ISO 14001_2015_PL

Transkrypt

ISO 14001_2015_PL

Tłumaczenie własne – do celów szkoleniowych DQS Polska sp. z o.o.
NORMA
MIĘDZYNARODOWA
ISO
14001
Wydanie trzecie
2015-09-15
Systemy zarządzania środowiskowego—
Wymagania i wytyczne stosowania
Systèmes de management environnemental — Exigences et lignes directrices pour son
utilisation
Numer referencyjny
ISO 14001: 2015 (E)
© ISO 2015
ISO 14001:2015 (E)
DOKUMENT CHRONIONY PRAWAMI AUTORSKIMI
© ISO 2015, opublikowano w Szwajcarii
Wszelkie prawa zastrzeżone. O ile nie określono inaczej, żadna część tej publikacji nie może być powielana lub wykorzystywana w
inny sposób, w jakiejkolwiek formie lub za pomocą jakichkolwiek środków elektronicznych lub mechanicznych, w tym
fotokopiowaniem lub publikację w internecie lub intranecie, bez uprzedniej pisemnej zgody. Zezwolenie można uzyskać od ISO pod
poniższym adresem lub od członków ISO w kraju wnioskodawcy.
ISO urząd ochrony praw autorskich
Ch. De Blandonnet 8 CP401
CH-1214 Vernier, Genewa, Szwajcaria
Tel.: +41 22 749 01 11
Fax.: +41 22 749 09 47
[email protected]
www.iso.org
2
ISO 14001:2015 (E)
Spis treści
Przedmowa .................................................................................................................................. 5
Wprowadzenie ............................................................................................................................. 6
0.1 Kontekst................................................................................................................................................................................................ 6
0.2 Cel systemu zarządzania środowiskowego..................................................................................................................................... 6
0.3 Czynniki sukcesu................................................................................................................................................................................. 6
0.5 Zawartość niniejszej Normy Międzynarodowej ............................................................................................................................... 7
1 Zakres normy............................................................................................................................. 9
2 Powołania normatywne ............................................................................................................. 9
3 Terminy i definicje ..................................................................................................................... 9
3.1 Pojęcia odnoszące się do organizacji i przywództwa...................................................................................................................... 9
3.2 Pojęcia odnoszące się do planowania............................................................................................................................................ 10
3.3 Pojęcia odnoszące się do wsparcia i działań operacyjnych ......................................................................................................... 11
3.4 Pojęcia odnoszące się do oceny wyników i doskonalenia ........................................................................................................... 12
4 Kontekst organizacji................................................................................................................. 13
4.1 Zrozumienie organizacji i jej kontekstu............................................................................................................................................ 13
4.2 Zrozumienie potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron .......................................................................................................... 13
4.3 Ustalenie zakresu systemu zarządzania środowiskowego.......................................................................................................... 13
4.4 System zarządzania środowiskowego ........................................................................................................................................... 14
5 Przywództwo........................................................................................................................... 14
5.1 Przywództwo i zaangażowanie ....................................................................................................................................................... 14
5.2 Polityka środowiskowa...................................................................................................................................................................... 14
5.3 Role organizacyjne, odpowiedzialność i uprawnienia................................................................................................................... 14
6 Planowanie ............................................................................................................................. 15
6.1 Działania dotyczące ryzyka i szans................................................................................................................................................. 15
6.1.1 Postanowienia ogólne ........................................................................................................... 15
6.1.2 Aspekty środowiskowe ......................................................................................................... 15
6.1.3 Wiążące zobowiązania .......................................................................................................... 15
6.1.4 Planowanie działań ............................................................................................................... 16
6.2 Cele środowiskowe oraz planowanie ich osiągniecia ................................................................................................................... 16
6.2.1 Cele środowiskowe........................................................................................................................................................................ 16
6.2.2 Planowanie działań dla osiągnięcia celów środowiskowych..................................................................................................... 16
7 Wsparcie ................................................................................................................................. 16
7.1 Zasoby................................................................................................................................................................................................ 16
7.2 Kompetencje...................................................................................................................................................................................... 16
3
ISO 14001:2015 (E)
7.3 Świadomość ...................................................................................................................................................................................... 17
7.4 Komunikacja ...................................................................................................................................................................................... 17
7.4.2 Komunikacja wewnętrzna ..................................................................................................... 17
7.4.3 Komunikacja zewnętrzna ...................................................................................................... 17
7.5 Udokumentowane informacje.......................................................................................................................................................... 17
7.5.2 Tworzenie i aktualizowanie................................................................................................... 18
7.5.3 Nadzór ................................................................................................................................... 18
nad udokumentowanymi informacjami ........................................................................................ 18
8 Funkcjonowanie ...................................................................................................................... 18
8.1 Planowanie i sterowanie operacyjne............................................................................................................................................... 18
8.2 Gotowość i reagowanie na awarie .................................................................................................................................................. 19
9 Ocena efektów działalności ...................................................................................................... 19
9.1 Monitorowanie, pomiary, analiza i ocena ....................................................................................................................................... 19
9.1.2 Ocena zgodności ................................................................................................................... 20
9.2 Audit wewnętrzny .............................................................................................................................................................................. 20
9.2.2 Programy auditu wewnętrznego .......................................................................................... 20
9.3 Przegląd zarządzania ....................................................................................................................................................................... 20
10 Doskonalenie......................................................................................................................... 21
10.1 Postanowienia ogólne .................................................................................................................................................................... 21
10.2 Niezgodności i działania korygujące ............................................................................................................................................. 21
10.2 Ciągłe doskonalenie ....................................................................................................................................................................... 21
Załącznik A Wytyczne dotyczące stosowania niniejszej Normy Międzynarodowej ........................ 22
Załącznik B Powiązanie między ISO 14001: 2015 oraz ISO 14001:2004 .......................................... 33
Bibliografia................................................................................................................................. 35
Alfabetyczny wykaz terminów .................................................................................................... 36
4
ISO 14001:2015 (E)
Przedmowa
ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ) jest ogólnoświatową federacją krajowych jednostek normalizacyjnych
(jednostek członkowskich ISO). Prace w zakresie opracowywania norm międzynarodowych prowadzone są poprzez komitety
techniczne ISO. Każda jednostka członkowska, zainteresowana tematem, określonym przez komitet techniczny, jest
uprawniona do bycia reprezentowaną w takim komitecie. Międzynarodowe agencje rządowe i organizacje pozarządowe, w
powiązaniu z ISO, również uczestniczą w pracach. ISO współpracuje ściśle z Międzynarodową Komisją Elektrotechniczną
(IEC) we wszystkich kwestiach normalizacji elektrotechnicznej.
Procedury, stosowane przy opracowaniu niniejszego dokumentu oraz te, przewidziano w zakresie jego dalszego
utrzymywania, opisano w Dyrektywach ISO/IEC, Część1. Należy zwrócić szczególną uwagę na różne kryteria zatwierdzania,
wymagane dla różnych typów dokumentów ISO. Projekt niniejszego dokumentu powstał zgodnie z zasadami edytorskimi
Dyrektyw ISO/IEC, Część 2 (patrz: www.iso.org/directives).
Należy zwrócić uwagę, że pewne elementy niniejszego dokumentu podlegają prawom patentowym. ISO nie ponosi
odpowiedzialności za zidentyfikowanie jakichkolwiek praw patentowych. Szczegóły jakichkolwiek praw patentowych,
zidentyfikowanych w trakcie opracowywania dokumentu, znajdą się we Wprowadzeniu i/ lub w wykazie ISO dot.
otrzymanych deklaracji patentowych (patrz: www.iso.org/patents).
Wszelkie nazwy handlowe, użyte w niniejszym dokumencie, podano informacyjnie, dla wygody użytkowników, co nie
oznacza ich poparcia.
Objaśnienia znaczenia szczegółowych terminów i sformułowań związanych z oceną zgodności, jak również informacje dot.
spełniania przez ISO zasad WTO, zawartych w Technical Barriers to Trade (TBT) - patrz: następujący URL:
Komitetem odpowiedzialnym za niniejszy dokument jest Komitet Techniczny ISO/TC 207, Zarządzanie środowiskowe,
Podkomisja SC 1, Systemy zarządzania środowiskowego.
Niniejsze trzecie wydanie anuluje i zastępuje wydanie drugie (ISO 14001: 2004), które zostało zweryfikowane pod względem
technicznym. Zawiera ono również Technical Corrigendum ISO 14001:2004/Cor.1:2009.
5
ISO 14001:2015 (E)
Wprowadzenie
0.1 Kontekst
Uzyskanie równowagi pomiędzy podsystemem środowiskowym, społecznym i gospodarczym uważa się za niezbędne w celu
zaspokojenia potrzeb dzisiejszych czasów bez narażenia na szwank zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania ich
potrzeb. Zrównoważony rozwój można osiągnąć zapewniając równowagę między trzema filarami zrównoważoności.
Oczekiwania społeczne w zakresie zrównoważonego rozwoju, przejrzystości i odpowiedzialności ewaluowały w kontekście
coraz ostrzejszych przepisów, rosnących nacisków na środowisko z tytułu zanieczyszczeń oraz nieefektywnego
wykorzystania zasobów, gospodarki odpadami, zmian klimatycznych oraz degradacji ekosystemów i bioróżnorodności.
Skłoniło to organizacje do przyjęcia usystematyzowanego podejścia do zarządzania środowiskowego poprzez wdrożenie
systemów zarządzania środowiskowego, z zamiarem przyczynienia się do wzmocnienia środowiskowego filara
zrównoważonego rozwoju.
0.2 Cel systemu zarządzania środowiskowego
Niniejsza norma międzynarodowa ma na celu zapewnienie organizacjom usystematyzowanych ram środowiska oraz
odpowiedzenie na zmieniające się uwarunkowania środowiskowe, w równowadze z potrzebami socjoekonomicznymi.
Określa wymagania umożliwiające organizacji osiągnięcie zamierzonych danych wyjściowych, które ustanowiła dla swojego
systemy zarządzania środowiskowego.
Usystematyzowane podejście do zarządzania środowiskowego może dostarczyć najwyższemu kierownictwu informacje jak
osiągnąć długotrwały sukces oraz tworzyć alternatywy, przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju, poprzez:
– ochronę środowiska poprzez zapobieganie lub minimalizowanie niekorzystnych wpływów na środowisko;
– łagodzenie potencjalnie niekorzystnego wpływu uwarunkowań środowiskowych na organizację;
– pomoc organizacji w wywiązywaniu się z zobowiązań w zakresie zgodności;
– zwiększanie efektów działalności środowiskowej;
– nadzorowanie lub wywieranie wpływu na sposób, w jaki wyroby i usługi organizacji są projektowane, produkowane,
dystrybuowane, konsumowane i utylizowane, z perspektywy cyklu życia, zmierzając do uniknięcia obciążeń dla
środowiska, wynikających z niezamierzonego przesunięcia na inne miejsce w ramach danego cyklu;
– uzyskiwanie korzyści finansowych i operacyjnych, jakie mogą wynikać z wdrożenia środowiskowo rozsądnych
alternatyw, wzmacniających pozycję rynkowa organizacji;
- komunikowanie informacji dot. środowiska odpowiednim stronom zainteresowania.
Niniejsza Norma Międzynarodowa, podobnie jak inne Normy Międzynarodowe, nie została powołana w celu zwiększenia
bądź zmiany prawnych wymagań dotyczących organizacji.
0.3 Czynniki sukcesu
41 Powodzenie systemu zarządzania środowiskowego zależy od zaangażowania na wszystkich szczeblach i funkcjach
organizacji, z najwyższym kierownictwem na czele. Organizacje mogą wykorzystywać możliwości minimalizowania lub
eliminowania wpływów na środowisko, w szczególności tych o strategicznym i konkurencyjnym znaczeniu. Najwyższe
kierownictwo może skutecznie kierować ryzykami i szansami, integrując zarządzanie środowiskowe z procesami
biznesowymi, strategią i podejmowaniem decyzji, wpasowując je w inne priorytety biznesowe oraz włączając zarządzanie
środowiskowe do swojego ogólnego systemu zarządzania. Wykazanie skutecznego wdrożenia niniejszej Normy
Międzynarodowej można wykorzystać w celu zapewnienia stron zainteresowania, że istnieje odpowiedni system zarządzania
środowiskowego.
Jednakże przyjęcie niniejszej normy międzynarodowej samo w sobie nie gwarantuje optymalnych wyników środowiskowych.
Zastosowanie niniejszej Normy Narodowej może się różnić w każdej organizacji w zależności od jej kontekstu. Dwie
organizacje mogą prowadzić podobną działalność, ale posiadać odrębne zobowiązania w zakresie zgodności, zobowiązania
w polityce środowiskowej czy też inne cele środowiskowe. Teraz każda z nich może wykazać zgodność z wymaganiami
niniejszej Normy Międzynarodowej.
6
ISO 14001:2015 (E)
Poziom szczegółowości i złożoności, zakres dokumentacji i zasoby potrzebne dla systemu zarządzania zależą od wielu
czynników, takich jak kontekst organizacji, zakresu jej systemu zarządzania środowiskowego, zobowiązań w zakresie
zgodności, charakteru jej działań, wyrobów i usług, w tym jej aspektów środowiskowych i potencjalnych wpływów na
środowisko.
0.4 Podejście Planuj - Zrób - Sprawdź - Działaj
Podstawa podejścia fundamentalnego dla systemu zarządzania środowiskowego, opiera się na koncepcji Planuj – Zrób –
Sprawdź – Działaj, (PDCA). Model PDCA przedstawia interaktywny proces, stosowany przez organizacje w celu uzyskania
ciągłego doskonalenia. Można go zastosować w systemie zarządzania środowiskowego oraz do jego poszczególnych
elementów. Po krótce można opisać go następująco:
- Planuj: ustanawianie celów i procesów niezbędnych do uzyskania wyników, zgodnie z
polityką środowiskową organizacji.
- Zrób: wdrożenie procesów zgodnie z planem.
- Sprawdź: monitorowanie i pomiary procesów w odniesieniu do polityki, w tym do swoich zobowiązań, celów
środowiskowych i kryteriów operacyjnych, oraz do przedstawiania wyników.
– Działaj: podejmowanie działań dla ciągłego doskonalenia.
Rysunek nr 1 pokazuje w jaki sposób przedstawioną w niniejszej Normie Międzynarodowej koncepcję przenieść na model
PDCA, który to może pomóc zarówno nowym użytkownikom jak i osobom z nim zaznajomionym zrozumieć znaczenie
podejścia systemowego.
Tematy
wewnętrzne
i zewnętrzne
Wymagania i
oczekiwania stron
zainteresowania
Kontekst organizacji
Zakres obowiązywania SZŚ
Planuj
Doskonalenie
Przywództwo
Wsparcie i
działania
operacyjne
Ocena
wyników
Oczekiwana
wyniki SZŚ
Rys. 1 - powiązania między PDCA a koncepcją niniejszej Normy Międzynarodowej
0.5 Zawartość niniejszej Normy Międzynarodowej
Niniejsza Norma Międzynarodowa jest zgodna z wymaganiami ISO dla norm zarządzania systemami. Wymagania te
obejmują High Level Structure, identyczną treść zasadniczą oraz wspólną terminologię z głównymi definicjami, opracowane
w celu wniesienia korzyści użytkownikom wdrażającym liczne normy ISO zarządzania systemami.
7
ISO 14001:2015 (E)
Niniejsza Norma Międzynarodowa nie zawiera wymagań specyficznych dla innych systemów zarządzania jak np.
jakościowych, bezpieczeństwa i higieny pracy, energetycznych czy też finansowych. Jednakże niniejsza Norma
Międzynarodowa umożliwia organizacji zastosowanie wspólnego podejścia i myślenia opartego na ryzyku w celu
zintegrowania swojego systemu zarządzania środowiskiem z wymaganiami pozostałych systemów zarządzania.
Niniejsza Norma Międzynarodowa zawiera wymagania wykorzystywane do oszacowania zgodności. Organizacji, której
zależy na wykazaniu swojej zgodności z niniejszą Normą Międzynarodową, może osiągnąć to poprzez:
-
Przeprowadzenie samooceny i wydanie deklaracji, lub
Uzyskanie potwierdzenia zgodności od stron zainteresowanych organizacją, np. klientów, lub
Uzyskanie potwierdzenia dla swojej deklaracji od eksperta, lub
Uzyskanie certyfikacji/ rejestracji swojego systemu zarządzania środowiskowego u zewnętrznej organizacji.
Załącznik A zawiera wyjaśnienia informacyjne, zapobiegające błędnej interpretacji wymagań niniejszej Normy
Międzynarodowej. Załącznik B określa ogólne techniczne odniesienia pomiędzy poprzednim wydaniem niniejszej Normy
Międzynarodowej a obecnym wydaniem. Wytyczne dotyczące wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego zawarto w
ISO 14004.
W niniejszej Normie Międzynarodowej stosuje się następujące formy czasowników:
- „musi” oznacza wymaganie;
- „powinna” oznacza zalecenie;
- „wolno” oznacza zezwolenie;
- „może” oznacza możliwość lub zdolność.
Informacje oznaczone jako „UWAGA” służą wsparciu przy zrozumieniu i zastosowaniu dokumentu. Użyte w rozdziale 3.
sformułowanie „uwaga do terminu” oznacza dodatkowe informacje uzupełniające definicję oraz może zawierać zalecenia do
stosowania pojęcia.
Pojęcia w rozdziale 3. przedstawiają koncepcyjny porządek. Alfabetyczny wykaz pojęć znajduje się na końcu dokumentu.
8
ISO 14001:2015 (E)
1 Zakres normy
W niniejszej Normie Międzynarodowej podano wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego, które to
organizacja może zastosować w celu doskonalenia swoich efektów działalności środowiskowej. Niniejsza Norma
Międzynarodowa jest przewidziana do stosowania przez organizacje dążące do osiągnięcia, w sposób systematyczny,
swojej odpowiedzialności środowiskowej przyczyniając się tym samym do zrównoważonego rozwoju filara środowiskowego.
Niniejsza Norma Międzynarodowa wspiera organizację w osiągnięciu oczekiwanych wyników swojego systemu zarządzania
środowiskowego i tym samym w osiągnięciu wartości dodanej dla środowiska, samej organizacji i stron zainteresowania.
Zgodnie z polityką środowiskową organizacji, zamierzone wyniki systemu zarządzania środowiskowego obejmują:
- zwiększanie efektów działalności środowiskowej;
- spełnienie wiążących zobowiązań;
- osiągnięcie celów środowiskowych.
Niniejsza Norma Międzynarodowa jest wymagana w każdej organizacji, niezależnie od jej rozmiaru, typu czy charakteru.
Dotyczy ona tych aspektów środowiskowych swojej działalności, swoich produktów czy usług, które organizacja
zidentyfikowała jako dające się nadzorować lub na które może oddziaływać przy uwzględnieniu ścieżki życia. W Normie
Międzynarodowej nie określono szczegółowych kryteriów efektów działalności środowiskowej.
Niniejszą Normę Międzynarodową można stosować w całości lub w części w celu doskonalenia systemu zarządzania
środowiskowego. Niedopuszczalne jest domaganie się zgodności z niniejszą Normą Międzynarodową bez uprzedniego
wdrożenia wszystkich jej wymagań do systemu zrządzania środowiskowego organizacji oraz spełnienia ich bez żadnych
wyłączeń.
2 Powołania normatywne
Nie ma powołań normatywnych.
3 Terminy i definicje
W niniejszym dokumencie stosowane są niżej wymienione terminy i definicje.
3.1 Pojęcia odnoszące się do organizacji i przywództwa
3.1.1
system zarządzania
Zbiór zależnych lub wzajemnie oddziałujących na siebie elementów organizacji (3.1.4) w celu ustanowienia polityki, celów
(3.2.5) i procesów (3.5.5) do osiągnięcia tych celów.
Uwaga 1 do terminu: system zarządzania może odnosić się do jednej lub większej ilości dyscyplin (np. jakość, środowisko,
bezpieczeństwo i higiena pracy, energia, zarządzanie finansami).
Uwaga 2 do terminu: elementy systemu zawierają strukturę organizacji, role i odpowiedzialności, planowanie, dziełania
operacyjne jak również ocenę wyników i doskonalenie.
Uwaga 3 do terminu: zakres stosowania systemu zarządzania może obejmować całą organizację, określone zakresy
funkcjonowania organizacji, określone obszary organizacji lub jeden lub więcej obszarów funkcjonowania grupy organizacji.
3.1.2
system zarządzania środowiskowego
część systemu zarządzania (3.1.1) wykorzystywana do zarządzania aspektami środowiskowymi (3.2.2), spełniania
wiążących zobowiązań (3.2.9), oraz podejścia do ryzyk i szans (3.2.11).
3.1.3
polityka środowiskowa
zamierzenia i ukierunkowanie organizacji (3.1.4) w odniesieniu do efektów działalności środowiskowej (3.4.11), formalnie
wyrażone przez jej najwyższe kierownictwo (3.1.5).
9
ISO 14001:2015 (E)
3.1.4
organizacja
Osoba lub grupa osób posiadających własne funkcje z przypisanymi odpowiedzialnościami, uprawnieniami i powiązaniami,
aby osiągnąć swoje cele (3.2.5).
Uwaga 1 do terminu: termin organizacja obejmuje m.in. przedsiębiorstwa jednoosobowe, spółki, koncerny, firmy,
przedsiębiorstwa, urzędy, spółki prawa handlowego, organizacje dobroczynne, instytucje lub części albo kombinację wyżej
wymienionych niezależnie o tego czy są zarejestrowane, czy też nie, publiczne czy prywatne.
3.1.5
najwyższe kierownictwo
osoba lub grupa osób, kierująca i nadzorująca organizację (3.1.4) na najwyższym szczeblu
Uwaga 1 do terminu: Najwyższe kierownictwo jest upoważnione do delegowania uprawnień i zapewnienia zasobów w ramach organizacji.
Uwaga 2 do terminu: Jeżeli zakres systemu zarzadzania (3.1.1) obejmuje jedynie część organizacji, najwyższe
kierownictwo odnosi się do tych jego członków, którzy kierują i nadzorują daną część organizacji.
3.1.6
strona zainteresowania
osoba lub organizacja (3.1.4) mogąca oddziaływać, na którą można wpływać lub która postrzega siebie jako będącą pod
wpływem decyzji lub działania.
PRZYKŁAD , klienci, wspólnoty, dostawcy, ustawodawcy, organizacje pozarządowe, inwestorzy, pracownicy
Uwaga 1 do pojęcia: “ostrzega siebie jako będącą pod wpływem” oznacza, że organizacja podała do wiadomości takie spostrzeżenie.
3.2 Pojęcia odnoszące się do planowania
3.2.1
środowisko
Otoczenie, w jakim funkcjonuje organizacja (3.1.4) w tym powietrze, woda, gleba, zasoby naturalne, flora, fauna, ludzie oraz
ich wzajemne powiązania
Uwaga 1 do pojęcia: W tym kontekście otoczenie może wykraczać poza organizację i obejmować lokalny, regionalny i globalny 162
system.
Uwaga 2 do pojęcia: Otoczenie można opisać takimi pojęciami jak bioróżnorodność, ekosystem, klimat czy poprzez inne właściwości.
3.2.2
aspekt środowiskowy
element działań, wyrobów czy usług organizacji (3.1.4) oddziałujący lub mogący oddziaływać na
środowisko (3.2.1)
Uwaga 1 do pojęcia: Aspekt środowiskowy może powodować wpływ(-y) na środowisko (3.2.4). Znaczący aspekt środowiskowy
wywiera lub może wywrzeć jeden lub więcej znaczących wpływów na środowisko.
Uwaga 2 do pojęcia: Znaczące aspekty środowiskowe są ustalane przez organizację, za pomocą jednego lub więcej kryteriów.
3.2.3
uwarunkowanie środowiskowe
stan lub cecha środowiska (3.2.1) określona w danym czasie
3.2.4
wpływ na środowisko
zmiana w środowisku (3.2.1), zarówno niekorzystna jak i korzystna, która w całości lub częściowo jest spowodowana
aspektami środowiskowymi (3.2.2) organizacji (3.1.4).
3.2.5
cel
wynik do osiągniecia
Uwaga 1 do pojęcia: Cel może być strategiczny, taktyczny lub operacyjny.
Uwaga 2 do pojęcia: Cele mogą dotyczyć różnych dziedzin (np. cele finansowe, w zakresie BHP czy środowiskowe) oraz różnych
poziomów (np. strategiczne, całej organizacji, projektu, wyrobu, usługi czy procesu (3.3.5)).
Uwaga 3 do pojęcia: Cel może być wyrażony w różny sposób, np. jako oczekiwany wynik, zamiar, kryterium operacyjne, cel środowiskowy
(3.2.6), lub z wykorzystaniem innych słów o podobnym znaczeniu (np. dążenie, zamiar czy zadanie).
3.2.6
cel środowiskowy
10
ISO 14001:2015 (E)
cel (3.2.5) ustalony przez organizację(3.1.4) w zgodzie z polityką środowiskową (3.1.3)
3.2.7
zapobieganie zanieczyszczeniom
stosowanie procesów (3.3.5), działań, technik, materiałów, wyrobów, usług lub energii w celu uniknięcia, zmniejszenia lub
nadzorowania (oddzielnie albo razem) powstawania, emisji lub uwalniania się wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń lub
odpadów, w celu zmniejszenia negatywnych wpływów na środowisko (3.2.4)
Uwaga 1 do pojęcia: Zapobieganie zanieczyszczeniom może obejmować ograniczenie lub eliminację u źródła, zmiany procesu, wyrobu lub
usługi, efektywne wykorzystanie zasobów, zastępowanie materiałów i energii, ponowne użycie, odzysk, recykling, regenerację
i przetwarzanie.
3.2.8
wymaganie
ustanowione wymaganie lub oczekiwanie, z reguły dorozumiane lub obowiązkowe
Uwaga 1 do pojęcia: „Z reguły dorozumiane” oznacza, że tak jest przyjęte albo takie są praktyki organizacji (3.1.4) i innych stron
zainteresowania (3.1.6) że dane wymaganie czy oczekiwanie jest dorozumiane.
Uwaga 2 do pojęcia: Określone wymaganie to takie, które zostało wyrażone, np. w udokumentowanych informacjach (3.3.2).
Uwaga 3 do pojęcia: Inne wymagania niż wymagania prawne stają się obowiązkowe, gdy organizacja postanowi ich przestrzegać
3.2.9
wiążące zobowiązania (pojęcie uprzywilejowane)
wymagania prawne i inne wymagania (pojęcie dopuszczalne)
wymagania prawne, które musi spełnić organizacja (3.1.4) i inne wymagania (3.2.8), które organizacji musi spełnić lub do
przestrzegania których organizacja się zadeklarowała.
Uwaga 1 do pojęcia: wiążące zobowiązania odnoszą się do systemu zarządzania środowiskowego (3.1.2).
Uwaga 2 do pojęcia: wiążące zobowiązania mogą wynikać z przepisowych wymagań, takich jak obowiązujące ustawy i przepisy, lub
dobrowolnych zobowiązań, takich jak: standardy korporacyjne czy branżowe, relacje kontraktowe, wytyczne do praktyki i uzgodnień
z gminnymi grupami lub organizacjami pozarządowymi.
3.2.10
ryzyko
efekt niepewności
Uwaga 1 do pojęcia: efekt jest odchyleniem od oczekiwanego – pozytywnego lub negatywnego.
Uwaga 2 do pojęcia: niepewność jest stanem, choćby częściowego, niedostatku informacji w odniesieniu do zrozumienia czy
wiedzy w zakresie zdarzenia, jego konsekwencji czy prawdopodobieństwa.
Uwaga 3 do pojęcia: ryzyko często określa się w odniesieniu do potencjalnych „zdarzeń” (jak zdefiniowano w ISO Guide 73:2009,
3.5.1.3) oraz “konsekwencji” (jak zdefiniowano w ISO Guide 73:2009, 3.6.1.3), lub do kombinacji powyższych.
Uwaga 4 do pojęcia: ryzyko często wyraża się jako kombinację konsekwencji zdarzenia (w tym zmian
okoliczności) oraz powiązanego “prawdopodobieństwa” (jak zdefiniowano w ISO Guide 73:2009, 3.6.1.1) wystąpienia.
3.2.11
ryzyka i szanse
Potencjalnie niekorzystne następstwo (zagrożenie) oraz potencjalnie korzystne następstwo (szansy).
3.3 Pojęcia odnoszące się do wsparcia i działań operacyjnych
3.3.1
kompetencje
zdolność wykorzystania wiedzy i umiejętności w celu osiągniecia zamierzonych wyników
3.3.2
udokumentowane informacje
informacje wymagające nadzoru oraz ich utrzymywania przez organizację (3.1.4) oraz nośnik na którym są przechowywane
Uwaga 1 do pojęcia: Udokumentowane informacje mogą mieć dowolny format oraz nośnik, jak również dowolne źródło.
Uwaga 2 do pojęcia: Udokumentowane informacje mogą odnosić się do:
- systemu zarządzania środowiskowego (3.1.2), w tym do dotyczących go procesów (3.3.5);
- informacji utworzonych na potrzeby funkcjonowania organizacji (zwanych też dokumentacją);
- dowodów osiągniętych wyników (zwanych również zapisami).
11
ISO 14001:2015 (E)
3.3.3
ścieżka życia
następujące po sobie i wzajemnie powiązane etapy systemu wyrobu (lub systemu usługi), od nabycia surowców lub ich
pozyskania po jego utylizację.
Uwaga 1 do pojęcia: ścieżka życia obejmuje pozyskiwanie surowców, rozwój, produkcję, transport/dostawę, korzystanie, postępowanie na
końcu ścieżki życie i utylizację.
[ŹRÓDŁO: ISO 14044:2006, 3.1, zmodyfikowane ― do definicji dodano sformułowanie „lub systemu usług” a do pojęcia
uwagę 1.]
3.3.4
outsourcingować
poczynić ustalenia z zewnętrzną organizacją (3.1.4) w zakresie realizacji części funkcji organizacji lub
jej procesów (3.26)
Uwaga 1 do pojęcia: organizacja zewnętrzna nie mieści się w zakresie systemu zarządzania (3.1.1), chociaż
outsourcingowana funkcja czy proces mieszczą się w zakresie.
3.3.5
proces
zestaw wzajemnie powiązanych i oddziałujących na siebie działań, przekształcających dane wejściowe w dane wyjściowe
Uwaga 1 do pojęcia: procesy mogą być udokumentowane lub nie.
3.4 Pojęcia odnoszące się do oceny wyników i doskonalenia
3.4.1
audit
systematyczny, niezależny i udokumentowany proces (3.3.5) uzyskania dowodów z auditu oraz przeprowadzenia ich
obiektywnej oceny, w celu ustalenia zakresu spełnienia kryteriów auditu
Uwaga 1 do pojęcia: audit wewnętrzny prowadzi sama organizacja (3.1.4) lub strona zewnętrzna na jej zlecenie.
Uwaga 2 do pojęcia : audit może być połączony (połączenie dwóch lub więcej dziedzin).
Uwaga 3 do pojęcia: niezależność można wykazać poprzez brak odpowiedzialności za auditowane działanie lub brak stronniczości czy
konfliktu interesów.
Uwaga 4 do pojęcia: na „dowody z auditu” składają się zapisy, ustalenia faktów lub inne informacje, które odnoszą się kryteriów
auditowych bądź je weryfikują; „kryteria auditowe” to polityki, procedury, wymagania (3.2.8), które mogą być stosowane jako punkty
odniesienia (referencje), za pośrednictwem których dokonywane jest porównanie z dowodem z auditu, jak to zdefiniowano w ISO
9011:2011, 3.3 i 3.2.
3.4.2
zgodność
spełnienie wymagania (3.2.8)
3.4.2
niezgodność
nie spełnienie wymagania (3.2.8)
Uwaga 1 do pojęcia: niezgodność dotyczy wymagań niniejszej Normy Międzynarodowej oraz dodatkowych wymagań systemu zarządzania
środowiskowego (3.1.2), które organizacja (3.1.4) ustanowiła dla siebie.
3.4.4
działanie korygujące
działanie w celu wyeliminowania przyczyny niezgodności (3.4.3) oraz zapobiegania jej ponownemu wystąpieniu
Uwaga 1 do pojęcia: może istnieć kilka przyczyn dla jednej niezgodności.
3.4.5
ciągłe doskonalenie
powtarzającej się działanie w zakresie usprawniania efektów działalności (3.4.10)
Uwaga 1 do pojęcia: zwiększanie efektów działań odnosi się do wykorzystania systemu zarządzania środowiskowego (3.1.2) w celu
zwiększenia efektów działalności środowiskowej (3.4.11) spójnie z polityką środowiskową (3.1.3) organizacji (3.1.4).
Uwaga 2 do pojęcia: działania nie muszą przebiegać jednocześnie ani nieustannie we wszystkich dziedzinach.
3.4.6
skuteczność
stopień realizacji zaplanowanych działań i osiągnięcia zaplanowanych wyników
12
ISO 14001:2015 (E)
3.4.7
wskaźnik
mierzalne przedstawienie warunku lub stanu funkcjonowania, zarządzania lub uwarunkowań
[ŹRÓDŁO: ISO 14031:2013, 3.15]
3.4.8
monitorowanie
określanie stanu systemu, procesu (3.3.5) lub działania
Uwaga 1 do pojęcia: aby ustalić stan może być potrzebne sprawdzenie, nadzorowanie lub krytyczne obserwowanie.
3.4.9
pomiary
proces (3.3.5) ustalania wartości
3.4.10
efekty działania
mierzalny wynik
Uwaga 1 do pojęcia: efekty działania mogą odnosić się zarówno do ustaleń ilościowych jak i jakościowych.
Uwaga 2 do pojęcia: efekty działania mogą odnosić się do zarządzania działaniami, procesami (3.3.5), wyrobami (razem z usługami),
systemami lub organizacjami (3.1.4).
3.4.11
efekty działalności środowiskowej
efekty działania (3.4.10) związane z zarządzaniem aspektami środowiskowymi (3.2.2)
Uwaga 1 do pojęcia: w kontekście systemów zarządzania środowiskowego (3.1.2), wyniki można mierzyć w odniesieniu do polityki
środowiskowej (3.1.3), organizacji (3.1.4), celów środowiskowych (3.2.6) lub innego kryterium organizacji, za pomocą wskaźników (3.4.7).
4 Kontekst organizacji
4.1 Zrozumienie organizacji i jej kontekstu
Organizacja powinna określić zewnętrzne i wewnętrzne kwestie, odpowiadające jej celom oraz oddziałujące na jej zdolność
osiągania zamierzonego wyniku(-ów) swojego systemu zarządzania środowiskowego. Kwestie te muszą obejmować
uwarunkowania środowiskowe, mogące oddziaływać na organizacje lub ten na które organizacja oddziałuje.
4.2 Zrozumienie potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron
Organizacja powinna określić:
- istotne strony zainteresowania dla systemu zarządzania środowiskowego;
- istotne potrzeby i oczekiwania (tj. wymagania) danych stron zainteresowania;
- które z tych potrzeb i oczekiwań stanowią wiążące zobowiązania.
4.3 Ustalenie zakresu systemu zarządzania środowiskowego
Organizacja powinna określić granice i zastosowanie systemu zarządzania środowiskowego, aby ustalić jego zakres.
Przy określaniu zakresu organizacja powinna uwzględnić:
a)
b)
c)
d)
e)
kwestie zewnętrzne i wewnętrzne, o których mowa w 4.1;
wiążące zobowiązania, o których mowa w 4.2;
swoją jednostki organizacyjne, funkcje i granice fizyczne;
swoje działania, wyroby i usługi;
swoje uprawnienia i zdolność sprawowania nadzoru i wywierania wpływu.
Po zdefiniowaniu zakresu, należy objąć działania, wyroby i usługi organizacji znajdujące się w zakresie systemem
zarządzania środowiskowego.
Zakres ten należy utrzymywać jako udokumentowane informacje i powinien być dostępny dla stron zainteresowania.
13
ISO 14001:2015 (E)
4.4 System zarządzania środowiskowego
Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć, utrzymywać i stale doskonalić system zarządzania środowiskowego, łącznie z
potrzebnymi procesami i ich wzajemnym oddziaływaniem, zgodnie z wymaganiami niniejszej normy międzynarodowej, w
celu osiągnięcia zamierzonych wyników, w tym doskonalenia efektów działalności środowiskowej.
Przy ustanawianiu i utrzymywaniu systemu zarządzania środowiskowego organizacja powinna uwzględnić wiedzę z 4.1 oraz
4.2.
5 Przywództwo
5.1 Przywództwo i zaangażowanie
Najwyższe kierownictwo powinno wykazywać przywództwo i zaangażowanie w odniesieniu do systemu zarządzania
środowiskowego, poprzez:
a) przejmowanie odpowiedzialności za skuteczność systemu zarządzania środowiskowego;
b) zapewnienie ustalenia polityki środowiskowej i celów środowiskowych oraz ich zgodności ze strategicznym
kierunkiem oraz kontekstem organizacji;
c) zapewnienie zintegrowania wymagań dotyczących systemu zarządzania środowiskowego z procesami
biznesowymi organizacji;
d) zapewnienie dostępności zasobów na potrzeby systemu zarządzania środowiskowego;
e) zakomunikowanie znaczenia skutecznego systemu zarządzania środowiskowego oraz spełnienia wymagań
dotyczących systemu zarządzania środowiskowego;
f) zapewnienie by system zarządzania środowiskowego osiągnął zamierzony(-e) wynik(-i);
g) ukierunkowanie i wspieranie ludzi przyczyniających się do skuteczności systemu zarządzania środowiskowego;
h) promowanie ciągłego doskonalenia;
i) wspieranie innych odpowiednich ról zarządzania, wykazując ich przywództwo w zakresie poszczególnych
obszarów odpowiedzialności.
UWAGA Odniesienie do „biznesu” w niniejszej Normie Międzynarodowej można interpretować szeroko, jako kluczowe działania dla celów
istnienia organizacji.
5.2 Polityka środowiskowa
Najwyższe kierownictwo powinno ustanowić, wdrożyć oraz utrzymywać politykę środowiskową, która, w określonym zakresie
systemu zarządzania środowiskowego:
a) jest odpowiednia do celu i kontekstu organizacji, w tym jej charakteru, skali oraz wpływów na środowisko jej działań,
wyrobów i usług;
b) stanowi ramy do ustalenia celów środowiskowych;
c) obejmuje (a) zobowiązanie(-a) do ochrony środowiska, w tym do zapobiegania zanieczyszczeniom oraz innym,
specyficznym dla kontekstu organizacji;
UWAGA Inne specyficzne zobowiązanie(-a) do ochrony środowiska mogą dotyczyć zrównoważonego wykorzystania zasobów, łagodzenia
i adaptacji zmian klimatycznych oraz ochrony bioróżnorodności i ekosystemów.
d) obejmuje zobowiązanie do przestrzegania wiążących zobowiązań;
e) obejmuje zobowiązanie do ciągłego doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego celem zwiększania
efektów działalności środowiskowej.
Politykę środowiskową należy:
- utrzymywać w formie udokumentowanych informacji;
- zakomunikować w ramach organizacji;
- udostępnić zainteresowanym stronom.
5.3 Role organizacyjne, odpowiedzialność i uprawnienia
Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić, by istotnym rolom przydzielono odpowiedzialność i uprawnienia oraz że
zakomunikowano je organizacji.
Najwyższe kierownictwo powinno przydzieli odpowiedzialność i uprawnienia w zakresie:
14
ISO 14001:2015 (E)
a) zapewnienia by system zarządzania środowiskowego spełniał wymagania niniejszej Normy Międzynarodowej;
b) przestawiania najwyższemu kierownictwu raportów z wyników systemu zarządzania środowiskowego, w tym
efektów działalności środowiskowej.
6 Planowanie
6.1 Działania dotyczące ryzyka i szans
6.1.1 Postanowienia ogólne
Organizacja powinna ustanowić wdrożyć i utrzymać proces(-y) niezbędne do spełnienia wymagań z rozdziałów od 6.1.1 do
6.1.4.
Przy planowaniu systemu zarządzania środowiskowego organizacja powinna uwzględnić:
a) kwestie, o których mowa w 4.1;
b) wymagania, o których mowa w 4.2;
c) zakres swojego systemu zarządzania środowiskowego
oraz określić ryzyka i szanse odnoszące się do jej aspektów środowiskowych (patrz 6.1.2), wiążących zobowiązań (patrz
6.1.3) oraz innych zagadnień i wymagań podanych w 4.1 i 4.2 które należy odnieść do:
- zapewnienia, że system zarzadzania środowiskowego jest zdolny do osiągnięcia zamierzonych wyników,
- zapobiegania lub zredukowania niepożądanych efektów, razem z możliwością oddziaływania zewnętrznych
warunków środowiskowych na organizację,
-- osiągnięcia ciągłego doskonalenia.
W ramach zakresu systemu zarządzania środowiskowego organizacja powinna określić potencjalne sytuacje wyjątkowe,
razem z tymi mogącymi mieć wpływ na środowisko.
Organizacja powinna utrzymać udokumentowaną informację o swoich:
- ryzykach i szansach, które należy uwzględnić,
-
procesach określonych jako niezbędne w rozdziałach od 6.1.1 do 6.1.4, w zakresie niezbędnym do
upewnienia się, że proces przeprowadzono zgodnie z planem.
6.1.2 Aspekty środowiskowe
W ramach zdefiniowanego zakresu systemu zarządzania środowiskowego organizacja powinna zidentyfikować aspekty
środowiskowe dla swoich działań, wyrobów i usług, które może kontrolować i na które może wpływać oraz związane z nimi
wpływy środowiskowe, przy uwzględnieniu ścieżki życia;
Przy określaniu aspektów środowiskowych, organizacja powinna wziąć pod uwagę:
a) zmiany, w tym planowany lub nowy rozwój oraz nowe lub zmodyfikowane działania, wyroby i usługi;
b)
warunki anormalne i dające się rozsądnie przewidzieć sytuacje awaryjne.
Organizacja powinna określić , przy zastosowaniu ustanowionych kryteriów, aspekty, które mają lub mogą mieć istotny
wpływ na środowisko, tj. istotne aspekty środowiskowe.
Organizacja powinna odpowiednio zakomunikować swoje istotne aspekty środowiskowe na poszczególnych szczeblach i
funkcjach organizacji.
Organizacja powinna utrzymywać udokumentowane informacje dot.:
-
aspektów środowiskowych i związanych z nimi wpływów na środowisko
kryteriów, przyjętych do określenia istotnych aspektów środowiskowych;
swoich znaczących aspektów środowiskowych.
UWAGA Istotne aspekty środowiskowe mogą skutkować ryzykiem i szansami, związanymi z niekorzystnymi wpływami środowiskowymi
(zagrożeniami) lub korzystnymi wpływami środowiskowymi (szansami).
6.1.3 Wiążące zobowiązania
Organizacja powinna:
a) zidentyfikować i mieć dostęp do wiążących zobowiązań, dotyczących jej aspektów środowiskowych;
15
ISO 14001:2015 (E)
b)
c)
określić, w jaki sposób te wiążące zobowiązania znajdują zastosowanie w organizacji;
wziąć pod uwagę wiążące zobowiązania podczas ustanawiania, wdrażania, utrzymania i ciągłego doskonalenia
swojego systemu zarządzania środowiskowego.
Organizacja powinna utrzymywać udokumentowane informacje dot. wiążącego zobowiązania.
UWAGA wiążące zobowiązania mogą skutkować potencjalnym ryzykami i szansami dla organizacji.
6.1.4 Planowanie działań
Organizacja powinna zaplanować:
a) podejmowanie działań dotyczących:
1) istotnych aspektów środowiskowych,
2) wiążących zobowiązań,
3) ryzyk i szans podanych w 6.1.1,
b) w jaki sposób:
1) zintegrować i wdrożyć działania w procesy systemu zarządzania środowiskowego (patrz 6.2, rozdział 7, rozdział 8 i
9.1) lub inne procesy biznesowe;
2) oceniać skuteczność tych działań (patrz 9.1).
podczas planowania wspomnianych działań, organizacja powinna rozważyć swoje możliwości techniczne oraz wymagania
finansowe, operacyjne i biznesowe.
6.2 Cele środowiskowe oraz planowanie ich osiągniecia
6.2.1 Cele środowiskowe
Organizacja powinna ustanowić cele środowiskowe dla istotnych funkcji i na istotnych szczeblach uwzględniając istotne
aspekty środowiskowe organizacji oraz powiązane wiążące zobowiązania jak również rozważyć ryzyka i szanse.
Cele środowiskowe powinny być:
a)
b)
c)
d)
e)
spójne z polityką środowiskową;
mierzalne (jeśli możliwe);
monitorowane;
zakomunikowane;
odpowiednio aktualizowane.
Organizacja powinna przechowywać udokumentowane informacje dotyczące celów środowiskowych.
6.2.2 Planowanie działań dla osiągnięcia celów środowiskowych
Przy planowaniu sposobu osiągnięcia celów środowiskowych, organizacja powinna ustalić:
a) co ma być zrealizowane;
b) jakie zasoby będą wymagane;
c) kto będzie odpowiedzialny;
d) kiedy zostanie zrealizowane;
e) jak zostaną ocenione wyniki, w tym wskaźniki monitorowania postępów w osiąganiu mierzalnych celów
środowiskowych (patrz: 9.1.1).
Organizacja powinna rozważyć, w jaki sposób działania zmierzające do osiągnięcia celów środowiskowych można
zintegrować z jej procesami biznesowymi.
7 Wsparcie
7.1 Zasoby
Organizacja powinna określić i zapewnić zasoby potrzebne do ustanowienia, wdrożenia,
utrzymywania i ciągłego doskonalenia systemu zarządzania środowiskowego.
7.2 Kompetencje
16
ISO 14001:2015 (E)
a)
b)
c)
d)
określić niezbędne kompetencje osoby(osób), wykonujących prace pod jej nadzorem, wpływające na wyniki
środowiskowe organizacji oraz na jej zdolność do spełnienia wiążących zobowiązań;
zapewnić kompetencje tych osób w oparciu o odpowiednie wykształcenie, szkolenie czy doświadczenie;
określić potrzeby szkoleniowe związane z jej aspektami środowiskowymi oraz systemem zarządzania
środowiskowego
gdzie wymagane, podejmować działania w celu uzyskania niezbędnych kompetencji oraz oceniać skuteczność
podjętych działań.
UWAGA wymagane działania mogą obejmować, przykładowo, szkolenie, mentoring czy oddelegowanie aktualnie zatrudnionych osób;
bądź zatrudnienie czy skorzystanie z usług kompetentnych osób.
Organizacja powinna przechowywać odpowiednie udokumentowane informacje, stanowiące dowód kompetencji.
7.3 Świadomość
Organizacja powinna zapewnić, że osoby wykonujące prace pod jej nadzorem są świadome:
a) polityki środowiskowej;
b) istotnych aspektów środowiskowych i związanych z nimi faktyczne lub potencjalne wpływami odnoszących się do
ich pracy;
c) swojego wkładu w skuteczność systemu zarzadzania środowiskowego, w tym korzyści wynikających ze
zwiększonych wyników środowiskowych;
d) konsekwencje nie spełnienia wymagań dotyczących systemu zarządzania środowiskowego, w tym wiążących
zobowiązań.
7.4 Komunikacja
Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymać proces(-y) niezbędny dla komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej, istotny
z punktu widzenia systemu zarządzania środowiskowego, w tym:
a) czego ma dotyczyć komunikacja;
b) kiedy komunikować;
c) komu komunikować;
d) jak komunikować.
Przy ustanawianiu procesu(-ów) komunikacji, organizacja powinna:
- uwzględnić swoje wiążące zobowiązania;
– zapewnić, by przekazywane informacje środowiskowe były spójne z systemem zarządzania środowiskowego oraz aby były
wiarygodne.
Organizacja powinna reagować na istotną korespondencję dotyczącą jej systemu zarządzania środowiskowego.
Organizacja powinna przechowywać udokumentowane informacje jako dowód swojej komunikacji, w stosownych
przypadkach.
7.4.2 Komunikacja wewnętrzna
a) komunikować wewnętrznie na poszczególnych szczeblach i funkcjach organizacji informację istotną dla systemu
zarządzania środowiskowego, w tym zmiany w systemie zarządzania środowiskowego, w stosownych sytuacjach;
systemu zarządzania środowiskowego, o ile dotyczy;
b) zapewnić, by jej proces komunikacji umożliwiał każdej osobie, wykonującej prace pod jej nadzorem, przyczynianie się do
ciągłego doskonalenia.
7.4.3 Komunikacja zewnętrzna
Organizacja powinna przekazywać na zewnątrz istotne informacje dotyczące systemu zarządzania środowiskowego, jak
określono w jej procesie komunikacji oraz wedle wymagań wiążących zobowiązań.
7.5 Udokumentowane informacje
System zarządzania środowiskowego organizacji powinien zawierać:
a) udokumentowane informacje, wymagane przez niniejszą Normę Międzynarodową;
b) udokumentowane informacje, określone przez organizację jako niezbędne do osiągnięcia skuteczności systemu
zarządzania środowiskowego.
17
ISO 14001:2015 (E)
UWAGA Zakres udokumentowanych informacji dot. systemu zarządzania środowiskowego może się różnić, zależnie od organizacji, ze
względu na:
- wielkość organizacji oraz rodzaj jej działań, procesów, wyrobów i usług;
- potrzeby wykazania spełnienia wiążących zobowiązań
- złożoność procesów i ich interakcji;
- kompetencje osób wykonujących pracę pod kontrolą organizacji.
7.5.2 Tworzenie i aktualizowanie
Przy tworzeniu i aktualizowaniu udokumentowanych informacji organizacja powinna zapewnić odpowiednią:
– identyfikację i opis (np. tytuł, data, autor, czy nr ref.);
- format (np. język, wersja oprogramowania, grafika) oraz nośnik (np. wersja papierowa, elektroniczna);
– przegląd i zatwierdzenie pod względem przydatności i adekwatności.
7.5.3 Nadzór nad udokumentowanymi informacjami
Udokumentowane informacje, wymagane przez system zarządzania środowiskowego oraz przez niniejszą Normę
Międzynarodową, powinny być nadzorowane, celem zapewnienia:
a) ich dostępności i przydatności, w wymaganym miejscu i czasie;
b) ich odpowiedniej ochrony (np. przed naruszeniem poufności, niewłaściwym wykorzystaniem czy utratą integralności).
W ramach nadzoru nad udokumentowanymi informacjami, organizacja powinna rozważyć następujące działania, jeśli są
wymagane:
– rozprowadzanie, dostęp, wyszukiwanie i wykorzystanie;
– przechowywanie i utrwalanie, w tym zachowanie czytelności;
– nadzór na zmianami (np. nadzór nad wersjami);
– zapisywanie i utylizowanie.
Udokumentowane informacje pochodzenia zewnętrznego, określone przez organizację jako niezbędne do planowania
i funkcjonowania systemu zarządzania środowiskowego, powinny zostać zidentyfikowane, w stosownych sytuacjach,
i nadzorowane.
UWAGA Dostęp może oznaczać decyzję w zakresie pozwolenia jedynie na wgląd w udokumentowane informacje lub
pozwolenie i uprawnienia do przeglądania i wprowadzania zmian w udokumentowanych informacjach.
8 Funkcjonowanie
8.1 Planowanie i sterowanie operacyjne
Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć, utrzymać i nadzorować procesy, niezbędne do spełnienia wymagań systemu
zarządzania środowiskowego oraz wdrożenia działań, określonych w 6.1 i 6.2, poprzez:
– ustanowienie kryteriów operacyjnych dla procesów;
– wdrożenie nadzoru procesów zgodnie z kryteriami operacyjnymi
UWAGA Środki nadzoru obejmują techniczne środki i procedury. Mogą być wdrażane zgodnie z hierarchią (np. eliminowanie,
zastępowanie, administracyjne) i mogą być stosowane pojedynczo lub łącznie.
Organizacja powinna nadzorować planowane zmiany i prowadzić przegląd konsekwencji niezamierzonych zmian,
podejmując działania, w celu łagodzenia niepożądanych skutków, w miarę potrzeb.
Organizacja powinna zapewnić nadzór nad procesami outsourcingowanymi lub mieć na nie wpływ. Rodzaj i zakres nadzoru
czy wywieranego wpływu w zakresie tych procesów powinien zostać zdefiniowany w ramach systemu zarządzania
środowiskowego.
Zgodnie z perspektywą ścieżki życia, organizacja powinna:
b) ustanowić środki nadzoru, w stosownych przypadkach, celem zapewnienia, że wymagania środowiskowe zostaną
uwzględnione w procesie projektowania i rozwoju wyrobu lub usługi z uwzględnieniem każdego etapu ścieżki życia;
18
ISO 14001:2015 (E)
a) określić wymagania środowiskowe w zakresie dostarczania wyrobów i świadczenia usług, w stosownych przypadkach;
c) zakomunikować istotne wymaganie(-a) środowiskowe zewnętrznym dostawcom, w tym wykonawcom;
d) uwzględnić potrzebę przekazania informacji dot. potencjalnych znaczących wpływów na środowisko związanych z
transportem lub dostawą, wykorzystaniem, postępowaniem po zakończeniu użytkowania oraz końcowym usunięciem
produktów i usług.
Organizacja powinna utrzymywać udokumentowane informacje, w zakresie niezbędnym do upewnienia się, iż procesy
zostały przeprowadzone zgodnie z planem.
8.2 Gotowość i reagowanie na awarie
Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymać procedurę(-y) niezbędne do przygotowania się oraz reagowania na
potencjalne sytuacje niebezpieczne określone w 6.1.1.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
przygotować odpowiedź poprzez zaplanowanie działań zapobiegających lub redukujących negatywne wpływy
środowiskowe wynikające z sytuacji niebezpiecznych;
reagować na zaistniałe sytuacje niebezpieczne i awarie;
podejmować działania celem zmniejszania konsekwencji sytuacji niebezpiecznych, odpowiednio do skali sytuacji
niebezpiecznej oraz do potencjalnego wpływu na środowisko;
okresowo sprawdzać zaplanowane działania reagujące, gdzie możliwe;
prowadzić okresowe przeglądy i, w miarę potrzeb, weryfikować procedurę, w szczególności po wystąpieniu awarii,
sytuacji niebezpiecznych czy prób
Zapewnić odpowiednią informację oraz szkolenia przygotowujące na wypadek sytuacji niebezpiecznych i
odpowiedzi, jeśli znajduje zastosowanie, dla istotnych szton zainteresowania, razem z osobami pracującymi pod
ich kontrolą.
Organizacja powinna utrzymywać udokumentowane informacje, w zakresie niezbędnym do upewnienia się, iż procesy
zostały przeprowadzone zgodnie z planem.
9 Ocena efektów działalności
9.1 Monitorowanie, pomiary, analiza i ocena
Organizacja powinna monitorować, mierzyć, analizować i oceniać wynik swojej działalności środowiskowej.
Organizacja powinna określić:
a)
b)
c)
d)
e)
co wymaga monitorowania i pomiarów;
metody monitorowania, pomiarów, analiz i oceny, w wymaganych przypadkach, aby zapewnić wiarygodne wyniki;
kryteria oceny efektów jej działalności środowiskowej, z wykorzystaniem odpowiednich wskaźników;
kiedy mają być prowadzone monitorowanie i pomiary;
kiedy wyniki monitorowania i pomiarów należy analizować i oceniać.
Organizacja powinna zapewnić, by korzystano ze skalibrowanych lub zweryfikowanych urządzeń do monitorowania,
poddawanych odpowiedniej konserwacji, w stosownych sytuacjach.
Organizacja powinna ocenić efekty swojej działalności środowiskowej oraz skuteczność systemu zarządzania
środowiskowego.
Organizacja powinna komunikować, zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie, istotne informacje dotyczące efektów swojej
działalności środowiskowej, zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie, zgodnie z ustaleniami procesu komunikacji oraz
wymogami wiążących zobowiązań.
Organizacja powinna przechowywać odpowiednie udokumentowane informacje jako dowód monitorowania, pomiarów,
analizy i oceny wyników.
19
ISO 14001:2015 (E)
9.1.2 Ocena zgodności
Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymać proces(-y) niezbędne do oceny spełnienia wiążących zobowiązań.
– określić częstotliwość prowadzenia oceny zgodności;
– oceniać dotrzymanie swoich zobowiązań i podejmować działania, w miarę potrzeb;
– utrzymywać wiedzę i zrozumienie dla statusu odnośnie dotrzymania
Organizacja powinna przechowywać udokumentowane informacje jako dowód wyniku(-ów) oceny dotrzymania zobowiązań.
9.2 Audit wewnętrzny
Organizacja powinna przeprowadzać audity wewnętrzne z zaplanowaną częstotliwością, aby uzyskać informacje, czy system
zarządzania środowiskowego:
a) jest zgodny z:
1) własnymi wymaganiami organizacji dot. systemu zarządzania środowiskowego;
2) wymaganiami niniejszej Normy Międzynarodowej;
b) został skutecznie wdrożony i utrzymany.
9.2.2 Programy auditu wewnętrznego
Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymywać program(-y) auditów wewnętrznych, łącznie z ich częstotliwością,
metodami, odpowiedzialnościami, wymaganiami planistycznymi i sprawozdawczością z auditów wewnętrznych.
Przy ustanawianiu programów dla audytów wewnętrznych, organizacja powinna rozważyć znaczenia środowiskowe danych
procesów, zmian wpływających na organizację i wyników poprzednich auditów.
a) zdefiniować kryteria auditu oraz zakres poszczególnych auditów;
b) wybrać auditorów i przeprowadzać audity, mając na celu zapewnienie obiektywizmu i bezstronności procesu
auditowania;
c) zapewnić, by wyniki auditów były przedstawiane odpowiedniemu kierownictwu.
Organizacja powinna przechowywać odpowiednie udokumentowane informacje jako dowód wdrożenia programów
auditów oraz wyników z auditu.
9.3 Przegląd zarządzania
Najwyższe kierownictwo powinno prowadzić przeglądy systemu zarządzania środowiskowego organizacji, z planowaną
częstotliwością, aby zapewnić jego stałą przydatność, adekwatność i skuteczność.
Przegląd zarządzania powinien uwzględnić:
a)
b)
c)
d)
status działań, wynikających z poprzedniego przeglądu zarządzania;
zmiany w:
1) kwestiach zewnętrznych i wewnętrznych, istotnych dla systemu zarządzania środowiskowego;
2) potrzebach i oczekiwaniach stron zainteresowania w tym wiążących zobowiązaniach;
3) istotnych aspektach środowiskowych;
4) ryzykach i szansach;
zakres w jakim osiągnięto cele środowiskowe;
informacje dotyczące efektów działalności środowiskowej organizacji, w tym trendy w zakresie:
1) – niezgodności i działań korygujących;
2) – wyników monitorowania i pomiarów;
3) – spełnienia wiążących zobowiązań;
4) – wyników auditów;
e) adekwatność zasobów;
f)
g)
istotne komunikaty od zewnętrznych stron zainteresowania, w tym reklamacji;
możliwości ciągłego doskonalenia;
Wyniki przeglądu zarządzania powinny obejmować:
-
wnioski w zakresie ciągłej przydatności, adekwatności i skuteczności systemu zarządzania środowiskowego;
decyzje związane z możliwościami ciągłego doskonalenia;
decyzje związane ze wszelkimi potrzebami zmian w systemie zarządzania środowiskowego, w tym zasobów;
działania, w miarę potrzeby, gdy cele środowiskowe nie zostały osiągnięte;
20
ISO 14001:2015 (E)
-
szanse do lepszego zintegrowania systemu zarządzania środowiskowego z innymi procesami biznesowymi, jeśli
zachodzi taka potrzeba
wszelkie konsekwencje dla strategicznego kierunku organizacji.
Organizacja powinna przechowywać udokumentowaną informację jako dowód dla wyników przeglądów zarządzania.
10 Doskonalenie
10.1 Postanowienia ogólne
Organizacja powinna określić szanse dla doskonalenia (patrz 9.1, 9.2 i 9.3) oraz wdrożyć niezbędne działania w celu
osiągnięcia zamierzonych wyników swojego systemu zarządzania środowiskowego.
10.2 Niezgodności i działania korygujące
W przypadku wystąpienia niezgodności organizacja powinna:
a) reagować na niezgodności oraz, jeśli wymagane:
- podjąć działania w celu kontroli i korekcji;
– zająć się konsekwencjami, w tym łagodzić niekorzystne wpływy środowiskowe;
b) ocenić potrzebę działania w celu wyeliminowania przyczyn niezgodności, by nie dopuścić do jej ponownego wystąpienia
gdzie indziej, poprzez:
1)
2)
3)
– przegląd niezgodności;
– ustalenie przyczyn niezgodności;
– ustalenie, czy podobne niezgodności wystąpiły lub potencjalnie mogłyby wystąpić;
c) wdrożenie wszelkich niezbędnych działań;
d) dokonać przeglądu skuteczności każdego podjętego działania korygującego;
e) wprowadzenie zmian w systemie zarządzania środowiskowego, w miarę potrzeby.
Działania korygujące powinny być odpowiednie do znaczenia wywołanych skutków przez niezgodność,
w tym wpływu(-ów) środowiskowych.
Organizacja powinna przechowywać odpowiednie udokumentowane informacje jako dowód:
– charakteru niezgodności oraz podjętych działań w jej następstwie;
– wyników wszelkich działań korygujących.
10.2 Ciągłe doskonalenie
Organizacja powinna stale doskonalić przydatność, adekwatność i skuteczność systemu zarządzania
środowiskowego, celem zwiększania efektów swojej działalności środowiskowej.
21
ISO 14001:2015 (E)
Załącznik A
(informacyjny)
Wytyczne dotyczące stosowania niniejszej Normy Międzynarodowej
A.1 Postanowienia ogólne
Wyjaśnienia zawarte w niniejszym załączniku
uniknięcia mają chronić przed błędną interpretacją wymagań niniejszej Normy Międzynarodowej. Chociaż podane informacje
odnoszą się do wymagań są z nimi spójne, nie mają na celu ich uzupełniać, usuwać czy zmieniać.
Wymagania niniejszej Normy Międzynarodowej należy analizować systematycznie i całościowo. Użytkownik nie powinien
interpretować poszczególnych zdań czy rozdziałów w oderwaniu od pozostałych zapisów Normy. Na przykład organizacja
musi rozumieć powiązania między zobowiązaniami swojej polityki środowiskowej a ustanowionymi wymaganiami w innych
rozdziałach.
Zarządzanie zmianami stanowi ważną część utrzymania systemu zarządzania środowiskowego, który to zapewnia, że
organizacja może sukcesywnie osiągać zamierzone wyniki dla swojego systemu zarządzania środowiskowego. Zarządzanie
zmianami uwzględniono w różnych wymaganiach niniejszej Normy Międzynarodowej, w tym:
- utrzymanie systemu zarządzania środowiskowego (patrz 4.4),
- aspekty środowiskowe (patrz 6.1.2),
- komunikacja wewnętrzna (patrz 7.4.2),
- działania operacyjne (patrz 8.1),
- program auditów wewnętrznych (patrz. 9.2.2),
oraz
- przegląd zarządzania (patrz 9.3).
Jako część zarządzania zmianami organizacja powinna uwzględnić zaplanowane i nieplanowane zmiany, aby zapewnić, że
nieprzewidziane skutki tych zmian nie będą miały negatywnego wpływu na zamierzone wyniki systemu zarządzania
środowiskowego. Przykłady zmian obejmują:
- zaplanowane zmiany wyrobów, procesów, działań operacyjnych, wyposażenia i urządzeń,
- zmiany personelu lub zewnętrznych dostawców, w tym zleceniobiorców,
- nowe informacje związane z aspektami środowiskowymi, efektami działań środowiskowych i powiązanych z nimi
technologiami,
- zmiany w wiążących zobowiązaniach.
A.2 Wyjaśnienie struktury i terminologii
Struktura rozdziałów i część terminologii niniejszej Normy Międzynarodowej została zmieniona w celu lepszego ujednolicenia
z innymi systemami zarządzania. Niniejsza Norma Międzynarodowa nie zamiera jednak nigdzie wymagania dla struktury
rozdziałów oraz terminologii, która ma być stosowana w dokumentacji organizacji odnoszącej się do systemu zarządzania
środowiskowego. Nie ma wymagania dla organizacji do zmiany pojęć używanych dotychczas na pojęcia stosowane przez
niniejszą Normę Międzynarodową. Organizacje mogą wybrać pojęcia najlepiej odpowiadające ich biznesowi np. „zapisy”,
„dokumentacja” lub „protokoły” niż „udokumentowana informacja”.
A.3 Wyjaśnienie pojęć
22
ISO 14001:2015 (E)
Dodatkowo do pojęć i definicję z rozdziału 3, poniżej zamieszczono wyjaśnienia do wybranych koncepcji w celu uniknięcia
nieporozumień.
-
W niniejszej Normie Międzynarodowej zastosowanie słowa „każdy” implikuje selekcje lub wybór.
Słów „odpowiednie” oraz „wymagane” nie należy stosować zamiennie. „odpowiednie” oznacza stosowne (dla, do)
oraz implikuje pewien stopień dowolności. „Wymagane” oznacza istotne i możliwe do zastosowania oraz implikuje
że jeśli coś może być wykonane, należy to zrobić.
Słowo „rozważyć” oznacza, że przemyślenie danego tematu jest konieczne, ale możliwe jest jego wykluczenie;
przy czym „wziąć pod uwagę” oznacza konieczność analizy tematu oraz brak możliwości jego wykluczenia.
„Ciągłe” określa trwanie przez pewien czas, ale z okresami przerw (przeciwnie do słowa „nieprzerwanie”, które
implikuje trwanie bez przerw). Dlatego określenie „ciągłe” stanowi właściwe słowo w połączeniu z doskonaleniem.
W niniejszej Normie Międzynarodowej słowo „efekt” stosuje się do opisania skutków zmian na organizację.
Wyrażenie „efekty działalności środowiskowej” wyraźnie odnosi się zmian środowiskowych.
Słowo „zapewnić” oznacza, że obowiązki można delegować, ale nie odpowiedzialność.
Niniejsza Norma Międzynarodowa używa określenia „strona zainteresowania”; pojęcie „interesariusz” stanowi
synonim, ponieważ wyraża to samo znaczenie.
Niniejsza Norma Międzynarodowa częściowo korzysta z nowej terminologii. Poniżej przedstawiono krótkie wyjaśnienia, aby
wesprzeć zarówno nowych użytkowników jak i użytkowników wcześniejszych wersji Normy Międzynarodowej.
-
-
-
-
Zwrot „wiążące zobowiązania” zastępuje wyrażenie „zobowiązania prawne i inne wymagania, którymi organizacja
jest zobowiązana”, który to był stosowany we wcześniejszych wydaniach niniejszej Normy Międzynarodowej.
Znaczenie nowego zwrotu nie różni się od tego z wcześniejszych wydań.
„Udokumentowana informacje” zastępuje rzeczownik „dokumentacja, „dokumenty” oraz „zapisy” stosowane we
wcześniejszych wersjach niniejszej Normy Międzynarodowej. Aby zróżnicować zastosowania ogólnego pojęcia
„udokumentowana informacja”, Norma Międzynarodowa obecnie używa sformułowania „utrzymanie
udokumentowanej informacji jako dowodu na…” jako pojęcia dla zapisów oraz „utrzymanie udokumentowanej
informacji” jako pojęcia określającego inną dokumentację niż zapisy. Poprzez wyrażenie „jako dowód na…” nie
implikuje się prawnego obowiązku przedłożenia dowodów; jedyną intencją jest zwrócenie uwagi na konieczność
utrzymania obiektywnych dowodów.
Wyrażenie „zewnętrzny dostawca” oznacza zewnętrzną organizację dostawcy (w tym zleceniobiorcę), który
zapewnia wyrób lub usługę.
Zmiana z „identyfikować/ ustalać” na „określać” służy dostosowaniu do ujednoliconej terminologii systemu
zarządzania. Słowo „ określać” implikuje proces poznawczy prowadzący do wiedzy. Znaczenie nie różni się od
poprzednich wydań.
Zwrot „zamierzone wyniki” oznacza to, co organizacja zamierza osiągnąć poprzez wdrożenie swojego systemu
zarządzania środowiskowego. Zamierzone minimalne wyniki zawierają doskonalenie efektów działalności
środowiskowej, spełnienie wiążących zobowiązań oraz osiągnięcie celów środowiskowych. Organizacje mogą
ustanawiać dodatkowe zamierzone wyniki dla swojego systemu zarządzania środowiskowego. Na przykład
organizacje może zgodnie z jej zobowiązaniem do ochrony środowiska ustanowić oczekiwany wynik dla działań na
rzecz zrównoważonego rozwoju.
Zwrot „osoba(-y) wykonujące pracę pod nadzorem organizacji” obejmuje osoby pracujące dla organizacji oraz te
pracujące w jej imieniu i za które organizacja ponosi odpowiedzialność, np. zleceniobiorcy. Zastępuje zwroty
„osoby pracujące dla niej lub w jej imieniu” oraz „osoby pracujące dla lub w imieniu organizacji”, które to były
stosowane w poprzedniej wersji niniejszej Normy Międzynarodowej. Znaczenie nowego zwrotu nie różni się od
tych z poprzednich wydań.
Pojęcie „cel” stosowane w poprzednich wydaniach niniejszej Normy Międzynarodowej zostało zastąpione
określeniem „cel środowiskowy”.
A.4 Kontekst organizacji
A.4.1 Zrozumienie organizacji i jej kontekstu
Zamysłem 4.1 jest zapewnienie podstawowego i konceptualnego zrozumienia ważnych tematów, które mogą zarówno
pozytywnie jak i negatywnie wpływać na sposób, w jaki dana organizacja zarządza swoimi zobowiązaniami środowiskowymi.
Kwestie odnoszą się do tematów istotnych dla organizacji, kwestii do rozpatrzenia i dyskusji lub do zmieniających się
okoliczności, wpływających na zdolność organizacji do osiągnięcia zamierzonych wyników, jakie ustaliła dla swojego
systemu zarządzania środowiskowego.
Przykłady wewnętrznych i zewnętrznych kwestii, które mogą być istotne dla kontekstu organizacji, obejmują:
a) warunki środowiskowe związane z klimatem, jakością powietrza, jakością wody, wykorzystaniem gleby, istniejącymi
zanieczyszczaniami, dostępnością zasobów naturalnych, bioróżnorodnością, mogące oddziaływać na cel organizacji lub być
pod wpływem jej aspektów środowiskowych;
23
ISO 14001:2015 (E)
b) zewnętrzny kontekst kulturowy, społeczny, polityczny, prawny, ustawowy, finansowy, technologiczny, gospodarczy,
przyrodniczy i konkurencyjny, w ujęciu międzynarodowym, krajowym, regionalnym czy lokalnym;
c) wewnętrzne właściwości czy uwarunkowania organizacji, takie jak jej działania, wyroby i usługi, kierunek strategiczny,
kultura i zdolności (np. ludzie, wiedza, procesy, systemy).
Zrozumienie kontekstu organizacji służy ustanowieniu, wdrożeniu, utrzymaniu i ciągłemu doskonaleniu jej systemu
zarządzania środowiskowego (patrz 4.4).
Wewnętrzne i zewnętrzne kwestie określone w 4.1 mogą powodować ryzyka i szanse dla organizacji lub systemu
zarządzania środowiskowego (patrz: 6.1.1 do 6.1.3).
Organizacja określa te, które należy rozpatrzeć i którymi należy zarządzać (patrz 6.1.4, 6.2, rozdział 7, rozdział 8 i 9.1).
A.4.2 Zrozumienie potrzeb i oczekiwań stron zainteresowania
Od organizacji oczekuje się ogólnego (tj. podstawowego, nie szczegółowego) zrozumienia wyrażonych potrzeb i oczekiwań
tych wewnętrznych i zewnętrznych stron zainteresowania, które zostały określone jako istotne. Organizacja rozważa zdobytą
wiedzę, aby określić, które z tych potrzeb i oczekiwań musi stosować lub zdecydowała się na stosowanie, tzn. swoje wiążące
zobowiązania (patrz 6.1.1).
W przypadku strony zainteresowania, postrzegającej siebie jako będącej pod wpływem decyzji czy działań organizacji,
związanych z efektami działalności środowiskowej, organizacja powinna rozważyć istotne potrzeby i oczekiwania, o których
została poinformowana lub które zostały ujawnione przez strony zainteresowania.
Wymagania stron zainteresowania nie koniecznie stanowią wymagania dla organizacji. Niektóre wymagania stron
zainteresowania odzwierciedlają obowiązkowe potrzeby i oczekiwania, jako, że wynikają z ustaw, przepisów, pozwoleń
i licencji urzędowych, czy nawet z orzeczeń sądowych. Organizacja może dobrowolnie postanowić przyjąć czy zastosować
wymagania stron zainteresowania (np. zawierając umowę lub przystępując do dobrowolnej inicjatywy). Po ich przyjęciu przez
organizację, stają się wymaganiami organizacji (np. wiążącymi zobowiązaniami) i są brane pod uwagę przy planowaniu dot.
systemu zarządzania środowiskowego (patrz: 4.4). Bardziej szczegółowa analizę wiążących zobowiązań przeprowadzono
w 6.1.3.
A.4.3 Określenie zakresu systemu zarządzania środowiskowego
Zakres systemu zarządzania środowiskowego ma na celu wyjaśnienie przestrzennych i organizacyjnych granic, którym
podlega system zarządzania środowiskowego, w szczególności, jeżeli organizacja stanowi część większej organizacji.
Organizacja ma swobodę i elastyczność w definiowaniu swoich granic. Może wybrać wdrożenie niniejszej Normy
Międzynarodowej w odniesieniu do całej organizacji bądź wyłącznie do wybranej(-ych) części organizacji, o ile najwyższe
kierownictwo tej (tych) części organizacji posiada uprawnienia do ustanowienia systemu zarządzania środowiskowego.
Przy określaniu zakresu wiarygodność systemu zarządzania środowiskowego będzie on zależał od wyboru granic
organizacyjnych. Organizacja rozważa stopień nadzoru czy wpływu, jaki może wywierać na działania, wyroby i usługi
z uwzględnieniem perspektywy ścieżki życia. Ustalanie zakresu nie powinno służyć do włączania działań, wyrobów, usług
czy obiektów, mających lub mogących mieć istotne aspekty środowiskowe, ani do unikania swoich wiążących zobowiązań.
Zakres powinien być faktyczny i odzwierciedlać działalność organizacji, objętą granicami systemu zarządzania
środowiskowego, tak aby nie wprowadzać w błąd zainteresowanych stron.
Gdy organizacja zapewni sobie zgodność z niniejszą Normą Międzynarodową, zakres jest udostępniany stronom
Zainteresowania.
A.4.4 System zarządzania środowiskowego
Organizacja zachowuje uprawnienia i odpowiedzialność do decydowania, w jaki sposób spełni wymagania niniejszej Nomy
Międzynarodowej, w tym odnośnie szczegółowości i zakresu w jakim:
a) ustanawia jeden lub więcej procesów, aby uzyskać pewność co do ich nadzoru, wykonania zgodnie z planem
i osiągnięcia zamierzonych wyników;
b) integruje wymagania systemu zarządzania środowiskowego z różnymi procesami biznesowymi, takimi jak
projektowanie i rozwój, zaopatrzenie, zasoby ludzkie, sprzedaż i marketing;
c) uwzględnia kwestie związane z kontekstem organizacji (patrz 4.1) w ramach swojego systemu zarządzania
środowiskowego.
Jeżeli niniejsza Norma Międzynarodowa jest wdrażana w ramach określonej(-ych) części organizacji, polityki, procedury
i udokumentowana informacja opracowane przez inne strony organizacji można wykorzystać na potrzeby spełnienia
wymagań niniejszej Normy Międzynarodowej, pod warunkiem, że mają one wymagane w danej(-ych) części organizacji.
A.5 Przywództwo
A.5.1 Przywództwo i zaangażowanie
Zaangażowanie i aktywne wsparcie, łącznie z zapewnieniem wystarczających zasobów ze strony najwyższego kierownictwa
organizacji, stanowią krytyczny czynnik sukcesu systemu zarządzania środowiskowego.
W celu wykazania przywództwa i zaangażowania istnieją szczególne obowiązki związane z systemem zarządzania
środowiskowego, w które najwyższe kierownictwo osobiście się angażuje lub które powinno być kierowane przez najwyższe
24
ISO 14001:2015 (E)
kierownictwo. Najwyższe kierownictwo może delegować obowiązki dla tych działań lub innych, ale pozostaje odpowiedzialne
za zapewnienie wykonania działań.
A.5.2 Polityka środowiskowa
Polityka środowiskowa stanowi zestaw zasad, przedstawionych jako zobowiązania, w których najwyższe kierownictwo
przedstawia zamiary organizacji do wspierania i doskonalenia swoich efektów działalności środowiskowej.
Polityka środowiskowa umożliwia organizacji ustalanie swoich celów środowiskowych (patrz 6.2), podejmowanie działań w
celu osiągnięcia zamierzonych wyników systemu zarządzania środowiskowego oraz osiągnięcie ciągłego doskonalenia
(patrz rozdział 10).
Trzy podstawowe zobowiązania polityki środowiskowej są przedłożone w niniejszej Normie Międzynarodowej
a)
b)
c)
ochronę środowiska,
spełnienie wiążących zobowiązań,
ciągłe doskonalenie systemu zarządzania środowiskowego w celu polepszenia efektów działalności
środowiskowej.
Te zobowiązania znajdują następnie odzwierciedlenie w procesach organizacji ustanowionych, aby sprostać wymaganiom
niniejszej Normy Międzynarodowej ii tym samym zapewnić solidny, wiarygodny i niezawodny systemu zarządzania
środowiskowego.
Zobowiązanie do ochrony środowiska ma na celu nie tylko zapobieganie niekorzystnym wpływom środowiskowym poprzez
zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska, ale również ochronę środowiska naturalnego przed szkodami i degradacją
wynikającą z działań, wyrobów i usług organizacji. Specyficzne zobowiązanie(-a), realizowane przez organizację, powinny
być odpowiednie do jej kontekstu i brać pod uwagę lokalne czy regionalne uwarunkowania środowiskowe. Zobowiązana te
mogą dotyczyć np. jakości wody, recyklingu czy jakości powietrza oraz zawierać zobowiązania, które odnoszą się do
łagodzenia zmian klimatu, ochrony bioróżnorodności i ekosystemów, oraz odbudową.
Chociaż wszystkie zobowiązania są istotne, niektóre strony zainteresowania są szczególnie zainteresowane zobowiązaniem
organizacji do spełnienia swoich wiążących zobowiązań, a w szczególności wymaganych wymagań prawnych. Niniejsza
Norma Międzynarodowa określa ilość wzajemnie powiązanych wymagań dotyczących danego zobowiązania. Obejmują one
konieczność do:
-
określenia wiążących zobowiązań;
zapewnienia, że działania operacyjne wykonywane są zgodnie z tymi wiążącymi zobowiązaniami;
oceny spełnienia wiążących zobowiązań;
korekcji niezgodności.
A.5.3 Role organizacyjne, odpowiedzialność, uprawnienia
Wszyscy zaangażowani w system zarządzania środowiskowego organizacji powinni jasno rozumieć swoje role,
odpowiedzialności i uprawnienia dla spełnienia wymagań niniejszej Normy Międzynarodowej i osiągnięcia zamierzonych
wyników.
Specyficzne role i odpowiedzialności określone w 5.3 mogą być przypisane jednej osobie, czasem określanych jako
„pełnomocnicy zarządu”, przydzielone pomiędzy kilka osób lub być przypisane do członka najwyższego kierownictwa.
A.6 Planowanie
A.6.1 Działania dotyczące ryzyk i szans
A.6.1.1 Postanowienia ogólne
Ogólnym celem procesów ustanowionych w 6.1.1 jest zapewnienie, że organizacja będzie w stanie osiągnąć zamierzone
cele swojego systemu zarzadzania środowiskowego, zapobiegać lub minimalizować niepożądane efekty oraz osiągnąć
ciągłe doskonalenie. Organizacja może zapewnić to poprzez określenie swoich ryzyk i szans, które należy rozważyć, jak
również poprzez planowanie działań ukierunkowanych na ryzyka i szanse. Ryzyka i szanse mogą odnosić się do aspektów
środowiskowych, wiążących zobowiązań, innych kwestii lub potrzeb i oczekiwań stron zainteresowania.
Aspekty środowiskowe (patrz 6.1.2) mogą tworzyć ryzyka i szanse związane z niekorzystnymi efektami działalności
środowiskowej, korzystnymi efektami działalności środowiskowej oraz innymi efektami na organizację. Ryzyka i szanse
ukierunkowane na aspekty środowiskowe mogą być określone jako część oceny znaczenia lub oddzielnie.
Wiążące zobowiązania (patrz 6.1.3) mogą tworzyć ryzyka i szanse takie jak niespełnienie wiążących zobowiązań (co może
zniszczyć reputację organizacji lub wynik działań prawnych) lub ich nadmierne spełnienie (co może polepszyć reputację
organizacji).
Organizacja może również posiadać ryzyka i szanse związane z innymi kwestiami, w tym warunkami środowiskowymi lub
potrzebami i oczekiwaniami stron zainteresowania, które mogą wpływać na zdolność organizacji do osiągnięcia
zamierzonych wyników przez swój system zarządzani środowiskowego, np.:
25
ISO 14001:2015 (E)
a)
b)
c)
d)
e)
zanieczyszczenie środowiska na skutek barier w wykształceniu lub zrozumieniu pośród pracowników, którzy nie
mogą zrozumieć lokalnych procedur pracy;
zwiększone podtopienia ze względu na zmiany klimatyczne, co może wpłynąć na teren organizacji;
brak dostępnych zasobów potrzebnych do utrzymania skutecznego systemu zarządzania środowiskowego ze
względu na uwarunkowania gospodarcze;
wprowadzenie nowych technologii finansowanych z państwowych dotacji, co może wpłynąć na poprawę jakości
powietrza;
brak wody podczas okresów suszy, co może wpłynąć na zdolność organizacji do posługiwania się sprzętem
przeznaczonym do kontroli emisji.
Sytuacje awaryjne są to nieplanowane, nieoczekiwane zdarzenia, które wymagają natychmiastowego zastosowania
szczególnych kompetencji, zasobów lub procesów, aby zapobiec lub zminimalizować ich faktyczne lub możliwe skutki.
Sytuacje awaryjne mogą skutkować negatywnymi efektami działalności środowiskowej lub innymi efektami oddziałującymi na
organizację. Przy określaniu możliwych sytuacji awaryjnych (np. pożar, wyciek chemikaliów, groźne warunki atmosferyczne)
organizacji powinna rozważyć:
- charakter zagrożenia na miejscu (np. łatwopalne płyny, zbiorniki magazynowe, sprężone gazy);
- najbardziej prawdopodobny rodzaj oraz skalę sytuacji awaryjnej;
- możliwość wystąpienia sytuacji awaryjnej na pobliskich obiektach (np. uprawa, droga, linia kolejowa).
Pomimo konieczności określenia i rozważenia ryzyk i szans, nie istnieje żadne wymaganie dla formalnego zarządzania
ryzykiem lub udokumentowanego procesu zarządzania ryzykiem. Wyłącznie od organizacji zależy, jaką wybierze metodę do
określenia swoich ryzyk i szans. Metoda może obejmować prosty, jakościowy proces lub pełną, ilościową ocenę, zależnie od
kontekstu w jakim funkcjonuje dana organizacja.
Zidentyfikowane ryzyka i szanse (patrz 6.1.1 do 6.1.3) stanowią dane wejściowe do planowania działań (patrz 6.1.4) oraz do
ustanowienia celów środowiskowych (patrz 6.2).
A.6.1.2 Znaczące aspekty środowiskowe
Organizacja określa swoje aspekty środowiskowe i związane z nimi wpływy, oraz określa te, które są istotne, a tym samym
powinny być rozważone w systemie zarządzania środowiskowego.
Zmiany w środowisku, zarówno niekorzystne, jak i korzystne, wynikające w całości lub częściowo z aspektów
środowiskowych, nazywamy wpływami środowiskowymi. Wpływ środowiskowy może występować lokalnie, regionalnie lub
w skali globalnej; może mieć też charakter bezpośredni, pośredni lub skumulowany. Powiazanie pomiędzy aspektami
środowiskowymi a wpływami środowiskowymi ma charakter przyczynowo skutkowy.
Przy identyfikowaniu aspektów środowiskowych organizacja powinna rozważyć perspektywę ścieżki życia. Nie wymaga to,
jedna, szczegółowej oceny ścieżki życia; wystarczy szczegółowe przemyślenie etapów ścieżki życia, które można
nadzorować lub na nie wpływać. Do typowych etapów ścieżki życia wyrobu (lub usługi) zaliczamy pozyskanie surowców,
projektowanie, produkcję, transport, użytkowanie oraz postępowanie po zakończeniu użytkowania i końcowa utylizacja.
Wymagane etapy ścieżki życia różnią się zależnie od działań, wyrobów czy usług.
Organizacja powinna zidentyfikować aspekty środowiskowe w ramach zakresu swojego systemu zarządzania
środowiskowego, uwzględniając dane wejściowe i wyjściowe (zarówno zamierzone jak i niezamierzone), związane z jej
aktualnymi oraz istotnymi przeszłymi działaniami, wyrobami i usługami; planowanymi czy nowymi opracowaniami; oraz
nowymi czy zmodyfikowanymi działaniami, wyrobami i usługami. Wykorzystana metoda powinna uwzględniać normalnie i
anormalne warunki operacyjne, warunki wyłączenia i uruchomienia, jak również rozsądnie przewidywalne sytuacje awaryjne
określone w 6.1.1. Należy zwrócić uwagę na wcześniejsze przejawy sytuacji awaryjnych. Więcej informacji dotyczących
aspektów środowiskowych jako części zarządzania zmianami patrz rozdział A.1.
Organizacja nie musi odrębnie rozważać każdego wyrobu, składnika czy surowca, żeby określić i ocenić swoje aspekty
środowiskowe; może swoje działania, wyroby i usługi połączyć w grupy lub skategoryzować, jeśli posiadają wspólne cechy.
Przy określaniu aspektów środowiskowych, organizacja powinna rozważyć:
a) emisje do powietrza;
b) uwolnienie do wody;
c) uwolnienie do gleby;
d) zużycie surowców i zasobów naturalnych;
e) zużycie energii;
f) emitowaną energię, np. ciepło, promieniowanie, wibracje (hałas) i światło
26
ISO 14001:2015 (E)
g) generowanie odpadów i/ lub produktów ubocznych;
h) wykorzystanie powierzchni.
Poza tymi aspektami środowiskowymi, które organizacja może nadzorować bezpośrednio, organizacja powinna też określić,
czy są aspekty środowiskowe, na które może wpływać. Zaliczamy do nich te, związane z wyrobami i usługami stosowanymi
przez organizację, a dostarczanymi z zewnątrz, jak również wyrobami i usługami, które ona sama dostarcza innym, w tym,
związanym z procesami outsourcingowanymi. W odniesieniu do wyrobów i usług, dostarczanych przez organizację osobom
trzecim, organizacja może mieć ograniczony wpływ na ich stosowanie i postępowanie po zakończeniu użytkowania. Jednak
w każdych okolicznościach to organizacja określa stopień nadzoru, jaki jest w stanie realizować, aspekty środowiskowe, na
które może wpływać oraz stopień, w jakim korzysta z takiej możliwości wpływu.
Należy rozważyć aspekty środowiskowe związane z działaniami, wyrobami i usługami organizacji, takie jak:
– projektowanie i rozwój jej obiektów, procesów, wyrobów i usług,
– pozyskiwanie surowców w tym ich wydobycie;
– procesy operacyjne i produkcyjne, w tym magazynowanie;
– eksploatacja i utrzymanie obiektów, aktywów organizacyjnych i infrastruktury;
– efekty działalności środowiskowej oraz praktyki zewnętrznych dostawców;
- dystrybucja wyrobów i realizacja usług, w tym pakowanie;
– magazynowanie, użytkowanie i postępowanie po zakończeniu użytkowania wyrobów;
– gospodarka odpadami, w tym ponowne użycie, renowacja, recykling oraz utylizacja.
Nie ma jednej metody określania istotnych aspektów środowiskowych. Jednakże metodę oraz kryteria należy stosować tak,
aby uzyskać spójne wyniki. Organizacja ustanawia kryteria dla określenia swoich istotnych aspektów środowiskowych.
Kryteria środowiskowe stanowią główne i minimalne kryteria do oceny aspektów środowiskowych. Kryteria mogą dotyczyć
aspektu środowiskowego (p. rodzaj, wielkość, częstotliwość) lub efektów działalności środowiskowej (np. skala, nasilenie,
czas trwania, ekspozycja), Może stosować także inne kryteria. Aspekt środowiskowy nie zaliczamy jako istotny, jeśli
wyłącznie uwzględnia kryteria środowiskowe. Może jednak osiągnąć lub przekroczyć wartość graniczną, która została
ustanowiona dla istotnych aspektów środowiskowych, jeśli zostaną wzięte pod uwagę inne kryteria. Te pozostałe kryteria
mogą uwzględniać kwestie organizacji, jak np. wymagania prawne lub dotyczące stron zainteresowania. Te pozostałe
kryteria nie są przeznaczone do nieoszacowywania aspektu, który ze już względu swój efekt działalności środowiskowej
należy zakwalifikować jako istotny.
Istotny aspekt środowiskowy może powodować jeden lub więcej istotnych efektów działalności środowiskowej, a tym samym
skutkować ryzykami ilub szansami, które należy rozważyć w celu zapewnienia organizacji osiągnięcia zamierzonych
wyników systemu zarządzania środowiskowego.
A.6.1.3 Wiążące zobowiązania
Organizacja określa szczegółowo wiążące zobowiązania zidentyfikowane w 4.2 które mają zastosowanie do jej aspektów
środowiskowych oraz w jaki sposób odnoszą się one do organizacji. Wiążące zobowiązania obejmują wymagania prawne,
których organizacja zobowiązana jest przestrzegać, i inne wymagania, na których spełnienie zdecydowała się.
Do wiążących zobowiązań prawnych związanych z aspektami środowiskowymi organizacji możemy zaliczyć, jeśli
wymagane:
a) wymagania instytucji państwowych lub innych istotnych urzędów;
b) międzynarodowe, krajowe i lokalne prawo oraz regulacje;
c) pozwolenia, licencje czy inne formy uprawnień;
d) rozporządzenia, regulaminy czy wytyczne, wydane przez ustawodawcę;
e) orzeczenia sądów czy trybunałów administracyjnych.
Wiążące zobowiązania obejmują również wymagania innych stron zainteresowania, związanych z jej systemem zarządzania
środowiskowego, które to organizacja musi wybrać i przyjąć. Zaliczamy do nich, jeśli wymagane:
- porozumienia z grupami społecznymi czy organizacjami pozarządowymi;
- porozumienia z urzędami państwowymi i klientami;
- wymagania organizacyjne;
- dobrowolne zasady czy kodeksy postępowania;
- dobrowolne oznakowanie czy deklaracje środowiskowe;
- obowiązki, wynikające z postanowień umownych z organizacją;
- odpowiednie normy organizacyjne i branżowe.
27
ISO 14001:2015 (E)
A.6.1.4 Planowanie działań
Organizacja planuje na nadrzędnym poziomie działania, które należy podjąć w ramach systemu zarządzania
środowiskowego, ukierunkowane na istotne aspekty środowiskowe, wiążące zobowiązania oraz ryzyka i szanse określone w
6.1.1, które stanowią dla organizacji priorytet do osiągnięcia zamierzonych wyników przez swój system zarządzania
środowiskowego.
Zaplanowane działania mogą obejmować ustanowienie celów środowiskowych (patrz 6.2) lub mogą być zintegrowane
z innymi procesami systemu zarządzania środowiskowego, zarówno pojedynczo jak i łącznie. Niektóre działania mogą być
opracowane w ramach innych systemów zarządzania, takich jak np. bezpieczeństwo i higiena pracy, ciągłość biznesu lub
inne procesy biznesowe odnoszące się do zarządzania ryzykiem, finansami lub personelem.
Przy rozważaniu swoich możliwości technologicznych organizacja powinna uwzględnić zastosowanie najlepszych,
dostępnych technik, jeśli są one gospodarczo do przyjęcia, opłacalne oraz ocenione jako odpowiednie. Nie zobowiązuje to
organizacji do stosowania metod rozrachunku kosztów środowiskowych.
A.6.2 Cele środowiskowe oraz planowanie ich osiągniecia
Cele środowiskowe mogą być ustanawiane przez najwyższe kierownictwo na poziomie strategicznym, taktycznym lub
operacyjnym. Poziom strategiczny obejmuje najwyższe szczeble organizacji oraz cele mające zastosowanie do całej
organizacji. Poziom taktyczny i operacyjny może obejmować cele dla poszczególnych działów czy funkcji w organizacji i
powinny być one kompatybilne z jej kierunkiem strategicznym.
Cele środowiskowe powinny być zakomunikowane personelowi pracującemu pod kontrolą organizacji oraz mogącemu
wpłynąć na osiągnięcie celów środowiskowych.
Wymaganie, aby “uwzględnić istotne aspekty środowiskowe” nie oznacza, że dla każdego istotnego aspektu
środowiskowego należy ustalić cel; jednakże przy ustanawianiu celów środowiskowych posiadają one wysoki priorytet.
“Spójne z polityką środowiskową” oznacza, że cele środowiskowe powinny być ogólnie spójne i zharmonizowane z
deklaracjami najwyższego kierownictwa zawartymi w polityce, w tym z zobowiązaniem do ciągłego doskonalenia.
Zostaną wybrane wskaźniki, aby ocenić stopień osiągnięcia mierzalnych celów środowiskowych. „Mierzalne” oznacza
możliwość zastosowania ilościowych lub jakościowych metod odnoszących się do ustalonych miar, w celu określenia, czy cel
środowiskowy został osiągnięty. Poprzez stwierdzenie „możliwe” dopuszcza się ewentualne sytuacje, w których zmierzenie
celu będzie niewykonalne. W takiej sytuacji ważne jest, aby organizacja mogła ustalić, czy dany cel środowiskowy został
osiągnięty czy też nie.
Więcej wytycznych odnośnie wskaźników środowiskowych można znaleźć w ISO 14031.
A.7 Wsparcie
A.7.1 Zasoby
Zasoby są niezbędne do efektywnego funkcjonowania i doskonalenia systemu zrządzania środowiskowego oraz do
doskonalenia efektów działalności środowiskowej. Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić, aby posiadający
odpowiedzialności w systemie zarządzania środowiskowego mieli wsparcie niezbędnych zasobów. Wewnętrzne zasoby
mogą być uzupełniane przez zewnętrznych dostawców.
Do zasobów zaliczamy zasoby ludzkie, zasoby naturalne, infrastrukturę, technologię oraz zasoby finansowe.
Zasoby ludzkie obejmują np. specjalistyczne umiejętności i wiedzę. Infrastruktura obejmuje np. budynki organizacji,
wyposażenie, podziemne zbiorniki i system drenaży.
A.7.2 Kompetencje
Wymaganie kompetencji niniejszej Normy Międzynarodowej odnosi się do osób wykonujących pracę pod kontrolą organizacji
oraz wpływających na jej efekty działalności środowiskowej, w tym osób:
a) których praca może potencjalnie powodować istotny wpływ na środowisko;
b) której przydzielono obowiązki w zakresie systemu zarządzania środowiskowego, w tym w zakresie:
1) identyfikacji i oceny wpływów na środowisko oraz wiążących zobowiązań;
2) przyczyniania się do osiągniecia celu środowiskowego;
3) reagowania na sytuacje awaryjne;
4) prowadzenia auditów wewnętrznych;
c) przeprowadzania oceny dotrzymania zobowiązań.
28
ISO 14001:2015 (E)
A.7.3 Świadomość
Świadomość polityki środowiskowej nie oznacza, że zobowiązania mają być wyuczone na pamięć a osoby wykonujące
działania pod nadzorem organizacji muszą posiadać egzemplarz udokumentowanej polityki środowiskowej. Osoby te
powinny być raczej świadome jej istnienia, celu oraz ich roli w osiąganiu zobowiązań, w tym jak ich praca może oddziaływać
na zdolność organizacji do spełnienia jej wiążących zobowiązań.
A.7.4 Komunikacja
Komunikacja umożliwia organizacji przekazywanie i uzyskiwanie informacji istotnych dla jej systemu zarządzania
środowiskowego, łącznie z informacją związaną z istotnymi aspektami środowiskowymi, efektami działalności
środowiskowej, wiążącymi zobowiązaniami oraz zaleceniami do ciągłego doskonalenia. Proces komunikacji postrzegany jest
jako proces dwustronny, przychodzący do i wychodzący z organizacji.
Przy ustanawianiu procesu komunikacji należ wziąć pod uwagę wewnętrzną strukturę organizacyjną w celu zapewnienia
komunikacji na najbardziej odpowiednich poziomach i funkcjach. Pojedyncze podejście może być adekwatne do spełnienia
potrzeb różnych stron zainteresowania, albo kilka podjeść może być koniecznych, aby sprostać specyficznym potrzebom
pojedynczych stron zainteresowania.
Informacje, otrzymane przez organizację, mogą zawierać zapytania zainteresowanych stron o szczegółowe informacje
związane z zarządzaniem jej aspektami środowiskowymi, jak również ogólne wrażenia czy poglądy, dotyczące sposobu
zarządzania nimi przez organizację. Te poglądy czy wrażenia mogą mieć charakter pozytywny lub negatywny. W tym drugim
przypadku (np. reklamacje), istotna jest szybka i klarowna odpowiedź przekazana przez organizację. Dalsza analiza tych
reklamacji może dostarczyć cennych informacji dot. wykrycia szans doskonalenia dla systemu zarządzania środowiskowego.
Komunikacja powinna być:
a) przejrzysta, tzn. tak by organizacja w otwarty sposób przedstawiała sposób, w jaki sposób doszło do tego, z czego
przedstawia relację;
b) odpowiednia, tak, aby informacje spełniały potrzeby istotnych stron zainteresowania, umożliwiając im udział;
c) zgodna z prawdą i nie wprowadzająca w błąd tych, którzy bazują na przekazywanych informacjach;
d) oparta na faktach, dokładna i rzetelna;
e) nie pomijająca istotnych informacji;
f) zrozumiała dla stron zainteresowania.
Informacje o komunikacji jako części zarządzania zmianami patrz rozdział A.1. Dodatkowe informacje dot. komunikacji patrz: ISO 14063.
A.7.5 Udokumentowane informacje
Organizacja powinna stworzyć i utrzymać udokumentowaną informacje w taki sposób, aby zapewnić odpowiedni, adekwatny
i skuteczny system zarządzania środowiskowego. Organizacja powinna skupić się przede wszystkim na skutecznym
wdrożeniu systemu zarządzania środowiskowego oraz na efektach działalności środowiskowej, a nie na kompleksowym
systemie nadzoru udokumentowanych informacji.
Dodatkowo do udokumentowanej informacji wymaganej w poszczególnych rozdziałach niniejszej Normy Międzynarodowej,
organizacja może zdecydować się na stworzenie dodatkowej udokumentowanej informacji dla celów przejrzystości,
odpowiedzialności, ciągłości, spójności, szkoleniowych lub ułatwienia auditów.
Udokumentowane informacje, pierwotnie utworzone na potrzeby inne niż system zarządzania środowiskowego, mogą zostać
wykorzystane. Udokumentowane informacje dot. systemu zarządzania środowiskowego mogą być zintegrowane z innymi
informacjami systemów zarządzania, wdrożonych w organizacji. Nie ma wymogu przyjęcia formy podręcznika.
A.8 Funkcjonowanie
A.8.1 Planowanie i sterowanie operacyjne
Rodzaje i stopnie sterowania operacyjnego zależą od charakteru działalności, ryzyk i szans, istotnych aspektów
środowiskowych, oraz wiążących zobowiązań. Organizacja może elastycznie wybrać metody sterowania operacyjnego,
pojedynczo lub w kombinacji, niezbędne do zapewnienia, by proces był skuteczny oraz osiągał zamierzone wyniki. Do takich
metod zaliczamy:
a) proces projektowania w sposób zapobiegający błędom oraz zapewniający spójne wyniki;
b) wykorzystanie technologii do sterowania procesami oraz zapobiegania niekorzystnym wynikom (tj., techniczne środki
sterowania);
c) korzystanie z kompetentnego personelu celem zapewnienia pożądanych wyników;
29
ISO 14001:2015 (E)
d) prowadzenie procesu w określony sposób;
e) monitorowanie lub pomiary procesu w celu sprawdzania wyników;
f) określenie wykorzystania i ilości potrzebnych udokumentowanych informacji.
Organizacja decyduje o zakresie nadzoru, potrzebnego w ramach jej własnych procesów biznesowych (np., procesu
zaopatrzenia), aby nadzorować czy wpływać na procesy outsourcingowane czy dostawców wyrobów i usług. Jej decyzja
powinna opierać się na czynnikach takich jak np.:
– wiedza, kompetencje i zasoby, w tym:
– kompetencje zewnętrznego dostawcy w zakresie spełniania wymagań systemu zarządzania środowiskowego
organizacji;
– kompetencje techniczne organizacji w zakresie definiowania odpowiednich środków sterowania czy oceny
adekwatności tych środków;
- znaczenie i potencjalny wpływ jaki wyrób i usługa będą miały na zdolność organizacji do osiągnięcia zamierzonych
wyników systemu zarządzania środowiskowego na;
– stopień, w jakim sterowanie procesem jest przekazywane;
– zdolność osiągania niezbędnego sterowania poprzez zastosowanie jej ogólnego procesu zaopatrzenia;
– dostępne możliwości doskonalenia.
W przypadku zlecenia na zewnątrz procesu lub dostarczania wyrobów i usług przez zewnętrznych dostawców, zdolność
organizacji do kontroli lub wpływania może przybierać różne formy od bezpośredniej kontroli do ograniczonej aż po brak
wpływu. W niektórych przypadkach outsourcingowany proces realizowany na terenie zakładu może podlegać bezpośredniej
kontroli organizacji; w innym przypadku zdolność organizacji do wpływania na proces zlecony na zewnątrz lub
zewnętrznemu dostawcy może być ograniczony.
Podczas określaniu rodzaju i zakresu sterowania operacyjnego związanego z zewnętrznymi dostawcami, w tym z
zleceniobiorcami, organizacja powinna rozważnych jeden lub więcej czynników, takich jak:
-
aspekty środowiskowe i związane z nimi efekty działalności środowiskowej;
ryzyka i szanse związane z produkcją wyrobów lub dostarczaniem usług;
wiążące zobowiązania organizacji.
Proces zlecony na zewnątrz to taki, który spełnia poniższe kryteria:
– znajduje się w zakresie systemu zarządzania środowiskowego;
jest istotny dla funkcjonowania organizacji;
- jest potrzebny systemowi zarządzania do osiągnięcia zamierzonego wyniku;
–odpowiedzialność za zgodność z wymaganiami spoczywa na organizacji;
– organizacja i zewnętrzny dostawca opierają się na relacji, w której proces jest postrzegany przez stronę zainteresowania
jakby był realizowany samodzielnie przez organizację.
Wymagania środowiskowe są to oczekiwania i potrzeby organizacji ukierunkowane na środowisko, które to zostały
ustanowione dla stron zainteresowania oraz zostały im zakomunikowane (np. wewnętrzna funkcja jak: zakupy, klient,
zewnętrzny dostawca).
Niektóre z istotnych efektów działalności organizacji na środowisko mogą wystąpić podczas transportu, dostawy,
użytkowania, postępowania na końcu ścieżki życia lub utylizacji produktów lub usług. Poprzez zapewnienie informacji
organizacja może potencjalnie zapobiec lub zmniejszyć niekorzystne efekty działalności środowiskowej podczas tych etapów
ścieżki życia.
A.8.2 Gotowość i reagowanie na awarie
W zakresie odpowiedzialności każdej organizacji znajduje się przygotowanie się na wypadek sytuacji awaryjnych oraz
reagowanie na nie w sposób odpowiedni dla szczególnej potrzeby. Więcej informacji dot. określenia sytuacji awaryjnych
patrz. A. 6.1.1.
Podczas planowania procesów gotowości i reagowania na awarie organizacja powinna rozważyć:
a) najbardziej odpowiednie metody reagowania na sytuacje awaryjne;
b) proces wewnętrznej i zewnętrznej komunikacji;
c) wymagane działania do zapobiegania i minimalizowania efektów działalności środowiskowej;
30
ISO 14001:2015 (E)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
działania minimalizowania i reagowania, które należy podjąć w różnych sytuacjach awaryjnych;
potrzebę oceny po sytuacji awaryjnej w celu określenia i wdrożenia działań korekcyjnych;
okresowe sprawdzanie zaplanowanych działań gotowości i reagowania na nagłe przypadki
szkolenie personelu z zakresu gotowości i reagowania na nagłe przypadki;
listę kluczowego personelu oraz służb pomocniczych razem danymi kontaktowymi (np. straż pożarna, służby
sprzątające po wycieku);
drogi ewakuacyjne i punkty zbiórek;
możliwość obustronnego wsparcia u sąsiednich organizacji.
A.9 Ocena efektów działalności
A.9.1 Monitorowanie, pomiary, analiza i ocena
A.9.1.1 Postanowienia ogólne
Przy ustanawianiu, co powinno być monitorowane i mierzone, organizacja powinna, poza postępami przy celach
środowiskowych, rozważyć istotne aspekty środowiskowe, wiążące zobowiązania oraz sterowanie operacyjne.
Metody wykorzystane przez organizację do monitorowania, pomiarów, analizy i oceny powinny być określone w systemie
zarządzania środowiskowego, w celu zapewnienia, aby:
a)
b)
c)
moment monitorowania i pomiaru był skoordynowany z potrzebą analizy i oceną wyników;
wyniki monitorowania i pomiarów były wiarygodne, odtwarzalne i identyfikowalne;
analiza i ocena były wiarygodne i powtarzalne, aby umożliwić organizacji raportowanie trendów.
Wyniki z analizy oraz ocena efektów działalności środowiskowej powinny być raportowane do osób powiadających
odpowiedzialności i uprawnienia do podjęcia stosownych działań.
Dalsze informacje do oceny efektów działalności środowiskowej w ISO 14031.
A.9.1.2 Ocena zgodności
Częstotliwość i terminy oceny zgodności mogą się różnić, zależnie od znaczenia wymagania, zmienności warunków
operacyjnych, zmian w wiążących zobowiązaniach oraz poprzednich efektów działań organizacji.
Organizacja może zastosować wiele metod w celu utrzymania swojej wiedzy i zrozumienia w zakresie swojego statusu
zgodności, mimo to wszystkie wiążące zobowiązania musza być regularnie oceniane.
W przypadku, gdy wyniki wskazują na nie spełnienie przez organizację wymagań prawnych, powinna ona określić i wdrożyć
działania niezbędne do uzyskania zgodności. Może to wymagać komunikacji z organem nadzorującym oraz ustaleń w
zakresie postępowania w celu ponownego uzyskania zgodności z wymaganiami prawnymi.
Po zawarciu takiego porozumienia, staje się ono wiążącym zobowiązaniem.
Brak zgodności nie musi koniecznie osiągnąć poziomu niezgodności, jeżeli, przykładowo, został zidentyfikowany i
skorygowany w ramach procesów systemu zarządzania środowiskowego. Niezgodności odnoszące się do niedotrzymania
zobowiązań muszą być skorygowane, nawet jeżeli niezgodności te nie skutkowały faktycznym niespełnieniem wymagań
prawnych.
A.9.2 Audit wewnętrzny
Auditorzy powinni być, w miarę możliwości, niezależni od auditowanych przez nich czynności, oraz w każdym przypadku
działać w sposób pozbawiony stronniczości czy konfliktu interesów.
Niezgodności stwierdzone podczas auditów wewnętrznych są przedmiotem odpowiednich działań korygujących.
Biorąc pod uwagę wyniki wcześniejszych auditów, organizacja powinna uwzględnić:
a)
b)
poprzednio stwierdzone niezgodności oraz skuteczność podjętych działań;
wyniki wewnętrznych i zewnętrznych auditów.
Dodatkowe informacje dotyczące ustanawiania programu auditów wewnętrznych, prowadzenia auditów systemów
zarządzania środowiskowego oraz oceny kompetencji auditorów przedstawiono w ISO 19011.
Informacje o programach auditów wewnętrznych jako części zarządzania zmianami patrz rozdział A.1.
A.9.3 Przegląd zarządzania
Przegląd zarządzania powinien dać pogląd na całość; nie musi być wyczerpującym przeglądem szczegółowych informacji.
31
ISO 14001:2015 (E)
Zagadnienia przeglądu zarządzania nie muszą być rozważane jednocześnie; przegląd zarządzania może być prowadzony
przez pewien czasu i może stanowić część regularnych działań zarządu, takich jak spotkania zarządu czy kierownictwa; nie
musi stanowić oddzielnej czynności.
Istotne reklamacje otrzymane od stron zainteresowania będą poddane przeglądowi przez najwyższe kierownictwu w celu
ustalenia możliwości doskonalenia.
Informacje o przeglądzie zarządzania jako części zarządzania zmianami patrz rozdział A.1.
„Stosowność” odnosi się do dostosowania systemu zarządzania środowiskowego do organizacji, jej sterowania
operacyjnemu, kultury i systemów biznesowych.
„Adekwatność” odnosi się do spełnienia lub niespełnienia wymagań niniejszej Normy Międzynarodowej oraz odpowiedniego
wdrożenia.
„Skuteczność” odnosi się do stopnia osiągnięcia zamierzonych wyników.
A.10 Doskonalenie
A10.1 Postanowienia ogólne
Przy podejmowaniu działań doskonalących organizacja powinna rozważyć wyniki z analizy i oceny efektów działalności
środowiskowej, oceny zgodności, wewnętrznych auditów oraz przeglądu zarządzania.
Przykłady doskonalenia obejmują działania korygujące, ciągłe doskonalenie, przełomowe zmiany, innowacje oraz
reorganizację.
A.10.2 Niezgodności i działania korygujące
Jednym z kluczowych celów systemu zarządzania środowiskowego jest działanie jako narzędzie zapobiegawcze. Koncepcja
działań zapobiegawczych została ujęta w 4.1 „Zrozumienie organizacji i jej kontekstu” oraz 6.1 „Działania dotyczące ryzyka i
możliwości”.
A.10.2 Ciągłe doskonalenie
Tempo, stopień i ramy czasowe działań wspierających ciągłe doskonalenie są ustalane przez organizację. Efekty
działalności środowiskowej mogą być zwiększone poprzez pełne zastosowanie systemu zarządzania środowiskowego lub
poprzez ulepszenie jednego lub więcej jego elementów.
32
ISO 14001:2015 (E)
Załącznik B
(informacyjny)
Powiązanie między ISO 14001: 2015 oraz ISO 14001:2004
Tablica B.1 przedstawia powiązania między niniejszym wydaniem Normy Międzynarodowej (ISO 14001:2015) a
wcześniejszą wersją (ISO 14001:2004).
Tablica B.1 — Powiązania między ISO 14001: 2015 oraz ISO 14001:2004
ISO 14001:2015
Wprowadzenie
Zakres normy
Powołania normatywne
Pojęcia i definicje
Kontekst organizacji (tylko tytuł)
Zrozumienie organizacji i jej kontekstu
Zrozumienie potrzeb i oczekiwań stron
zainteresowania
Ustalenie zakresu systemu zarządzania
środowiskowego
System zarządzania środowiskowego
Przywództwo (tylko tytuł)
Przywództwo i zaangażowanie
Polityka środowiskowa
Role organizacyjne, odpowiedzialność i
uprawnienia
Planowanie (tylko tytuł)
Działania dotyczące ryzyka i szans (tylko tytuł)
Postanowienia ogólne
Aspekty środowiskowe
Wiążące zobowiązania
Planowanie działań
Cele środowiskowe oraz planowanie ich
osiągnięcia (tylko tytuł)
Cele środowiskowe
Planowanie działań w zakresie osiągnięcia
celów środowiskowych
Wsparcie (tylko tytuł)
Zasoby
Kompetencje
Świadomość
Komunikacja (tylko tytuł)
Komunikacja wewnętrzna
Komunikacja zewnętrzna
Udokumentowane informacje (tylko tytuł)
1
2
3
4
ISO 14001:2004
Wprowadzenie
1
Zakres normy
2
Powołania normatywne
3
Pojęcia i definicje
4
Wymagania dotyczące systemu zarządzania
środowiskowego
4.1
.
Wymagania ogólne
4.2
4.4.1
Polityka środowiskowa
Zasoby, role, odpowiedzialność i uprawnienia
4.3
Planowanie (tylko tytuł)
4.3.1
4.3.2
Aspekty środowiskowe
Wymagania prawne i inne
4.1
4.2
4.3
4.4
5
5.1
5.2
5.3
6
6.1
6.1.1
6.1.2
6.1.3
6.1.4
6.2
6.2.1
6.2.2
7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.4.1
7.4.2
7.4.3
7.5
Cele, zadania i program(-y)
4.3.3
Cele, zadania i program(-y)
4.4
4.4.1
Wdrażanie i funkcjonowanie (tylko tytuł)
Zasoby, role, odpowiedzialność i uprawnienia
Kompetencje, szkolenie i świadomość
4.4.2
4.4.3
Komunikacja
4.4.4
Dokumentacja
33
ISO 14001:2015 (E)
Tablica B.1 — Powiązania między ISO 14001: 2015 oraz ISO 14001:2004
ISO 14001:2015
ISO 14001:2004
Postanowienia ogólne (tylko tytuł)
7.5.1
4.4.4
Dokumentacja
Tworzenie i aktualizowanie
7.5.2
4.4.5
Nadzór nad dokumentacją
4.5.4
Nadzór nad zapisami
Nadzór nad udokumentowanymi informacjami 7.5.3
4.4.5
Nadzór nad dokumentacją
4.5.4
Nadzór nad zapisami
Funkcjonowanie (tylko tytuł)
8
4.4
Wdrażanie i funkcjonowanie (tylko tytuł)
Planowanie i sterowanie operacyjne
8.1
4.4.6
Sterowanie operacyjne
Gotowość i reagowanie na awarie
8.2
4.4.7
Gotowość i reagowanie na awarie
Ocena efektów działalności (tylko tytuł)
9
4.5
Sprawdzanie (tylko tytuł)
Monitorowanie, pomiary, analiza i ocena
9.1
4.5.1.
Monitorowanie i pomiary
(tylko tytuł)
9.1.1
Ocena zgodności
9.1.2
4.5.2
Ocena zgodności
Audit wewnętrzny
9.2
9.2.1
4.5.5
Audit wewnętrzny
Wewnętrzny program auditów
9.2.2
Przegląd zarządzania
9.3
4.6
Przegląd zarządzania
Doskonalenie (tylko tytuł)
10
10.1
Niezgodności i działania korygujące
10.2
4.5.3
Niezgodności, działania korygujące i
zapobiegawcze
Ciągłe doskonalenie
10.3
Wytyczne dotyczące stosowania niniejszej
Załącznik
Załącznik Wytyczne dotyczące stosowania niniejszej
Normy Międzynarodowej
A
A
Normy Międzynarodowej
Powiązania między ISO 14001: 2015 oraz
Załącznik
ISO 14001:2004
B
Załącznik Powiązania między ISO 14001: 2015 oraz
B
ISO 14001:2004
Bibliografia
Bibliografia
Alfabetyczny wykaz terminów
34
ISO 14001:2015 (E)
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
ISO 14004, Systemy zarządzania środowiskowego— Ogólne wytyczne, dotyczące zasad, systemów i
technik wspomagających
ISO 14006, Environmental management systems — Guidelines for incorporating ecodesign
ISO 14031, Zarządzanie środowiskowe— Ocena efektów działalności środowiskowej — Wytyczne
ISO 14044, Zarządzanie środowiskowe— Ocena cyklu życia — Wymagania i wytyczne
ISO 14063, Zarządzanie środowiskowe— Komunikacja środowiskowa — Wytyczne i przykłady
ISO 19011, Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania
ISO 31000, Zarządzanie ryzykiem- zasady i wytyczne
ISO 50001, System Zarządzania Efektywnością Energetyczną - Wymagania i zalecenia użytkowania
ISO/IEC Guide 73, Zarządzanie Ryzykiem. Terminologia
35
ISO 14001:2015 (E)
Alfabetyczny wykaz terminów
aspekt środowiskowy 3.2.2
audit 3.4.1
cel 3.2.5
cel środowiskowy 3.2.6
ciągłe doskonalenie 3.4.5
działanie korygujące 3.4.4
efekty działalności środowiskowej 3.4.11
efekty działania 3.4.10
kompetencje 3.3.1
monitorowanie 3.4.8
najwyższe kierownictwo 3.1.5
niezgodność 3.4.3
organizacja 3.1.4
outsourcingować (czasownik) 3.3.4
polityka środowiskowa 3.1.3
pomiary 3.4.9
proces 3.3.5
ryzyka i szanse 3.2.11
ryzyko 3.2.10
skuteczność 3.4.6
strona zainteresowania 3.1.6
system zarządzania 3.1.1
system zarządzania środowiskowego 3.1.2
ścieżka życia 3.3.3
środowisko 3.2.1
udokumentowane informacje 3.3.2
uwarunkowanie środowiskowe 3.2.3
wiążące zobowiązania 3.2.9
wpływ na środowisko 3.2.4
wskaźnik 3.4.7
wymagania prawne i inne wymagania (dopuszczalny termin dla „wiążących zobowiązań”)
3.2.9
wymaganie 3.2.8
zapobieganie zanieczyszczeniom 3.2.7
zgodność 3.4.2
36

ISO 14001_2015_PL

Transkrypt

Podobne dokumenty

SZKOLENIE Audytor wewnętrzny systemu zarządzania

Seminarium ISO 14001 w Raciborzu

Zaproszenie na szkolenie ISO 14001 Warszawa 16_04_2015

ZAPRASZAMY NA BEZPŁATNE SZKOLENIE!

Certyfikat ISO14001

Pobierz streszczenie

greaseway alx 42 - Eko-oil