysokich udźwigów. Tak wszechstronny i wydajny, jak żadna inna rodzina robotów w tej klasie. QUANTEC oznacza syntezę sztuki inżynierskiej i nowych, wyznaczających trendy technologii. Po raz pierwszy jedna rodzina robotów obejmuje cały zakres udźwigów od 90 do 300 kg przy zasięgu do 3100 mm. Stworzone, by ułatwić robotyzację. 15 doskonale dopasowanych do siebie typów robotów daje swobodę wyboru dokładnie tego robota, który nam odpowiada, spośród największej dostępnej na rynku palety modeli w klasie wysokich udźwigów. Przemyślane do końca w każdym szczególe – by oszczędzić przestrzeń, zrealizować zupełnie nowe idee lub wyposażyć przyszłe rynki w sprawdzone aplikacje o niespotykanej wydajności. QUANTEC oznacza syntezę sztuki inżynierskiej i nowych, wyznaczających trendy technologii – to połączenie sprawia, że robot KUKA serii QUANTEC staje się produktem wyjątkowym, innowacyjnym, bezkonkurencyjnym. Właśnie takie cechy powinien mieć „Produkt Roku”. Ponadto QUANTEC został doceniony na targach Automaticon w Warszawie. Robot KUKA serii QUANTEC to laureat Złotego Medalu Automaticon 2011 w kategorii najlepszy wyrób 2011. www.kuka-robotics.com/Poland Hala 1 stoisko A12/B11 www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 17 AUTOMATICON 2012 Multiprojekt Multiprojekt SEW-EURODRIVE ESTUN – serwonapędy Panele operatorskie Weintek serii eMT3000 Silnik elektroniczny z serii DRC P W F rodukty oferowane są w kompletnych zestawach, na które składa się sterownik, silnik, 5-metrowe kable enkodera i zasilania silnika, konektor sygnałowy oraz płyta CD. Oprogramowanie ESView pozwala na skonfigurowanie w prosty sposób wszystkich parametrów sterownika oraz monitorowanie w formie wykresów wartości zadanych i odpowiedzi napędu. SERIE EDC i EDB Podstawowe serie serwonapędów AC. EDC pracuje w zakresach mocy 0,2–0,75 kW, EDB – do 5 kW. Największe atuty to łatwość obsługi, wysoka jakość wykonania i konkurencyjna cena. Seria EDC oferuje dyskretne sterowanie pozycją, EDB dodatkowo daje możliwość sterowania analogowo prędkością i momentem. Funkcja bazowania, 16 wbudowanych kroków programu (droga, prędkość, rampa, czas przestoju) oraz możliwość ich zmiany on-line (przez ModBus lub CANopen) pozwala na pozycjonowanie w jednej osi bez użycia dodatkowego sterownika PLC. SERIA ProNet Kompatybilność z czterema seriami serwosilników o zróżnicowanych parametrach i zakresach mocy 0,2–15 kW. Dostępne są dwie opcje 17-bitowych enkoderów absolutnych lub resolver. Serwonapęd oferuje dyskretne sterowanie pozycją, analogowo prędkością i momentem, pozycjonowanie przez ModBus, CANopen i Profibus-DP (EtherCAT w przygotowaniu) oraz największe możliwości konfiguracji ze wszystkich serii wraz z autotuningiem. www.multiprojekt.pl www.estun.pl Hala 3, stoisko J20 lutym 2012 roku po poja pojawiły jawi ja wiły wi ły ssię i na rynku 4 nowe panele HMI z serii eMT3000. Stanowią one uzupełnienie oferty nowoczesnych paneli przemysłowych firmy Weintek. Nowe modele serii eMT3000 wprowadzają możliwość powiadamiania za pomocą e-maila o konkretnych alarmach lub składania regularnych raportów do wcześniej zdefiniowanych użytkowników. Pojawiła się także możliwość zabezpieczenia dostępu do panela w postaci klucza sprzętowego USB. Zwiększono liczbę kont użytkowników do 128, każde o 14 poziomach dostępu. HMI Weintek to idealne centrum wymiany danych procesowych. W nowej serii eMT dodatkowo zaimplementowano obsługę popularnego protokołu CANopen i stosowanego w automatyce budynkowej BACnet. Serię eMT3000 wyposażono w wydajne procesory, które obsłużą bez problemu dużą ilość danych i dynamiczną grafikę. W niektórych procesach przydatną funkcją jest podgląd obrazu z dwóch kamer, które można podłączyć teraz do modeli 12i 15-calowych, mających w standardzie wejścia wideo. Obudowy modeli 7" (eMT3070A), 12,1" (eMT3120A) i 15-calowych (eMT 3150A) zostały wyprodukowane ze stopów aluminium. Obudowa panela 10,4-calowego (eMT 3105P) wykonana jest z wysokiej jakości plastiku. www.multiprojekt.pl www.weintek.pl irma SEW-EURODRIVE oferuje nowość na rynku energooszczędnych silników – silnik synchroniczny DRC z wirnikiem z magnesami trwałymi oraz zintegrowaną elektroniką, który przewyższa nawet najwyższy poziom sprawności IE 4 i oznacza Super Premium Efficiency. Silnik DRC jest idealnym rozwiązaniem dla wielu branż, takich jak logistyka, przemysł motoryzacyjny, przemysł spożywczy, systemy transportu na lotniskach lub przemysł budowlany. Silnik z serii DRC to optymalne i efektywne rozwiązanie dla napędów przenośników taśmowych, łańcuchowych oraz innych. Możliwość wyposażenia silnika w opcjonalny hamulec umożliwia zastosowanie go również w układach wznoszących i windach. Silnik DRC to elastyczne rozwiązanie, które umożliwia montaż do przekładni walcowych, płaskich i walcowo-stożkowych za pomocą kołnierza oraz zębnika. Dzięki temu otrzymujemy bardzo wydajną jednostkę napędową. Wiele możliwości sterowania: • sterowanie SNI – Single Line Network Installation, • sterowanie binarne (DBC) • sterowanie z systemem komunikacji SEW (DSC), • sterowanie AS-interface (DAC), Silniki DRC mogą być stosowane na całym świecie ze względu na szeroki zakres napięcia zasilającego 380 500 V dla 50/60 Hz. Odpowiadają one obowiązującym międzynarodowym standardom i regulacjom odnośnie poziomu sprawności. www.sew-eurodrive.pl Hala 3, stoisko J20 Hala 1, stoisko B18/ C17 18 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl produkty TURCK VIX Automation wenglor BL ident – system identyfikacji Proficy* HMI/SCADA – iFIX 5.1 PL skaner z wyświetlaczem OLED i łączem Ethernet B V S Lident to uniwersalny system identyfikacji pracujący w trybie HF (13,56 MHz) oraz UHF (868 MHz). Warstwa sprzętowa oparta jest na modułowych lub kompaktowych stacjach we/wy firmy TURCK i umożliwia jednoczesną pracę w obydwu trybach. W zależności od stopnia skomplikowania jedna stacja może obsłużyć od 2 do 8 kanałów RFID. Do każdego kanału podłączona jest za pomocą przewodu głowica (HF lub UHF) umożliwiająca odczyt/zapis danych. Maksymalna długość przewodu wynosi 50 metrów. BLident pracuje z pasywnymi nośnikami danych. TURCK oferuje wiele ich modeli, począwszy od pastylek o średnicy o rozmiarach od 16 do 50 mm, a skończywszy na etykietach papierowych. Zastosowanie pamięci typu EEPROM lub FRAM umożliwia zapisanie od 128 do 2 kB danych oraz odczyt z prędkością do 0,5 ms/byte. Oprócz wersji standardowych (temperatura pracy do 120°C) dostępne są również nośniki przeznaczone do pracy w temperaturze 210°C. Zarówno głowice, jak i nośniki mają dopuszczenie do pracy w strefie 22, co poszerza obszar możliwych aplikacji. Zasięg ich pracy zależy od typu zastosowanego nośnika, częstotliwości pracy, a także od ilości przetwarzanych informacji i prędkości, z jaką nośnik przemieszcza się przed głowicą. System BLident może pracować w sieciach Profibus-DP, DeviceNet, Modbus TCP, Ethernet/IP oraz PROFINET. www.turck.pl Hala 1, stoisko A16/B15 IX Automation przedstawia oprogramowanie Proficy HMI/SCADA iFIX 5.1 PL, które zostało po raz kolejny w pełni spolonizowane, zapewniając użytkownikom dostęp do wielu ciekawych funkcji w języku polskim. Wśród nowości dostępnych w wersji iFIX 5.1 PL warto podkreślić: • wsparcie dla systemów 64 bit, • ulepszony dostęp do danych archiwalnych, • synchronizację procesowej bazy danych z Proficy Historian, • globalną kontrolę czasu, • ulepszone opcje redundancji, • wykresy XY oraz typu SPC, • optymalizację pracy z alarmami. iFIX 5.1 PL to także dostęp do systemu przez przeglądarkę www za pomocą spolonizowanego iFIX WebSpace, a także dodatkowe obiekty Dynamo do integracji z systemami zarządzania produkcją (np. monitorowanie przestojów, OEE), co czyni nową polskojęzyczną wersję Proficy iFIX istotnym elementem tego typu rozwiązań. Jednocześnie informujemy, że dostępna jest wersja iFIX 5.5 EN (bezpłatny driver IGS, nowe obiekty Dynamo, obsługa kontrolek .NET, iFIX WebSpace wspierany na systemach 64 bit) – szczegóły na www.vix.com.pl. VIX Automation zaprasza na seminaria organizowane w ramach targów AUTOMATICON 2012: 21 marzec, 11.00, 22 marca, 11.00. Zapraszamy również do odwiedzenia naszej strony internetowej, gdzie znajduje się formularz zamówienia DEMO oprogramowania iFIX 5.1 w polskiej wersji językowej. www.vix.com.pl Hala 3, stoisko F6 kaner CCD w aluminiowej obudowie odczytuje większość kodów kreskowych obecnych w przemyśle. Dzięki zastosowaniu czerwonego światła oraz matrycy CCD skaner może odczytywać także kody o słabej jakości lub kontraście. Wartość odczytanego kodu oraz stany we/wy skanera są doskonale widoczne na wbudowanym wyświetlaczu graficznym OLED, przy pomocy którego można także w łatwy sposób zmieniać konfigurację skanera. Użytkownik może także zmieniać ustawienia skanera za pomocą zintegrowanej usługi web-serwer, używając zwykłej przeglądarki internetowej. Otwiera to możliwość kontroli i konfiguracji skanera z każdego miejsca na świecie bez konieczności instalowania specjalnego oprogramowania. Skaner charakteryzuje się klasą ochrony IP67 oraz temperaturowym zakresem pracy sięgającym od -20 do +50°C, co umożliwia pracę w trudnych warunkach przemysłowych. Dane techniczne skanera CCD: • Wyświetlacz graficzny OLED oraz matryca CCD • Obudowa: aluminiowa • Źródło światła: światło czerwone • Szybkość skanowania: 530 skanów na sekundę • Klasa ochrony: IP67 • Wyjścia/wejścia: 4 • Zasilanie 24 VDC • Interfejs: RS-232, Ethernet • Temperaturowy zakres pracy: -20 do +50°C • Zasięg skanowania: 320 mm www.wenglor.com Hala 4, stoisko N2/P3 www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 19 temat z okładki Dan Peterson, Chris Schneider Przyrządy pomiarowe Akwizycja i efektywne wykorzystanie danych Inteligentne przyrządy pomiarowe mogą dostarczyć wręcz nieograniczoną ilość danych. Ich przetworzenie i analiza bywają jednak wyzwaniem. B ez pomiaru nie ma sterowania. W praktyce oznacza to, że czujniki i przyrządy zbierające dane o procesie przemysłowym muszą zbierać dokładne i pewne dane. Dysponując odpowiednimi danymi, można rozpocząć ich analizę, która pomaga w szacowaniu terminów przeglądów konserwacyjnych. Użytkownicy końcowi, którzy wdrażają nowe systemy lub modyfikują stare, coraz częściej rezygnują z wykorzystania tradycyjnych rozwiązań pneumatycznych, mechanicznych i analogowych. Te tradycyjne technologie są gwałtownie zastępowane przez nowe rozwiązania, które bazują na innowacyjnych technikach pomiarowych i technologii cyfrowej. Rezultat: większa ilość danych i ich lepsza jakość. W wyniku poprawnego wykorzystania tych danych można zwiększyć jakość, niezawodność i bezpieczeństwo. Różnorodność dostępnych na rynku nowoczesnych produktów, będąca efektem zróżnicowanych wymagań użytkowników końcowych, mówi sama za siebie. Ich sprzedaż gwałtownie rośnie. Przykładem są przepływomierze masowe (Coriolisa), które notują wzrost sprzedaży w przeciwieństwie do mechanicznych przepływomierzy – użytkownicy końcowi dostrzegli potencjał tkwiący w zwiększonej dokładności i pewności pomiaru czujników o mniejszej liczbie ruchomych części. Innym przykładem są przetworniki ciśnienia. Te przyrządy ewoluowały z prostych czujników analogowych mierzących jeden sygnał do cyfrowych produktów mierzących jednocześnie wiele wartości, wyposażonych w działające w czasie rzeczywistym mechanizmy diagnostyczne automatycznie powiadamiające np. o zablokowaniu przepływu. To, co do niedawna uznawane było za nową technologię – produkty, takie jak przepływomierze Coriolisa, cyfrowe inteligentne przetworniki ciśnienia z zaawansowaną diagnostyką i cyfrowymi protokołami komunikacyjnymi – stało się trendem. Wraz z dziesiątkami tysięcy zainstalowanych i pracujących instrumentów pomiarowych nowej generacji bezpowrotnie zmieniły się wymagania użytkowników końcowych. W artykule przedstawiono możliwości wykorzystania nowoczesnych przyrządów, mierzących najtrudniejsze procesy oraz potencjalnych zysków z odpowiedniej obróbki i analizy danych pomiarowych. Znalezienie dobrych danych może nie być łatwe Czujniki wykorzystywane są od dekad do mierzenia różnych wielkości fizycznych, takich jak ciśnienie, przepływ, poziom i temperatura. Wiele aplikacji pozostaje jednak wyzwaniem również dla nowych technologii. W niektórych z nich użytkownicy muszą polegać na testach i analizach laboratoryjnych. Tego typu analizy wymagają zebrania próbek i dostarczenia ich do laboratorium. Są zwykle kosztowne, wrażliwe na błędy przy zbieraniu próbek, a także długotrwałe. W innych trudnych aplikacjach dane są mierzone bezpośrednio, ale wymaga to pójścia na Tabela 1. Gdzie i jak wykorzystuje się dane pomiarowe 1 Sterowanie w czasie rzeczywistym 2 Interfejs operatora 3 System alarmów i monitorowania 4 Kalibracja 5 Komputerowe wspomaganie utrzymania ruchu 6 Zarządzanie zasobami 7 Systemy ERP temat z okładki Rysunek 2. Takie wielofunkcyjne przetworniki ciśnienia są źródłem setek danych pomiarowych wykorzystywanych przez system sterowania i monitorowania na tej wieży wiertniczej oraz na jej lądowej stacji pomiarowej. Dokładny pomiar przepływu w aplikacji wtryskiwania soli W wielu procesach przemysłowych jeden lub więcej składników chemicznych jest wtryskiwanych do strumienia płynącej w rurze cieczy. Pomiar przepływu cieczy za miejscem wtrysku może być trudny, ponieważ wtryskiwanie zakłóca przepływ, zmieniając jego profil, a także gęstość cieczy. Diagram obrazuje typowy chemiczny proces wtrysku w strumień płynącej cieczy, którego przepływ jest mierzony tradycyjnym przepływomierzem magnetycznym w niedalekiej odległości od miejsca wtrysku. W warunkach laboratoryjnych przeprowadzono test wtryskiwania słonej wody w płynącą ciecz. Wtrysk słonej wody powoduje nie tylko gwałtowną zmianę przewodności cieczy, ale również nierównomierne jej rozłożenie. W przeprowadzonych testach laboratoryjnych oraz w wielu typowych aplikacjach chemicznych taki wtrysk spowoduje, że na wyjściu magnetycznego czujnika przepływu pojawią się „szpilki” zaznaczone na wykresie literami Y, K, A i E. Na wykresie przedstawiono przebiegi sygnału wyjściowego 4–20 mA w różnych tradycyjnych czujnikach przepływu. Pozbycie się tych „szpilek” wymaga zastosowania unikatowej metody wzbudzania dwoma częstotliwościami, dzięki której uzyskuje się dokładne i stabilne odczyty. Większość magnetycznych czujników przepływu ma elektromagnes, zasilany pulsującym napięciem stałym lub zmiennym. Nowoczesne czujniki wykorzystują dwa źródła zasilania jednocześnie, generując częstotliwość 75 Hz oraz 6,25 Hz, łącząc w sobie zalety zasilania prądem stałym i przemiennym. Czujniki o dwóch częstotliwościach wzbudzenia mają mniejsze szumy i na wzór czujników o wysokiej częstotliwości wzbudzenia cechują się szybką odpowiedzią przy jednoczesnej dużej stabilności oferowanej przez czujniki o niskiej częstotliwości. Początkowo czujniki o dwóch częstotliwościach wzbudzenia miały cztery przewody połączeniowe – dwa sygnałowe, dwa zasilające. Ostatnie postępy technologiczne pozwoliły zredukować ich liczbę do wyłącz- nie dwóch, co ma bardzo wyraźne zalety. Zredukowanie liczby przewodów z czterech do dwóch pozwoliło zmniejszyć ilość zużywanej energii o ponad 96%. Oznacza to zmniejszenie ilości rocznej emisji dwutlenku węgla z 46 kg do 1,2 kg. Koszty instalacji zostały również zmniejszone. Zakładając 100-metrową odległość czujnika od skrzynki połączeniowej, koszt okablowania dla wersji dwuprzewodowej jest o ok. 4500 zł mniejszy. Nie trzeba wykorzystywać dedykowanego zasilacza, tym samym brak jest kosztów jego zakupu i instalacji – daje to kolejne 1500 zł oszczędności. Rysunek 3. Wtrysk soli do płynącej w rurze cieczy AXF 4 przewody AXR NaCl aq 10% Y 1 min K A zakres: 2 m/s tłumienie: 5 sec E Wtrysk chemikaliów do płynącej w rurze cieczy może zakłócać pomiar przepływu, ale nowoczesne czujniki są w stanie poradzić sobie z takimi i innymi zakłóceniami. www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 21 temat z okładki kompromis w zakresie dokładności, pewności i częstotliwości pomiarów. Na szczęście chociaż w niektórych z tych aplikacji można – dzięki nowym technologiom – dokonywać pewnych i dokładnych pomiarów. Dwa konkretne przykłady znajdują się na rysunkach. W pierwszym z nich (rysunek 3) przepływomierz magnetyczny o dwóch częstotliwościach wzbudzenia jest wykorzystywany do dokładnego pomiaru przepływu zaraz za miejscem wtryskiwania soli. Starsze technologicznie przepływomierze miały w przebiegach wyjściowych szpilki, które były efektem wstrzykiwania soli. Dzięki nowym technologiom wpływ zakłóceń jest znacznie mniejszy. Na drugim schemacie (rysunek 4) wielofunkcyjny wskaźnik i różnicowy czujnik ciśnienia w jednym zastępuje dwa czujniki ciśnienia w procesie wydobycia ropy. Ta aplikacja uświadamia, dlaczego czujniki cyfrowe są tak pożądane i wartościowe w porównaniu do tradycyjnych metod pomiaru. Nowoczesne przyrządy i techniki pomiarowe często pomagają w rozwiązywaniu dokuczliwych problemów pomiarowych. Pomiar to jednak dopiero połowa sukcesu. W jaki sposób wykorzystujesz zebrane dane? Kiedy wielowejściowy inteligentny przyrząd pomiarowy zostanie podłączony do nowoczesnego systemu sterowania za pomocą sieci fieldbus, ilość otrzymanych danych może zaskoczyć. Poza zmiennymi procesowymi przesyłane są inne kluczowe informacje, takie jak status czujnika, numer etykiety, opis funkcji, znacznik czasowy, numer seryjny, a nawet numer atestu. Podsumowując, jeden przyrząd pomiarowy może mieć ponad 100 parametrów. Przemnożenie ilości parametrów przez setki, a może nawet tysiące przyrządów pomiarowych monitorujących proces daje liczbę parametrów i danych, która może przytłoczyć. Wiele z tych parametrów nie jest statycznych i zmienia się okresowo albo podczas normalnej pracy, albo w wyniku nieprawidłowości, które są natychmiast zgłaszane. Każdy Wielofunkcyjne przetworniki ciśnienia unoszą gaz i obniżają koszty W wielu aplikacjach pomiaru ciśnienia zachodzi konieczność mierzenia ciśnienia różnicowego i statycznego. W tradycyjnych systemach wykorzystywało się do tego dwa oddzielne przetworniki ciśnienia, ale nowoczesne technologie pomiarowe pozwalają na jednoczesny pomiar obu ciśnień za pomocą jednego czujnika. To ogranicza koszty nie tylko bezpośrednio, ale również przez cały cykl życia produktu. Dodatkową korzyścią jest uproszczenie instalacji. W systemach wydobycia ropy naftowej wykorzystuje się sprężony gaz do wywołania podciśnienia w odwiercie. Redukcja ciśnienia zwiększa wydobycie ropy. Na potrzeby sterowania przepływem i monitorowania pracy całego systemu konieczny jest pomiar zarówno ciśnienia statycznego, jak i dynamicznego. Zgodnie z rysunkiem 4 pomiar ciśnienia jest zwykle wykonywany za pomocą dwóch niezależnych przetworników umieszczonych na linii zasilania gazem pod wysokim ciśnieniem i linii, z której wnętrza ziemi wydobywana jest ropa pomieszana z gazem o obniżonym ciśnieniu. Na obu liniach pierwszy przetwornik – oznaczony symbolem PT – mierzy ciśnienie statyczne. Drugi przetwornik – FT – mierzy ciśnienie różniEJX110A (PIT+FIT) Obliczanie przepływu PIT FIT Ropa i gaz PIT FIT TIT Optymalizacja ciśnienia wtrysku Gaz pod wysokim ciśnieniem TIT EJX110A (PIT+FIT) Rysunek 4. Zastąpienie wielu czujników ciśnienia jednym wielofunkcyjnym przyrządem pomiarowym redukuje nie tylko koszty zakupu, ale również koszty przez cały cykl życia czujnika. Dodatkową korzyścią jest uproszczenie instalacji. 22 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl cowe, na podstawie którego obliczany jest przepływ (jego wartość jest proporcjonalna do pierwiastka kwadratowego ciśnienia różnicowego). Dwa tradycyjne czujniki na każdej linii można zastąpić jednym nowoczesnym zintegrowanym czujnikiem ciśnienia. Taką konfigurację przedstawiono po prawej stronie rysunku. Jeden zintegrowany czujnik jest tańszy w zakupie od dwóch tradycyjnych czujników o 40%. Dalsze oszczędności przynosi skrócony czas montażu i konserwacji. W przedstawionej aplikacji wykorzystano specjalne przyrządy pomiarowe z wysokiej jakości przetwornikami cyfrowymi, charakteryzującymi się nadzwyczajną stabilnością i dokładnością, nawet przy wysokim ciśnieniu. Jest to bardzo istotna własność przetworników, ponieważ nadciśnienie w przewodzie wydobywczym zdarza się czasem całkowicie nieoczekiwanie. Ciśnienie statyczne „zasilającego” gazu jest również dość wysokie, bowiem wynosi około 1,7 MPa. W przeciwieństwie do tradycyjnych czujników ciśnienia, cyfrowe przetworniki zastosowane w nowoczesnych czujnikach zapewniają bezpieczeństwo konstrukcyjne. Dzięki temu czujniki uzyskały certyfikat TÜV i są zgodne z normą IEC61508 bez żadnych dodatkowych komponentów. z przyrządów jest podłączony do systemu automatyki za pomocą sieci fieldbus. System wykorzystuje zmienne procesowe w czasie rzeczywistym do sterowania oraz udostępnia je operatorom w warstwie HMI. Inteligentny czujnik, głupia sieć Systemy sterowania procesem, które nie są i nie będą wzbogacane o cyfrową komunikację z czujnikami, mogą zostać wyposażone w inteligentne przyrządy pomiarowe jedynie częściowo. Na przykład „głupiutki” czujnik z analogowym interfejsem 420 mA może zostać zastąpiony przez inteligentne urządzenie z protokołem HART 4–20 mA. Dostęp do czujnika można uzyskać z każdego miejsca analogowej sieci za pomocą przenośnego komunikatora HART, który może być wykorzystany do zdalnej kalibracji i sprawdzenia parametrów przyrządu. Komunikacja z nadrzędnym systemem automatyki może przebiegać dwojako. Pierwszy sposób to wyposażenie systemu w moduł komunikacji HART. Taka modernizacja przynosi korzyści, aczkolwiek prędkość komunikacji będzie mniejsza niż w systemach z pełną obsługą HART. Takie rozwiązanie jest praktyczne, gdy wiele z czujników zostanie zastąpionych ich odpowiednikami z protokołem HART. Drugi sposób, najlepszy, gdy trzeba wymienić relatywnie mało czujników, to zastosowanie konwertera HART. Pojedynczy konwerter może komunikować się za pomocą protokołu HART z jednym lub większą liczbą zgodnych z HART przyrządów pomiarowych. Dane pomiarowe z przyrządu konwertowane są na różnego rodzaju sygnały dyskretne, analogowe, a także tłumaczone na inne protokoły komunikacyjne, np. Modbus. Tak przetworzony sygnał trafia do systemu sterowania. Zarządzanie alarmami, kalibracja Ilość danych, na podstawie których można wywoływać alarm, jest ogromna, dlatego duże systemy sterowania procesem mają mechanizmy zarządzania alarmami bazujące zwykle na platformach PC. Systemy te mogą nie tylko wyświetlać alarmy, ale również sortować je według priorytetów, grupować i zbierać dane statystyczne na temat powtarzających się zdarzeń. Informacja z właściwie skonfigurowanego systemu alarmów może być wykorzystana przez inżynierów procesu do zlikwidowania ich przyczyny oraz do nadania alarmom odpowiednich priorytetów, które przyspieszą reakcję operatora. Grupowanie alarmów pomaga spojrzeć na system jako całość. Poszczególnym grupom można przypisać wspólne środki zaradcze. System sterowania czasu rzeczywistego, ulepszony interfejs operatora i system zarządzania alarmami to trzy główne obszary wykorzystania danych z nowoczesnych czujników. Nowoczesne przedsiębiorstwa mają jednak jeszcze inne systemy, które mogą wykorzystać dodatkowe dane. Przed nadejściem inteligentnych czujników i cyfrowych sieci fieldbus kalibracja czujników związana była z dokumentacją w formie papierowej. Kalibracja polegała zwykle temat z okładki Rafinerie i inne zakłady przemysłowe bardzo często wykorzystują dane pomiarowe udostępniane przez inteligentne czujniki do optymalizacji procesu, zmniejszenia ilości akcji serwisowych i zwiększenia bezpieczeństwa. na zabraniu ze sobą kartki i długopisu, pomiarze czujnika i skrupulatnym zanotowaniu otrzymanych wyników. Dzisiejsze inteligentne czujniki mają wbudowaną funkcję automatycznej kalibracji w trybie online zgodną z ogólnie przyjętymi standardami. Wiele z inteligentnych przyrządów pomiarowych ma wewnętrzne mechanizmy autotestu, które wskazują na konieczność weryfikacji lub kalibracji. 6RVQRZL F 24 kwietnia 2012 Konferencja: “Inwestycje w Polski Sektor Elektroenergetyczny. Nowe Bloki w Energetyce.” 25 kwietnia 2012 60$57*5,' kontakt Wojciech Rabsztyn tel. 32 788 75 28 tel. kom. 510 031 669 [email protected] Konferencja: “Smart Grid Efektywne SSystemy w Energetyce” tereny targowe Expo Silesia Sp. z o. o. ul. Braci Mieroszewskich 124 41-219 Sosnowiec www.exposilesia.pl www.expocable.pl Bazujące na platformie PC systemy wspomagające utrzymanie ruchu w przedsiębiorstwach (ang. CMMS – Computerized Maintenance Management Systems) mają zwykle wbudowaną funkcję zarządzania kalibracjami i generowania poleceń inspekcji dla obsługi. Gromadząc i wykorzystując cyfrowe dane z przyrządów pomiarowych, system CMMS może zarządzać całym cyklem życia czujników od momentu ich zakupu do momentu utylizacji. Ponieważ dane są cyfrowe, czas i wysiłek poświęcony na ich zbieranie jest minimalny. Funkcje zarządzania zasobami są zwykle częścią systemu CMMS, ale mogą również stanowić podstawę osobnych systemów, również opartych na PC. Mogą zawierać wyszukane algorytmy przewidywania problemów, umożliwiając podejmowanie działań prewencyjnych, a nie post factum. To może dać ogromne oszczędności, ponieważ do 40% pośrednich kosztów wytwarzania to koszty utrzymania ruchu. Bez zarządzania zasobami połowa akcji serwisowych linii produkcyjnej ma miejsce już po wystąpieniu awarii, a są one dziesięciokrotnie droższe od działań zapobiegawczych. Innym obszarem zastosowań danych z czujników są systemy zarządzania przedsiębiorstwem (ERP). Większość dużych zakładów przemysłowych ma systemy zarządzania produkcją obejmujące swoim działaniem całe przedsiębiorstwo dzięki wymianie danych z systemami sterowania, ale i bezpośrednio z samymi czujnikami. Porty ethernetowe i funkcje serwera Web dostępne w najnowocześniejszych przyrządach pomiarowych jeszcze bardziej ułatwiają bezpośrednią komunikację. W niektórych zakładach do 70% czujników nie pełni żadnej roli w systemie sterowania procesem – są za to wykorzystywane przez systemy ERP i CMMS, dlatego możliwość bezpośredniej komunikacji z czujnikami jest tak ważna. Inteligentne przyrządy pomiarowe i cyfrowe sieci fieldbus mogą dostarczyć dużą ilość danych na potrzeby sterowania, monitorowania i konserwacji procesów. Inteligentnie wykorzystane dane mogą poprawić funkcjonowanie zakładu, zmniejszyć koszty utrzymania i czas oczekiwania na wyniki badań. Wszystkie te korzyści mogą być z łatwością osiągnięte, jeśli tylko poświęci się trochę uwagi na odpowiednią integrację systemu sterowania, monitorowania i zarządzania procesem. Dan Peterson jest menedżerem ds. produktów do pomiaru przepływów. Chris Schneider jest menedżerem ds. marketingu w Yokogawa Corporation of America. CE firma prezentuje Laserowe przetworniki poziomu i poãoijenia Dzięki przejęciu przez ABB 8 lipca 2010 firmy K-tek, luka w portfolio urządzeń pomiarowych ABB została wypełniona. Spośród wielu urządzeń, jakie znalazły się w ofercie ABB, na szczególną uwagę zasługuje rodzina laserowych przetworników poziomu oraz położenia. W chwili obecnej składa się ona z dwóch modeli LM80 – laser średniego zasięgu oraz LM200 – laser dalekiego zasięgu. Lasery należą do rodziny pomiarów bezkontaktowych. Opierają się na zasadzie pomiaru czasu, jaki upłynie od wypuszczenia wiązki lasera z nadajnika i powrotu do odbiornika. Jest to zasada bardzo podobna do ultradźwięku, tylko że tutaj mamy do czynienia z falą świetlną. Prędkość światła jest stała i nie zależy od temperatury ośrodka, w którym się znajduje, dzięki czemu nie musimy dokonywać żadnej dodatkowej kompensacji. W porównaniu do pomiaru ultradźwiękowego i radarowego, wiązka pomiarowa jest znacznie mniejsza i nie musimy się obawiać, że otrzymamy jakieś fałszywe echo. Jest to pomiar punktowy i mierzymy odległość do punktu, w który wycelujemy laser, dzięki czemu można montować nasze przetworniki w zbiornikach, gdzie jest duża ilość różnego rodzaju drabinek, półek i innego rodzaju przeszkód. LM80 Zasięg: • 30 m – jasne materiały • 18 m – ciemne materiały • 150 m – pozycjonowanie Wyjścia: • 4/20 mA • 2 x przekaźnik Zasilanie: • 24 VDC LM200 Zasięg: • 60 m – jasne materiały • 30 m – ciemne materiały • 400 m – pozycjonowanie Wyjścia: • 4/20 mA • 2 x przekaźnik Zasilanie: • 24 VDC/230 VAC lub dowolnego urządzenia, które ma program do komunikacji szeregowej. Laserowe przetworniki poziomu znalazły zastosowanie w wielu aplikacjach i sprawdzają się na całym świecie. Idealnie nadają się np. do pomiaru różnego rodzaju granulatów tworzyw sztucznych. Dzięki obudowie o stopniu szczelności IP66/65 można je stosować w zewnętrznych instalacjach np. poziomu wypełnienia kruszarki. Znalazły również zastosowanie w pomiarze ścieków. Chociaż sam przetwornik jest przeznaczony do pracy przy ciśnieniu atmosferycznym, to i tak może mierzyć poziom w zbiornikach zamkniętych. Należy wtedy zamontować przetwornik na szklanym wzierniku i zapewnić, żeby był zawsze przeźroczysty. Przetworniki te można stosować również do pozycjonowania urządzeń, które poruszają się po linii prostej. Po zamontowaniu specjalnej płytki odbijającej na urządzeniu pozycjonowanym zasięg przetworników wzrasta do 150 m i 400 m. Jest to tylko skrócony opis urządzenia i tylko niektórych zastosowań, w jakich sprawdziły się nasze laserowe przetworniki poziomu. W celu uzyskania dokładniejszych informacji proszę o kontakt z naszymi specjalistami. www.abb.pl/measurement Jedyne co ogranicza nasze przetworniki to fakt, że muszą widzieć czoło mierzonego materiału, dlatego niemożna stosować ich do przeźroczystych płynów, ponieważ w takim wypadku wiązka odbije się od dna zbiornika, oraz w zbiornikach, gdzie panuje bardzo duże zapylenie. Niski poziom zapylenia nie stanowi problemu dla naszych przetworników poziomu. Dzięki portowi do komunikacji RS232 parametryzacja urządzenia jest niezwykle prosta i może zostać wykonana z poziomu komputera, PDA, komunikatora do laserów Marcin Kluszczyk tel. 32 79 09 223 e-mail: [email protected] Łukasz Nowak tel. 32 79 09 222 e-mail: [email protected] www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 25 case study Opracowanie zautomatyzowanego testera wykorzystywanego w produkcji masowej w oparciu o platformē CompactRIO Autor: Robert Hoffman – Signal.X Technologies, LLC Wyzwanie: stworzenie niestandardowego, działającego na końcu linii produkcyjnej systemu do testowania poprawności działania i wydajności podzespołów napędowych z dwiema niezależnymi komorami testowymi, odpowiedzialnymi za pracę wszystkich systemów – m.in. dyskretną obsługę testowanych elementów, sterowanie ruchem, gromadzenie i analizę danych oraz komunikację z programowalnymi sterownikami logicznymi (PLC – Programmable Logic Controller). Rozwiązanie: Zastosowanie urządzenia CompactRIO firmy NI jako podstawy w pełni niezależnego, zautomatyzowanego systemu testowego zdolnego do testowania 1000 części dziennie i generowania 2 GB danych, przy nieprzerwanym działaniu w środowisku zakładowym. Dostawca podzespołów układu napędowego (Tier 1) potrzebował niezawodnego systemu do przeprowadzania testów sprawdzających funkcjonalność i wydajność na końcu linii, aby weryfikować prawidłowość montażu i wykonania skomplikowanych podzespołów napędowych. Niezawodność i maksymalna, całkowita przepustowość, były kluczowe aby spełnić wymogi związane z wielkością produkcji. Firma Signal.X wykorzystała sterownik CompactRIO do zbudowania systemu programowalnego sterownika automatyki (PAC) wykonującego wiele zadań, które Rys. 1: System CompactRIO w panelu głównym 26 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl w przeszłości wymagały stosowania różnych urządzeń lub sterowników PLC. Dwie niezależne jednostki CompactRIO pełnią rolę stacji testowej we wnętrzu pojedynczej komory testowej. Do skonfigurowania i wyświetlania danych z każdego systemu CompactRIO jest wymagany komputer z systemem operacyjnym Windows. Nie jest on jednak konieczny do przeprowadzania testów. Gromadzone dane są przesyłane z systemu CompactRIO na komputer, a następnie z komputera na serwer z uruchomionym oprogramowaniem Signal.X DataManager, gdzie są magazynowane i archiwizowane. Sterowanie ruchem Opracowaliśmy wieloosiowy, działający z różnymi szybkościami podsystem sterowania ruchem, aby zarządzać czterema osiami sterującymi, przy użyciu konfigurowalnych parametrów, ograniczeń i blokad algorytmu proporcjonalno-całkująco-różniczkującego (PID). Ten podsystem, oparty na module NI SoftMotion oprogramowania NI LabVIEW, aktualizuje dane w czasie rzeczywistym z interwałem 8 ms oraz przeprowadza interpolację funkcjami sklejanymi, wykonywaną bezpo- case study średnio na układzie FPGA ( field-programmable gate array) systemu CompactRIO. W zależności od osi częstotliwość interpolacji wynosi od 125 μs do 8 ms. Zbieranie i przetwarzanie danych Mimo że cykl testowy jest krótki (ok. 25 s), na podstawie uzyskanych danych obliczanych jest średnio od 30 do 40 metryk, co oznacza, że muszą być one natychmiast dostępne do dalszego przetwarzania. Aby zmaksymalizować wydajność, przy jednoczesnym zachowaniu dostępności danych w czasie przeprowadzania testu, zastosowaliśmy metodę równoległego zapisu i odczytu plików. Ponieważ dane są przetwarzane w systemie równolegle względem rzeczywistego testu, klient może tak skonfigurować system, aby test był przerywany natychmiast po zauważeniu usterki. Dzięki temu można zwiększyć ogólną przepustowość i zminimalizować czas poświęcany na testowanie uszkodzonych części. Aby umożliwić wygodną konfigurację warunków przerwania testu, opracowaliśmy edytor definiowania niestandardowych wartości granicznych. Sterowanie dyskretne Opracowaliśmy architekturę do tradycyjnego sterowania dyskretnego, w której jako sterownik PAC jest używany system CompactRIO. Sercem tego układu jest automat skończony, który emuluje konfigurowany przez użytkownika, elastyczny i efektywny program, działający analogicznie do logiki drabinkowej. Takie rozwiązanie było przede wszystkim używane w instalacjach suwaków pneumatycz- Rys. 2. Widok z góry na kompletną komorę testową nych, do interakcji PLC/robot oraz do obsługi błędów. Opracowano prosty edytor, aby użytkownicy mogli modyfikować ruch suwaka, transfery części PLC oraz blokady i sekwencje bezpieczeństwa. Funkcje tego programu to m.in. rozgałęzienia, pętle, wewnętrzny magazyn pamięci, skoki i wymuszanie stanów. Logika pozwala używać różnych trybów działania, takich jak rozruch, tryb ręczny i automatyczny. W każdym trybie jest realizowana obsługa błędów oraz przywracanie stanu. Oznacza to, że w automacie skończonym zaimplementowaRys. 3. Przykładowy ekran programu Signal.X DataManager www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 27 case study Firma Signal.X wykorzystała sterownik CompactRIO do zbudowania programowalnego sterownika automatyki (PAC – Programmable Automation Controller) wykonującego wiele zadań, które w przeszłości wymagały stosowania wielu urządzeń lub sterowników PLC. Robert Hoffman, Signal.X Technologies, LLC no tradycyjne i sprawdzone metody sterowania znane programistom PLC. Takie rozwiązanie zachowuje wszystkie możliwości i prostotę tradycyjnej logiki drabinkowej i charakteryzuje się rozszerzoną obsługą złożonych obliczeń zmiennoprzecinkowych, manipulacji alfanumerycznych, ekranów i metod interakcji z graficznym interfejsem użytkownika. Komunikacja Do bezpośredniej komunikacji ze sterownikami PLC ControlLogix firmy Allen-Bradley wykorzystaliśmy sterownik EtherNet/IP, opracowany w laboratoriach NI. Strumienie danych oraz polecenia przesyłane są między systemem CompactRIO a komputerem, przy użyciu protokołu Simple Messaging Reference Library. Uprościliśmy komunikację, zapewniając prosty i niezawodny sposób łączenia się z urządzeniami zewnętrznymi. Zarządzanie danymi Ilość danych zgromadzonych w każdym systemie CompactRIO stanowiła wyzwanie projektowe i wymagała planowania gwarantującego niezawodność i długoterminową stabilność. W każdym teście przez 25 sekund jest zapisywanych 12 kanałów danych, co przekłada się na ok. 1,5 MB informacji w plikach TDMS (Technical Data Management Streaming). Przy pełnej szybkości produkcji, każdego dnia w systemie jest generowanych średnio 2 GB danych. Z powodu tak dużej objętości do systemu CompactRIO podłączono zewnętrzny dysk twardy USB służący do magazynowania danych. Są one automatycznie przesyłane do komputera w chwili jego podłączenia, jednak na wypadek awarii komputera lub sieci system CompactRIO został wyposażony w lokalny bufor danych. Dane są również automatycznie przesyłane z komputera do oprogramowania DataManager w chwili podłączenia serwera. Jeśli serwer zostanie odłączony, szybki dostęp do danych i ich przechowywanie są możliwe dzięki buforowi danych na komputerze PC. Signal.X DataManager Do przechowywania, odpytywania, raportowania i archiwizowania danych testowych użyto gotowego produktu firmy Signal.X. Wykorzystując bazę danych SQL, program DataManager działa na serwerze, który przeszukuje wszystkie skonfigurowane stacje zgodnie z ustalonym harmonogramem, pobiera i archiwizuje pliki danych oraz wstawia wyniki testów do bazy danych. Użytkownicy mogą wysyłać do bazy danych zapytania o zwrot podzestawu danych produkcyjnych, tworzyć raporty na podstawie tych zapytań oraz konfigurować je tak, aby były automatycznie generowane. Dodatkowo użytkownicy mogą porównywać dane historyczne przechowywane na serwerze ze zaktualizowanymi wartościami granicznymi (w celu oceny nowych wyników) oraz przeprowadzać scenariusze „what-if”. Rys. 4. Schemat działania programu Signal.X DataManager 28 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Kompletny pakiet CompactRIO to kompletny, niezawodny, szybki i konfigurowalny sterownik umożliwiający implementację systemu do realizacji zautomatyzowanych testów. Krótki czas cyklu i efektywne wykorzystanie danych maksymalizują ogólną przepustowość produkcji, co zapewnia oszczędność kosztów i usprawnia procesy. Dodając kompleksowe Ponieważ dane w systemie są przetwarzane równolegle z testem, decyzje powodzenie/niepowodzenie są podejmowane szybciej, a części są odrzucane od razu po negatywnym wyniku, a nie po ukończeniu całego testu. Dzięki odrzucaniu i ponownemu testowaniu części natychmiast po wykryciu usterki, przepustowość zwiększyła się średnio o 5%. Przesyłanie wszystkich danych do programu DataManager, zapewniającego automatyczne raportowanie, przetwarzanie wsadowe i archiwizację danych, pozwoliło wyeliminować najpoważniejsze źródła problemów, gwarantując inżynierom i kierownikom aktualne dane o procesie produkcyjnym oraz automatyzując zadania, które wcześniej musiały być wykonywane ręcznie. Rys. 5: Panel stacji głównej rozwiązanie do zarządzania danymi, firma Signal.X, pozytywnie wpłynęła na proces testowania rozpoznając zwroty gwarancyjne i defekty montażu oraz ulepszając procedury testowe. Korzyści wynikające z rozwiązania NI W przeszłości zadania testowe dzielone były między wiele pojedynczych sterowników i urządzeń PLC, co oznaczało większą złożoność i koszty. Platforma CompactRIO łączy wszystkie funkcje w jednym urządzeniu zarządzanym przez jeden proces. Dodatkowo elastyczność programowania LabVIEW sprawia, że proces ten można modyfikować na wielu systemach za pośrednictwem jednego zestawu kodu źródłowego lub ekranu konfiguracji. Podsumowanie Zastosowanie w tym projekcie kilku kluczowych technologii zaowocowało widocznymi i konkretnymi ulepszeniami procesu: Wyeliminowanie komputera z systemem operacyjnym Windows z krytycznej ścieżki produkcji pozwoliło skrócić czas przestoju, a zastosowanie systemu operacyjnego czasu rzeczywistego wbudowanego w system CompactRIO zwiększyło niezawodność. Słowami klienta: „Wymogi naszego środowiska produkcyjnego oraz całodobowej produkcji obejmują zarówno maksymalną wydajność i niezawodność, jak i utrzymanie najwyższej jakości produktu. Uzyskujemy to dzięki architekturze, którą firma Signal.X Technologies zastosowała w naszym systemie testowania na końcu linii produkcyjnej. Pozwala to zwiększyć przepustowość, skrócić czas przestoju i zapewnić niezawodność”. Dane autora: Robert Hoffman Signal.X Technologies, LLC 15800 Centennial Dr., Suite A Northville, MI 48168 Stany Zjednoczone Tel: (734) 417-8236 [email protected] National Instruments Poland Sp. z o.o. Salzburg Center ul. Grójecka 5 02-025 Warszawa Tel: +48 22 328 90 10 Fax: +48 22 331 96 40 E-mail: [email protected] www.ni.com/poland Infolinia: 00 800 361 1235 robotyka Agnieszka Wasiak Siła drzemiąca w powietrzu Sprężone powietrze znajduje wiele zastosowań w nowoczesnych urządzeniach pneumatycznych. Jest wykorzystywane jako napęd oraz czynnik sterujący mechanizmami zarówno w prostych maszynach, jak i w skomplikowanych robotach. Podstawowymi elementami pneumatycznymi w automatyce są siłowniki pneumatyczne. O siągnięcia pneumatyki od lat usprawniają procesy automatyzacji. Mimo częściowego zastępowania urządzeń napędzanych sprężonym powietrzem napędami elektrycznymi zainteresowanie rozwiązaniami pneumatycznymi nie maleje. Urządzenia takie znajdują zastosowanie praktycznie we wszystkich gałęziach przemysłu, w tym również w unikatowych mechanizmach aparatury pomiarowej, naukowej i medycznej, a także w wielu innych sferach działalności człowieka, łącznie z kulturą i sztuką. Do najbardziej typowych dla pneumatyki przykładów zastosowań należą jednak: układy hamulcowe maszyn wyciągowych w górnictwie, prasy wulkanizacyjne, obrabiarki do stolarki okiennej, układy zawieszenia pojazdów, wagonów, maszyn roboczych, a także maszyny pakujące, do profilowania i łączenia przewodów samochodowych oraz mechanizmy stosowane do otwierania i zamykania drzwi w autobusach, tramwajach, wagonach itp. Gdzie można spotkać siłowniki pneumatyczne? Najczęściej wykorzystywanymi w automatyce podzespołami elementów wykonawczych, manipulatorów, dźwigni, ramion ruchomych czy linii produkcyjnych są siłowniki pneumatyczne. Najczęściej spotykane typy siłowników pneumatycznych Podział ze względu na zasadę działania: • jednostronnego działania, w których ruch tłoczyska w jedną stronę następuje na skutek oddziaływania ciśnienia sprężonego powietrza, ruch w przeciwną stronę odbywa się w inny sposób, najczęściej dzięki sprężynie, • dwustronnego działania, w których ruch tłoczyska w obie strony odbywa się na skutek oddziaływania ciśnienia sprężonego powietrza. Podział ze względu na konstrukcję: • beztłoczyskowe, o typowym skoku do 200 mm, którego konstrukcja, zastosowane materiały i profil tulei pozwalają na minimalizację jego masy, • kompaktowe, również nieposiadające amortyzacji, o typowym skoku do 200 mm (choć czasem mogą osiągać skoki nawet do 9900 mm), które dodatkowo pozwalają na umieszczenie wyposażenia, takiego jak elementy mocujące, czujniki położenia tłoka itp. w głównym zarysie siłownika, 30 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl • o krótkim skoku, nieposiadające amortyzacji, o typowym skoku do 50 mm, siłowniki te dzięki niewielkim gabarytom mogą być zastosowane wszędzie tam, gdzie występuje ograniczenie miejsca zabudowy, • membranowe, których organem roboczym jest membrana (przepona), • tandemowe, których napęd złożony jest z dwóch siłowników tej samej średnicy, połączonych szeregowo o wspólnym tłoczysku, na którym następuje sumowanie sił obu siłowników, • wielopołożeniowe, których napęd złożony jest z dwóch lub większej liczby siłowników dwupołożeniowych połączonych konstrukcyjnie w taki sposób, aby można było realizować więcej niż dwa położenia robocze, • zderzakowe, których napęd złożony jest z dwóch lub większej liczby siłowników dwupołożeniowych, zasilenie siłownika powoduje wsunięcie tłoczyska i zwolnienie zderzaka. Siłowniki te pełnią funkcję zderzaków i służą do zatrzymywania palet na liniach produkcyjnych. robotyka Najczęściej stosuje się je we wszelkiego rodzaju maszynach i urządzeniach automatyki przemysłowej, gdzie umożliwiają przemieszczanie, pozycjonowanie, obracanie i szeroko rozumiane poruszanie elementów. Jako podzespoły sprawdzają się zarówno w mobilnych maszynach budowlanych, jak i rolniczych. Zakres ich zastosowań jest jednak znacznie szerszy – mogą być wykorzystywane w różnorodnych dziedzinach przemysłu (np. przemyśle spożywczym, pakującym, przetwarzającym, sortującym i innych). Siłowniki pneumatyczne pełnią zwykle funkcję podajników bądź urządzeń dociskowych, elementów do otwierania zasuw, zaworów, klap, bram, drzwi etc. Dodatkowo mogą być projektowane i budowane według specjalistycznych wytycznych dla praktycznie każdego odbiorcy przemysłowego. Plusy i minusy Szerokie zastosowanie siłowników pneumatycznych wynika z szybkości ich działania oraz stosunkowo niewielkich gabarytów. Urządzenia te są w stanie wytworzyć siłę mniejszą niż siłowniki hydrauliczne, których używa się np. do podnoszenia ciężarów, ale za to określa się je jako dość dynamiczne. Ich główną zaletą jest prostota. Prostota budowy przekłada się na pewność działania oraz trwałość, natomiast prostota działania, obsługi i konserwacji na wielość zastosowań oraz niskie koszty zakupu i użytkowania. Wśród innych pozytywów warto wymienić tutaj elastyczność działania, niską masę oraz możliwość wprowadzenia daleko posuniętej automatyzacji i kompatybilność z innymi urządzeniami. Siłowniki te charakteryzują się niewrażliwością na przeciążenia (elementy wykonawcze mogą być obciążane aż do zatrzymania) oraz możliwością ciągłej kontroli obciążeń poszczególnych zespołów maszyny. Dodatkowo warto wspomnieć, że urządzenia te łatwo można łączyć z innymi elementami urządzeń o znormalizowanych elementach i zespołach. W ten sposób tworzy się typowe układy powtarzające się w różnych maszynach technologicznych, dzięki czemu zakłady produkujące elementy pneumatyczne mogą osiągać wysoką specjalizację, a zakłady korzystające z urządzeń mogą łatwiej wymienić zużyte części lub całe zespoły. Siłowniki pneumatyczne pomimo tych bezsprzecznych zalet, które wpływają na ich szerokie zastosowanie, mają również swoje wady. Najważniejszą z nich jest rozszczelnianie. Elementami podatnymi na nieszczelność są zwykle przewody, robotyka Zalety i wady sprężonego powietrza Zalety Wady Powietrze jest ogólnodostępne. Najtrudniejszą do opanowania przeszkodą w użytkowaniu urządzeń pneumatycznych jest ich szczelność. W wyniku przecieków urządzenia tracą czynnik roboczy, a to obniża ich osiągi. Powietrze jako czynnik roboczy jest bezpieczne i czyste w użytkowaniu. Nie zachodzi tutaj groźba porażenia obsługi ani zanieczyszczenia otoczenia w razie uszkodzenia instalacji. Sprężone powietrze jest bardzo ściśliwe. Utrudnia to uzyskiwanie powolnych i płynnych ruchów mechanizmów pneumatycznych. Powietrze unosi ciepło wytworzone na skutek strat energetycznych. Dodatkowo ściśliwość powietrza wpływa na ograniczenie odległości między współpracującymi urządzeniami, długość przemieszczeń prostoliniowych oraz miniaturyzację urządzeń. Używanie powietrza nie powoduje iskrzenia, co umożliwia pracę siłownikom nawet w środowiskach o zagrożeniu wybuchowym i palnym. Używanie powietrza pozwala na osiągnięcie znacznie mniejszych szybkości przesyłania sygnałów w porównaniu z urządzeniami elektronicznymi lub hydraulicznymi. Sprężone powietrze jest łatwe w transportowaniu oraz magazynowaniu. Można je przesyłać nawet na dość znaczne odległości oraz trzymać w pojemnikach ciśnieniowych bez obawy o ich właściwości fizykochemiczne. Powietrze utrudnia ścisłe powiązanie ruchów poszczególnych zespołów maszyn, urządzeń – jest na to zbyt ściśliwe i łatwo o jego straty. W układach pneumatycznych „zużyte” powietrze można wypuszczać wprost do atmosfery. Dlatego też stosuje się tutaj, w przeciwieństwie do układów hydraulicznych, instalacje jednoprzewodowe. Użytkowane powietrze musi zostać uprzednio specjalnie przystosowane do tego celu. Oznacza to np. pozbawienie go pyłu, wilgoci i śladów oleju, co jest dość kosztowne. W układach o pracy nieciągłej lub ze zmiennym obciążeniem energię nagromadzoną w zbiornikach można wykorzystać w okresie szczytowego obciążenia lub przerw w dopływie energii elektrycznej. – Sprężone powietrze nie jest zależne od temperatury, dlatego może być wykorzystywane również w skrajnych temperaturach otoczenia. – Sprężone powietrze (zwykle o ciśnieniu 0,4–0,7 MPa) jest doskonałym źródłem energii do wytwarzania sił około kilkunastu kN. – szybkozłączki i złączki gwintowe. Nieszczelne elementy najczęściej wymienia się na nowe bądź uszczelnia na przykład za pomocą uszczelniaczy. Charakterystyka siłowników Istotnym elementem siłowników są tuleje cylindrowe. Tuleje poddawane są procesowi honowania, pozwalającemu na uzyskanie dużej gładkości ich powierzchni roboczych, która z kolei umożliwia wydłużenie żywotności uszczelnień tłoka. Powierzchnie ślizgowe tulei natomiast poddaje się chromowaniu na twardo, co daje znacznie lepszą odporność na korozję. Pokrywy siłowników pneumatycznych najczęściej produkuje się z odlewów aluminiowych. Na rynku spotyka się również elementy wykonane ze stali nierdzewnej i chromowanej, a także, choć znacznie rzadziej, wykonane ze stali z domieszką brązu, z mosiądzu, a nawet z tworzyw sztucznych, np. technopolimeru. Tłoczyska często wytwarzane są ze stali chromowych, które dodatkowo przechodzą ulepszanie cieplne. Ich prowadnice wykonuje się głównie z brązu lub 32 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl spiekanych proszków zapewniających dobre właściwości smarne. Jeśli zaś chodzi o uszczelnienia tłoków, to powszechnie spotyka się pierścienie Ualbo O-kształtne, a także inne, o specjalnie dobieranych kształtach. Uszczelniacze wykonane są najczęściej z kauczuku nitrylowo-butadienowego (NBR), poliuretanu (PU), vitonu i teflonu. Swoje właściwości muszą, w zależności od zastosowania, zachować w temperaturze mieszczącej się w przedziale od -40°C do +200°C. Ostatnim elementem siłowników są zabezpieczenia chroniące przed zanieczyszczeniami, czyli pierścienie zgarniające i wkłady filtrujące. Na rynku dostępne są siłowniki w praktycznie każdym rozmiarze. Średnice tłoków miniaturowych mogą wynosić nawet 1 mm, natomiast tłoków dużych zwykle nie przekraczają 320 mm. Wymiary tłoczysk natomiast mieszczą się w granicach od 1 mm do około 63 mm. Możliwe jest jednak zlecenie siłowników robionych na zamówienie, pod konkretny wymiar. W sytuacjach, gdzie przestrzeń zabudowy jest bardzo ograniczona, robotyka stosuje się siłowniki beztłoczyskowe. Długość skoku dostępnych siłowników może sięgać nawet do 8 m, a ich maksymalna prędkość ruchu może dochodzić nawet do kilku metrów na sekundę. Zwykle siły wytwarzane przez te urządzenia wynoszą od kilkuset niutonów do kilku kiloniutonów. Oczywiście dostępne są rozwiązania o siłach znacznie większych. Stosuje się je jednak rzadko i najczęściej zastępuje wówczas siłownik pneumatyczny hydraulicznym. Typy siłowników Najczęściej użytkowanymi siłownikami pneumatycznymi są urządzenia jednostronnego i dwustronnego działania. W tych pierwszych ruch tłoczyska w jedną stronę jest bezpośrednio uzależniony od oddziaływania ciśnienia sprężonego powietrza, a w drugą przeważnie zależy od sprężyny. Siłowniki dwustronnego działania wykorzystują oddziaływanie sprężonego powietrza przy pracy w obie strony. Są to siłowniki najpowszechniej dostępne na naszym rynku. Ich ciekawą odmianą są urządzenia z przyłączami pneumatycznymi z dwóch stron obudowy, które pozwalają zwiększyć efektywność pracy maszyny poprzez równoczesne podawanie wysokiego ciśnienia i odsysanie powietrza. Innymi popularnymi siłownikami są wersje z mechanizmem zabezpieczającym przed obrotem tłoka oraz wersje niewymagające smarowania. W tych ostatnich do działania wykorzystuje się sprężone powietrze, niepoddawane procesowi nasycania mgłą olejową. Ich obsługa i konserwacja są bardzo uproszczone. Rola siłowników niewymagających smarowania w przemyśle wciąż rośnie – stanowią one obecnie większość sprzedawanych na rynku produktów tego typu. Warto również zwrócić uwagę na powszechnie stosowane siłowniki z tłokami magnetycznymi, które pozwalają na użycie odpowiednich bezkontaktowych czujników ruchu. Na obudowie siłowników montuje się sensory, które wykrywają ruchy tłoka dzięki zmieniającemu się polu magnetycznemu. Najczęściej spotykane typy siłowników pneumatycznych zawarto w ramce. Wśród siłowników specjalnych warto wymienić wyroby z certyfikatem ATEX oraz produkty charakteryzujące się wysoką klasą czystości. Siłowniki z certyfikatem ATEX są przeznaczone dla środowisk zagrożonych wybuchem, dlatego też użytkuje się je najczęściej w górnictwie, jako elementy maszyn kopalnianych. Natomiast siłowniki o wysokiej klasie czystości są stosowane w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i wszystkich tych, gdzie ważne jest, aby zabrudzenia nie przeniknęły do procesu produkcyjnego oraz by same elementy można było czyścić ciśnieniowo. Urządzenia takie są szczelnie obudowane i mogą być myte wodą pod wysokim ciśnieniem, nawet w temperaturze 100°C. Nietypowymi siłownikami są również te o innych niż standardowe wymiarach. Wymagane uszczelnienia Jak już wspomniano, najpowszechniejszym problemem występującym przy pracy siłowników pneumatycznych jest ich tendencja do rozszczelniania. Zwykle stosuje się uszczelniacze z poliuretanu (PU), kauczuku nitrylowo-butadienowego (NBR), vitonu i teflonu. Poliuretan (PU) jest jednym z najbardziej popularnych materiałów stosowanych podczas uszczelniania. Wykorzystując go, przedłuża się żywotność urządzenia oraz obniża tarcie podczas ruchu. Uszczelniacze takie mogą być stosowane w siłownikach pracujących w ujemnych temperaturach. Dodatkowo poliuretan jest odporny na takie substancje, jak: propan, butan czy benzyna. Może on także współpracować ze smarami mineralnymi. robotyka Niezbędne normy Dostępne na polskim rynku siłowniki pneumatyczne podlegają różnym normom. Najczęściej są to ISO 6431, ISO 6432, VDMA 24562 oraz pochodząca z 2004 roku norma ISO 15552. Dzięki znormalizowanej produkcji kupujący może mieć pewność, że w razie uszkodzenia bądź zużycia mógł wymienić swoje urządzenia na inne, charakteryzujące się tymi samymi cechami. Pozwala to na projektowanie instalacji w oparciu o produkty różnych producentów. Jest to szczególnie istotne ostatnio, kiedy elementy wykonawcze są standardowo wyposażone w interfejsy komunikacyjne. Materiał ten wchodzi niestety w reakcję z parą wodną, a nawet samą wodą w temperaturach powyżej 50°C i ulega degradacji. W takich sytuacjach poliuretan zastępuje się kauczukiem butadienowo-akrylonitrylowym, który jest niewrażliwy nawet na wysokie stężenie pary wodnej. NBR niestety charakteryzuje się niższą żywotnością i jest wrażliwy na działanie światła słonecznego. Jego wytrzymałość temperaturowa jest podobna do wytrzymałości poliuretanu. W przypadku instalacji pracujących w wysokich temperaturach, gdzie tłoki siłowników poruszają się z dużą prędkością, wykorzystuje się uszczelnienia z materiałów takich jak viton. Materiał ten jest odporny na wiele węglowodorów, smary silikonowe, roślinne, zwierzęce i mineralne oraz na czynniki atmosferyczne. Dodatkowo charakteryzuje się dosyć dużą żywotnością. Jedyną jego wadą jest wrażliwość na parę wodną. Ostatni, popularny materiał uszczelniający to teflon, który jest wyjątkowo odporny na skrajne wartości temperatur – może pracować nawet przy -30°C i +230°C. Teflon jest jednym z najtrwalszych chemicznie tworzyw sztucznych. Żywotność Możliwą długość użytkowania siłowników pneumatycznych podaje się zwyczajowo w sumarycznej długości wykonanych ruchów lub w liczbie cykli (w milionach). I tak w pierwszym przypadku żywotność siłowników wynosi od kilku do kilkunastu tysięcy kilometrów, a w drugim od kilkunastu do kilkudziesięciu milionów cykli. Warto zwrócić uwagę, że na żywotność siłowników tłoczyskowych wpływają materiały, z jakich wykonano ich uszczelniacze: uszczelniane poliuretanem są średnio dwa razy trwalsze niż uszczelniane kauczukiem i trzy razy trwalsze niż 34 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl urządzenia beztłoczyskowe. Na długość użytkowania wpływa nie tylko czas pracy i warunki środowiskowe, ale też częstotliwość ruchów, prędkość pracy, a także występujące obciążenia. Poprawne użytkowanie Czynnikiem istotnie wpływającym na wydłużenie użytkowania siłowników pneumatycznych jest ich właściwe smarowanie. Poprawne dostarczanie smaru lub oleju do wrażliwych na tarcie elementów siłowników przyczynia się także do obniżenia awaryjności urządzenia. Dla uzyskania poprawnej pracy systemu konieczny jest nadzór nad jakością i stopniem zużycia olejów. Niezauważone w porę pogorszenie lub degradacja mieszanki może prowadzić bowiem do obniżenia osiągów urządzenia lub wręcz do trwałego uszkodzenia urządzeń i zatarcia mechanizmów. Nadzór i czynności związane z utrzymaniem instalacji pneumatycznych nie zawsze muszą być prowadzone przez pracowników fabryki. Czasem czynności te zleca się firmom zewnętrznym. Kategorie doboru Klienci wybierając siłowniki najczęściej kierują się ich ceną, ale ważne są dla nich również parametry i funkcjonalność oferowane przez dany siłownik oraz precyzja jego ruchów. Przy tym ostatnim kryterium warto zwrócić uwagę na fakt, że normy dopuszczają odchyły od wartości nominalnych na poziomie od 1 mm do 3 mm, w zależności od maksymalnej wartości skoku siłownika. Nabywcy siłowników zwracają także uwagę na termin dostawy i dostępność urządzenia na rynku. Równie ważne są także żywotność, jakość wykonania i wygląd elementów. W przypadku, gdy czynnikiem decydującym o zakupie jest poziom hałasu generowany przez pracujący siłownik, klienci poszukują specjalnych urządzeń wyposażonych w dodatkowe, elastyczne pierścienie amortyzujące bądź decydują się na zewnętrzne amortyzatory hydrauliczne lub pneumatyczne. Kierunki rozwoju Obserwując rozwój aparatury pneumatycznej, można zauważyć, że struktura części centralnej systemów pneumatycznej aparatury automatyki nie ulega zasadniczej zmianie, ale nowe wymagania funkcjonalne powodują zmiany technologii wytwarzania oraz pojawianie się szeregu dodatkowych zespołów. Obecne kierunki rozwoju aparatury pneumatycznej dotyczą miniaturyzacji, zastosowania nowych zasad budowy i technologii zapewniających konkurencyjną cenę w stosunku do urządzeń elektronicznych. Wśród dostawców siłowników na rynku wymienia się firmy Festo, Prema, SMC i Bosch Rexroth. CE firma prezentuje Bezpieczne chwytanie w wielu wariantach Standardowe chwytaki Festo wyznaczają nowe standardy Dzięki udoskonaleniom technicznym standardowe chwytaki Festo zyskują czołową pozycję w obszarze budowy maszyn i robotyki. Chwytaki równoległe, trójszczękowe, promieniowe i kątowe Festo typu DHxS charakteryzują się niewielkimi wymiarami i zapewniają niezawodność procesu chwytania. Chwytaki standardowe są preferowanym rozwiązaniem w budowie oszczędnych, lekkich i kompaktowych systemów do przenoszenia i montażu części. Chwytaki równoległe, trójszczękowe, promieniowe f Chwytaki równoległe, trójszczękowe, promieniowe i kątowe Festo typu DHxS charakteryzują się zoptymalizowaną funkcją utrzymania siły chwytania, zabezpieczeniem przeciążeniowym oraz możliwością instalacji czujników w rowkach korpusu – na zdjęciu przedstawiono chwytak trójszczękowy. d Chwytaki równoległe, trójszczękowe, promieniowe i kątowe Festo typu DHxS cechują się podwyższoną niezawodnością i są dostępne w całej gamie wielkości oraz z różnymi skokami – na zdjęciu przedstawiono chwytak równoległy i kątowy. i kątowe Festo typu DHxS charakteryzują się zoptymalizowaną funkcją utrzymania siły chwytania, zabezpieczeniem przeciążeniowym oraz możliwością instalacji czujników w rowkach korpusu. Seria ta cechuje się podwyższoną niezawodnością i jest dostępna w całej gamie wielkości oraz z różnymi skokami. Precyzja Za niezawodność i dokładność odpowiada kilka nowoczesnych rozwiązań. Wbudowany amortyzator stanowi skuteczny zderzak ochronny, który zabezpiecza przed przeciążeniem przy szybkich ruchach szczęk chwytaka oraz zapobiega uszkodzeniu na skutek działania nadmiernych sił. W średnich i dużych wielkościach chwytaków istnieje możliwość instalacji czujników w rowkach korpusu, co umożliwia monitorowanie pracy chwytaków przy użyciu czujników typu SMx-8. Efektem udanej integracji jest kompaktowa konstrukcja bez naruszania obrysu przez zewnętrzne czujniki. Nowa funkcja utrzymania siły chwytania przy użyciu sprężyny naciskowej zwiększa bezpieczeństwo w razie zaniku sprężonego powietrza. Dodatkowo prowadnice szczęk typu T zwiększają odporność szczęk chwytaka na momenty skręcające. Dzięki pneumatycznemu napędowi tłoczyskowemu dwustronnego działania standardowe chwytaki Festo charakteryzują się stabilną dynamiką i maksymalną dokładnością pozycjonowania. Szeroki zakres opcji montażowych z użyciem otworów gwintowanych, tulejek łączeniowych i centrujących sprawia, że nowa generacja standardowych chwytaków Festo wyróżnia się niespotykaną uniwersalnością montażu. Niezawodność Chwytaki równoległe i trójszczękowe typu DHxS mają lekki aluminiowy korpus z otworem bazowym 36 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl firma prezentuje na tłok pneumatyczny. Siła wytwarzana podczas ruchu liniowego tłoka jest przekazywana do szczęk chwytaka za pośrednictwem układu kinematycznego dźwigni. Ponieważ dźwignia jest pośrednio sprzężona równocześnie z dwoma szczękami chwytaka poprzez tłoczysko, nie ma konieczności dodatkowej synchronizacji. Tłoki pneumatyczne dwustronnego działania chwytaków promieniowych i kątowych typu DHxS oddziałują na szczęki chwytaka zamocowane na sworzniach w prowadnicy typu T w korpusie chwytaka. Podobnie jak w przypadku chwytaków równoległych i trójszczękowych eliminuje to konieczność użycia odrębnego układu synchronizującego. DHPS DHDS DHRS DHWS chwytak równoległy trójszczękowy promieniowy kątowy 6 3 5 5 Maks. siła chwytania [N] 15485 87840 15660 301497 Skok szczęki [mm]/[°] 212,5 2,56 90 20 Czasy otwarcia/zamknięcia [ms] 8150 2673 35151 10106 Dokładność pozycjonowania [mm] 0,02 0,04 0,1 0,04 +/-0,02 +/-0,02 +/-0,2 +/-0,2 Mx 50 24 14 13 My 50 24 14 13 Mz 50 24 14 13 Typ Liczba wielkości Dokładność zamienności [mm] Maks. wartości obciążeń [Nm] kontrola procesu Patrick Murray Energia pod kontrolą Ocena procesu wydatkowania energii pomaga określić sposób redukcji jej konsumpcji zarówno w produkcji procesowej, dyskretnej i hybrydowej, jak i w procesie wytwarzania cementu. Holistyczne podejście do zarządzania energią może obniżyć koszty o 20% w takich obszarach, jak pomiar, jakość zasilania, odciążanie, zarządzanie pracą silników elektrycznych, współczynnik mocy oraz optymalizacja zużycia energii. P ośród producentów borykających się z trudnościami związanymi z wysokimi cenami energii, wytwórcy cementu przeżywają szczególnie trudny okres. Muszą zmierzyć się ze znaczącymi podwyżkami cen, szczególnie w odniesieniu do wykorzystywanych pieców, w których średnie zużycie energii wynosi 100200 kWh na tonę cementu (dane: „Cement Plant Operations Handbook, 2009”). Stanowi to wyzwanie, dodatkowo połączone z ciągle rosnącymi cenami ropy naftowej i energii, które zmusiło wytwórców cementu do wdrożenia programów zarządzania energią w celu zredukowania kosztów, zachowując dotychczasową konkurencyjność oraz mając na względzie zwiększenie zysków. Wielu producentów cementu obniżyło koszty energii nawet o 20%, stosując podejście holistyczne do przemysłowego zarządzania zużyciem zasobów, które równie dobrze może pomóc innym wytwórcom oraz pozwala na zwiększenie produkcji. Wybór odpowiedniego podejścia strategicznego Rys. 1. Podziel zakład na Centra Alokacji Energii (CAE) 38 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl do procesu produkcji pozwala uzmysłowić klientom znaczenie pomiarów pomocnych w oszczędzaniu energii oraz poznać takie narzędzia, jak: systemy zarządzania zasilaniem i energią, napędy o zmiennej częstotliwości, układy sterowania predykcyjnego, ocena zużycia energii. Narzędzia te pomagają producentom cementu: znaleźć i usunąć działania niewydajne, zmodyfikować osprzęt i proces produkcji, wskazać wydajne rozwiązania podczas projektowania produktu, rozszerzyć działania zakładu tak, aby zawierały obszerne programy zarządzania energią, by dostarczyć wymierne rezultaty i oszczędności. Zarządzanie produkcją w dynamicznie zmieniających się warukach (zasoby, ceny, wymagania, wydajność procesu, przepisy i regulacje itd.) bywa trudne. Rosnące w tym samym czasie koszty energii, wody, powietrza, gazu, elektryczności i pary wodnej są niejednokrotnie wyzwaniem. Paul Scheihing, dyrektor techniczny w Industrial Technologies Program U.S. department of Energy, stwierdza: – Koszt pozyskania energii potrzebnej do produkcji przez każdą jednostkę przemysłową jest widziany jako zmienna wejściowa procesu zarządzania i zazwyczaj przypisywana jest jej duża waga, ponieważ wykorzystanie tej energii przez zakład przemysłowy najczęściej oznacza koszt. Nie jest to regułą we wszystkich przedsiębiorstwach, jednak doświadczenie pokazuje, że dopóki zakład nie stosuje aktywnego zarządzania wykorzystaniem energii i nie ma kompleksowo opracowanego planu w tym zakresie, jest mniej efektywny energetycznie niż mógłby być. Bez zastosowania wskaźników jakości pokazujących konsumpcję energii w stosunku do produkcji wyjściowej ciężko jest zmierzyć lub udokumentować poprawę w użytkowaniu energii. Po raz pierwszy w historii przemysłu automatyka, optymalizacja i rozwiązania informacyjne kontrola procesu Rys. 2. Wytwórcy cementu mogą wdrożyć strategie sterowania, takie jak awaryjne odciążanie, alokacja kosztów czy system zarządzania zapotrzebowaniem, aby pomóc zwiększyć wydajność energetyczną w zakładzie. Dzięki uprzejmości Rockwell Automation być to proste jak przejście się po budynku albo zakładzie i znalezienie okazji bądź może to wymagać większego wysiłku. Ocena stanu wydatkowania może pomóc ustanowić zasięg zmian, jakich należy dokonać, aby zaoszczędzić energię, zdefiniować kluczowe pomiary oraz uporządkować zasoby, aby mieć holistyczny widok na energię wykorzystywaną w całym przedsiębiorstwie. Wnioski płynące z oceny stanu wydatkowania mogą zawierać modyfikacje zachowań wymagające niskich bądź pozbawione nakładów pieniężnych, takie jak przesunięcie działań konserwacyjnych na czas wolny, albo iść dalej, np. zmiana oprogramowania w urządzeniach. Oszacowanie i priorytetyzacja najważniejszych możliwości usprawnień może również być poddana analizie. Kontrola energii potrzebne do poradzenia sobie z wyzwaniem oszczędzania energii i osiągania wymiernych rezultatów są gotowe i dostępne bez trudu. Ocena procesu wydatkowania energii Przed wdrożeniem każdego programu zarządzania zużyciem energii wprowadzenie oceny procesu jej wydatkowania może wspomóc firmy w zidentyfikowaniu szerokiego zakresu zmian, jakich mogą dokonać, aby zmniejszyć jej konsumpcję. Może Po dokonaniu oceny stanu wydatkowania pierwszym krokiem w kierunku zarządzania zużyciem energii jest zrozumienie charakteru i trendów korzystania z energii w całym obiekcie. Personel zarządzający budynkiem powinien mieć wgląd w odczyty zużycia energii w placówce, aby mógł zebrać potrzebne dane o zasobach energetycznych wykorzystywanych przez sprzęt oraz warunkach środowiskowych. Postępowanie powinno zapewnić informacje o miejscach poboru energii, od procesu przemysłowego po systemy obsługi zainstalowane w budynku. ROZWIĄZANIA DLA AUTOMATYZACJI PROCESÓW Uniwersalny pomiar i detekcja Szeroka oferta urządzeń obejmująca m.in. czujniki temperatury, y, ciśnienia, przepływ, itd. Separatory Ex i przetworniki sygnałów w Zapraszamy na targi Z A AUTOMATICON 2012, s stoisko A16/B15, h hala A1 Kompletna oferta separatorów iskrobezpiecznych i przetworników sygnałów analogowych Systemy zdalnych I/O Stacje rozproszonych We/Wy do praktycznie każdej aplikacji Komponenty systemów fieldbusowych Pełny zakres aktywnych i pasywnych komponentów infrastruktury sieci FOUNDATION™ fieldbus i Profi bus -PA Narzędzia diagnostyczne Rozwiązania TURCK pozwalają na zaawansowaną diagnostykę warstwy fizycznej sieci komunikacyjnych podnosząc efektywność ść zarządzania majątkiem produkcyjnym (tzw. Asset Management) Sense it! C S Se Connectt it! B Bus it! S Solve it! Turck sp. z o.o. ul. Wrocławska 115 45-836 Opole Tel. +48 77 443 48 00 Fax +48 77 443 48 01 E-mail [email protected] Internet: www.turck.com kontrola procesu Dane te są następnie wprowadzone i oznaczone pod względem czasu wystąpienia z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania, pozwalającego wyznaczać trendy lub niezgodności w jakości energii i jej konsumpcji oraz optymalizować pod kątem przyszłych ulepszeń. Dzięki tak szerokiemu widokowi na sumaryczne wydatkowanie energetyczne placówki personel zarządzający budynkiem może wyszukać i dokonać zmian tak, aby pomóc zredukować konsumpcję energii i kosztów z tym związanych (straty obciążenia czy czasowe obniżenie poziomu zasilania, kiedy zakład pracuje z pełną mocą). Rys. 3. Urządzenia kontrolujące produkcję zapewniają informację o zużyciu energii dla wybranych elementów. Dzięki uprzejmości Rockwell Automation Pomiary energii Pierwszym krokiem jest pomiar głównych przychodzących zasobów i podział zakładu na Centra Alokacji Energii (CAE). W przypadku elektryczności producent może zainstalować główny licznik na generatorach, piecach, silnikach o mocy powyżej 200 kM oraz większych odbiorcach prądu znajdujących się w obrębie danego CAE. W kwestii paliw kopalnych producent może mierzyć przepływ przychodzącego gazu na głównym zaworze, piecach oraz większych jego odbiorcach. Urządzenia kontrolujące produkcję zapewniają także wiedzę na temat wyznaczania konsumpcji energii. Zidentyfikuj najlepsze miejsca akwizycji danych procesowych i zaprogramuj system, aby analizował i przechowywał te dane. Sporządź wykresy profilowe konsumpcji energii, dokonując pomiarów i zapisu wykorzystania energii w celu zidentyfikowania okresów wzmożonego zapotrzebowania, skoreluj konsumpcję z aktywnością zakładu i produkcją w czasie rzeczywistym, dokonaj prognozy zapotrzebowania na energię. 40 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Kontrola jakości zasilania: Zebranie i przejrzenie informacji na temat jakości zasilania może pomóc zidentyfikować anomalie systemu zasilania i obliczyć koszt przerw w dostawie zasilania. Pomiary kontroli jakości zasilania wyświetlają, zapisują, tworzą trendy i ostrzegają o parametrach jakościowych zasilania, takich jak harmoniczne, skoki napięcia czy zakłócenia w systemie. Dzięki bazie historycznych danych zarządcy budynku mogą zidentyfikować kwestie związane z jakością zasilania, takie jak spadki napięcia czy harmoniczne, które mogą spowodować uszkodzenia sprzętu wewnątrz zakładu i powodować problemy ze współczynnikiem mocy w sieci elektrycznej. Znając te ryzyka, producenci mogą lepiej chronić swój sprzęt i unikać ponoszenia kar nakładanych przez firmy zewnętrzne za niewywiązanie się z umowy. Zwiększona efektywność: Wytwórcy cementu mogą wdrażać strategie sterowania, takie jak awaryjne odciążanie, alokacje kosztów oraz wymagać zarządzania, zwiększajacego wydajność zakładu. Awaryjne odciążanie: Aby usprawiedliwić koszt systemu awaryjnego odciążania, wystarczy z grubsza oszacować, ile kosztowałby zanik zasilania w trakcie produkcji, korzystając z zebranych danych podczas wcześniej dokonanej oceny procesu wydatkowania. Większość producentów cementu ocenia, że koszt systemu awaryjnego odciążania zwróci się w ciągu jednej lub dwóch przerw w dostawie energii elektrycznej. Awaryjne odciążanie stosowane jest w miejscach generowania prądu bądź tam, gdzie występuje wiele liczników energii. Pomaga ono producentom w ochronie generatorów przed niebezpiecznymi przeciążeniami, utrzymując obciążenie znamionowe podczas zaniku zasilania i eliminując koszty związane z naprawą sprzętu i czasem wyłączenia go z produkcji. Konsumpcja energii, alokacja kosztów, kontrola wydatków: Dokonując przeglądu wcześniej zebranych danych z użytkowania energii, wytwórcy cementu mogą dowiedzieć się, gdzie i w jakim stopniu wydatkowane są pieniądze. Może to pomóc w alokacji kosztów na dany wydział, proces czy zakład. Weryfikacja dokładności rachunków może skutkować zmianą w ilości dostarczanej energii i kontraktów na nią. System zarządzania zapotrzebowaniem ogranicza zapotrzebowanie energetyczne dzięki zastosowaniu strategii odciążania oraz unikania poboru szczytowej, drogiej energii z sieci. Pomaga to w zredukowaniu opłat i zarządzaniu kupnem energii w czasie rzeczywistym lub minimalizowaniu obciążenia podczas okresów przestoju. Dla przykładu huta żelaza zużywała 90 000 MWh energii elektrycznej miesięcznie za łączną kwotę 2,7 miliona dolarów rocznie. Dokonując wymiany starego, zawodnego systemu zarządzania zapotrzebowaniem i aktualizując algorytmy sterowania na bardziej efektywne, poprawił się współczynnik mocy oraz zmniejszyły się spadki napięcia. System wart 300 000 dolarów zwrócił się w ciągu pięciu miesięcy. Zarządzanie napędami Prawie 70% elektryczności wykorzystywanej w przemyśle konsumowane jest przez jakiś typ urządzeń wyposażonych w napęd. W ciągu dziesięciu lat eksploatacji napęd może zakumulować energię o łącznej wartości stukrotnie przewyższającej jego pierwotną wartość zakupu. Wytwórcy cementu mogą znacząco obniżyć zużycie energii przez silniki, implementując inteligentne rozwiązania z dziedziny sterowania, takie jak przemienniki częstotliwości (VFD). W fabrykach cementu VFD wykorzystywane są, aby oszczędzać energię oraz kontrolować parametry procesu i czasy przestoju w rozwiązaniach, w których stosuje się zmienne charakterystyki momentu obrotowego, takie jak przepływ gazów i płynów, lub w zastosowaniach ze stałym momentem obrotowym, np. podawanie materiałów i szlifowanie. Napędy są również wykorzystywane do zasilania rolek do rozdrabniania różnego rodzaju kruszywa do cementu oraz do rozruchu i utrzymywania pracy wielu walców, młynów kulkowych czy taśm transportujących nadwyżki materiału. Typowe zastosowanie VFD w cementowni obejmuje: wentylatory, napędy pieców, napędy młynów, systemy chwytania materiału, pompy i kompresory. Współczynnik mocy (WM) pokazuje, jak skutecznie producenci cementu wykorzystują energię pobieraną z sieci. WM równy 1 jest równoznaczny ze 100% wydajnością; cała energia z sieci jest zużyta. WM równy 0 oznacza, że przepływ prądu jest bierny. W celu poprawy współczynnika firmy mogą wdrożyć technologię VFD, wykorzystać silniki synchroniczne (mają one WM w stanie ustalonym, równy 1) albo zainstalować kondensatory korekcyjne (do poprawy słabego współczynnika mocy silników indukcyjnych). Zoptymalizowana wydajność: Podczas gdy wytwórcy cementu poznali możliwości poprawy wydajności, następnym krokiem jest zbadanie możliwości optymalizacji całego procesu. Istotnie, efektywne sterowanie większą częścią urządzeń procesowych zazwyczaj oznacza radzenie sobie z systemami wielowymiarowymi, jednak niezmiernie mało prawdopodobne jest, że traktowanie każdej pętli sterowania oddzielnie zapewni optymalną kontrolę w większości sytuacji, gdyż działanie jednej pętli wpływa na inne. Układy sterowania predykcyjnego (MPC) dostarczają do wewnętrznego modelu dynamiki procesu obiekt, który ma ograniczone sterowanie i jest oparty na określonym przedziale częstotliwości. Dane zebrane w poprzednich cyklach kontrolują ruchy, aby określić błąd i zoptymalizowaną funkcję kosztu w horyzoncie predykcji, w celu obliczenia optymalnego ruchu sterującego i kontroli zachowania w przyszłości. Technologia MPC pozwala regulatorowi zbierać informacje o aktualnych warunkach działania procesu, następnie wykorzystuje model, aby przewidzieć odpowiedź układu na sekwencję przyszłych ruchów manipulowanych wejść w określonym czasie lub „horyzoncie sterowania”. W kolejnym kroku optymalne rozwiązanie wyliczone online określa najlepszą sekwencję przyszłych ruchów układu wielowymiarowego, tak aby zminimalizować szczegółową funkcję celu, jednocześnie respektując różne ograniczenia procesowe. Część trajektorii sterowania jest zastosowana w procesie, następnie dokonywane są nowe pomiary odzwierciedlające zmodyfikowane warunki działania, pozwalające na porównanie wyjść procesowych do zadanych trajektorii odniesienia. Korzystając z nowej informacji, system powtarza optymalizację i proces sterowania ruchem. Systemy MPC mogą zoptymalizować proces przygotowawczy surowego materiału, wliczając w to rozdrabnianie cementu czy mieszanie materiałów. Oszczędność energii polega na zoptymalizowaniu spalania, sterowaniu profilami temperatur, optymalizacji procesu rekuperacji ciepła oraz innych. Systemy MPC ograniczają zużycie energii od 3 do 5%, zapewniają lepszą jakość produktu i poprawiają wydajność. oprogramowanie HMI/SCADA Zobacz jak... Xz\Vkaü jHVzczH ZLĊcHj koUz\ĞcL z zHQoQ¶HP. o standard d – pracujesz pracujesz tylko z najlep pTo najlepV]\PL 1LH]DZRGQH ]\PL 1 LH]DZRGQH V]\WH QD PLDUĊ LH ? CZYTAĆ ? ]HQRQ(( HQ QRQ(( BIERAĆ O P Precyzyjnie re ecyzyjnie dostosowany do Twoich po-? AĆ W O T U K trzeb, zeb, optymalnie zintegrowany z procesaS DY automatyzacji perfekcyjne mi a u omatyzacji energii plus ut ujesz! d y c e d y T RVLąJLLPDNV\PDOQDZ\GDMQRĞü3RSURVWX VLą ąJL JLLPDNV\PDOQDZ\GDMQRĞü3RSURVWX VSUDZG]RQHZSUDNW\FHQDFDá\PĞZLHFLH SUDZG G]RQHZSUDNW\FHQDFDá\PĞZLHFLH ]R UR]ZLą]DQLD R]Z ZLą Lą]DQLD 'RNáDGQLH MDN ,(& ] ZáąF]JR ZáąF] ]JR ] J jdź na l padata.p www.co zHQoQ (QHUJ\ HQoQ ( (Q QHU H J\ (GLWLoQWe Patrick Murray jest menedżerem sprzedaży w Rockwell Automation CE [email protected] www.copadata.pl sterowanie Joseph A. Kaulfersch Dobrodziejstwo HMI Odpowiednio zabezpieczone płaskie ekrany dotykowe spisują się bardzo dobrze i zapewniają skuteczną pracę nawet w niebezpiecznych i korozyjnych warunkach środowiskowych. Wykorzystanie obudowy ciśnieniowej pozwala wielu urządzeniom elektrycznym na pracę w niebezpiecznych warunkach środowiskowych. Powolny przepływ skompresowanego powietrza pozwala pozbyć się potencjalnie wybuchowych gazów. K iedy Paul Anderson, inżynier odpowiedzialny za automatykę i wyposażenie w Hydrite Chemical Company, potrzebował wymienić swój przestarzały system sterowania oraz panele HMI, zmuszony był do przestrzegania całej listy wymagań i regulacji panujących w zakładzie. Potrzebował otwartego systemu, który zapewniałby elastyczność i łatwe aktualizacje w przyszłości. Interfejs operatora musiał być możliwie najnowocześniejszy i maksymalnie odporny, zgodny z rygorystycznymi warunkami stawianymi przez niebezpieczne i korozyjne środowisko zakładu chemicznego. Dodatkowym wymaganiem było, aby dostawca podzielił się swoją wiedzą na temat tajników działania sprzętu i pomógł firmie Hydrite wytwarzać najlepsze produkty przy najniższym możliwym koszcie. W wielu zakładach przemysłowych wykorzystuje się wciąż wysłużone monitory typu CRT, ale sporo spośród nich jest u kresu swojej żywotności i brakuje środków, aby wymienić je na nowe. Płaskie monitory przemysłowe stały się najlepszą alternatywą w takich przypadkach, ale dokładne znaczenie słowa „przemysłowy” w tym kontekście nadal nie jest jasne. Przezorni użytkownicy muszą sprawdzić, kto dostarczy im sprzęt zapewniający najlepszą przemysłową odporność lub 42 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl jeżeli jest to wymagane – technologię umożliwiającą pracę płaskich paneli LCD w warunkach niebezpiecznych. Hydrite Chemical Co. jest wytwórcą i dystrybutorem składników do żywności oraz napojów, fluoru dla stacji uzdatniania wody i producentem chemicznych środków czyszczących dla szerokiej gamy przedsiębiorstw. Hydrite współpracuje z innymi firmami, opracowując produkty wysokiej jakości i dystrybuując je na całym świecie. Niektóre z wytworzonych produktów są łatwopalne albo składają się z łatwopalnych składników, więc wiele materiałów i procesów wykonywanych w firmie odbywa się w obszarach niebezpiecznych, w których należy przestrzegać BHP. Większość pomieszczeń produkcyjnych firmy Hydrite sklasyfikowanych jest w I klasie, kategorii 1. Pozostałe obszary mają klasę I, kategorii 2. Każdy wykorzystywany sprzęt musi odpowiadać wymogom bezpieczeństwa nałożonym przez właściwe normy. Zakłady Hydrite pracują zgodnie z normą ISO 9001:2000, co zapewnia, że Płaskie monitory, nawet zamontowane w obudowach ciśnieniowych, mogą być kompaktowe i zajmować mało miejsca. Zdjęcie to pokazuje różnicę pomiędzy nowym podejściem do rozwiązań HMI oraz wykorzystywaną wcześniej starą odporną na wybuch obudową. każdy wytworzony produkt jest jednakowo wysokiej jakości, a wszystkie procesy produkcyjne są wykonywane identycznie za każdym razem. Środki chemiczne wytwarzane są seryjnie, a skład każdej serii zależy od kombinacji dokładności układu automatyki i ustawień operatora. Zazwyczaj w procesie występuje wiele zbiorników zasilających wypełnionych surowym składnikiem, które są zasilane z bębnów, skrzynek i innych zbiorników. Właściwe proporcje mieszania składników muszą być dokładnie kontrolowane i odpowiadać tym zawartym w przepisie. Kiedy proces produkcji danej serii się rozpocznie, gotowy produkt możemy otrzymać w kilka godzin, jednak czasem zdarza się, że trwa to kilka dni. Jeżeli z jakichś przyczyn przerwiemy lub opóźnimy ten proces, może to spowodować zniszczenie całej serii. Podczas produkcji wytwarzane są również odpady, którymi trzeba się zająć, więc łatwość i wygoda działania operatora jest integralną częścią pracy podczas wytwarzania danej serii. Przyspieszenie dostępu do informacji o serii i procesie bezpośrednio z poziomu linii produkcyjnej zakładu oszczędza czas i może zabezpieczyć przed błędami przerywającymi produkcję. Posiadanie stanowisk roboczych wyposażonych w interfejs HMI oznacza posiadanie klasy I, kategorii 2 przemysłowych monitorów zaprojektowanych do ciągłej pracy w ciężkich warunkach. Muszą być one zlokalizowane w obszarach, gdzie operator nie będzie miał problemu z ich obsługą ze względu na dotykowy ekran. Wybór odpowiedniego systemu Zadaniem Andersona było unowocześnienie starzejącego się systemu DCS. Na początku wybrał najnowszy system sterowania ze zdalnymi wewnętrznymi bezpiecznymi I/O. Korzyści płynące z tego rozwiązania były dwojakie: po pierwsze korytka kablowe i samo okablowanie zostały znacząco skrócone, należy wliczyć w to również czas montażu takiej instalacji. Po drugie segmentowa budowa systemu zapewniała możliwość redundantnej pracy i dokonywania napraw bez przerywania procesu wytwórczego. Jako interfejs operatora wybrał przemysłową stację roboczą z ekranami dotykowymi od dostawcy, który zaprojektował i zbudował swoje własne produkty specjalnie na zamówienie Hydrite. Anderson wybrał stacje robocze Pepperl+Fuchs, ponieważ spełniały wszelkie stawiane przez niego wymagania. Żaden inny dostawca nie był w stanie im sprostać. Urządzenia, które wybrał, mogą pracować w trudnym środowisku produkcyjnym, są odporne na korozję, sterowanie Klawiatury membranowe również mogą być praktyczne w trudnym środowisku. Są szczególnie przydatne, kiedy operator musi wprowadzać dużą ilość złożonych danych manualnie, co byłoby niepraktyczne na ekranie dotykowym. a ich średni czas pracy bez awarii wynosi 500 tys. godzin. Należy zauważyć, że urządzenia większości pozostałych producentów ledwo osiągają połowę tego wyniku. Oznacza to, że operator może uważać, iż pracuje na niezawodnym sprzęcie, który w systemie sterowania z łatwością można wymienić. Stacje robocze zostały osadzone w obudowie ze stali nierdzewnej 316 NEMA w kategorii 2 z możliwością zamontowania zarówno na ziemi, jak i na ścianie. Wymiary obudowy są mniejsze niż starych, odpornych na wybuch urządzeń, więc zajmują mniej cennego miejsca w zakładzie. Wzmocnione rezystancyjne panele dotykowe pracujące w niebezpiecznych warunkach na linii produkcyjnej były w stanie wygenerować ten sam, wysokiej jakości obraz jak monitory w pokoju kontrolnym i to bez konieczności jakiegokolwiek przeprogramowania. Teraz operatorzy mogą wykonywać takie same funkcje, będąc na linii produkcyjnej, jak z pokoju kontrolnego. Załoga zakładu nie musi chodzić kilka razy dziennie do pokoju kontrolnego, aby dokonywać zmian. Jest im łatwiej robić wszelkie poprawki i mają wszystkie potrzebne informacje na wyciągnięcie ręki. Pomaga to uniknąć niepotrzebnych przestojów i obniża koszty utrzymania. Pojawiła się również nieoczekiwana zaleta w postaci mniejszej konsumpcji energii elektrycznej i mniejszej emisji ciepła przez płaskie ekrany, niż miało to miejsce w przypadku monitorów CRT. Odpowiedni typ urządzeń HMI wykorzystywany w nowoczesnych platformach do sterowania z dobrze zaprojektowaną grafiką pozwala stworzyć potężne rozwiązanie wizualizacyjne, kontrolne i informacyjne. CE firma prezentuje Wdroijenie napēdu 1,2 MW – Danfoss VLT® AQUA Drive FC202 Firma Danfoss należy do niekwestionowanych liderów branży napędowej. Od lat nazwa VLT® określa przetwornice częstotliwości i softstarty o najlepszych parametrach technicznych, najwyższej niezawodności i funkcjonalności. W artykule zostało zaprezentowane jedno z ostatnich napędowych wdrożeń firmy Jadan z Wrocławia. Firma jako autoryzowany dystrybutor i partner serwisowy współpracuje z Danfoss od ponad 10 lat. Jadan na życzenie klienta realizuje kompleksową obsługę: od projektu aż po realizację i uruchomienie. Zapewnia profesjonalne wsparcie techniczne i serwis. Pod koniec 2011 roku firm JaDan Automatyka Sp. z o.o. w ramach serwisowej wymiany urządzeń zrealizowała zlecenie dostarczenia i uruchomienia 12-pulsowego przemiennika częstotliwości VLT® AQUA Drive FC202 firmy Danfoss. Projekt dotyczył napędu dmuchawy o mocy 1,2 MW na terenie Wydziału Kwasu Siarkowego w KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Huta Miedzi Legnica. Przetwornica częstotliwości została dostarczona z zainstalowanymi na wyjściu filtrami przeciwprzepięciowymi MCC 102 du/dt pełniącymi rolę dodatkowej ochrony silnika. Zadanie wymiany przetwornicy wymagało przystosowania interfejsów I/O przetwornicy Danfoss do istniejącego hybrydowego systemu komunikacji, tak by spełnić narzucone warunki pracy sterownika Simatic S7 i programu wizualizacji WinLab. Wg wytycznych należało bazować tylko na sygnałach analogowych. Ilość standardowych I/O wbudowanych w przetwornicy, rozbudowano modułem rozszerzeń I/O pozyskując dodatkowo 4 wyjścia binarne, 3 wejścia binarne, wejście analogowego 420 mA i dwa wyjścia 010 V. Dodatkowym problemem przy napędach dużej mocy jest temperatura otoczenia pracy przemiennika oraz znalezienie najbardziej efektywnego sposobu jego chłodzenia. Danfoss oferuje bardzo innowacyjne rozwiązanie. Układ sterowania chłodzony jest poprzez wentylatory wbudowane w drzwi obudowy przemiennika, natomiast kanał chłodzenia radiatora dla podzespołów mocowych to wydzielony obieg z zewnętrznym po- wietrzem. To pozwoliło ustabilizować temperaturę w pomieszczeniu rozdzielni bez ponoszenia dodatkowych nakładów inwestycyjnych, np. na klimatyzację. Zimne powietrze jest zasysane z zewnątrz przez ścianę pomieszczenia bezpośrednio do kanału radiatora przetwornicy. Ogrzane powietrze, również dzięki dedykowanym kanałom, jest wydmuchiwane na zewnątrz pomieszczenia. W ten sposób ok 80% strat cieplnych jest poza rozdzielnią. Przetwornica 12-pulsowa zasilona została z nietypowego transformatora suchego, zbudowanego specjalnie do zasilania napędów tego typu. W celu polepszenia sprawności przetwornicy oraz w trosce o istniejącą instalację zasilania zastosowano w przemienniku 12-pulsowy przeciwzakłóceniowy filtr EMC. Szczegółowe informacje dotyczące przetwornic częstotliwości VLT® i innych produktów oferty Danfoss Drives można znaleźć na stronach internetowych: www. danfoss.pl/napedy ul. Semaforowa 9, 52-115 Wrocław www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 45 napędy Marcus Schick Redukcja niestabilności serwonapędu Niestabilna praca silnika, niekontrolowane i niezamierzone ruchy wału silnikowego mogą występować zarówno przy niskich, jak i wysokich częstotliwościach, jest to także częstą przyczyną „warczenia” przy wyższych częstotliwościach. Efektywnie zmniejszaj bądź całkowicie eliminuj niestabilności serwomechanizmu bez zwiększania błędów pozycji i utraty wydajności. S erwonapędy są stosowane w szerokiej gamie zastosowań przemysłowych, powszechną ich wadą jest wydawanie nieprzyjemnych dźwięków, tzw. warczenia, które są absolutnie niepożądane. Problem ten może zostać wyeliminowany przez zredukowanie wzmocnienia regulatora prędkości. Niemniej jednak mniejsze wzmocnienie regulatora prędkości może prowadzić do zwiększenia błędów pozycji, tym samym zmniejszając wydajność. Są jednak efektywne sposoby zmniejszenia albo wyeliminowania niestabilności napędu. Niestabilność silnika może być zdefiniowana jako niekontrolowany i niezamierzony ruch na jego wale. Może on wystąpić zarówno przy niskich, jak i wysokich częstotliwościach wartość zadana prądu dobieranie Kp x y Kp aktualne wzmocnienie 2 y wzmocnienie 1 reset albo całkowanie x prędkośc 1 prędkośc 2 wartość zadana prądu + Kp Tn wyjście regulatora prędkości - prędkośc aktualna Rysunek 1. Typowy regulator prędkości z adaptacyjnym doborem wzmocnienia, gdzie wzmocnienie 1 = 30, wzmocnienie 2 = 100, prędkość 1 = 100 rpm, prędkość 2 = 500 rpm. Dzięki uprzejmości Siemens Industry Inc. 46 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl i często jest słyszalny jako warczenie przy wyższych częstotliwościach. Niestabilność powodowana jest przez nadmierne wzmocnienie regulatora prędkości napędu. Ustawienia wzmocnienia regulatora prędkości określają, jak duży moment obrotowy wygeneruje napęd. Z tego powodu wartości wzmocnienia powinny być wprost proporcjonalne do bezwładności dołączonego obciążenia na wale silnika. Obciążenie obserwowane z punktu widzenia wału jest czynnikiem, który wpływa na stabilność. Niektórzy mogą się dziwić, ponieważ nigdy nie doświadczyli problemów z niestabilnością przemiennika częstotliwości. Niemniej jednak w falownikach również mogą wystąpić warunki niestabilne. W praktyce większość serwonapędów używanych jest do zastosowań bardziej wymagających niż tylko sterowanie prędkością. Bardziej wymagające zastosowania wymagają wprowadzenia większych wartości nastaw wzmocnienia regulatora prędkości, co zwiększa szansę wystąpienia niestabilności. Czynniki przyczyniające się do wprowadzenia niestabilności napędu to: nadmierne wzmocnienie wprowadzone do regulatora prędkości, mniejsza rozdzielczość sprzężenia zwrotnego z urządzenia zainstalowanego na silniku (rezolwera albo enkodera), luzy na przekładni i mechaniczne „rozprzęgnięcie” obciążenia silnika. Większość inżynierów zajmujących się tematyką napędów uważa, że właściwego nastrojenia regulatora prędkości można dokonać przy wykorzystaniu metody odpowiedzi krokowej. Zazwyczaj oznacza to uruchomienie silnika od 10% do 20% prędkości i wprowadzaniu krokowych zmian wartości zadanej w przedziale 510%. Metoda MAKING MODERN LIVING POSSIBLE ta wprowadza zakłócenia, na które napęd musi zareagować. Śledząc odpowiedź napędu, na krokową zmianę, inżynier może zmierzyć, jak duże było przeregulowanie napędu na nową wartość zadaną prędkości oraz jak szybko napęd powrócił do stanu ustalonego prędkości na poziomie +/-0,5%. Wielu inżynierów jest przyzwyczajonych do stopniowego zwiększania wzmocnienia regulatora prędkości, do momentu zauważenia niestabilności w odpowiedzi krokowej, wtedy lekko zmniejszają wzmocnienie tego punktu i tym samym eliminują problem niestabilności. Częstym błędem występującym w tym teście jest wykonanie badań tylko dla jednej prędkości albo przy prędkościach powyżej 10% maksymalnej. W niektórych przypadkach nastawy wzmocnienia regulatora prędkości będą wydawać się stabilne dla prędkości wynoszącej 10%, ale będą powodować niestabilność przy niższych prędkościach. Wiele maszyn uruchamia serwonapędy na prędkość zero bądź bliskich zeru i mogą utrzymywać ją na tak niskim poziomie, czekając na start produkcji. W takich przypadkach czasami odnotowuje się zjawiska niestabilności i warczenia. Kolejnym czynnikiem jest to, że nastrajanie napędu wykonywane jest podczas uruchomienia, kiedy maszyna jest nowa i na żadnym mechanizmie nie występują luzy. Przez następne kilka miesięcy pracy zaczną się one powoli pojawiać, co będzie powodować niestabilność. Adaptacyjne dobranie wzmocnienia dla regulatora prędkości może w sposób automatyczny obniżyć jego wzmocnienie przy niskich prędkościach i zwiększyć wzmocnienie wraz ze wzrostem prędkości obrotowej silnika. Większość serwonapędów pozwala na wykorzystanie tej własności. Na rysunku 1 pokazano typowy regulator prędkości z adaptacyjnym doborem wzmocnienia. Wartość wzmocnienia dla regulatora prędkości jest często przedstawiana jako Kp. W momencie kiedy adaptacyjne dobieranie Kp jest uruchomione, Kp może zmieniać się wraz z prędkością silnika (rys. 1): WZMOCNIENIE 1 = 30, WZMOCNIENIE 2 = 100, PRĘDKOŚĆ 1 = 100 rpm, PRĘDKOŚĆ 2 = 500 rpm. Przy takich nastawach Kp regulatora prędkości wyniesie 30 dla prędkości poniżej 100 rpm. Dla prędkości powyżej 500 rpm Kp wyniesie 100. Wzmocnienie Kp będzie zmieniać się liniowo pomiędzy wartościami 30 i 100, jeżeli obroty silnika będą się zmieniać w przedziale 100 – 500 rpm. Przy obrotach 300 rpm Kp powinno wynieść 65. Adaptacyjne dobieranie Kp pomaga uniknąć niestabilności przy prędkościach bliskich zeru po tym, jak układy mechaniczne z uwagi na czas działania zaczną mieć luzy. Z uwagi na to, że większość maszyn nie pracuje przy bardzo niskich prędkościach silnika, należy zadać sobie pytanie: po co utrzymywać wartości wzmocnienia na wysokich poziomach, kiedy jest to niepotrzebne? Jeżeli serwonapęd zawsze niezwłocznie przyspiesza do wysokich prędkości obrotowych zaraz po uruchomieniu, adaptacyjne ustawienie wzmocnienia może nie być takie istotne. Niemniej jednak w przypadku silników mających pracować przy niskich prędkościach, adaptacyjne dobieranie Kp może pomóc uniknąć problemu niestabilności. Bądź innowacyjny w automatyce napędowej, zaufaj ekspertom Danfoss i produktom marki VLT® AutomationDrive Najlepszą kontrolę silnika elektrycznego napędzającego maszynę zapewni przetwornica częstotliwości VLT®. Danfoss dzięki globalnej organizacji sprzedaży i serwisu jest obecny i oferuje swoje produkty oraz usługi w ponad 100 krajach. Także w Polsce nasi eksperci służą Klientom fachowym doradztwem. To wszystko aby pomóc zaprojetować efektywny i oszczędny układ sterowania napędem elektrycznym. Danfoss Drives jest światowym liderem w produkcji elektronicznie regulowanych napędów, stosowanych w każdym obszarze działalności przemysłowej. 1968 to rok w historii kiedy to jako pierwsza firma na świecie Danfoss rozpoczął masową produkcję przetwornic częstotliwości o nazwie VLT® www.danfoss.pl/napedy Danfoss Poland sp. z o.o. ul. Chrzanowska 5, 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel. (48 22) 755 06 68, telefax: (48 22) 755 07 01 e-mail: [email protected] napędy Rysunek 2. Wykres Body’ego ilustruje trzy oddzielne zdarzenia, piki występujące przy częstotliwościach 29–53 Hz, 180–210 Hz oraz 320–350 Hz. Dzięki uprzejmości Siemens Industry Inc. Kolejnym czynnikiem mogącym powodować niestabilność przy niskich prędkościach jest niewystarczająca rozdzielczość urządzenia zapewniającego sprzężenie zwrotne do silnika. W serwonapędach zwyczajowo nie stosuje się enkoderów impulsowych, zamiast tego wyposaża się je w rezolwery, które mają niską rozdzielczość sprzężenia zwrotnego, podczas gdy wysokie rozdzielczości można uzyskać przy wykorzystaniu enkoderów optycznych (również zwanych inkrementalnymi). W zastosowaniach tych rozdzielczość definiowana jest jako zdolność urządzenia sprzężenia zwrotnego do wykrycia małych zmian pozycji kątowej wału silnika. Niektórzy mogliby nie zgodzić się z zaklasyfikowaniem rezolwera do grupy urządzeń ze słabą rozdzielczością z uwagi na posiadanie analogowego wyjścia, które teoretycznie powinno zapewniać nieskończone wartości kroków dla jednego obrotu. Nie rozwijając tego wątku, w stosowanych serwonapędach sygnały analogowe muszą być przetwarzane przez konwertery A/D, aby wykorzystać informację o pozycji. W wyniku tego ograniczenia większość rezolwerów ma rozdzielczość mniejszą niż 10 000 kroków na obrót. Prędkość obrotowa (rpm) 30 Kąt 180 Skan 125 μs W przeciwieństwie do rewolwerów, enkodery optyczne przekazują 2048 wartości sinusa i cosinusa na każdy obrót. Elektronika napędu próbkuje następnie każdy przebieg, generując ponad milion kroków na obrót. Stukrotna różnica rozdzielczości może mieć duży wpływ na zdolność do poprawnego nastrojenia silnika dla danego zagadnienia. Dokonanie przeglądu działania regulacji prędkości pomaga wyjaśnić, dlaczego rozdzielczość jest tak istotna. Regulator prędkości jest zazwyczaj regulatorem PI, którego wejście jest różnicą pomiędzy wartością zadaną prędkości a jej wartością aktualną (odczytywaną z enkodera). Wyjście regulatora definiuje wartość zadaną momentu obrotowego, który określa, jak dużą siłę wał silnika musi wygenerować przy danym obciążeniu. Z tego względu informacja o momencie wysyłana do silnika jest wprost proporcjonalna do różnicy pomiędzy aktualną prędkością a jej wartością zadaną. Aby sterować równomiernie obciążeniem silnika, należy unikać podawania na wejście regulatora prędkości dużych wartości. Obecnie stosowane serwonapędy są wyposażone w regulatory prędkości, które potrafią wypracować wynik co 100200 μs. W przykładzie podanym w tabeli poniżej przyjęto 125 μs regulator prędkości dla silnika pracującego przy 30 rpm. Wyliczenia pokazują, że przy tak niskiej prędkości sprzężenie zwrotne z rezolwera jest tak małe, że kolejne działania regulatora prędkości mogą wystąpić bez odnotowania przez rezolwer różnicy w pozycji kątowej. Podczas gdy aktualna prędkość zdefiniowana jest jako Δ Odległość/Δ Czas, napęd interpretuje to jako prędkość zerową otrzymaną z poprzednich 125 μs. Powoduje to, że regulator prędkości niezwłocznie generuje dużą wartość wyjściową, starając się zredukować zaobserwowaną różnicę na wejściu. Podczas następnego skanu regulatora występuje inkrementalna Przykład sprzężenia zwrotnego od rezolwera w serwonapędzie 0,023 Rezolwer Enkoder Inkrementalny 10 000 1 000 000 Impulsy/kąt 27,78 2777,78 Impulsy/125 μs 0,625 62,5 Rozdzielczość sprzężenia zwrotnego 48 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl napędy zmiana i regulator redukuje wartość wyjściową, ponieważ zaobserwowana różnica na wejściu zniknęła bądź się zmniejszyła. Takie zachowanie może powodować propagację ruchów przy niskich prędkościach. W celu uniknięcia niepożądanych konsekwencji inżynierowie nastrajający napęd wymuszają utrzymanie wzmocnienia regulatora prędkości na bardzo niskim poziomie. Małe wzmocnienie spowalnia odpowiedź czasową regulatora tak, że po wystąpieniu dwóch skanów w tym samym kroku enkodera regulator ma czas zauważyć nowy impuls podczas następnego skanu. Pozwala to zatrzymać propagację ruchów, jednak powoduje kolejny problem. Załóżmy, że silnik z obciążeniem musi szybko się zatrzymać. Przykładem może być maszyna, w której przycisk powoduje jej ruch z małą prędkością, ale operator musi ją zatrzymać niezwłocznie po zwolnieniu tego przycisku. Dynamiczne zatrzymanie dużego obciążenia wymaga szybkiego wprowadzenia momentu obrotowego o ujemnym znaku, który potrzebuje regulatora prędkości z szybkim czasem reakcji. Jeżeli sprzężenie zwrotne z urządzenia ogranicza wzmocnienie regulatora, nagłe zatrzymanie może się okazać niemożliwe. Zmiana enkodera na inkrementalny może umożliwić zwiększenie nastaw wzmocnienia nawet o 300%. Z uwagi na niższą cenę i większą wytrzymałość rezolwery są częściej wykorzystywane w serwonapędach. Kiedy wybieramy serwonapęd dla danego zastosowania, należy rozważyć wszystkie scenariusze, zanim zdecydujemy się na wybór urządzenia dostarczającego sprzężenie zwrotne. Dobrą praktyką jest wybór urządzenia, które potrafi dostarczyć od 5 do 10 impulsów dla najniższych prędkości obrotowych wymaganych w danym zagadnieniu w czasie trwania jednego skanu regulatora prędkości. Zjawisko rozprzęgnięcia występuje wtedy, kiedy zmiany części połączeń mechanicznych powodują wyczuwanie przez silnik zmian bezwładności obciążenia. Zaliczamy do nich: skręcenie wału, zginanie połączeń mechanicznych, elastyczność paska rozrządu, luzy na przekładniach. Wraz ze zwiększaniem się wzmocnienia regulatora prędkości zarówno instrukcje przesyłane do napędu, jak i odpowiedzi silnika stają się bardziej odporne i synchroniczne. Odporność odpowiedzi na daną instrukcję pomiędzy napędem i silnikiem jest podobna do odporności mechanicznej. Jeżeli odporność silnika przekroczy odporność jakiegokolwiek połączenia mechanicznego, połączenia te zostaną rozprzęgnięte. Wykres Body’ego (rys. 2) pokazuje trzy momenty rozprzęgnięcia przy częstotliwościach Zjawisko rozprzęgnięcia występuje wtedy, kiedy zmiany części połączeń mechanicznych powodują wyczuwanie przez silnik zmian bezwładności obciążenia. 2953 Hz, 180210 Hz i 320350 Hz. Częstotliwość zwiększa się logarytmicznie od lewej do prawej strony. Pik przy 29 Hz znany jest jako częstotliwość naturalna lub „zablokowanego rotora”. Pik przy 53 Hz znany jest jako częstotliwość biegunowa. Jeżeli na wykresie Body’ego występowałyby tylko te dwa piki, układ ten nazwalibyśmy „układem dwumasowym”, gdzie dwie masy stanowiłyby o bezwładności rotora silnika i obciążenia. Wykres poniżej 29 Hz reprezentowałby charakterystykę silnika, natomiast napędy powyżej 53 Hz moglibyśmy odczytać charakterystykę obciążenia. Część pomiędzy 29 a 53 Hz reprezentuje obszar rozprzęgania. Napęd nie jest w stanie wysterować tych częstotliwości, więc najlepszym rozwiązaniem jest minimalizowanie tych obszarów częstotliwości. Częstotliwości rozprzęgania minimalizowane są w następującym przykładzie: zbocze wykresu pomiędzy dwoma pikami jest zbliżone do pionowego. Im większa jest przerwa częstotliwości pomiędzy pikami, tym bardziej pionowe jest zbocze i większy zakres częstotliwości, których nie może wysterować napęd. Wielkość przerwy zależy od współczynnika bezwładności. W poniższym równaniu Fn jest częstotliwością pomiędzy pikami a Fp częstotliwością odpowiadającego piku, J natomiast jest bezwładnością odpowiednio silnika i obciążenia. Jload jest odpowiednikiem bezwładności obciążenia widzianym przez silnik. Im większy jest współczynnik bezwładności silnika do bezwładności obciążenia, tym dalej rozdzielają się piki częstotliwości. Aby przedstawić lepiej zjawisko rozprzęgania, wyobraźmy sobie gumkę przymocowaną do kilogramowej kuli. Delikatne poruszanie ręką w górę i w dół spowoduje wyczuwalne zmiany obciążenia, jakby zmieniała się waga kuli. Kiedy guma jest naciągnięta, masa wydaje się być większa, natomiast kiedy się rozciąga, masa się zmniejsza. Podobnie jest, kiedy skręca się wał bądź zginają się połączenia mechaniczne czy rozluźnia się pasek rozrządu. Zmiany te są liniowe i nie wydają się być nagłe. Luzy na przekładniach są jednak nieliniowe. Aby wyobrazić sobie luzy na przekładni, zacznijmy od kilogramowej kuli zawieszonej na gumie. Jeżeli przetniemy gumę, ręka odskoczy na chwilę w górę dopóki mięśnie nie przystosują się do zmiany obciążenia. W przypadku, gdyby niezwłocznie zastąpić przeciętą gumę nową gumą z obciążeniem, od razu poczulibyśmy kilogramową kulę. Tym razem ręka mogłaby opaść do momentu przystosowania się mięśni do nowego obciążenia. Bez względu na to, czy rozprzęganie jest liniowe czy nieliniowe, występuje zmiana obciążenia widziana przez wał silnika. O stabilności regulatora napędu możemy mówić wtedy, gdy wzmocnienie regulatora prędkości właściwie odpowiada bezwładności dołączonego obciążenia. Kiedy części mechanicznego obciążenia rozprzęgają się, wał silnika doświadcza mniejszej bezwładności. Wzmocnienie regulatora przestaje 50 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl być należycie dobrane, ponieważ zaobserwowana została mniejsza bezwładność. W przypadku, gdy wystarczająca ilość obciążenia zostanie rozprzęgnięta, stosunek wzmocnienia do bezwładności może osiągnąć poziom powodujący niestabilność. Rozprzęganie nieliniowe (luzy na przekładniach) jest najgorszym typem rozprzęgnięcia, ponieważ obserwowane zmiany wartości bezwładności zachodzą bardzo szybko. Podejście systematyczne Nadmierne wzmocnienie regulatora prędkości powoduje niestabilność w systemie serwomechanizmu. Niemniej jednak obniżanie tego wzmocnienia nie zawsze jest opłacalne, więc powinno się wykorzystywać podejście systematyczne do określania najlepszego środka zapobiegawczego dla zjawiska niestabilności. Redukcja wzmocnienia lub implementacja adaptacyjnego dopasowania wzmocnienia regulatora prędkości jest najprawdopodobniej najpowszechniejszą metodą walki z niestabilnością. Zwiększenie nastaw wzmocnienia poza wartości, które pozwalają osiągnąć satysfakcjonującą wydajność, daje nam jedynie małe korzyści. Jeżeli napęd osiągnie wartość zadaną przy wzmocnieniu 80, po co zwiększać wzmocnienie do 110, nawet jeżeli system ciągle pozostanie stabilny? Dodatkowe wzmocnienie niepotrzebnie tylko obciąża system mechaniczny. Urządzenia przekazujące sprzężenie zwrotne o niskiej rozdzielczości są popularne w rozwiązaniach serwonapędowych, kiedy wymagana jest niska cena i trwałość. Jeżeli silnik zawsze pracuje z wysokimi prędkościami obrotowymi i nastawy wzmocnienia są wystarczające, rozwiązanie takie jest do zaakceptowania. Niższe rozdzielczości mogą ograniczać nastawy wzmocnienia i powodować niestabilność przy niskich prędkościach obrotowych. Współczynniki bezwładności nie są jedynie liczbami podawanymi przez wytwórców serwonapędów, zachęcającymi klientów do kupowania większych silników. Wartość współczynnika jest pomocna podczas wyboru silnika, który zależy od zastosowania i profilu ruchu, który silnik będzie wykonywał. Kierowanie się jedynie założeniem 10:1 dla wszystkich zastosowań może być bardzo drogie i niepotrzebne, więc upewnij się, że profil ruchu jest znany przed wyborem silnika. Mniejszy współczynnik bezwładności może zredukować ryzyko wystąpienia problematycznych rezonansów systemu. Marcus Schick jest inżynierem wykonawczym odpowiedzialnym za sterowanie ruchem Siemens Industry Inc. CE firma prezentuje SmartReÁect™ – pierwsza na ħwiecie bariera optyczna bez lusterka Zmniejsza koszty eksploatacji i gwarantuje maksimum bezpieczeństwa SmartReflect™ jest pierwszą barierą optyczną na rynku, która działa bez jakiegokolwiek lusterka bądź odbiornika. Bariera rozpoznaje wszystkie rodzaje opakowań na napoje, w tym te z przezroczystego szkła lub plastikowe butelki. Zalety SmartReflect mogą być wykorzystane w aplikacjach automatyki w przemyśle spożywczym, graficznym, czy też w transporcie wewnętrznym. Wszędzie tam, gdzie instalacja dodatkowego lusterka lub oddzielnego odbiornika może stanowić kłopot. Baumer oferuje pełną rodzinę produktów dla wszelkiego rodzaju wymogów. Możemy znaleźć wykonania higieniczne i wash-down z ochroną IP69K, zarówno standardowe wykonania w obudowie plastikowej, jak i wykonania w obudowie miniaturowej o wymiarach zaledwie 8×16,2×10,8 mm. Wprowadzając technologie SmartReflect, Baumer znacznie ulepszył najbezpieczniejszy sposób wykrywania obiektów w zakresie czujników optycznych: fizyczne przerwanie zamkniętej wiązki światła bariery optycznej przez obiekt przez nią przechodzący. Wiązka światła w barierze optycznej SmartReflect może być zamknięta przez fragment maszyny. Zaleta ta uwalnia od stosowania wymaganych dotychczas oddzielnych lusterek lub odbiorników. Detekcja odbywa się bez względu na kolor oraz materiał tła i badanego obiektu. W branży napojów czujniki optyczne i bariery świetlne są powszechnie używane do napełniania i pakowania. Specjalnie do takich operacji Baumer oferuje SmartReflect w wersji higienicznej i wash-down o klasie IP69K. Proces ten jest monitorowany na przykład przez rozpoznawanie poprawnej pozycji spożywczego materiału wypełniającego. Rozwiązanie to do tej pory wymagało instalacji zarówno czujnika, jak i odpowiedniego lusterka, obu z tych części w wykonaniu higienicznym. SmartReflect znacznie zmniejsza koszty zakupu oraz eksploatacji. Lusterko jako dodatkowy element generuje dodatkowy koszt regularnego czyszczenia. Ponadto agresywne środki czyszczące stopniowo niszczą zastosowane lusterko i zachodzi potrzeba jego zastąpienia. Eliminując konieczność stosowania lusterek lub odbiorników, jesteśmy w stanie obniżyć koszty montażu, uruchomienia i dodatkowej regulacji aplikacji. Podsumowując SmartReflect™ konsekwentnie dąży do zwiększenia swojej atrakcyjności poprzez stałe zmniejszanie kosztów operacyjnych oraz zapewnienie maksymalnej niezawodności procesu. Newtech Engineering Sp. z o.o. ul. Sowińskiego 3, 44-100 Gliwice tel.: +48 (32) 2376198 faks: +48 (32) 2376197 www.newtech.com.pl www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 51 systemy wizyjne Mark Lampert, Steve Wong Technologia pomiarów wizyjnych w zastosowaniu śledzenia partii towarów Czujniki wykorzystywane w systemach sterowania wytwarzaniem i dystrybucją pozwalają śledzić produkty najistotniejsze i te najbardziej podatne na zniszczenia. Rysunek 1. Kody kreskowe na opakowaniach pomagają w identyfikacji błędów, terminów przydatności czy fałszów występujących podczas produkcji. Czujniki mogą również wykryć podczas pakowania źle wydrukowany bądź umieszczony w złym miejscu kod kreskowy. P omiary wizyjne są najistotniejszą częścią procesu produkcji przemysłowej, zarówno pomagającą zoptymalizować wydajność pracy, jak i poprawiającą jakość produktu przez wykrywanie wadliwych elementów przed opuszczeniem linii produkcyjnej. Czujniki wizyjne widzą, analizują i interpretują dane ze złożonych inspekcji wizyjnych, wliczając w to weryfikację, kontrolę wymiarów, dokładność pomiarów, orientację, wykrywanie wad oraz sortowanie. Pomiary wizyjne są szczególnie ważne z punktu widzenia przemysłu spożywczego, gdyż zapewniają śledzenie partii towarów oraz funkcje kontrolne produktów od początku procesu wytwórczego aż do momentu pakowania. 52 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Pomiary wizyjne (techniki obrazowania) zapewniają producentom nadzór nad wieloma procesami, począwszy od maszyn i robotów, skończywszy na jakości wytwarzanych towarów oraz ich inspekcji. Zaczynając od kamery, która określa zakres właściwości produktu i wydajność, oraz systemu sterowania wykorzystywanego do interpretowania danych pochodzących z czujników, pomiary wizyjne umożliwiają użytkownikom definiowanie specyficznych dla danego produktu parametrów dla celów kontrolnych. Proces inspekcji składa się z trzech kroków: kamera pozyskuje obraz elementu, następnie procesor analizuje ten obraz, na koniec określa, czy element przeszedł proces kontroli pozytywnie czy negatywnie, przekazując wynik dalej na linię produkcyjną. Pomiary wizyjne są nadrzędnym narzędziem detekcji procesu wytwarzania ze względu na możliwość pracy asynchronicznej, pozwalającej obsługiwać linie produkcyjne działające z bardzo dużymi prędkościami, umożliwiającej czujnikom wykrywanie produktów ze 100% dokładnością. Dla porównania ludzka możliwość rozpoznawania w najlepszym przypadku wynosi około 80%. Ponadto czujniki wizyjne są w stanie zapewnić jednoczesną, powtarzalną, wielokrotną i spójną kontrolę obiektów (takich samych lub różniących się od siebie), dostarczając wiarygodnych wyników dla potrzeb złożonych detekcji. Dzięki ich przyjaznym dla użytkownika, łatwym w instalacji aplikacjom, rozszerzonym funkcjom i niezawodnej komunikacji z urządzeniami wykonawczymi, dzisiejsze pomiary wizyjne oferują nieomal uniwersalne rozwiązanie, dostarczając efektywnych w znaczeniu kosztowym, skutecznych i sterowalnych możliwości wizyjnych dla producentów. Pomiary wizyjne są nadrzędnym narzędziem detekcji procesu wytwarzania. Tryb pracy asynchronicznej umożliwia obsługę linii produkcyjnych działających z bardzo dużymi prędkościami i wykrywanie produktów ze 100% dokładnością. Wykrywanie obecności i nie tylko Pomiary wizyjne są narzędziem inspekcyjnym wykorzystującym i interpretującym światło (bądź jego brak), aby sterować maszynami i procesami wykrywania produktu. W przeciwieństwie do tradycyjnych czujników fotoelektrycznych wykrywających obecność w uproszczony sposób, czujniki wizyjne potrafią także analizować kolor, kształt, rozmiar czy pozycję obiektu. Czujniki te nie czekają na element, aby rozpocząć inspekcję, zamiast tego wykorzystują specjalnie wygenerowane światło do oświetlenia oraz uchwycenia całego obrazu w celu uzyskania kompletnego wizualnego sprzężenia zwrotnego. Pojedynczy sensor ma możliwość kontroli wielu punktów na obiekcie, co redukuje wymagania sprzętowe podczas zwiększenia zasięgu działania. Czujniki wizyjne „widzą” obszar i wykrywają wiele tysięcy punktów (pikseli) w określonym polu. Użytkownik może zmienić nastawienia soczewki czujnika, powodując tym samym zmniejszenie lub zwiększenie pola widzenia, w celu uzyskania najdokładniejszego widoku elementu, nawet w razie potrzeby na poziomie mikroskopijnym. W dziedzinie pozyskiwania obrazu pomiary wizyjne zapewniają wyjścia cyfrowe z rozszerzonymi możliwościami komunikacyjnymi, pozwalającymi użytkownikom wysyłać duże ilości danych na temat części obiektu lub jego cechach, transmisją szeregową bądź z wykorzystaniem protokołów sieciowych takich jak Ethernet. Umożliwia to obieg danych po całym przedsiębiorstwie. Dla przykładu, w procesie wytwarzania żywności czujniki wizyjne mogą oceniać poprawność etykiet na opakowaniach produktów spożywczych, czytając 2-wymiarową tablicę danych znajdującą się na kodzie kreskowym lub dopasowując wzór na etykiecie. Nie jest to jedynie ochrona przed nieprawidłowym pakowaniem produktu w opakowania, pozwala również efektywnie śledzić drogę wyrobu przez cały proces wytwórczy. Dodatkowo pomiary wizyjne systemy wizyjne Rysunek 2. Informacje z inspekcji dokonywanych podczas procesu produkcyjnego mogą być zapisywane i wykorzystywane do tworzenia kompletnej historii danego produktu lub całej serii produkcyjnej. mogą weryfikować, czy data i seria są czytelnie wydrukowane, zapewniając tym samym łatwą identyfikację produktów w przypadku konieczności ponownego ich odszukania. Udoskonalona komunikacja W większości przypadków czujniki wizyjne mają wiele możliwości komunikowania się z interfejsem systemu sterującego, począwszy od prostych I/O cyfrowych przez transmisję szeregową na protokole Ethernet kończąc. I/O cyfrowe wykorzystywane są, jeżeli system wymaga dużych prędkości przesyłu bądź prostego sterowania, np. wyzwalania czy sygnalizowania wyjściami stanu przepuść, odrzuć. Komunikacji szeregowej i Ethernetu używa się do transferu danych i informacji systemowych, takich jak nazwy wzorców, liczba elementów przepuszczonych/ odrzuconych i tryb programu. W momencie kiedy wymagana jest szybka komunikacja, np. podczas wysyłania obrazów, Ethernet jest podstawowym rozwiązaniem. Komunikacja z wykorzystaniem protokołu Ethernet zapewnia łatwość konfigurowania i pracy w sieci podczas procesu produkcyjnego. Wraz z nadejściem standardowych protokołów ethernetowych pomiary wizyjne zyskały możliwość wymiany danych wejściowych i wyjściowych bezpośrednio ze sterownikami PLC, interfejsami HMI oraz pozostałymi urządzeniami wykorzystywanymi w procesie produkcyjnym przy minimalnym nakładzie pracy na programowanie komend, pozwalając operatorom pozyskiwać dane w sposób szybki i łatwy. Dla przykładu użytkownik może uzyskać dostęp do potrzebnych 54 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl danych inspekcyjnych, takich jak czas inspekcji, statusu elementów przepuszczonych/odrzuconych, błędów systemowych, wyzwalania (bądź jego braku), sygnału gotowości oraz innych dodatkowych danych kontrolnych czytanych bezpośrednio z urządzeń znajdujących się na linii produkcyjnej. Ponadto dostęp do danych wykorzystywanych podczas identyfikacji i ich aktualizacja może odbywać się w sposób zdalny, wliczając w to zmiany minutowe wzorca zapewniające wielokanałową kontrolę nad produkcją. W aplikacjach rozpoznających kody kreskowe komunikacja poprzez Ethernet pozwala na zmianę referencyjnego wzoru kodu i załadowanie go automatycznie do czujnika. Rysunek 3. Wizyjne zestawy pomiarowe wyposażone w panel dotykowy pozwalają operatorowi na zmianę konfiguracji lub przeprogramowanie urządzenia bez konieczności korzystania z komputera. Udoskonalona inspekcja Wdrożone w ostatnich latach ulepszenia poprawiły łatwość korzystania z pomiarów wizyjnych. Usprawnienia w możliwościach paneli dotykowych i algorytmach inspekcyjnych pozwoliły wyspecjalizowanym czujnikom na pracę bez konieczności podłączenia do komputera, co eliminuje potrzebę okablowania. Dla przykładu, niektóre funkcje kontrolne sensorów, takie jak odczyty dopasowania, występujących wad, sortowania czy kodów kreskowych, nie dość, że stanowią wielkie usprawnienie, są dodatkowo łatwe w konfiguracji. Instalacja i konfiguracja jest prosta ze względu na wykorzystywane narzędzia, które pomagają przeprowadzić użytkownika przez proces wyboru wybranych inspekcji dla każdego produktu. Dzięki temu technolog, żeby dokonać konfiguracji inspekcji, tak aby odbywała się ona na wielu produktach, nie musi wykorzystywać do tego celu laptopa na linii produkcyjnej. Z uwagi na zaawansowane funkcje czujniki wizyjne są zdolne do przechowywania do 100 przeprowadzonych kontroli w jednym czasie, pracując na bardzo szybkich liniach produkcyjnych, w związku z tym nagłe zmiany produkcji są łatwe do wdrożenia. Konfiguracja i testowanie mogą zostać przeprowadzone zdalnie, przy wykorzystaniu emulatora czujnika pozwalającego na uaktualnienia i modyfikacje offline, co skraca czas ustawiania na aktualnie wykorzystywanym sprzęcie produkcyjnym. Pomiary wizyjne oferują też możliwość zdalnego monitorowania, łącząc w pary czujniki i rozdzielając ekrany dotykowe, aby wspomóc zdolności inspekcyjne w trudnych do nadzorowania obszarach. W momencie kiedy zainstalowane są wszystkie sensory, użytkownik może zdalnie zmieniać, monitorować i aktualizować wymogi inspekcyjne dla wszystkich czujników jednocześnie, co jest rozwiązaniem wygodnym i elastycznym. W procesach wytwarzania żywności i innych wilgotnych środowiskach pomiary wizyjne mogą być dokonywane w klasie ochrony IP67 lub wyższej, wykorzystując plastikowe bądź wykonane ze stali nierdzewnej obudowy. Wdrożenia Pomiary wizyjne mogą spełniać wyspecjalizowane funkcje w procesie pakowania i dystrybucji żywności, począwszy od czytania kodów kreskowych na kartonach, na weryfikowaniu etykiet skończywszy. Dla przykładu, wiele operacji przeprowadzanych podczas produkcji żywności wymaga umieszczenia na opakowaniu daty i numeru serii. W celach weryfikacyjnych każdy karton ma na sobie wydrukowaną informację, czujnik wizyjny może wykorzystać kontrolną funkcję porównywania, która pozyskuje obraz daty/numeru serii. Podczas przeprowadzania inspekcji, gdy sensor wykryje opakowanie bez wydrukowanego kodu, czujnik wyśle informację do wyjścia cyfrowego systemu sterowania o tym zdarzeniu, które zasygnalizuje linii, aby odrzuciła dany produkt. Rozwiązanie to zapewnia łatwe rozpoznawanie właściwej ilości wyrobów w momencie wystąpienia informacji o wycofaniu. Funkcje śledzenia towarów są również bardzo istotne dla zapewnienia rozpoznawalności produktu. Na przykład pomiar wizyjny może efektywnie kontrolować i rozpoznawać butelki wina, czytając kody kreskowe. Czujnik w pierwszej kolejności czyta 2-wymiarową tablicę kodów z danymi, zazwyczaj umieszczonych na etykietach butelek. Zeskanowana informacja jest przetwarzana przez czujnik wizyjny poprzez porównanie z wprowadzonymi danymi referencyjnymi bądź wysyłana do zdalnej zabezpieczonej bazy danych. Jeżeli kod kreskowy jest niewłaściwy dla danego wyrobu, zostaje nierozpoznany przez system albo uznany za fałszywy, tym samym jest odrzucony i pozostawiony do sprawdzenia. Pomiary wizyjne skonfigurowane pod rozpoznawanie 2-wymiarowych tablic kodów kreskowych są powszechnie stosowane do ich czytania i weryfikowania, ponadto stosuje się je do śledzenia drogi produktu w procesie jego wytwarzania i dystrybucji. Technologia pomiarów wizyjnych ciągle się rozwija dzięki czemu procesy wytwórcze mogą w wyraźny sposób doświadczyć zwiększoną odporność na błędy i podwyższoną produkcję, tworząc wyrób, który jest nie tylko najwyższej jakości, ale również spełnia najbardziej wyrafinowane oczekiwania przemysłu. Mark Lampert i Steve Wong są menedżerami pracującymi dla Banner Engineering. CE firma prezentuje Czujniki elektroniczne w ofercie Schneider Electric Każdy system automatyki wyposażony w ste- Warto wspomnieć również o wykona- go dany obiekt jest wykonany. Zostały prze- rownik PLC wymaga zastosowania dodatko- niach kubicznych występujących w wersjach testowane na działanie zakłóceń elektroma- wych elementów w postaci czujników. Czujniki uniwersalnych XS8E, C, D. Czujniki te można gnetycznych zgodnie z IEC 60947-5-2. dostarczają danych wejściowych o stanie i pa- skonfigurować do pracy zarówno z czołem rametrach sterowanego obiektu czy procesu zabudowanym, jak i niezabudowanym w oto- Czujniki fotoelektryczne i stanowią niezbędną część całego systemu. Ar- czeniu metalowym. Dodatkową zaletą jest Najczęściej wykorzystywanymi systemami tykuł obejmuje wybrany asortyment czujników, możliwość zaprogramowania strefy działania detekcji fotoelektrycznej są: odbiciowy (po- które dostępne są w ofercie Schneider Electric. (eliminacji tła) rys. 2. lega na bezpośrednim odbiciu wiązki świetl- Do sprzedaży wprowadzona została nowa nej od wykrywanego obiektu), refleksyjny Czujniki indukcyjne seria podstawowych czujników indukcyjnych (wykrywany obiekt przecina wiązkę świetlną To jedne z najpopularniejszych czujników cylindrycznych typu „BASIC” (rys. 1). Seria odbijaną od odbłyśnika), refleksyjny spola- w przemyśle, reagujące na obiekt metalowy, ta zastąpiła wykonania XS1D, XS2D. Jej głów- ryzowany (możliwość wykrycia elementów który znajdzie się w ich strefie działania. Oferta ną zaletą jest atrakcyjna cena w odniesieniu lśniących i półprzezroczystych) oraz system obejmuje wersje ogólnego zastosowania oraz do naszych konkurentów rynkowych. bariery rozwiązania specjalizowane (aplikacyjne). Czujniki specjalizowane są rozwiązania- nadajnik-odbiornik (charakteryzuje się m.in. największą strefą wykrywania). Pierwszy z rodzajów, czyli czujniki ogól- mi dedykowanymi do nietypowych zastoso- nego zastosowania, to elementy wykonywa- wań. Przykładem są tu czujniki z wyjściem wowe ne w obudowie cylindrycznej z długim (do analogowym XS4P*AB1, uniwersalna, optymalna i aplikacyjna. Każda 51 mm) lub krótkim (32 mm) gwintem. Mogą czujniki kontroli prędkości obrotowej XSAV, z nich charakteryzuje się indywidualnymi wła- być w wykonaniu metalowym (niklowany XS9*11R, czujniki umożliwiające wykrycie ściwościami, pozwalającymi na zastosowa- mosiądz; stal nierdzewna) jak i plastikowym. elementów żelaznych i nieżelaznych na tej nie czujnika w konkretnych typach aplikacji W zależności od wybranej gamy dostępne samej odległości (XS1M*KP, XS7C40) oraz i środowiskach pracy. są wykonania o średnicy od Ø4 mm do Ø30 rozwiązania dedykowane do przemysłu spo- mm zarówno z czołem zabudowanym, jak żywczego XS2*SA. XS1M*AB1 i W ofercie mamy dostępne trzy podstaserie czujników fotoelektrycznych: Gama „Uniwersalna” umożliwia pracę we wszystkich wyżej wymienionych systemach detekcji i niezabudowanym w polaryzacji PNP, NPN, fotoelektrycznej. Tajemnica tkwi PNP+NPN z wyjściem NC lub NO. Występują Czujniki pojemnościowe również wersje z wyjściami komplementarny- Technologia wykonania czujnika pojemno- systemie Osiconcept®. Niezwykłość syste- mi, tj. NC+NO. ściowego umożliwia wykrycie obiektów me- mu polega na możliwości dowolnej konfigu- w opatentowanym przez Schneider Electric Przykładem czujnika metalowego o śred- talowych i niemetalowych (np. szkła drewna, racji trybu pracy, zmianie czułości czujnika nicy Ø12 mm, z czołem zabudowanym o stre- plastiku, płynów, ceramiki). Seria naszych czy odwróceniu wyjścia, np. z NO na NC. To fie wykrywania 4 mm oraz stopniu ochrony czujników obejmuje wersje cylindryczne (pla- wszystko odbywa się z użyciem tylko jedne- IP69K (DIN40050) jest XS612B1PAL2. Czuj- stikowe XT2*A* oraz metalowe XT1) o śred- go przycisku znajdującego się na obudowie. nik ma zabezpieczenie przed skutkami prze- nicach Ø12, 18, 30, 34 mm. Czujniki występu- Czujniki występują zarówno w wersjach cy- ciążeń, zwarć oraz odwrotną polaryzacją. ją również w wersji kubicznej XT7C40 (rys. 3) lindrycznych Ø18 mm (XUB0A,B – rys. 4), Częstotliwość przełączania wyjścia wynosi w standardzie 40×40 mm. Wszystkie czujniki jak i kompaktowych (XUM0A, XUK0A, XU- 2,5 kHz. Ma polaryzację PNP z funkcją NO na mają potencjometr umożliwiający regulację X0A – rys. 5). W wersjach kompaktowych wyjściu i 2 m kabel. czułości. Czujnik reaguje na materiał, z które- (oprócz miniaturowej) istnieje możliwość Rys. 1 Rys. 2 56 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Rys. 3 Rys. 4 Rys. 5 firma prezentuje zmiany polaryzacji z PNP na NPN z wykorzy- matowym, jak i silnie odbijającym światło. i umożliwiają wykrycie przeźroczystych folii, staniem mikroprzełącznika. Przykładem jest Czujnik umożliwia również wykrycie zmiany szkła, butelek itp. Wersja XUKT ma automa- czujnik kompaktowy XUX0ARCTT16, które- kontrastu tego samego koloru. Działa w sys- tyczną kompensację zabrudzenia oraz możli- go strefa działania uzależniona jest od trybu temie odbiciowym, ma automatyczną regula- wość ustawienia opóźnienia czasowego przy pracy, w jakim został skonfigurowany (np. cję czułości. Programowanie obiektu i tła jest załączaniu i wyłączaniu. bariera – 40 metrów). Podstawową korzy- bardzo intuicyjne, odbywa się z wykorzysta- ścią dla klienta końcowego jest posiadanie niem dwóch przycisków znajdujących się na jednego czujnika do wielu zastosowań, co obudowie. Cechą charakterystyczną czujnika Czujniki widełkowe – nowość w ofercie jest znaczące w przypadku utrzymania ruchu jest możliwość zmiany polaryzacji z PNP na Nowością w naszej ofercie są czujniki wideł- w zakładach przemysłowych, a dla ewentu- NPN, nastawienia opóźnienia czasowego kowe. Występują w wykonaniach standardo- alnego dystrybutora oszczędność miejsca oraz zmiany strefy wykrywania (718 mm) wych (podczerwień), jak również laserowych składowania. z wykorzystaniem dedykowanych soczewek. (możliwość wykrycia obiektu rzędu 0,05 mm). Gama „Optymalna” dedykowana jest do Czujnik może znaleźć zastosowanie m.in. Strefa działania (szerokość szczeliny) wynosi konkretnego zastosowania bez możliwości w maszynach drukarskich, zgrzewarkach, od 2 do 120 mm (rys. 8). Czujniki z tej serii zmiany konfiguracji pracy. Wyjątkiem jest etykieciarkach, systemach napełniających, mają wyjście PNP/NPN i możliwość przepro- regulacja czułości z wykorzystaniem poten- maszynach obróbki termicznej. gramowania z NO na NC oraz regulacji czu- cjometru. Oferta, podobnie jak w przypadku łości. czujników uniwersalnych, obejmuje wersje Czujnik koloru XURC3PPML2 cylindryczne i kompaktowe. Występują od- Ma trzy niezależne wyjścia, z możliwością kiet przezroczystych na przezroczystym tle, dzielne pozycje katalogowe przewidziane do przypisania odpowiedniego koloru. Progra- możemy zastosować czujnik widełkowy ultra- pracy np. w systemie odbiciowym XUB4B czy mowanie odbywa się przez wciśnięcie przy- dźwiękowy XUVU06 (rys. 9). Czujnik działa na w systemie refleksu spolaryzowanego XUB9. cisku „SET” po umieszczeniu czujnika nad zasadzie pomiaru grubości. Istnieje możliwość Czujniki optymalne mają niezmienną konfigu- wykrywanym przedmiotem. Czujnik dodat- programowania wyjścia, regulacji czułości. rację polaryzacji i funkcji wyjścia. kowo ma funkcję tolerancji koloru, regulację Jeśli zachodzi potrzeba wykrywania ety- Gama „Aplikacyjna” to rozwiązania o spe- czułości na strukturę powierzchni, możliwość Ramki fotoelektryczne cyficznych właściwościach, pozwalających ustawienia opóźnienia czasowego (40 ms). Mamy w sprzedaży czujniki w postaci ramek na zastosowanie czujnika tam, gdzie roz- Częstotliwość przełączania wyjścia wynosi fotoelektrycznych XUVF o wymiarach od wiązania standardowe nie zdają egzaminu 1,2 kHz. Czujnik może zostać zastosowany 30×30 do 200×250 mm. Czujnik ma dwa lub wymagana jest bardziej zaawansowana m.in. do sortowania produktów, monitorowa- potencjometry. Pierwszy z nich pozwala na technologia. Wśród tej grupy produktów nia powierzchni kolorowej. Jeżeli aplikacja regulację czułości (dostosowanie czujnika znajdują się m.in. czujniki znaczników kolo- wymaga monitorowania większej liczby ko- do obiektu o różnych gabarytach), a drugi rowych, luminescencji, czujniki kontrastowe, lorów, możemy zastosować czujnik XUYLC- służy do regulacji opóźnienia wyłączenia (do koloru, czujniki do wykrywania materiałów LAR26CSP, który umożliwia identyfikację do 5 sek.). Rozwiązanie może znaleźć zastoso- przeźroczystych, poziomu cieczy (działające 26 kolorów. wanie np. na liniach montażowych i produk- w głębokiej podczerwieni), czujniki laserowe cyjnych przy zliczaniu elementów (rys. 10). widełkowe. Poniżej kilka przykładów czuj- Czujniki do wykrywania materiałów przeźroczystych ników wraz z opisem ich cech i możliwości Oferta obejmuje dwa wykonania: cylindrycz- zastosowania. ne Ø18 XUBT (stal nierdzewna, plastik), kom- z wyjściem analogowym czy ultradźwiękowe Wojciech Lasota paktowe XUKT. Obie wersje mają możliwość Czujnik kontrastowy XUR1KSMM12 zmiany konfiguracji funkcji wyjścia np. z NO Rozwiązanie umożliwiające wykrycie znacz- kami przeciążeń i zwarć. Obie wersje dzia- ników kolorowych zarówno na tle lśniącym, łają w systemie refleksu spolaryzowanego Rys. 6 na NC. Mają zabezpieczenie przed skut- Rys. 7 Rys. 8 Rys. 9 Rys. 10 www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 57 raport Agata Grabowska Control Engineering Polska Polski rynek sterowników PLC i kontrolerów PAC Teraźniejszość i przyszłość Sterowniki PLC przez ponad 40 lat obecności na rynku zdołały ugruntować sobie silną pozycję w świecie automatyki. W tym czasie podlegały ciągłym udoskonaleniom, sukcesywnie zwiększały swoją funkcjonalność i oferowały coraz bardziej innowacyjne rozwiązania technologiczne. Jak dzisiaj wygląda sytuacja na rynku sterowników programowalnych i jakie trendy aktualnie dominują? Czy zaawansowane systemy sterowania w postaci kontrolerów PAC oraz komputerów przemysłowych (IPC) mogą doprowadzić do spadku ich popularności? Analizując wyniki ankiet przeprowadzonych przez magazyn Control Engineering Polska, a także korzystając z wiedzy i doświadczenia ekspertów, postaramy się odpowiedzieć na te pytania. Źródło: Omron Electronics Małe, duże czy średnie…? Uczestnicy raportu Astor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.astor.com.pl Autometech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.automatech.pl B&R Automatyka Przemysłowa . . . . . . . . . . . . . . www.br-automation.com Beckhoff Automation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.beckhoff.pl CompArt Automation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.idec.pl Elmark Automatyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.elmark.com.pl Introl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . introl.pl Mawos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mawos.com.pl Mitsubishi Electric Europe B.V. . . . . . . . . . . www.mitsubishi-automation.pl Multiprojekt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.multiprojekt.pl Omron Electronics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.omron.pl RAControls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.racontrols.pl Sabur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sabur.com.pl Schneider Electric . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.schneider-electric.com Simex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . www.simex.pl Istotnym kryterium wyboru odpowiedniego sterownika jest wielkość obiektu, który określa się na podstawie liczby punktów wejść i wyjść. Jak pokazuje wykres 1, ponad połowa ankietowanych użytkowników decyduje się na zakup sterowników średnich (od 129 do 512 we/wy). Tuż po nich największe zainteresowanie mają mikrosterowniki (od 16 do 128 we/wy,) sterowniki duże (powyżej 512 we/wy) oraz nanosterowniki (do 15 we/wy). Natomiast z badań przeprowadzonych wśród dostawców wynika, że dużą popularnością cieszą się sterowniki micro i nano, które – jak zauważa Krzysztof Gołąb, kierownik działu automatyki i napędów firmy Multiprojekt – mają wiele zalet: pozwalają w łatwy sposób na stosowanie ich zamiast przekaźników programowalnych. Są bardziej funkcjonalne, elastyczne pod względem zastosowania w danej aplikacji, a jednocześnie podobne cenowo do wcześniej stosowanych rozwiązań. Przykładem może być seria B1/B1 z firmy FATEK. Aż 100% ankietowanych dystrybutorów i producentów PLC przyznaje, że mają w swojej ofercie sterowniki micro. 94% ma do zaoferowania sterowniki średnie, 88% – nano, a 72% ma w sprzedaży sterowniki duże. Warto dodać, że 61% dostawców na pytanie, czy PLC i PAC to podzespoły, na bazie których można budować ofertę firmy, odpowiedziało – zdecydowanie tak, zaś odpowiedź 27% brzmiała – raczej tak. Jedynie 5% respondentów uznało, że raczej jest to niewykonalne. Nikt nie wykluczył całkowicie takiej możliwości. Jakość kontra cena Dla dostawców najistotniejszym czynnikiem wpływającym na zakup sterownika programowalnego jest przede wszystkim cena (wykres 2). Odmienne zdanie co do istotności elementów branych pod uwagę przy kupowaniu PLC mają użytkownicy. Według nich kluczowe znaczenie ma jakość, co przekłada się bezpośrednio na niezawodność i czas bezawaryjnej pracy. – Mimo że produkt lepszy jakościowo jest najczęściej odpowiednio droższy, warto w tym miejscu zadać sobie pytanie, czy naprawdę tylko cena jest dla nas istotna. Z biegiem czasu może się bowiem okazać, że niezawodność, moc obliczeniowa, pamięć i różnego rodzaju dodatkowe możliwości będą istotniejsze od zaoszczędzonych kilku złotych – radzi Tomasz Nawracaj, lider sekcji PLC z Mitsubishi Electric Europe B.V. Oddział w Polsce. Wykres 1. Najchętniej wybierane rodzaje sterowników i kontrolerów sterowniki średnie (129 do 512 punktów we/wy) 56% 66% mikrosterowniki (16 do 128 punktów we/wy) sterowniki duże (powyżej 512 punktów we/wy) nanosterowniki (do 15 punktów we/wy) użytkownicy dostawcy 48% 66% 28% 22% 24% 33% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: Control Engineering Polska, luty 2012 Zważywszy chociażby na to, że bardzo często urządzenia te pracują w niesprzyjających warunkach środowiskowych, które mogą np. doprowadzić do zaburzeń elektromagnetycznych, bezawaryjność jest dla ankietowanych nabywców cechą priorytetową. Dzięki temu sterownik jest odporny na wibracje i może pracować w szerokim zakresie temperatur, czy też w miejscach zapylonych albo wilgotnych. Tak więc, mając na uwadze, że sterownik będzie eksploatowany w wyjątkowo trudnych warunkach, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na jego wytrzymałość i długą gwarancję. Powinno to być priorytetem dla każdego, kto chce jak najbardziej zminimalizować ryzyko wystąpienia awarii i nie martwić się kosztami związanymi z naprawą. – Klienci szukają produktów szybko dostępnych z bardzo dobrym zapleczem supportu technicznego oraz długimi terminami gwarancji. Daje to pewność odbiorcy, że nawet w przypadku natknięcia się na problem zostanie on szybko rozwiązany przez zespół specjalistów dostawcy – mówi Krzysztof Gołąb z Multiprojekt, bazując na swoim doświadczeniu i obserwacjach. raport Piotr Huryń, regional manager, B&R Automatyka Przemysłowa Sterownik idealny I dealny sterownik programowalny powinien być szybki i z dużymi możliwościami, a zarazem ekonomiczny (tani) i energooszczędny (wydzielanie ciepła na niskim poziomie). Sterownik ten potrafi sterować zarówno sygnałami wolnozmiennymi, jak i tymi na poziomie mikrosekund. Jest w nim możliwa realizacja prostych zadań sterowania oraz zaawansowanych regulatorów o złożonych strukturach (Fuzzy Logic, sieci neuronowe, układy odporne). Prosta integracja sterowania i kontroli ruchu (silniki krokowe, falowniki, serwonapędy, cnc), wizualizacji i sterowania bezpieczeństwem (Safety) również powinny być nieodzowne. Do tego dochodzi łatwa komunikacja ze światem zewnętrznym za pomocą różnych sieci i protokołów, gdzie prężnie wkracza FDT/DTM. Nie można zapomnieć o integracji ze środowiskiem IT (wymiana danych ze SCADA, DCS, MRP, środowiskiem Windows, bazami danych) oraz rozbudowanych możliwościach zdalnej diagnostyki (FTP, WWW, VNC, System Diagnostic Manager). Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rynku, producenci systemów automatyki oferują skalowalne sterowniki, w których coraz częściej używane są procesory z rodziny Intel Atom. Ich moc obliczeniowa jest nieporównywalnie wyższa niż w klasycznych sterownikach PLC. Pod tym względem bliżej im do komputerów przemysłowych. Użytkownicy oceniają sterowniki również poprzez pryzmat oprogramowania narzędziowego, którego to możliwości i przyjazność użytkowania mają bezpośredni wpływ na wybór dostawcy systemu automatyki. Obecnie oprogramowania narzędziowe mają szereg przydatnych funkcji. Mamy do dyspozycji możliwość programowania w wielu językach (w tym oprócz drabinki coraz częściej stosowane ST, ANSI C czy C++), kontrolę wersji oprogramowania, symulację sterownika, panelu operatorskiego i napędu, możliwość tworzenia wielu konfiguracji sprzętowych w ramach jednego projektu, dzięki czemu raz napisana aplikacja może zostać bez problemu przekompilowana na dowolną inną konfigurację. Niektórzy dostawcy rozwiązań umożliwiają znaczną redukcję czasu wdrożenia projektu dzięki automatycznemu generowaniu kodu programu z modeli utworzonych np. w MATLAB Simulink czy MapleSim. I chociaż cena nie jest dla większości użytkowników czynnikiem najważniejszym, to jednak – jak zauważa Tomasz Kawka, specjalista ds. aparatury kontrolno-pomiarowej z firmy Introl – można wyodrębnić pewną grupę klientów prowadzących małe firmy, szukających małych „tematów” do realizacji – ci klienci będą szukać rozwiązania najtańszego (czasami tylko zwracają uwagę na pewność pracy układu). Oczywiście aplikacje wymagające bardzo wysokiej niezawodności zarezerwowane są dla kilku liderów rynku. Liderzy rynku PLC i PAC Mimo że na naszym rynku można wybierać spośród sterowników różnych producentów, to jednak – jak wynika z ankiety – klienci najchętniej sięgają po urządzenia takich firm jak: Siemens 60 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl (64%), Schneider Electric (28%), GE Fanuc i Allen Bradley (24%), Omron Electronics i Mitsubishi Electronic (12%), Unitronics, Fatek, SaiaBurgess oraz Moeller Electric (8%), ABB, Hitachi, Beckhoff Automation (4%) oraz innych (24%). Wyniki ankiety jednoznacznie potwierdzają, że niekwestionowanym liderem od wielu lat pozostaje Siemens, który silnie ugruntował swoją pozycję nie tylko na rynku zagranicznym, ale także polskim. Przywiązanie danego zakładu do tej samej marki uzasadnione jest w głównej mierze zaufaniem do produktów sygnowanych marką wybranego producenta, możliwością korzystania z tego samego oprogramowania narzędziowego, ujednoliconego wyposażenia, pozyskania rabatu przy kolejnym zakupie, czy też zmniejszeniem kosztów związanych z magazynowaniem części zamiennych. – Klientów rynku można pogrupować jako użytkowników tego samego sprzętu – mówi Tomasz Kawka z Introl. – Często jest to uwarunkowane historycznie lub wymaganiami zakładu, w którym pracują. Język niezmienny od lat Firmy zajmujące się produkcją sterowników programowalnych dostarczają zazwyczaj wraz z nimi środowisko programistyczne, które pozwala pisać aplikacje w jednym bądź kilku językach programowania. Języki te są zwykle mniej lub bardziej dokładną implementacją zaleceń normy IEC 61131-3. Po jakie więc języki sięgają najczęściej polscy inżynierowie? Z naszego raportu wynika, że większość ankietowanych wykazuje niechęć do zmian nie tylko w kwestii wyboru marki, ale także w odniesieniu do używanego języka programowania. Najpopularniejszy pozostaje w dalszym ciągu schemat drabinkowy (LAD), który został wybrany aż przez 94% dostawców i 76% klientów. Jest on wykorzystywany głównie w przypadku małych aplikacji. Całkiem sporym zainteresowaniem wśród inżynierów cieszą także języki: bloków funkcyjnych (FBD) – 64% wskazań użytkowników, tekstu strukturalnego (ST) – 36% oraz SFC – 16%. Język programowania C wybrało tylko 4% klientów, jednak żaden z nich nie zainteresował się językiem dedykowanym (własny producenta), CFC i listą instrukcji (IL). Kolejność wytypowanych przez dostawców języków jest zbieżna z powyższym obrazem. Tuż po drabinkowym (LAD) znajdują się następujące języki: bloków funkcyjnych (FBD) – 50%, tekstu strukturalnego (ST) – 44%, SFC – 22%. 16% dystrybutorów i producentów, w przeciwieństwie do użytkowników, doceniło popularność listy instrukcji (IL), a także CFC (11%). Natomiast język C – podobnie jak dedykowany – w ogóle nie został przez nich uwzględniony. Technology by THE INNOVATORS (IÀFLHQW $XWRPDWLRQ ` Zwiększona precyzja i jakość dzięki synchronizacji oraz możliwości pracy w czasie rzeczywistym ` Zredukowane koszty poprzez skalowalność oraz swobodę projektowania – bazujący na PC lub wbudowany ` Bezpieczeństwo inwestycji poprzez otwartość i pełną kompatybilność ` Zwiększona produktywność w całym cyklu życia poprzez inteligentne funkcje serwisowe i diagnostyczne ` Oszczędność miejsca dzięki kompaktowym systemom i zdecentralizowanym topologiom Perfection in Automation www.br-automation.com raport Krzysztof Zajdel, product manager, CompArt Automation Standardy w cenie W ostatnim czasie widać, że technologie znane z elektroniki konsumenckiej są adaptowane do zastosowań w sterownikach PLC. Mam tu na myśli standardy sprzętowe, takie jak USB i Ethernet, a także standardy kart pamięci, w szczególności karty SD. Dzięki temu sterowniki PLC stają się bardziej przystępne dla użytkownika, zarówno programisty, jak i użytkownika końcowego. Na bazie Ethernetu wykorzystuje się również popularne techniki informatyczne: serwery WWW, poczty elektronicznej. Sterowniki PLC zyskują dzięki temu nowe obszary zastosowań, przykładowo w automatyce budynkowej. Wykorzystanie sprawdzonych standardów niewywodzących się z obszaru automatyki prowadzi również do obniżenia kosztów sterowników. Wspomniane techniki znajdują zastosowanie nawet w najmniejszych systemach, na pograniczu sterowników PLC i przekaźników programowalnych. W większych systemach standardowy Ethernet z protokołem TCP/IP bywa z kolei stosowany do bardzo odpowiedzialnych zadań, np. do sterowania osiami lub nawet jako szyna systemowa we/wy! Może to oznaczać, że w przyszłości standardy komunikacyjne dedykowane dla automatyki, oparte na specjalnych platformach sprzętowych, nie będą rozwijać się tak dynamicznie, jak w ostatnim dziesięcioleciu. Popularne moduły Używanie modułów rozszerza obszary zastosowania sterowników, zwiększając tym samym ich funkcjonalność i umożliwiając sterowanie dużymi procesami technologicznymi. Przeprowadzone przez nas badanie wykazało, jakie moduły są najczęściej wykorzystywane w sterownikach PLC. Największy odsetek – bo aż 96% zapytanych przez nas użytkowników – używa modułów wejść i wyjść analogowych. Tuż za nimi znajdują się moduły wejść i wyjść dyskretnych (92%) oraz komunikacyjne (72%). Znacznie mniej, bo tylko 36% użytkowników korzysta z modułów szybkich liczników, wejść temperaturowych (28%) oraz regulacji ciągłej – Fuzzy, PID (24%). Tylko 16% respondentów zadeklarowało korzystanie z modułów pozycjonujących i sterowania ruchem. Natomiast typowania dostawców nieco różnią się od wskazań konsumentów – w czołówce pojawiły się moduły wejść Miniwywiad z Piotrem Adamczykiem, product managerem w firmie Astor O becna sytuacja na rynku sterowników programowalnych jest dobra. Pobudzenie, jakie dało się odczuć końcem roku, przeciągnęło się na pierwsze miesiące roku 2012, co oznacza, że wzrost popytu na rozwiązania PLC i PAC nie był spowodowany jedynie chęcią wykorzystania posiadanych budżetów, ale też dobrą, rozwijającą się sytuacją rynkową. Prognozy na najbliższy rok zakładają dalszy wzrost sprzedaży głównie w sektorze energetycznym, spożywczym oraz w OEM. Czy IPC oraz PAC stanowią bezpośrednią konkurencję dla PLC? Tak, ale nie we wszystkich przypadkach. Technologia PLC w dalszym ciągu jest bardzo mocna w systemach sterowania dyskretnego – te rozwiązania były projektowane do takich właśnie zastosowań i w dalszym ciągu są w nich szeroko wykorzystywane. Stosowanie w takich aplikacjach kontrolerów PAC, które mają znacznie bardziej rozbudowane możliwości, w wielu przypadkach jest nieuzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia – w dalszym ciągu polski rynek jest bardzo czuły na cenę. Kontrolery PAC są przede wszystkim stosowane w aplikacjach analogowych, gdzie kontrolowany proces często ma charakter ciągły. O wyższości PAC nad PLC w takich przypadkach świadczy kilka aspektów – jednym z nich jest sposób programowania. Aplikacje wysokiej dostępności i wsadowe z uwagi na specyfikę prowadzonego procesu wykorzystują inne języki programowania niż przykładowo branża motoryzacyjna. Kolejna rzecz to moc obliczeniowa oraz dostępne limity 62 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl pamięci – tutaj rozwiązania PAC są zdecydowanie mocniejsze od tradycyjnych PLC, co pozwala na obsługę instalacji o dużych rozmiarach oraz wykonywanie oddzielnych funkcji sterowania w ramach tego samego kontrolera – przykładowo jeden kontroler GE serii PACSystems RX3i może jednocześnie prowadzić proces, który wykorzystuje sterowanie dyskretne, analogowe oraz serwonapędowe. Również serwis oraz możliwości komunikacyjne są czymś, co odróżnia rozwiązania od siebie. Możliwość programowania, serwisowania oraz rozbudowy na ruchu to elementy szczególnie istotne w aplikacjach, których zatrzymać nie można z uwagi na duże koszty oraz wprowadzenie zagrożenia dla życia i środowiska naturalnego. Kontrolery PAC mają również możliwość pracy w systemach o architekturze wysokiej dostępności, co w przypadku PLC raczej nie jest konieczne. raport i wyjść dyskretnych (100% wskazań), komunikacyjne (83%) oraz wejść i wyjść analogowych (66%). Dalsza kolejność powszechnie stosowanych modułów przedstawia się następująco: szybkich liczników (38%), sterowania ruchem (27%), pozycjonujące (22%) oraz regulacji ciągłej (16%). Ethernet górą – Wśród protokołów komunikacyjnych w systemach sterowania coraz większe znaczenie zyskuje przemysłowy Ethernet, który staje się powszechnym standardem komunikacji pomiędzy urządzeniami automatyki przemysłowej – mówi Andrzej Just, dyrektor marketingu i sprzedaży z firmy Mawos. Słowa te mają odzwierciedlenie w wynikach naszego badania, z którego jednoznacznie wynika, że prym wiedzie bezsprzecznie Ethernet. Ankiety pokazują, że cieszy się on popularnością wśród 100% dostawców oraz 92% użytkowników. Następnymi w kolejności powszechnymi protokołami są według klientów: Profibus (48%), Modbus (44%), 420 mA/010 VDC (36%), Serial RS-232/RS-485 (28%), CANopen (12%). Jedynie 8% użytkowników PLC i PAC korzysta z ControlNet i DeviceNet, a tylko 4% wybrało protokoły bezprzewodowe oraz HART. Co się zaś tyczy typów dostawców, to na drugim miejscu znalazł się Modbus (72%), a równorzędne trzecie miejsce z liczbą 55% wskazań zajęły Profibus oraz Serial RS-232/RS-485. Mniej popularne Jakich zmian w technologii i funkcjonalności PLC oraz PAC możemy się spodziewać w najbliższej przyszłości? Zmiany w technologii i funkcjonalność będą podyktowane przede wszystkim potrzebami klienta oraz instalacji, na których rozwiązanie będzie pracować. Da się zauważyć trend zmierzający do integracji w jednym systemie funkcji, które dotychczas były realizowane na osobnych urządzeniach – przykładem są tutaj sterowniki programowalne zintegrowane z panelem operatorskim oraz z rozbudowanymi możliwościami komunikacyjnymi. Takie urządzenia są bardzo popularne, szczególnie w małych aplikacjach. Nadchodzące zmiany w strukturze, technologii i funkcjonalności zmierzają w kierunku integracji całego systemu sterowania w ramach jednego urządzenia. Nie tylko wykonywanie programu logicznego, ale i pełna wizualizacja pracy, składowanie, archiwizacja i analiza Tomasz Kawka, specjalista ds. aparatury kontrolno-pomiarowej, Introl PLC kontra PAC W przypadku bardzo rozbudowanych aplikacji oraz aplikacji o zmiennej konfiguracji klienci będą szukali odskoczni PLC w postaci PAC. Szczególnie ważne jest tutaj wsparcie oprogramowania, które daje możliwość bardzo szybkiej zmiany wariantu oprogramowania napisanego przez klienta do wymagań stawianych przez konkretną realizację. Dla PLC typu kompakt coraz większe zagrożenie stanowią sterowniki o bardzo wąskim profilu, czyli takie, których moduły zajmują bardzo mało miejsca w szafce prefabrykowanej, a cały sterownik jest w pełni konfigurowalny pod względem architektury. Daje to klientowi możliwość utrzymywania kilkunastu modułów dla sterownika w swoim magazynie i szybkiej reakcji w przypadku uszkodzenia danego elementu. są dla nich: CANopen (27%), 420 mA/010 VDC (22%), DeviceNet (16%) czy EtherCAT (11%). Natomiast tylko 5% doceniło popularność protokołów bezprzewodowych oraz HART i ControlNet. Warto dodać, że 11% ankietowanych dostawców zakreśliło odpowiedź „inne”. Obszary zastosowań PLC i PAC Zarówno użytkownicy, jak i dostawcy są zgodni co do najpopularniejszych branż stosujących sterowniki oraz kontrolery. Na pierwszym miejscu został przez obie grupy wytypowany przemysł danych procesowych, a także komunikacja ze wszystkimi urządzeniami pracującymi na obiekcie będzie realizowana przez jedno urządzenie. Takie rozwiązanie oprócz większych możliwości, prostszej integracji oraz dzięki łatwiejszemu i szybszemu uruchomieniu pozwolą dodatkowo na obniżenie kosztów zakupu i posiadania systemu sterowania. Możliwe to będzie dzięki układom mającym budowę modułową, pozwalającą na dobór odpowiednich rozszerzeń w zależności od funkcji, która ma być realizowana. Różnicą w stosunku do systemów już działających na podobnej architekturze będzie wspólna przestrzeń adresowa oraz współdzielona pamięć. Pozwoli to na integrowanie w ramach systemu sterowania komputerów panelowych, mogących realizować funkcję SCADA, archiwizację danych procesowych oraz uruchamiania systemów dedykowanych. Wbudowane porty wideo lub HDMI pozwolą na bezpośrednie podłączanie monitora oraz wizualizację pracy bez potrzeby stawiania odrębnych systemów SCADA i serwerów danych. Komunikacja w nowych rozwiązaniach będzie bazowała na standardzie Ethernet/Profinet z możliwością dołożenia dodatkowych portów – do komunikacji w sieciach bezprzewodowych oraz szeregowych. Nowe rozwiązania będą miały również możliwość pracy w różnych architekturach: począwszy od systemów autonomicznych poprzez rozwiązania rozproszone komunikujące się ze sobą w czasie rzeczywistym, aż po konfiguracje obejmujące systemy wysokiej dostępności. Myślę, że na takie rozwiązania nie będziemy musieli długo czekać. Można ponadto przypuszczać, że z uwagi na dużą funkcjonalność oraz możliwości spełnią oczekiwania większości klientów, odnosząc duży sukces na rynku automatyki. www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 63 raport Wojciech Znojek, dyrektor generalny, Sabur Zgodnie z koncepcją LEAN… S ytuacja w światowej gospodarce jest jednym z czynników, który wpływa na upowszechnienie koncepcji racjonalnego wykorzystywania zasobów i zarządzania zgodnie z zasadami LEAN. Koncepcjom skupionym wokół pojęcia LEAN nie oparła się także branża automatyki. Jednym z elementów tworzących koncepcję LEAN AUTOMATION jest idea Peace of Mind (POM), czyli taki sposób tworzenia systemów automatyki, w którym minimalizuje się całkowite koszty użytkowania obiektu, a nie tylko początkowe koszty budowy i instalacji urządzeń. Peace of Mind zakłada odejście od stosowania dedykowanego osprzętu, który charakteryzuje się krótkim cyklem życia, a zastępowanie go otwartymi, elastycznymi aplikacyjnie rozwiązaniami. Efektem zastosowania POM w automatyce są instalacje, które długo i niezawodnie służą właścicielom i użytkownikom obiektów, a bieżąca obsługa systemu nie pociąga za sobą wysokich kosztów. POM gwarantuje możliwość ciągłej i elastycznej rozbudowy systemu automatyki, w tym PLC, w całym cyklu życia (rozumianym jako minimum 15 lat). maszynowy. Na drugiej pozycji znalazła się branża spożywcza, a tuż za nią energetyczna oraz ochrona środowiska i sektor wodno-kanalizacyjny (wykres 3). – Branże, które są naszymi największymi odbiorcami, to przemysł maszynowy, spożywczy, wodno-kanalizacyjny – informuje Krzysztof Gołąb z Multiprojekt. – Ważnymi odbiorcami są również integratorzy systemów automatyki. Zauważamy też wzrost zainteresowania sterownikami PLC w zastosowaniu w automatyce budynkowej. W połączeniu z innymi otwartymi systemami automatyki domowej stanowić mogą kompleksowe rozwiązania zarządzania budynkami. Przykładem może być połączenie systemu opartego na sterowniku FATEK oraz rozwiązania inteligentnego budynku ESEA. Dużą popularność zastosowania sterowników i kontrolerów we wspomnianej branży potwierdzają wyniki przeprowadzonej przez nas ankiety. Aż 66% dostawców wskazało automatykę budowlaną jako główną dziedzinę użytkującą PLC i PAC. A jak przedstawia się sytuacja z aplikacjami, do których najczęściej używane są omawiane systemy sterowania? Również tutaj wśród dystrybutorów i nabywców panuje zgodność myślenia. Największym zainteresowaniem cieszą się – proste sterowanie procesem (100% wskazań dostawców i 80% klientów) i małe maszyny (dostawcy – 88%, klienci – 60%). Następne w kolejności są: duże procesy, łącznie ze sterowaniem wsadowym (dostawcy – 72%, klienci – 52%), urządzenia z kilkoma osiami (dostawcy – 66%, klienci – 32%) oraz systemy bezpieczeństwa oparte na standardowych komponentach od SIL1 do SIL3, które zostały wytypowane przez aż 50% dostawców i jedynie 4% klientów. PAC i IPC – konkurencja dla PLC? Trudno o jednoznaczną odpowiedź na to pytanie. Wszystko zależy od tego, czego oczekuje się od systemu sterowania. Dla jednych dobrym Tomasz Nawracaj, lider sekcji PLC, Mitsubishi Electric Europe – Oddział w Polsce Jakość i funkcjonalność PLC jest najważniejsza C oraz częściej mówi się dziś o nowszych i szybszych procesorach PLC oraz ich większych możliwościach. Ciągły rozwój jest jednak zauważalny również w innych dziedzinach. Moduły wejść/wyjść to standard, który ma każda firma oferująca sterowniki. Nie każdy zwraca jednak uwagę na to, że coraz częściej liczą się parametry, takie jak niezawodność, czasy odpowiedzi oraz obciążalność. Niejednokrotnie użytkownikowi nie jest potrzebna dokładność i w tym wypadku moduły o słabych parametrach będą wystarczające. Jest jednak mnóstwo aplikacji, w których nie tylko dokładność, ale również czasy odgrywają ogromną rolę. Jeżeli chodzi o rozwiązania sieciowe, to bez nich sterownik traci na wartości, gdyż nawet w prostych aplikacjach coraz częściej jakaś sieć jest potrzebna. Kolejny trend, jaki można zaobserwować na rynku sterowników programowalnych, to łączenie wielu technologii w jednym sterowniku, np. kombinacja PLC + motion + robot + CNC. Takie systemy możemy już śmiało nazywać PAC. Na rynku pojawia się również coraz więcej sprzętowych rozwiązań ułatwiających gromadzenie oraz transmisję danych do systemów zarządzania i odwrotnie. Do tego pojawiają się różnego rodzaju moduły specjalizowane, takie jak: wagowe, obsługujące protokoły HART czy dedykowane do wybranej technologii, np. RFID. 64 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl raport wyborem będzie prosty, niezawodny sterownik PLC, a dla innych strzałem w dziesiątkę może się okazać zakup dokonującego złożonych obliczeń komputera przemysłowego czy zaawansowanego technologicznie kontrolera PAC. Każdy system ma swoje zalety i wady. I tak na przykład – w opinii Tomasza Kawki z Introl – przy obecnej technologii sterowniki typu PAC nigdy nie będą tak szybkie, jak ich sprzętowe odpowiedniki PLC. Zdaniem 88% ankietowanych firm rozwój komputerów przemysłowych ma duży wpływ na rynek PLC, ale dotyczy tylko części aplikacji. Jedynie 5% respondentów uważa, że sytuacja ta ma wielki wpływ na sprzedaż sterowników programowalnych w każdym aspekcie. Tyle samo osób uznało, że nie ma to żadnego znaczenia. – Nie należy się obawiać, że sterowniki PLC znikną nagle z oferty dostawców. Wydaje mi się, że rynek małych i średnich sterowników PLC nie jest zagrożony – twierdzi Krzysztof Szulc, specjalista ds. wsparcia technicznego z Elmark Automatyka. – Niewątpliwie wraz z upływem czasu PLC stają się coraz bardziej doskonałe: Sterowniki PLC wyposażane są w coraz silniejsze jednostki procesorowe, co pozwala zwiększać ich możliwości. Standardem stają się porty USB i Ethernet, obsługa zewnętrznych kart pamięci, rozbudowane instrukcje. Przykładowo firma Unitronics oferuje już sterownik z wbudowanym 12-calowym wyświetlaczem! – dodaje Krzysztof Szulc. Natomiast Krzysztof Zajdel, product manager z CompArt Automation podsumowuje – W systemach dużych granica między PLC a PAC staje się płynna, a podział na te dwie grupy bywa dyskusyjny. Z pewnością jednak komputery panelowe nie okazały się zagrożeniem dla obu wymienionych grup sterowników. Większego zagrożenia dla PLC nie widzi też Piotr Adamczyk, product manager z firmy Astor – PAC nie jest bezpośrednią konkurencją dla rozwiązań PLC. Wyjątek stanowią jedynie aplikacje działające na styku sterowania dyskretnego i analogowego. Ciężko również mówić o konkurencji, jaką mogą dla PLC stanowić rozwiązania IPC. Przed urządzeniami tego typu stawiane są zupełnie inne zadania niż przed PLC i PAC. Najczęściej są one odpowiedzialne za zbieranie danych, ich analizę oraz graficzną reprezentację bezpośrednio na produkcji. Przy ich pomocy operator może na bieżąco śledzić proces. IPC ma oczywiście możliwość sterowania, ale stosuje się ją bardzo rzadko. Wykres 2. Branże, w których stosuje się sterowniki PLC i PAC 60% przemysł maszynowy 100% 44% spożywcza 94% 44% energetyczna 88% przemysł celulozowo-papierniczy 32% transport (motoryzacja, kolejnictwo) 32% ochrona środowiska i sektor wodno-kanalizacyjny 32% 61% 44% 77% 32% chemiczna 61% 32% ciepłownictwo 72% 20% metalurgiczna 50% 16% farmaceutyczna 77% 16% automatyka budynkowa rafineryjno-petrochemiczna 66% 12% 44% 12% przetwórstwo minerałów inne 50% 12% użytkownicy 11% dostawcy 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: Control Engineering Polska, luty 2012 Koniunktura na rynku PLC – dziś i jutro Aż 83% dostawców na rynku polskim twierdzi, że bieżąca koniunktura sterowników jest dobra, a 16% uznaje ją za bardzo dobrą. Eksperci także www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 65 raport Andrzej Just, dyrektor marketingu i sprzedaży, Mawos Zmiany są nieuniknione… R ynek sterowników programowalnych w Polsce jest obecnie bardzo podobny do innych rynków europejskich i podlega tym samym prawom i trendom co one. Można zauważyć na naszym rynku dominację kilku głównych dostawców rozwiązań PLC, choć każda branża ma jednak swoją specyfikę i swoje przyzwyczajenia do określonych rozwiązań i producentów. W rozwiązaniach stosowanych w sterownikach programowalnych widoczny jest ciągły rozwój technologiczny. Jest to naturalne prawo rynku. Zmieniają się stosowane procesory jednostek CPU, skraca się czas wykonywania pojedynczych instrukcji, zwiększają się rozmiary obsługiwanych pamięci, zmieniają się interfejsy komunikacyjne. Należy jednak dalej pamiętać, że w zastosowaniach przemysłowych zazwyczaj istotniejsza od bardzo dużej szybkości działania jest wciąż niezawodność pracy urządzeń sterujących. Widocznym trendem jest także postępująca integracja systemów klasycznego sterowania z systemami bezpieczeństwa. Innym obserwowanym przez nas trendem jest dążenie producentów do udostępnienia narzędzi programowania jak najbardziej przyjaznych użytkownikowi, skracających czas potrzebny na programowanie oraz dających programistom dodatkowe narzędzia diagnostyczne (oraz symulacyjne) pozwalające na efektywniejsze prowadzenie rozruchu instalacji. Nowoczesne oprogramowanie inżynierskie najczęściej umożliwia integrację całej palety zadań z obszaru sterowania (programowanie PLC, systemy HMI, systemy bezpieczeństwa, układy napędowe) do jednego wspólnego środowiska ze wspólną bazą danych projektu. Wykres 3. Czynniki wpływające na wybór sterowników programowalnych 80% niezawodność i czas bezawaryjnej pracy 77% 56% wbudowana obsługa interfejsów komunikacyjnych 44% 52% łatwość programowania 55% 52% marka producenta 66% 48% cena możliwość łatwego doboru modułów dodatkowych moc obliczeniowa i pamięć sterownika 88% 48% 27% 32% 22% użytkownicy szeroki wachlarz dodatkowych funkcji związanych ze sterowaniem dostawcy 16% 38% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: Control Engineering Polska, luty 2012 66 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl są dobrej myśli. – Rynek sterowników programowalnych określiłbym jako stabilny (niezmienny). Przez ostatnie trzy lata nie dostrzegamy znacznych zmian w ilości sprzedawanego sprzętu – informuje Krzysztof Szulc z Elmark Automatyka. – Nie słabnie zainteresowanie małymi i stosunkowo tanimi sterownikami, systematycznie wzrasta liczba konwersji starych, wysłużonych systemów na nowe nowoczesne, najczęściej sterowniki PAC. Podobnego zdania jest Krzysztof Gołąb z Multiprojekt. – Analizując polski rynek sterowników PLC ze strony naszej firmy, obserwujemy stały wzrost ich sprzedaży. Na szczęście tendencja wzrostowa dla tych produktów utrzymuje się pomimo kryzysu gospodarczego i falowania kursów walut obcych, które mają wpływ na ceny sterowników w Polsce. W kwestii przewidywanej sprzedaży PLC można zauważyć bardzo optymistyczne podejście do przyszłości. Przeważająca większość dostawców (72%) sądzi, że w ciągu najbliższych miesięcy/lat sprzedaż się zwiększy, natomiast 22% ankietowanych jest zdania, że pozostanie ona bez zmian. Żadna z odpowiadających osób nie przewiduje pogorszenia sytuacji sprzedażowej. – Sterowniki PLC będą rozwijać się bardzo dynamicznie w segmencie najmniejszych układów sterowania, wypierając przekaźniki programowalne dzięki wysokiej funkcjonalności i otwartości rozszerzającej zakres zastosowań – uważa Krzysztof Zajdel z CompArt Automation. Najnowsze prognozy rynkowe firmy badawczej IMS Research także napawają optymizmem. Mimo wielu negatywnych czynników mających wpływ na światową gospodarkę, jak chociażby zadłużenie państw europejskich, zaostrzenie polityki gospodarczej w Chinach, trzęsienie ziemi w Japonii, powódź w Tajlandii itd., prognozuje się dalszy wzrost na rynku PLC w 2012 roku. Na te korzystne przewidywania niewątpliwie ma wpływ dobra sytuacja rynkowa ważnych dla produktów automatyki przemysłowej państw, takich jak: Niemcy, Francja, Chiny i USA. Ponadto uważa się, że rynki wschodzące – Brazylia oraz Indie, które już teraz stanowią połowę rynku PLC – będą głównym motorem napędowym przyszłego wzrostu. Przyszłościowe branże Jakie branże będą zatem w najbliższej przyszłości największymi nabywcami sterowników w Polsce? Biorąc pod uwagę odpowiedzi uczestników raportu, nie należy spodziewać się dużych zmian. Najwięcej, bo aż 77% dostawców oraz 56% klientów uważa, że najpotężniejszym odbiorcą pozostanie przemysł maszynowy. Inną równie perspektywiczną w ocenie dystrybutorów i producentów gałęzią przemysłu będzie branża spożywcza (55%). W dalszej kolejności z wynikiem 44% wskazań znalazły się: automatyka budynkowa, energetyka, a także ochrona środowiska oraz sektor wodno-kanalizacyjny. Dwukrotnie mniej głosów (22%) uzyskały ciepłownictwo oraz branże farmaceutyczna i rafineryjno-petrochemiczna. Równorzędny wynik w postaci 11% wskazań zdobyły: przetwórstwo minerałów, przemysł celulozowo-papierniczy oraz branża chemiczna i metalurgiczna. Natomiast typowania użytkowników przedstawiają się następująco: przemysł energetyczny (44%), branża spożywcza (36%), ciepłownictwo (32%) i ochrona środowiska oraz sektor wodno-kanalizacyjny (28%). 24% respondentów przewiduje, że wkrótce docelowym, głównym nabywcą sterowników programowalnych będzie automatyka budowlana, a 20% twierdzi, że będzie to transport. Tuż za nimi zostały umiejscowione: przetwórstwo minerałów i branża chemiczna (16%) oraz przemysł celulozowo-papierniczy i branża rafineryjno-petrochemiczna (11%). Branża metalurgiczna oraz inne, bliżej nieokreślone obszary zastosowań PLC i PAC zostały uwzględnione przez 8% użytkowników. Na samym końcu długiej listy przyszłościowych obszarów zastosowań PLC i PAC pojawiły się – zgodnie z opinią dostawców – transport (5%) oraz – w ocenie klientów – przemysł farmaceutyczny (4%). CE Z a pomoc w opracowaniu raportu szczególnie dziękujemy firmom: Astor, B&R Automatyka Przemysłowa, CompArt Automation, Elmark Automatyka, Introl, Mawos, Mitsubishi Electric Europe B.V. Oddział w Polsce, Multiprojekt oraz Sabur. Dziękujemy również wszystkim Czytelnikom magazynu Control Engineering Polska, którzy wzięli udział w ankiecie. produkty ASTOR Multiprojekt SABUR Nowe moduły do systemów sterowania Kompaktowe sterowniki PLC serii FBs PCD3 Power – większa moc sterowników Saia PCD3! F D N irma GE Intelligent Platforms wprowadziła do oferty nowe moduły do systemów sterowania. Są to nowe jednostki centralne i moduły komunikacyjne Profinet do kontrolerów PACSystems RX3i oraz nowe układy we/wy STXi I/O. Nowe jednostki centralne RX3i wyposażone są w wydajny procesor Intel 1,1 GHz, zintegrowany port Ethernet i USB i charakteryzują się znacznie niższym poborem energii oraz wysoką niezawodnością. Wbudowane porty pozwalają na pobranie i wgranie programu do sterownika bez użycia komputera PC. Moduły sieci Profinet mają wbudowane, redundantne porty komunikacyjne, które pozwalające na pracę z szybkością do 1000 Mbps, obsługując magistrale światłowodowe oraz miedziane. Ten sam standard jest wykorzystywany w nowych interfejsach komunikacyjnych do serii VersaMax – interfejsy oprócz redundancji magistrali komunikacyjnej pozwala dodatkowo na redundancję zasilaczy systemowych. Ofertę z zakresu oddalonych układów uzupełniają ekonomiczne rozwiązania PACSystems STXi I/O. Dostępna bogata lista modułów pozwala na elastyczną konfigurację węzła oraz komunikację układu w dowolnej sieci przemysłowej. STXi cechuje się dużą gęstością upakowania oraz możliwością pracy w szerokim zakresie temperatur. www.astor.com.pl/produkty/ sterowanie/kontrolery-pac/ pacsystems-rx3i.html zięki trwającej od 2004 roku współpracy firm FATEK i MULTIPROJEKT powstały na terenie kraju oddziały specjalizujące się w szkoleniach oraz obsłudze klienta w zakresie sterowników PLC tej firmy. Seria FBs to kompaktowe PLC. Wyróżnia się jednostki ekonomiczne (MA) do prostych aplikacji, zaawansowane (MC), które umożliwiają obsługę do 49 przerwań (5 poziomów priorytetów), mają wbudowany RTC oraz we/wy o częstotliwości do 200 kHz. Najbardziej zaawansowana jest rodzina MN. Sterowniki dedykowane do pozycjonowania wyposażone zostały w we/wy różnicowe o maksymalnej częstotliwości 920 kHz. Sterowniki FBs mają wbudowaną interpolację liniową do 4 osi. Istnieje możliwość pełnej obsługi sterownika przez Ethernet, modem czy moduły GSM. Serie B1 i B1z mają częściowo ograniczoną listę instrukcji oraz mniejszą pojemność pamięci na program. Sterowniki w wersji zasilania 24 VDC są mniejsze (obudowa typu slim – brak płytki zasilającej). Nowe modele sterowników micro FATEK są dostępne w dwóch wersjach – nierozszerzalnej (seria B1z – „z” oznacza „zero rozszerzeń”) oraz rozszerzalnej (seria B1). Oprogramowanie do konfiguracji i programowania PLC firmy FATEK (sterowniki FBs, B1, B1z) jest całkowicie bezpłatne. www.multiprojekt.pl www.fatek.pl 68 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl owe sterowniki PCD3 Power firmy Saia-Burgess zostały stworzone na potrzeby najbardziej wymagających instalacji i obsługi szybkozmiennych procesów. Dzięki wyposażeniu w potężniejsze procesory od dotychczas stosowanych w modelach tej rodziny, prędkość przetwarzania aplikacji wzrosła trzykrotnie. Poza tym PCD3 Power pozwalają na wgrywanie programu bez zatrzymywania pracy sterownika. Nowe PLC mają także podwojone zasoby pamięci użytkownika (2 Mb pamięci flash na program, 1 Mb SRAM na dane). PCD3 Power wyposażone są również w 16 Mb wbudowanej pamięci flash z systemem plików. Zasoby systemowe nowych sterowników są wystarczające do uruchomienia aż do trzynastu interfejsów komunikacyjnych w jednym PLC. Nawet najbardziej ambitne zadania, jak równoczesna praca w sieciach BACnet i LON-IP, są niezawodnie realizowane. Oprócz zwiększonych zasobów i funkcji PCD3 Power oferują przemysłową jakość i cykl życia planowany na 20 lat oraz wbudowaną technologię Automation Server. Jest to rodzaj uniwersalnego pomostu pomiędzy systemem automatyki, warstwą zarządzania przedsiębiorstwem a systemami automatyki firm trzecich, które wymagają stosowania dodatkowych sterowników, narzędzi i protokołów. Automation Server umożliwia korzystanie z technologii webowej i IT, zaimplementowanych w sterownikach Saia PCD (wbudowane serwery WWW, SMTP i FTP, eksport danych do plików CSV, skrypty CGI, pamięci Flash z systemem plików czy karty SD). www.sabur.com.pl firma prezentuje Cip Motion na maãych i ħrednich maszynach? Teraz to moijliwe System komunikacji z serwonapędami Rockwell Automation oparty na najpopularniejszej sieci na świecie Ethernet/IP rozbudowanej o CIP Motion do tej pory możliwy był jedynie przy użyciu platformy sterownikowej ControlLogix, co w znaczący sposób zawężało użycie tej technologii w aplikacjach małych i średnich. Wraz z nowymi jednostkami CompactLogix możliwe jest wykorzystanie tej funkcjonalności na małych i średnich maszynach. Od początku marca ofertę sterownikową Rockwell Automation uzupełniły nowe jednostki z rodziny CompactLogix. Najważniejszą cechą nowych procesorów jest przeniesiona z rodziny ControlLogix L7x dwurdzeniowa jednostka centralna oraz rozbudowany procesor komunikacyjny. Dzięki temu możliwe jest sterowanie maksymalnie 16 serwonapędami w pętli regulacji pozycji (lub maksymalnie 64 serwonapędami w przypadku pętli prędkości lub momentu) oraz dodatkowo 64 urządzeniami zdalnymi, takimi jak wyspy We/Wy, przemienniki częstotliwości oraz panele operatorskie. Ogromną zaletą tych jednostek centralnych jest wbudowany podwójny port komunikacyjny sieci Ethernet/IP, umożliwiający bezpośrednie wpięcie napędu do sieci Ethernet/IP pracującej w topologii pierścienia, by zapewnić niezawodność komunikacji nawet w razie uszkodzenia jednej z nitek komunikacyjnych sieci Ethernet/IP. Sterownik ma również gniazdo na kartę pamięci SD umożliwiającą zapisanie informacji, które nie mieszczą się w pamięci sterownika oraz przechowanie kopii zapasowej programu i danych. Ofertę na małe i średniej wielkości urządzenia uzupełniają napędy Serwo z rodziny Kinetix 350. Napędy te to rozbudowa obecnej już na rynku rodziny Kinetix 300. O ile jednak Kinetix 300 był napędem przeznaczonym do aplikacji typu Stand-Alone i sterowania za pośrednictwem sygnału analogowego, Kinetix 350 w tej samej cenie oferuje możliwości pełnej synchronizacji osi między sobą lub zewnętrznym enkoderem. Programowanie oraz konfiguracja serwonapędów z rodziny Kinetix 350 odbywa się za pośrednictwem środowiska RSLogix 5000. Dzięki temu możliwe jest wykonanie takich funkcji napędów Serwo, jak: • Jog • Ruch na pozycję • Podążanie za innym napędem przez przekładnię elektroniczną • Podążanie za zadanym profilem poprzez krzywkę elektroniczną • Ruch skoordynowany po linii prostej w 3 wymiarach • Ruch skoordynowany po okręgu lub kuli • Ruch skoordynowany we współrzędnych biegunowych Napęd Serwo Kinetix 350 ma możliwość pracy z pełną gamą obrotowych silników Rockwell Automation oraz daje możliwość stworzenia własnego profilu silnika, z którym miałby pracować napęd. Kinetix 350 dostępny jest w wersjach zasilania 230 VAC jedno- i trójfazowych oraz 400/480 VAC trójfazowych. Napędy te pokrywają zakres mocy 0,37–4,0 kW. Wszystkie napędy z rodziny Kinetix 350 mają wbudowany przekaźnik Safe Torque-Off umożliwiający bezpieczne zdjęcie momentu z wału napędowego w sytuacji awaryjnej bez konieczności wyłączania zasilania obwodów mocy napędu. Serwonapędy z rodziny Kinetix 350 wraz z nowymi sterownikami CompactLogix serii 5730 stanowią znaczne wzmocnienie oferty Rockwell Automation w dziedzinie małych oraz średnich maszyn i urządzeń. Dzięki programowaniu ze środowiska RSLogix 5000 otrzymujemy uniwersalną platformę dla tego typu aplikacji. Więcej informacji na stronie: www.ab.com RAControls Sp. z o.o. Autoryzowany Dystrybutor Rockwell Automation ul. Kościuszki 112, 40-519 Katowice tel. 32 788 77 00, fax 32 788 77 10 e-mail: [email protected], www.racontrols.pl www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 69 firma prezentuje Narzēdzia projektowe dla sterowników SIMATIC wczoraj, dziħ i jutro Obecnie w ofercie produktowej w zakresie narzędzi do projektowania aplikacji na sterowniki swobodnie programowalne dostępne są równolegle różne programy narzędziowe. W związku z tym, że zaprojektowane zostały w różnych latach ich funkcjonalność oraz możliwości różnią się między sobą. Oprogramowanie SIMATIC Step7 MicroWin dla sterowników PLC SIMATIC S7-200 zostało stworzone jeszcze pod systemem operacyjnym MS DOS i z biegiem czasu migrowało do systemów operacyjnych Windows. Obecnie oprogramowanie Step7 MicroWin V4.0 SP9 dostępne jest dla systemu Windows XP SP3 oraz Windows 7 32/64 bit. W związku z wprowadzeniem do sprzedaży nowego sterownika SIMATIC S7-1200, sterowniki SIMATIC S7-200 z biegiem czasu będą wycofywane z rynku, choć decyzja o ostatecznym terminie zaprzestania produkcji jeszcze nie zapadła. Oprogramowanie SIMATIC Step7 oraz Step7 Professional zostało wprowadzone do sprzedaży w 1995 roku, a pierwsza wersja pracowała pod systemem operacyjnym Windows 95. Zarówno samo oprogramowanie jak również sterowniki SIMATIC S7-300/400 podlegały ciągłym zmianom zwiększającym ich funkcjonalność i efektywność w projektowaniu aplikacji przemysłowych. Obecnie oprogramowanie Step7 Professional i sterowniki SIMATIC S7-300 są postrzegane jako najbardziej niezawodne i najbardziej funkcjonalne narzędzie projektowe na rynku automatyki przemy- słowej. Różnica pomiędzy Step7 i Step7 Professional polega na tym, że wersja Professional posiada zintegrowane dodatkowe narzędzia opcjonalne S7-PLC Sim (symulator programowy sterownika PLC), S7-Graph (narzędzie do tworzenia programów sekwencyjnych), S7-SCL ( język tekstowy strukturalny). Obecnie dostępne wersje to: Step7 V5.5 SP2 oraz Step7 Professional 2010 SR2. Oba narzędzia projektowe pracują pod kontrolą systemów operacyjnych: Windows XP; Windows 7 32/64 bit Ultimate, Professional, Enterprise; Windows Server 2008 R2. Step7 V5.5 oraz Step7 Professional 2010; obsługując wszystkie wcześniejsze oraz aktualnie dostępne sterowniki swobodnie programowalne – SIMATIC S7-300/400 i WinAC RTX. Oprogramowania te są dedykowane do celów serwisowych oraz zaawansowanych aplikacji dla sterowników redundantnych oraz aplikacji multi-user, która umożliwia pracę większej grupie programistów w tym samym czasie. Narzędzia będą dostępne w ofercie jeszcze przez wiele lat, aż do pełnego wprowadzenia identycznej i większej funkcjonalności w nowym oprogramowaniu inżynierskim Step7 Professional TIA Portal, który jest następcą dotychczasowego oprogramowania. Oprogramowanie Step7 Basic V11 SP2 TIA Portal. Wraz z wprowadzeniem do sprzedaży w roku 2009 sterowników SIMATIC S7-1200, zaprojektowane zostało od podstaw nowe narzędzie inżynierskie Step7 Basic V11 SP2. Służy ono do projektowania aplikacji wyłącznie dla sterowników SIMATIC S7-1200. Oprogramowanie ma dodatkowo wbudowane narzędzie WinCC Basic do projektowania aplikacji na panele operatorskie SIMATIC Basic Panel. Rys. 1. Narzędzie inżynierskie SIMATIC Step7 MicroWin V4.0 70 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Step7 Basic V11 SP2 pracuje w środowisku TIA Portal, które zostało zaprojektowane zgodnie z najnowszymi trendami rozwojo- firma prezentuje Rys. 2. Narzędzie inżynierskie SIMATIC Step7 V5.5 oraz Step7 Professional 2010 wymi dla narzędzi projektowych systemów automatyki przemysłowej. TIA Portal zapewnia pełną integrację narzędzi projektowych, które instalowane są w tym środowisku. Zawiera wspólną, jednolitą bazę danych dla wszystkich użytych w tworzonym projekcie zmiennych i obiektów, integruje i ujednolica wygląd okien projektowych wszystkich używanych w tym środowisku narzędzi inżynierskich. TIA Portal został zaprojektowany przy pomocy aktualnie dostępnych technologii, integrując w sobie: interfejsy komunikacyjne pomiędzy aplikacjami Windows; technologie Internetowe oraz narzędzia wspomagające w projektowaniu aplikacji poprzez wykorzystanie funkcji „przeciągnij/upuść” oraz „ intelicence”. Środowisko TIA Portal zostało tak zaprojektowane, aby wspierać technologie wprowadzane w przyszłości. Step7 Basic V11 SP2 pracuje pod kontrolą systemów operacyjnych Windows XP oraz Windows 7 32/64 bit. Nowości związane z wprowadzeniem SP2 do Step7 Basic V11 Wgrywanie programu w trakcie pracy sterownika (download in run). Możliwe jest wgranie jednocześnie trzech bloków programowych bez zatrzymywania sterownika. Firmware V2.2 posiada: obsługę języka SCL (Structured Control Language) do tworzenia zaawansowanych programów z prze- Rys. 3. Narzędzie inżynierskie SIMATIC Step7 Basic V11 twarzaniem dużej ilości danych lub obsługę skomplikowanych struktur matematycznych. SP2 pozwala na wykorzystanie i obsługę nowego procesora komunikacyjnego master AS-Interface CM 1243-2. Dodano obsługę interfejsu RS422 obok wcześniej dostępnego RS485. W SP2 dodano nowy moduł bezpotencjałowych wyjść przekaźnikowych SM1222 8x C0 www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 71 firma prezentuje Rys. 4. Narzędzie inżynierskie Step7 Professional V11 w środowisku TIA Portal Oprogramowanie Step7 Professional V11 SP2 TIA Portal. Step7 Professional V11 SP2 został wprowadzony do sprzedaży w roku 2011. Cechą charakterystyczną tego narzędzia inżynierskiego jest jego pełna integracja w środowisku TIA Portal. Służy ono do projektowania aplikacji na sterowniki SIMATIC S7-1200/S7-300/S7-400 oraz WinAC. Celem wprowadzenia do sprzedaży tego narzędzia inżynierskiego jest ułatwienie programistom tworzenia aplikacji poprzez skrócenie czasu wprowadzania danych do aplikacji, kontrolę ich spójności dzięki automatycznemu śledzeniu przez aplikację poprawności wprowadzanych danych i kodu programu oraz prostej i pełnej integracji z innymi programami instalowanymi w środowisku TIA Portal. Ułatwia to parametryzację urządzeń wstawionych do projektu i wymianę danych między tymi urządzeniami. TIA Portal wspiera nowe funkcje diagnostyczne, dostępne w nowej rodzinie paneli operatorskich SIMATIC Comfort Panel, które pobierają bezpośrednio dane ze sterowników PLC zadeklarowanych w edytorze sieci komunikacyjnych w TIA Portal. Step7 Professional V11 SP2 ciągle się rozwija, planowane są kolejne wersje tego oprogramowania obsługujące nowe produkty z zakresu automatyki przemysłowej, ale również tez i aparatury łączeniowej oraz urządzeń komunikacyjnych w tym komunikacji bezprzewodowych SCALANCE WiFi. Step7 Professional jest dedykowany dla nowych aplikacji, w których projektant chciałby wykorzystać możliwość pełnej integracji urządzeń HMI (panele obsługi operatorskiej oraz komputery PC z SCADA) ze sterownikiem lub siecią sterowników SIMATIC S7-1200/S7-300/S7-400 oraz w najbliższej przyszłości przekształtników częstotliwości SINAMICS G (planowana integracja narzędzia inżynierskiego dla techniki napędowej w TIA Portal). Step7 Professional V11 SP2 pracuje pod kontrolą systemów operacyjnych: Windows XP; Windows 7 Windows 7 32/64 bit Ultimate, Professional, Enterprise oraz Widows Server 2008 R2. Ponieważ ilość możliwych opcji zakupu określonej wersji oprogramowania jest dość znaczna, proponujemy zawsze skontaktować się z biurem regionalnym firmy Siemens, lub z autoryzowanym dystrybutorem, celem omówienia szczegółów. W ofercie dostępne są obok zestawów startowych, uaktualnienia oprogramowania poprzez Upgrade lub też pakiety promocyjne pozwalające na przejście z aktualnie posiadanej 72 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl starszej wersji oprogramowania na najnowsze narzędzie inżynierskie. Istnieje także możliwość uaktualnienia oprogramowania z niższych wersji do bardziej zaawansowanych w atrakcyjnych cenach. Bliższe informacje o narzędziach projektowych można znaleźć na stronie Internetowej: www.siemens.pl/simatic Siemens Sp. z o.o. Michał Bereza sieci i komunikacja Brian Oulton Sieci o dużej wydajności Jak błyskawica Wiele zaawansowanych przemysłowych aplikacji wymaga milisekundowych czasów cyklu i jittera na poziomie mikrosekund lub mniejszym. Szybkie protokoły i odpowiednia struktura sieci to podstawa determinizmu. P roducenci maszyn wykorzystują protokół EtherNet/IP do kontroli ponad stu osi napędowych bez dedykowanych urządzeń, złożonych struktur sieci i wyszukanych technologii. Protokoły EtherNet/IP redukują koszty i upraszczają projekt, łącząc sieci sterowania ruchem ze zwykłymi sieciami komunikacyjnymi. Kiedy ponad 10 lat temu Rockwell Automation projektował protokół EtherNet/IP, najbardziej deterministycznym i szybkim protokołem sieciowym był ControlNet. Projektanci musieli zdecydować, czy nowy protokół będzie wykorzystywał standardowy kabel ethernetowy w „zaplanowany” sposób na wzór ControlNet, czy będzie bardziej podobny do standardowego „kolizyjnego” Ethernetu TCP/IP pracującego z prędkością 10 Mb/s. Projektanci uznali, że bardziej rozwojowym protokołem jest TCP/IP, a problem kolizji będzie rozwiązany, jeśli huby zastąpi się switchami. Ocena okazała się słuszna, a zwiększona do 1 Gb/s prędkość sieci Ethernet spowodowała, że EtherNet/IP stał się szybszy i jeszcze bardziej deterministyczny niż ControlNet, pozwalając na osiągnięcie stabilnych czasów cyklu mniejszych od 1 ms. Możliwość wymiany dużej ilości danych, szybkość i determinizm sprawiły, że EtherNet/IP stał się odpowiednim protokołem do bardzo wielu zastosowań, zastępując sieci polowe, sieci rozproszone, sieci bezpieczeństwa i sieci sterowania. Gdy ODVA (organizacja zrzeszająca producentów i użytkowników systemów automatyki) rozszerzyła EtherNet/IP o CIP Sync i CIP Motion (CIP z ang. Common Industrial Protocol – wspólny protokół przemysłowy) EtherNet/IP zyskał szybkość i precyzję konieczną w najbardziej wymagających aplikacjach sterowania ruchem. Do synchronizacji wewnętrznych zegarów wszystkich urządzeń z dokładnością do 100 ns wykorzystuje standard IEEE-1588, efektywnie neutralizując jakikolwiek jitter. Kiedy wybierasz przemysłową sieć: Upewnij się, że sieć nie będzie ograniczeniem dla aplikacji, mając na uwadze odczyt punktów I/O i sterowanie napędami w czasie rzeczywistym oraz sterowanie procesem, HMI, komunikację między maszynami i integrację z siecią IT przedsiębiorstwa. Ustal, jakimi protokołami sieciowymi dysponują preferowane przez ciebie urządzenia i co oferują preferowani producenci. Upewnij się, że wydajność, prędkość, topologia i segmentacja sieci są dla Ciebie odpowiednie. Upewnij się, że technologia sieciowa, w którą zainwestujesz, będzie wspierana i rozwijana w przyszłości. Upewnij się, że technologia nie będzie Ci sprawiać problemów. Brian Oulton jest dyrektorem działu sieci w Rockwell Automation. CE firma prezentuje Ekonomiczna automatyzacja zadaĝ manipulacji dziēki platformie EasyHandling Zmniejszenie nakładów czasu na prace projektowe nawet do 80% e Platforma EasyHandling umożliwia zautomatyzowanie zadań manipulacji przy jednoczesnym zmniejszeniu nakładu na prace inżynierskie nawet o 80% oraz EtherCat. Istnieje również możliwość wyposażenia napędu w tradycyjny interfejs komunikacyjny jak np. PROFIBUS. Dzięki temu EasyHandling na poziomie komfort łączy w sobie najwyższą wszechstronność z łatwością w obsłudze. Firma Bosch Rexroth jako jedyny producent udostępnia użytkownikowi narzędzie inżynierskie, w którym mechaniczne i elektryczne parametry są już zdefiniowane dla każdej osi napędowej. Asystent uruchomienia EasyHandling rozpoznaje elektroniczną tabliczkę znamionową silnika IndraDyn i po wprowadzeniu numeru materiałowego modułu liniowego łączy dane z parametrami mechanicznymi. Dzięki temu uruchomienie systemu ograniczone jest tylko do wprowadze- Dzięki platformie EasyHandling firma Bosch Rexroth dokonuje kolejne- nia kilku danych indywidualnych dla danej aplikacji i pozwala go kroku w ewolucji na drodze ku ekonomicznej automatyzacji zadań z za- na oszczędność czasu nawet do 90%. kresu manipulacji. Perfekcyjna integracja technologii napędów i sterowań z systemami liniowymi oraz znormalizowane połączenia mechanicz- Ponadto platforma EasyHandling wyraźnie upraszcza projek- ne i podłączenia elektryczne razem z nowym asystentem uruchomienia towanie i montaż, ponieważ zastosowana technika połączeń znacząco ułatwiają automatyzację. EasyHandling jest czymś więcej niż tyl- zmniejsza konieczność projektowania specjalnych łączników ko systemem modułowym. Platforma ta redukuje całkowity czas potrzebny adaptacyjnych nawet o 75%. na konfigurację, montaż oraz parametryzację systemu nawet o 80% Adaptacyjna funkcja konserwacji maszyny Extend Service Life w zależności od rodzaju aplikacji. Aby platforma Na poziomie zaawansowanym EasyHandling udostępnia EasyHandling zawiera trzypoziomową strukturę, która umoż- uzyskać tak szeroką funkcjonalność, zintegrowany w napędach kontroler ruchu zgodny ze stan- liwia pracę na poziomie podstawowym, komfortowym i za- dardami IEC61131-3 oraz PLCopen. Kontroler ten zapew- awansowanym, dzięki czemu wszystkie etapy automatyzacji, nia poprawne sterowanie ruchem dla aplikacji typu point- od mechatroniki poprzez wstępnie już skonfigurowane syste- -to-point, umożliwiając realizację trajektorii ruchu dla sys- my, aż do inteligentnych układów napędowych, umożliwiają temów Kartezjańskich w najbardziej optymalny sposób. dostosowanie systemu do potrzeb w pełnym zakresie. Na podstawie informacji o komponentach, które zostały wprowadzone na etapie uruchomienia, oprogramowanie EasyHandling na poziomie podstawowym obejmuje poje- wbudowane w napędzie dostarcza użytkownikowi informa- dyncze oraz wieloosiowe systemy mechaniczne, które w pro- cji dotyczących przewidywanych okresów konserwacji w za- sty sposób można łączyć z silnikami i komponentami pneu- leżności od czasu eksploatacji i przebytej drogi. Zapewnia to, matycznymi przy zachowaniu wszystkich zasad projektowa- na przykład, przestrzeganie terminów smarowania układów nia układów mechatronicznych. Narzędzie wyboru systemu mechanicznych. W rezultacie funkcja ta znacznie zwiększa w oprogramowaniu jest zorientowane na gotowe rozwiąza- żywotność maszyny i zmniejsza ryzyko awarii. nia, co skraca czas konfigurowania i szczegółowego planowania projektu. Kontakt dla czytelników: Parametry mechaniczne wstępnie zdefiniowane mgr inż. Marek Gaj Wstępnie skonfigurowane serwonapędy rozszerzają zakres faks +48 22 758 87 35 napędów dostępnych w platformie EasyHandling na pozio- e-mail: [email protected] tel. +48 660 409 456 mie komfort. Nowe rozwiązania sprzętowe zaimplementowane w napędach IndraDrive Cs umożliwiają komunikację za Więcej informacji na stronie: www.boschrexroth.pl, pośrednictwem interfejsów Sercos III, Profinet IO, Ethernet/IP www.easy-handling.com 74 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl y na targi Zapraszam on Automati3c .03.2012 20 - 2 Warszawa, isko B4) (Hala 1, sto Know-how w przemyśle spożywczym i opakowaniowym Wykorzystanie kompetencji oraz produktów firmy Bosch Rexroth umożliwia uzyskania większej efektywności procesów automatyzacji, większej elastyczności systemów i wydajności urządzeń. Bosch Rexroth Sp. z o.o., ul. Jutrzenki 102/104, 02-230 Warszawa www.boschrexroth.pl metodyka Carlos Scott Dobry dostawca jako inwestycja w przyszłość Umiejętność właściwej selekcji potencjalnych dostawców w czasie składania zapytań ofertowych niesie ze sobą pozytywne efekty końcowe i pozwala znacząco obniżyć współczynnik wystąpienia ryzyka. G dy cięcie kosztów i jak najszybszy zwrot wartości nowej inwestycji ma kluczowe znaczenie, podczas wyboru dostawcy obsługującego turbiny gazowe ważne są stawki w kontraktach przetargowych. Jednak kierowanie się jedynie kryterium finansowym może narazić firmę na dodatkowe ryzyko. Kwestią, którą należy rozważyć, jest poziom doświadczenia dostawcy, jego znajomość branży, udokumentowany udział w podobnych przedsięwzięciach i gwarancja wsparcia technicznego. Skąd można mieć pewność, że poznało się i zrozumiało pełną gamę uwarunkowań i czynników i że jest się uzbrojonym we właściwą wiedzę, która pozwoli podjąć odpowiednią decyzję? Doświadczenie Czy ważne jest, aby dostawca rozumiał specyfikę działania i sterowania turbinami, taką jak dynamika komory spalania, regulacja emisji czy informatyczne systemy chroniące aktywa firmy? Prawidłowo działający układ, dobrze zaprojektowany, zmontowany i obsługiwany, który w jasny sposób spełnia swoje zadanie, zaprocentuje zintegrowanym systemem sterowania, który zapewni pracę turbin i generatorów na najwyższym możliwym poziomie, jednocześnie chroniąc kompresor, przepływ gazu oraz inne istotne komponenty. Należy unikać metody prób i błędów, która znacząco zwiększa ryzyko i może spowodować spadek niezawodności. Należy się upewnić, Zaprojektuj swoje zapytanie ofertowe 1 Tło firmy Lata na rynku i liczba zatrudnionych pracowników pozwalają przybliżyć historię firmy, jej sukcesy jako dostawcy usług oraz zakres zasobów dostępnych po instalacji i uruchomieniu • Zlokalizuj siedzibę główną firmy i pozostałe biura w skali lokalnej i globalnej z pracownikami wsparcia technicznego i inżynierami • Zdobądź nazwiska, tytuły i kontakty osób zajmujących się odpowiedzią na twoje zapytanie ofertowe. 2 Referencje Poproś o przedstawienie ukończonych już instalacji/projektów, które są podobne rozmiarami i zakresem prac do twojego projektu • Nawiąż kontakt z kilkoma firmami, które korzystały z usług dostawcy, i spytaj o wymierne korzyści, zwracając uwagę na dotrzymanie budżetu przedsięwzięcia. Wcześniejsze udane instalacje są najlepszym dowodem funkcjonowania dostawcy • Czy firma ma doświadczenie w korzystaniu ze sprzętu, urządzeń bezpieczeństwa i działań konkretnych dla twojego przedsiębiorstwa? Które projekty są podobne do twojego, a które się różnią? • Poproś o wyniki instalacji w celu sporządzenia listy ewentualnych roszczeń rzetelności wykonanych prac. 3 Technologia Czy dostawca jest również wytwórcą sprzętu? Zweryfikuj jego wiedzę branżową, umiejętność instalacji oraz wsparcia technicznego • Poproś o noty katalogowe wszystkich komponentów wykorzystanych w proponowanym rozwiązaniu. 76 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl 4 Wykonanie Przeprowadź rekonesans na temat uprawnień i możliwości, szczególnie w dziedzinie zaawansowanej inżynierii, zarządzania projektem i procesu uruchomienia • Określ role i zobowiązania wszystkich zaangażowanych podwykonawców. 5 Wsparcie techniczne i serwis Podczas gdy w tym momencie skupiasz się na instalacji i budżecie, serwis i wsparcie techniczne twojego systemu po uruchomieniu wpływa na koszt i zwrot z inwestycji • Jakie części zamienne i czynności serwisowe są dostępne, co z dostępnością nowych części i tych z odzysku, co z testowaniem i działaniami certyfikacyjnymi? • Czy dostawca udziela wsparcia technicznego starszym systemom sterowania? • Czy sprzedaż i serwis urządzeń obejmuje metodyka że dostawca ma udokumentowane referencje z udziału w podobnych przedsięwzięciach i że odpowiadają one naszym potrzebom. Doświadczony dostawca będzie w stanie przedstawić swoje poprzednie instalacje i ich działanie, wliczając w to możliwość kontaktu z ich właścicielami i ewentualną wizytę na miejscu. Kontakt z innymi przedsiębiorstwami jest dobrym pomysłem. To niezastąpione źródła informacji o funkcjonowaniu firmy, jej terminowości, doświadczeniu w branży i umiejętności pilnowania budżetu. w przyszłości. W zapytaniu ofertowym należy zaznaczyć, że firma musi zademonstrować zdolność zaspokojenia naszych potrzeb w przyszłości, np. zmniejszenie emisji, szybsze uruchomienie, monitorowanie spalania w komorze itd. Warto sprawdzić, czy dana firma ma wiedzę na temat innych systemów, które komunikowałyby się z naszym systemem sterowania w celu chociażby monitorowania wibracji, bezpieczeństwa, spalania w komorze i innych. Sprawdź, czy firma nie będzie miała nic przeciwko dzieleniu ryzyka związanego z instalacją i działaniem systemu. Zrozumienie systemu Urządzenia wykorzystywane w turbinach mogą być niekonwencjonalne. Dostawca usług powinien mieć systemy, które integrowałyby się z istniejącymi urządzeniami i przyrządami bez konieczności wykorzystywania modułów I/O innych producentów. Sprzęt powinien łączyć się bezpośrednio ze wszystkimi urządzeniami i wspierać taki poziom redundancji, który najlepiej pasuje i zapewnia niezawodność oraz dostępność. Instalacja i utrzymanie ruchu Historia działania i wydajności urządzeń, turbiny czy elementów bezpieczeństwa jest bardzo istotna. Pozwoli uniknąć niebezpiecznych zdarzeń, mogących pojawić się podczas uruchomienia i rozruchu, zapewniając utrzymanie, a nawet poprawę wydajności zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Należy mieć pewność, że dostawca będzie w stanie zapewnić obsługę turbiny nawet w przypadku zmian jej działania rynek wtórny? • Czy firma zapewnia długoterminowe umowy na wsparcie techniczne systemom sterowania? • Czy jest możliwość monitorowania, diagnozowania i usuwania awarii systemu sterowania zdalnie? • Wyszukaj szczegóły związane z czasem trwania zobowiązań serwisowych, zwracając uwagę na części nowe, używane, naprawy, testy i usługi certyfikacyjne. 6 Dostawy na czas Czy stać cię na przesunięcie ostatecznego terminu o dzień lub dwa? Poproś o informacje na temat wykonywania powierzonych zadań w terminie, w krótkim i długim przedziale czasowym. 7 Długoterminowe wsparcie techniczne Spytaj o dostępność długoterminowych umów wykonawczych, rozszerz Wsparcie techniczne Czy każdy dostawca ma w swojej ofercie solidne części, zobowiązuje się do naprawy, oferuje wsparcie techniczne po zakupie i posiada zespół serwisowy? Kwestia ta powinna obejmować części nowe i z odzysku, a także naprawę, testowanie i usługi certyfikacyjne. Należy uzyskać wszelkie referencje oraz informacje na temat długoterminowych działań wsparcia technicznego. Trzeba również sprawdzić, czy dostawca ma zdolność diagnozowania i usuwania usterek systemu sterowania zdalnie, co skraca średni czas naprawy i zwiększa czas sprawności danego urządzenia. W trakcie wyboru najlepszego dostawcy usług pojawia się wiele pytań i kwestii, które trzeba rozważyć przed wyborem najlepszego rozwiązania. Poniższy przewodnik ma za zadanie pomóc w zrozumieniu złożoności tych decyzji, wyborze odpowiedniego dostawcy i redukcji ryzyka. CE usługi gwarancyjne, aby zapewnić jak najdłuższy okres bezawaryjnego działania sprzętu • Czy będziesz w stanie konserwować system w zakładzie po zakończeniu dedykowanego okresu działania? 8 Wsparcie dostawcy Czy dostawca może dostarczyć taki typ doradztwa lub kontrakt, w którym firma otrzyma wsparcie codziennych działań i tych w przyszłości? • Spytaj o sieć dostawców • Czy projektanci sprzętu uwzględniają sugestie użytkowników? Czy firma korzysta ze wskazówek klientów. 9 Instalacja i usługi operacyjne Wiesz, jak chcesz dziś pracować, ale czy twój dostawca jest w stanie stworzyć strategię uwzględniającą zmiany cyklu produkcyjnego, które mogą wystąpić w przyszłości? • Czy firma może dostosować się do przyszłych wymagań odnośnie obniżenia emisji, szybszego rozruchu, monitorowania komory spalania, zmiany rodzaju paliwa itd.? • Jakie inne systemy znajdują się w twoim przedsiębiorstwie, które mogłyby komunikować się z systemem sterowania? Poproś o zademonstrowanie działania innych systemów, np.: monitorowania wibracji, bezpieczeństwa, dynamiki spalania w komorze itd. 10 Dziel się ryzykiem Czy firma wyraża chęć podzielenia się częścią ryzyka związanego z instalacją i działaniem systemu? • Zawrzyj w kontrakcie długoterminowe zobowiązanie do serwisu oraz wsparcia technicznego linii i utrzymania wydajności turbin. www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 77 PRODUKTY DACPOL CSI Nowa seria sygnalizatorów M-line PPC-L158T – multimedialny bezwentylatorowy komputer panelowy z dwurdzeniowym procesorem Intel Atom D525 Firma Sirena wprowadziła na rynek nową serię sygnalizatorów modułowych M-line. Jej główną zaletą jest modułowość, tzn. możliwość dostosowania sygnalizatora do różnych wymagań. Dostępne są 3 bazy (podstawy): do montażu ściennego, o niskim i wysokim profilu. Każda w dwóch wersjach zasilania: 12/24 VAC/DC oraz 90/240 VAC. Do każdej podstawy dostępne są 3 moduły: moduł dźwiękowy SIRE, moduł świetlny FLR oraz moduł świetlno-dźwiękowy (SIR-E LED). Moduł dźwiękowy SIR-E ma 64 dźwięki do wyboru w dwóch kanałach, dźwięk jest regulowany od 65105 dB oraz stopień ochrony IP65. Moduł świetlny FLR ma 3 tryby pracy: światło ciągłe, migające (3 flesze – efekt stroboskopu) lub światło rotacyjne. Źródłem świtała są oczywiście diody LED SMD, a stopień ochrony to IP65. Moduł świetlno-dźwiękowy (SIR-E LED) ma 3 funkcje: światło migające (3 flesze – efekt stroboskopu), światło migające połączone z efektem dźwiękowym (64 dźwięki do wyboru, dźwięk regulowany 64105 dB) lub światło ciągłe połączone z efektem dźwiękowym. W sygnalizatorze wykorzystane są bardzo dobrze widoczne, o dużej żywotności i odporności na drgania diody LED SMD. www.sirena.com.pl Bosch Rexroth Nowy planetarny mechanizm śrubowy Dzięki nowym planetarnym mechanizmom śrubowym Bosch Rexroth rozszerza spektrum zastosowania rozwiązań elektromechanicznych o możliwość szybkiego przemieszczania dużych obciążeń. Wyżej wymienione elementy napędowe dostępne są w pięciu rozmiarach. Osiągają one nośność statyczną do 475 kN, przy jednocześnie znacząco mniejszej wymaganej przestrzeni zabudowy w porównaniu z mechanizmami śrubowo-tocznymi o tej samej mocy. Te wydajne elementy napędowe szczególnie dobrze nadają się do zastosowań w budowie średnich i ciężkich maszyn, takich jak: prasy, obrabiarki i wtryskarki do tworzyw sztucznych. Konstrukcja planetarnego mechanizmu śrubowego o dużych powierzchniach kontaktowych znacząco zwiększa nośność w stosunku do masy. Planety o zdefiniowanym profilu kontaktowym obracają się wokół śruby w nakrętce równolegle do osi. Liczne powierzchnie kontaktowe zapewniają dużą sztywność osiową i nośność, a tym samym długą żywotność. Nowe mechanizmy śrubowe osiągają wysoką dokładność pozycjonowania i powtarzalność również przy minimalnych zakresach ruchu. W przypadku mechanizmów śrubowo-tocznych kulki muszą być odprowadzane do obszaru nośnego przez otwór zwrotny, natomiast planety obracają się w nakrętce. Zapewnia to bardzo lekki bieg. Poziom emisji hałasu mieści się znacznie poniżej poziomu emisji hałasu mechanizmów śrubowo-tocznych. Technika uszczelnień stosowana w planetarnych mechanizmach śrubowych pozwala na zachowanie długich odstępów pomiędzy smarowaniami. Portfolio zawiera śruby o średnicach 20, 30 i 48 mm ze skokami gwintu 5 i 10 mm. Kompaktowe cylindryczne nakrętki pojedyncze i nakrętki kołnierzowe pozwalają na dużą swobodę konstrukcyjną. Nowe planetarne mechanizmy śrubowe mają nośność dynamiczną do 231 kN i nośność statyczną do 475 kN. Ponadto podzielona nakrętka kołnierzowa umożliwia wstępne napięcie likwidujące luzy. www.boschrexroth.pl 78 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Firma CSI przedstawia bezwentylatorowy komputer panelowy PPC-L158T wyposażony w 15" ekran TFT LCD o rozdzielczości 1024×768 i jasności 350 cd/m2. Model może być wyposażony w pięcioprzewodowy rezystancyjny ekran dotykowy z interfejsem RS-232. Komputer ma wbudowany dwurdzeniowy procesor Intel Atom D525 1,8 GHz o niskim poborze mocy. PPC-L158T ma dwa gniazda pamięci DDR3 SODIMM, z których każde może obsłużyć do 2 GB. Kontroler został wyposażony w 2 porty Ethernet 10/100/1000 Mpbs i 4 porty COM, w tym 2×RS-232, 1× konfigurowalny w BIOS-ie jako RS-232/422/485 z funkcją Auto-flow control i jeden RS-232 z możliwością zamiany przez złącze pinowe na 8-kanałowy GPIO. Ponadto komputer wyposażony został w wyjście wideo D-SUB VGA, 4 interfejsy USB 2.0, interfejsy Mic in/Line out, PS/2 pod klawiaturę i mysz oraz speaker. Opcjonalnie można zastosować dwa porty IEEE 1394. Jednostkę można rozbudować poprzez instalację kart PCI, PCIe oraz miniPCIe. W obudowie jest miejsce na 2,5" dysk SATA, gniazdo na karty CFast i napęd DVD-RW. Front panelu o stopniu ochrony IP-65 został zaprojektowany w taki sposób, aby ułatwić jego czyszczenie oraz szybsze spływanie cieczy. Jednostka współpracuje z systemami Windows XPe/XP Pro, Vista, Windows 7 i WES 7. PPC-L158T znajdzie zastosowanie w przemysłowych systemach sterowania i wizualizacji. www.csi.net.pl PRODUKTY ifm electronic Panel operatorski PDM360 NG dla aplikacji mobilnych Interfejs użytkownika składa się z ekranu o wysokiej rozdzielczości, wydajnego 32-bitowego procesora oraz elastycznego języka programowania zgodnego z IEC 61131-3. Obudowa umożliwia montaż panelu zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz kabiny. Cztery interfejsy panelu: CAN, Ethernet, USB oraz system operacyjny Linux dają użytkownikowi bardzo wydajną i uniwersalną platformę komunikacyjną. Czytelny – nawet w pełnym słońcu – wyświetlacz o rozdzielczości 800×480 pikseli i proporcjach 15:9 chroniony jest przez odporną na zarysowania szybę. Grafika może być wyświetlana w 18-bitowej palecie kolorów. Panel operatorski PDM360 NG ma w pełni szczelną, wykonaną z odlewu aluminiowego obudowę o stopniu ochrony IP67. Złącza M12 umożliwiają podłączenie napięcia zasilającego, wejść, wyjść oraz interfejsów komunikacyjnych. Urządzenie może być zabudowane na płasko lub zamocowane z wykorzystaniem sprawdzonego w praktyce systemu RAM®. Pokrywa serwisowa z tyłu urządzenia umożliwia wymianę baterii podtrzymującej zegar czasu rzeczywistego, a także dostęp do portu serwisowego USB 2.0. Zintegrowany 32-bitowy sterownik oraz system operacyjny Embedded Linux stanowią solidną podstawę dla wysokiej rozdzielczości wizualizacji, a także dla sprawnego funkcjonowania aplikacji wykonywanych w tle. Możliwość integracji wielu protokołów komunikacyjnych pozwala na połączenie z innymi systemami i sieciami. PDM360 NG wyposażony jest w cztery interfejsy CAN (ISO 11898) umożliwiające komunikację np. ze sterownikiem, zdecentralizowanymi modułami wejść/wyjść lub sterownikiem silnika. Komunikacja ta może być oparta na wolnym protokole tzw. RawCAN, CANopen oraz J1939. Zintegrowane porty USB 2.0 umożliwiają łatwą wymianę danych. Ethernet służy nie tylko do programowania, ale także może być wykorzystany do komunikacji z innymi urządzeniami sieciowymi. www.ifm.com/pl PRODUKTY Phoenix Contact CSI Wydajny i modularny switch gigabitowy dla nowoczesnych sieci automatyki Bezwentylatorowy komputer kompaktowy do zastosowania w transporcie Nowy switch modularny FL SWITCH GHS 12/8 jako pierwszy na rynku udostępnia 12 portów gigabitowych w jednym urządzeniu montowanym na szynie nośnej. Dzięki swojej mocy idealnie nadaje się do tworzenia sieci szkieletowych w automatyce i łączenia ich z istniejącymi sieciami IT. Urządzenie wspiera transmisję Ethernet do prędkości 1 Gigabit/s. Obsługuje standardy IT oraz protokoły przemysłowych sieci rozproszonych jak Profinet czy EtherNet/IP. Dzięki modularnej budowie mamy do dyspozycji dwie stacje bazowe z 12 lub 4 portami gigabitowymi. Dodatkowe moduły Fast Ethernet mogą zwiększyć liczbę portów do 28. Obok skrętki i światłowodu szklanego można użyć modułów dla światłowodów polimerowych i włókien HCS. Dzięki technologii HCS można tworzyć odcinki bezpośrednio na obiekcie do 2000 m. Zintegrowany wyświetlacz umożliwia ustawienie takich parametrów jak adres IP czy tryb pracy urządzenia. FL SWITCH GHS wspiera kontrolę dostępu do sieci przewodowych (IEEE 802.1X), interfejs wiersza poleceń (CLI) oraz zintegrowany monitoring szafy sterowniczej przez wbudowane wejścia cyfrowe. Switch wspiera zarządzanie z poziomu systemu sterowania automatyki poprzez standard PROFIenergy. www.phoenixcontact.pl/ technika-automatyzacji/ 187_51051.htm Adaptive Vision Adaptive Vision Studio – przyszłość tworzenia oprogramowania wizyjnego Adaptive Vision wydało kolejną wersję narzędzia skierowanego do sektora wizji przemysłowej – Adaptive Vision Studio. Oprogramowanie umożliwia w prosty, intuicyjny i szybki sposób tworzyć wydajne i zaawansowane algorytmy dla systemów wizyjnych, oferując przy tym bogatą bazę gotowych rozwiązań. Narzędzie Adaptive Vision Studio zostało wyposażone w ponad 700 filtrów, służących m.in. do analizy i przetwarzania obrazów, zaawansowanego tworzenia oraz dopasowywania wzorców czy obsługi kamer przemysłowych. W dodatku filtry mogą być ze sobą łączone w funkcjonalne bloki, tworząc makrofiltry. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom najbardziej wymagających użytkowników, Adaptive Vision Studio pozwala na pro- gramowanie własnych filtrów, które można zintegrować ze środowiskiem. Adaptive Vision Studio posiada rozbudowany i prosty w obsłudze graficzny edytor HMI, przypominający wyglądem i funkcjonalnością edytory znane z popularnych środowisk programistycznych. Inżynier korzystający z aplikacji może w wygodny sposób – metodą „przeciągnij i upuść”, przygotować interfejs użytkownika, a następnie zintegrować go z wcześniej zaprojektowanym algorytmem wizyjnym. Pełen opis środowiska Adaptive Vision Studio wraz opisem filtrów, dostępnych funkcjonalności oraz licencji jest dostępny na stronie. www.adaptive-vision.com 80 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl VIA ART-5450 to kompaktowy komputer wyposażony w oszczędny 64-bitowy procesor VIA NANO™ o częstotliwości 1 GHz. Zaletą tego wielozadaniowego komputera są jego możliwości komunikacyjne. Komputer można wyposażyć w moduły: GPRS/EDGE/UMTS/HSDPA (EMIO-1534/EMIO-1538), WLAN (EMIO-1530-A1A1), 20-kanałowy GPS (EMIO-1532) odbierający sygnał z satelit za pośrednictwem zewnętrznej anteny, którą można zamontować np. na dachu pojazdu, oraz Bluetooth (EMIO-1531) kompatybilny z wersją 2.1. Komputer ma wbudowane gniazdo na kartę SIM. ART-5450 daje możliwość montażu do 2 GB pamięci RAM SODIMM DDR2. Jest wyposażony w porty komunikacyjne: 4×RS232 w tym dwa konfigurowalne jako RS232/422/485, 2×Gigabit Ethernet, 2×USB, 1×VGA (do 1900×1200 pixeli) i 2×LVDS 24-bit (po 1280×1024 pixeli każdy). Chipset graficzny pozwala na wyświetlanie dwóch niezależnych sygnałów video, przy czym niezależnie działa konfiguracja portów VGA z LVDS. Komputer ma zintegrowany kontroler grafiki VIA Chrome 9 obsługujący DirectX 9, MPEG-2, i WMV9. Ma również wbudowany 2-kanałowy wzmacniacz audio o mocy 6 W, co umożliwia podłączenie głośników bezpośrednio do komputera. Temperatury pracy wynoszą -2070°C, a odporność na wstrząsy do 50 G oraz udary do 5 G. Kompaktowy ART-5450 znajduje zastosowanie w pojazdach transportu publicznego, a jego multimedialne cechy dodatkowo podnoszą jego atrakcyjność jako urządzenia digital signage do zastosowań mobilnych. www.csi.net.pl PRODUKTY Cognex System widzenia maszynowego Cognex przedstawia system wizyjny, który jest mały, wytrzymały i inteligentny – kamerę In-Sight® 7000. Nowa gama systemów to rewolucja w dziedzinie widzenia maszynowego. Dysponuje wydajnymi narzędziami odczytu, szybszym wykonaniem zdjęcia, zdolnością zasilania i sterowania szeregiem zewnętrznych urządzeń oświetleniowych. Posiada również wystarczającą liczbę wejść i wyjść dla prawie każdego scenariusza inspekcyjnego. A wszystko to ukryte jest w kompaktowej obudowie z klasą zabezpieczenia IP67. Dlatego system ten jest idealny dla większej ilości zastosowań niż kiedykolwiek przedtem. Użytkownicy inteligentnych kamer In-Sight 7000 mogą korzystać z wysokiej jakości biblioteki narzędzi komputerowego systemu wizyjnego w celu osiągnięcia niezawodnego i powtarzalnego wyniku również wśród najbardziej wymagających aplikacji systemu wizyjnego. Sprawdzone narzędzia In-Sight umożliwiające pomiar, lokalizację i inspekcję oraz elastyczne środowisko EasyBuilder® ułatwiają ustawienie i wykorzystanie aplikacji inspekcyjnych, wykrywających wady, wyrównujących i pomiarowych. Seria In-Sight 7000 oferuje wiele modeli w wytrzymałej metalowej obudowie z klasą ochrony IP67, włącznie z modelami potrafiącymi wykonać 100 klatek na sekundę. Tak wysoka szybkość skanowania umożliwia użytkownikom kontrolę produktów nawet na najszybszych liniach butelkowania i farmaceutycznych liniach produkcyjnych. W przeciwieństwie do większości systemów wizyjnych inteligentna kamera In-Sight 7000 potrafi bezpośrednio zasilać i sterować specjalistycznymi urządzeniami oświetleniowymi. Do pozostałych funkcji kamery InSight 7000 należy technologia Cognex Connect™, która oferuje najszerszą gamę wbudowanych protokołów komunikacyjnych, komunikujących się bezpośrednio z systemem wizyjnym. Urządzenie ma wbudowany port Ethernet RS-232 i kilka dyskretnych I/O. System może bezpośrednio komunikować się z dowolnym elementem sterownika PLC lub robota i zdalnie kontrolować za pomocą komputera lub HMI podłączonego do sieci kilka inteligentnych kamer, co ułatwia implementację i obniża koszty. www.cognex.com/IS7000 PRODUKTY Newtech Engineering AS-interface Profinet Gateway Mastera sieci AS-interface 3.0 z opcją gateway do sieci PROFINET w wersji podstawowej oraz ze zintegrowanym monitorem bezpieczeństwa. Obydwie wersje typu „1 gateway, 1 zasilacz dla dwóch sieci AS-i”. Nowy gateway składa się z trzech komponentów: PROFINET slave, który jest „przeźroczysty” i pozwala na bezpośrednią wymianę danych z siecią wyższego rzędu (sięgając nawet z poziomu zarządzania w piramidzie automatyzacji). Master sieci AS-interface (v3.0) firmy Bihl+Wiedemann gwarantujący najwyższą jakość. Każdy z tych komponentów zawiera technologię „state-of-the-art” zapewniającą indywidualne możliwości funkcyjne urządzenia. Slave sieci PROFINET bazuje na układzie Ertec200, który zapewnia: możliwość przełączania pomiędzy wszystkimi prędkościami pracy sieci PROFINET oraz zdolność do komunikacji z dowolnym innym slavem sieci PROFINET. Pojedynczy lub podwójny Master sieci ASinterface zaprojektowany zgodnie z aktualną specyfikacją 3.0 z typowymi cechami Maserów firmy Bihl+Wiedemann: - dwie niezależne sieci AS-i mogą być zasilane z tego samego zasilacza, - dodatkowe funkcje diagnostyczne (błędy doziemienia, detekcja powtarzających się adresów, detekcja zakłóceń, - licznik błędów dla wszystkich slave’ów. www.newtech.com.pl Phoenix Contact Zdalny dostęp do danych energetycznych dzięki serwerowi webowemu EMpro Mierniki energii EMpro można wykorzystać do rejestracji elektrycznych parametrów maszyn i instalacji. Jest to podstawą efektywnego zarządzania energią. Monitorowanie i analiza zmierzonych danych energetycznych możliwa jest również centralnie przez interfejs webowy dzięki dwóm nowym ethernetowym modułom komunikacyjnym ze zintegrowanym serwerem webowym. Umożliwiają one szybkie i łatwe włączenie urządzeń pomiarowych w istniejące sieci ethernetowe. Serwer webowy umożliwia prosty i wygodny zdalny dostęp do najważniejszych parametrów energetycznych, takich jak np.: natężenie prądu, napięcie, moc, energia, wyższe harmoniczne, itd. Ponadto pozwala on na przeprowadzanie zdalnej konfiguracji mierników. Można w ten sposób indywidualnie dopasować zapis danych pomiarowych, jak również generowanie komunikatów alarmowych. Dostęp do kilku mierników – za pomocą wyłącznie jednego adresu IP Rozszerzenie EMpro MA600 o bramkę Ethernet/RS485, umożliwia wykorzystanie EMpro MA600 jako urządzenia typu master. Wszystkie pozostałe mierniki włączone w sieć ethernetową przez bramkę Ethernet/ RS485 będą urządzeniami podrzędnymi. Podłączone do sieci urządzenia podrzędne można konfigurować wygodnie z poziomu interfejsu webowego. Uzyskanie dostępu do danych energetycznych urządzenia master oraz urządzeń podrzędnych – możliwe jest za pomocą jednego adresu IP. www.phoenixcontact.pl 82 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl ELTRON Kurtyny bezpieczeństwa SG EXTENDED z zerową strefą martwą SG EXTENDED jest w pełni zintegrowaną optyczną kurtyną bezpieczeństwa, która perfekcyjnie łączy koncepcję SAFEasy z elastycznością, niezawodnością i wydajnością. Zerowa strefa martwa jest charakterystyczną cechą wszystkich modeli od 300 mm aż do 1800 mm kontrolowanej strefy. Seria SG EXTENDED zaspokaja pełny zakres potrzeb dzięki następującym wersjom: SG2-M „Muting”: Typu 2 – o rozdzielczości 30 mm ze zintegrowaną funkcją mutingu dla wszelkich maszyn pakujących oraz związanych z transportem materiałów. SG4-E „Programowalne”: Typu 4 – o rozdzielczości 14 mm i 30 mm ze zintegrowanymi i konfigurowalnymi funkcjami pracy kaskadowej, muting i blanckingu, a wszystko to dostępne dla tego samego oznaczenia produktu. Zintegrowane funkcje można konfigurować na dwa sposoby: Basic Configuration Mode (BCM): przyciski umieszczone zarówno na odbiorniku, jak i nadajniku umożliwiają szybką konfigurację urządzenia. Advanced Configuration Mode (ACM): za pomocą prostego oprogramowana narzędziowego dzięki połączeniu poprzez Ethernet. Specjalny moduł wtykany umożliwia kopiowanie ustawień z kurtyny do kurtyny oraz zdalną konfigurację przez sieć. Poza tym dostępne są funkcje, tj.: EDM, manualny/automatyczny restart, redukcja zakresu, kodowanie antyzakłóceniowe, możliwość wyboru wyjścia OSSD PNP lub NPN. Kompaktowy profil oraz wiele opcji montażu optycznych kurtyn bezpieczeństwa SG EXTENDED czynią z nich doskonałe rozwiązanie dla większości potrzeb związanych z zabezpieczeniem maszyn. www.eltron.pl Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 83 Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska 84 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 85 Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska Inklinometry ACS Nowa seria inklinometrów ACS to niewielkie czujniki odchyleń zamknięte w solidnej obudowie ze stopniem ochrony IP69K. Zbudowane są one w oparciu o czujnik przyśpieszeń MEMS. Inklinometry te umożliwiają jednoczesny pomiar odchyleń w dwóch osiach, w zakresie ±80° lub w jednej osi, w zakresie 360°. Na wyjściu dostępny jest odpowiedni sygnał analogowy (napięciowy lub prądowy) lub cyfrowy (CANopen, DeviceNet, SSI), co upraszcza integrację czujnika z innymi urządzeniami. Czujnik indukcyjny PRD Nowe czujniki indukcyjne firmy Autonics serii PRD posiadają niemal dwukrotnie zwiększoną strefę działania w porównaniu do standardowego modelu PR. Czujnik zasilany jest napięciem 12 do 24VDC. Sygnały wyprowadzone są kablem 3-żyłowym o długości 2m. Czujnik wykonywany jest jako normalnie otwarty lub normalnie zamknięty, z wyjściem typu otwarty kolektor NPN lub PNP. Czujnik posiada wskaźnik detekcji (czerwony LED), zabezpieczenie przed odwrotną polaryzacją, wzrostem napięcia, przeciążeniem i zwarciem wyjścia. Enkodery MOK58 Nowy optoelektroniczny przetwornik obrotowo-impulsowy z serii MOK58 zamknięty jest w obudowie z popularną flanszą 58mm, ma wyprowadzoną oś 6mm lub 10mm, szeroki zakres dostępnych rozdzielczości, napięcia zasilania i trzy standardy elektroniki wyjściowej do wyboru. Ze względu na solidne wykonanie bardzo często znajduje zastosowanie w przemyśle. Grupa czujników WPS-MK88 została opracowana specjalnie do seryjnych zastosowań w pojazdach, takich jak dźwigi, wozy strażackie lub ruchome podesty robocze. Ze względu na bardzo małą obudowę może być łatwo instalowany w trudno dostępnych miejscach dla tradycyjnych czujników liniowych. Wszystkie czujniki z serii MK posiadają linkę ze stali nierdzewnej powlekaną materiałem PA i obudowę z tworzywa sztucznego wzmocnioną włóknem szklanym. Dzięki temu uzyskują wysoką niezawodność we wszystkich zastosowaniach zewnętrznych i pozwalają osiągnąć klasę ochrony IP65 w zakresie temperatur od -20 °C do 80 °C. Przetwornik drogi LSC Przetwornik drogi LSC jest czujnikiem potencjometrycznym wykorzystującym jako element czujnika ścieżkę rezystancyjną z przewodzącego tworzywa. Obudowa aluminiowa z tłoczonego aluminium z prowadzonym w łożysku ślizgowym wysuwanym trzpieniem o stopniu ochrony IP50 jest dobrym rozwiązaniem dla zastosowań przemysłowych. Czujniki dostępne są w zakresach pomiarowych długości od 50mm do 900mm. Opcjonalnie czujnik może zostać wyposażony w elektronikę wyjściową 0…10V lub 4…20mA. Enkodery absolutne FRABA POSITAL W ofercie firmy WObit znaleźć można wysokiej klasy enkodery absolutne firmy Fraba Posital. Na szczególną uwagę w tej grupie produktów zasługuje seria optycznych czujników OCD, w wersji jedno i wieloobrotowej. Główną zaletą tych przetworników są różne interfejsy komunikacyjne, w tym między innymi popularny w automatyce PROFIBUSDP. Atutem tych enkoderów jest również różnorodność pod względem mechanicznego wykonania. Aluminiowa obudowa o standardowej średnicy fi=58mm (dostępna także ze stali nierdzewnej) w wykonaniu z osią (fi=6 lub fi=10mm) lub otworem (fi=15mm). Czujniki linkowe WPS-MK88 Bezstykowy czujnik drogi ILD1302 Nową serię optoNCDT1302 tworzą cztery czujniki, które pozwalają na bezkontaktowy pomiar dystansu w zakresie 20, 50, 100 lub 200mm. Dzięki zintegrowaniu kontrolera wewnątrz czujnika, jest on bardzo kompaktowy, a niewielkie wymiary pozwalają na montaż w ciasnych przestrzeniach. ILD1302 został wyposażony również, po raz pierwszy w tej grupie, w interfejs cyfrowy RS-422, który idealnie uzupełnia standardowe wyjście analogowe (napięciowe lub prądowe). 86 • MARZEC 2012 CONTROL ENGINEERING POLSKA • www.controlengineering.pl Czujnik kąta MAB25A Atrakcyjny cenowo bezstykowy czujnik kąta z wyjściem analogowym (0…10V lub 4…20mA), dzięki polimerowemu łożyskowaniu osi ma bardzo dużą żywotność. Zwarta konstrukcja obudowy z tworzywa o średnicy korpusu 25mm umożliwia wszechstronne zastosowania. Przetwornik magnetyczny o rozdzielczości 10 lub 12 bitów na obrót przeznaczony jest do pracy ręcznej jako czujnik kąta w sterowaniu jako sprzężenie zwrotne w układach pomiaru pozycji absolutnej. Czujnik fotoelektryczny światłowodowy BF5 Nowy czujnik fotoelektryczny w ofercie WObit wykorzystuje technologie światłowodów do osiągnięcia wysokiej precyzji przełączania i stwarza możliwość instalacji miniaturowego światłowodu w miejscach trudnodostępnych albo o specjalnych wymaganiach jak np. podwyższona temperatura. Czujniki te wyposażone są w pojedynczy lub podwójny wyświetlacz, który służy do wyświetlania poziomu zdarzenia świetlnego jak i wartości nastawy. Do czujnika BF5 podłączyć można włókna światłowodowe z różnymi końcówkami z oferty obejmującej kilkadziesiąt typów. Giełda Control Engineering Polska CD430-0100 + SMH80S0100-30AAX-3LKL • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 200W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 60mm, • Znamionowy moment: 0,64Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 230VAC, • Znamionowy prąd: 1,6A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1000W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 80mm, • Znamionowa prędkość: 3000obr/min, • Znamionowy moment: 3,18Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 230VAC, • Znamionowy prąd: 6,3A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. CD420-0100 + SMH80S0100-30AAX-3LKL • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1000W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 80mm, • Znamionowy moment: 3,18Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 230VAC, • Znamionowy prąd: 6,3A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. CD620-0157 + SMH110D0188-30AAX-4HKC • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1880W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 110mm, • Znamionowy moment: 6Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 400VAC – 3 fazy, • Znamionowy prąd: 6,2A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. CD430-0105 + SMH80S0105-20AAX-4LKC • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1050W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 80mm, • Znamionowa prędkość: 2000obr/min, • Znamionowy moment: 5Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 230VAC, • Znamionowy prąd: 5,4A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. CD620 + SMH110D0126-30AAX-4HKC • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1260W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 110mm, • Znamionowa prędkość: 3000obr/min, • Znamionowy moment: 4Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 400VAC, • Znamionowy prąd: 4,3A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. CD620-0188 + SMH110D-018830AAX-4HKC • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1880W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 110mm, • Znamionowa prędkość: 3000obr/min, • Znamionowy moment: 6Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 400VAC – 3 fazy, • Znamionowy prąd: 6,2A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. CD430 + SMH110D0126-30AAX-4LKC • Serwonapęd firmy KINCO => silnik + sterownik, • Znamionowa moc: 1260W, • Wymiar flanszy mocującej: kwadrat 110mm, • Znamionowa prędkość: 3000obr/min, • Znamionowy moment: 4Nm, • Możliwość chwilowego przeciążenia do 300% wartości znamionowej, • Napięcie zasilania: 230VAC, • Znamionowy prąd: 4,3A, • Kontrola pozycji, prędkości i momentu, • Wejście KROK/KIERUNEK. www.kinco.com.pl Panele HMI Sterowniki PLC Serwonapędy www.controlengineering.pl • CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2012 • 87 Giełda Control Engineering Polska CD420-0020 + SMH60S0020-30AAX-3LKL SPIS REKLAM Firma Strona WWW Telefon ABB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.abb.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 790 09 22/23 B&R Automatyka Przemysłowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.br-automation.com AUTOMATICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.automatica-munich.com/visitor . . . 22 620 44 15 Balluff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.balluff.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 338 49 29 Bosch Rexroth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74-75 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.boschrexroth.pl COPA-DATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.copadata.pl CSI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.csi.net.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 637 13 55 DACPOL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.dacpol.com.pl Danfoss Poland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 47 . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.danfoss.pl/napedy . . . . . . . . . . . . . . 22 755 06 68 Elmark Automatyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 49 . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.elmark.com.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 773 79 37 Eltron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.eltron.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 343 97 55 Endress+Hauser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . INSERTY . . . . . . . . . . . . . . . .www.pl.endress.com . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 773 00 00 FESTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 37 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.festo.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 711 41 00 ifm electronic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.ifm.com/pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 608 74 54 Mitsubishi Electric . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.mitsubishi-automation.pl Multiprojekt Grzegorz Góral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83-85 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.multiprojekt.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 413 90 58 National Instruments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26-29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.ni.com . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0 800 361 12 35 Newtech Engineering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.newtech.com.pl. . . . . . . . . . . . . . . . . 32 237 61 98 OMRON. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.omron.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 645 78 60 Orion Test Systems and Automation Polska . . . . . . . . . . . . . . . . 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.oriontest.com . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 890 64 64 Phoenix Contact . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.phoenixcontact.pl . . . . . . . . . . . . . . . 71 39 80 460 RAControls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.racontrols.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 788 77 00 RS Poland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.rspoland.com Schmersal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.schmersal.pl Schneider Electric . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56-47, IV okładka . . . . . . . . .www.schneider-electric.pl SEW-EURODRIVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II okładka . . . . . . . . . . . . . . .www.sew-eurodrive.pl SIEMENS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1, 70-72. . . . . . . . . . . . . . . . .www.siemens.pl/tia-portal Turck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.turck.com . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 443 48 00 VIX Automation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.vix.com.pl. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 782 71 90 WOBIT E.K.J.OBER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86-87 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .www.wobit.com.pl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 291 22 25 Odkryj nowe możliwości! Rozwiązania OsiSense Unikalny sposób programowania czujnika z użyciem tylko jednego przycisku znajdującego się na obudowie. Pozwala na dostosowanie pojedynczego produktu do różnych trybów wykrywania oraz środowiska pracy. Gama „Uniwersalna” Czujniki wielozadaniowe z dodatkowymi funkcjami. Seria zawiera produkty Osiconcept® Gama „Optymalna” Rozwiązania dedykowane do najczęściej spotykanych aplikacji. Oferta rozwiązań obejmuje: czujniki indukcyjne i pojemnościowe czujniki fotoelektryczne czujniki ultradźwiękowe enkodery obrotowe czujniki kontroli ciśnienia łączniki krańcowe system identyfikacji radiowej RFID www.schneider-electric.pl Gama „Aplikacyjna” Czujniki do najbardziej wymagających systemów.
