Obrazek wycinany w drewnie Biskupińska osiemnastka

Drzeworyt przez tysiące
lat służył dekoracji tkanin.
Momentem przełomowym
w jego historii było rozpoczęcie samodzielnej produkcji papieru w Europie
w XIII w. Wkrótce odbitki
na papierze zyskały ogromną popularność, były narzędziem rozgłosu w przestrzeni publicznej, przedstawiając zarówno postaci świętych, jak obrazki służące
walce politycznej, satyryczne, o charakterze współczesnych memów, jak porównuje je Tadeusz Grajpel w opowieści skierowanej do tłumnie oblegających jego stanowisko wycieczek. Fenomen
drzeworytu polegał głównie na możliwości masowej
produkcji. Jego szeroka popularność doprowadziła do
tego, że duchowni zaczęli
potępiać drzeworytnictwo,
ze względu na to, że nieraz
ci sami mistrzowie, którzy
przyczyniali się do tworzenia przedstawień religijnych
do ksiąg liturgicznych, dorabiali sobie drukując w dużej
ilości także wróżby i karty
do gry po karczmach, plamiąc się grzechem.
Wynalazek Gutenberga
wprowadził kolejne zmiany
Obrazek wycinany w drewnie
Obok pieczęci i prasy Gutenberga na stanowisku nr 21 Tadeusz Grajpel prezentuje swój warsztat drzeworytniczy. Każdego dnia o 1200 opowiada i pokazuje, jak zdobiono tkaniny i tworzono ilustracje.
do drzeworytnictwa i umożliwił drukowanie książek razem z ilustracjami. W ten
sposób wydajność produkcji w porównaniu do czasów
sprzed 1450 r. wzrosła wielokrotnie. Podobno efekty
pracy w ciągu roku pisania i zdobienia manuskryptu
były równe efektom jednego dnia pracy przy drukowaniu książki z drzeworytami.
Technika rozwija się korzystając wciąż z wcześniejszych
wynalazków - nawet dwudziestowieczne maszyny fabryczne do drukowania tkanin miały w środku klocki drzeworytnicze.
Aby stworzyć drzeworyt potrzebna jest deska drewniany klocek, na który
nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy nożyków
wycina się tło, które na odbitce będzie białe, pozostawione wypukłe miejsca odbiją się na materiale. Klocek pokrywa się farbą drukarską za pomocą tzw. „pie-
ska” lub wałka (od końca
XVI w.) i odbija na papierze, mocno dociskając papier do klocka drugim „pieskiem”, bez farby.
Najprostszą czarną farbę
drukarską wyrabiano z sadzy i pokostu powstałego
z oleju lnianego. Konieczne było wytworzenie farby,
którą można było drukować
arkusze obustronnie. W połowie XV w., razem z wynalazkiem czcionki ruchomej, Jan Gutenberg opracował nową technikę - farbę robiono z pokostu, tłustej sadzy powstałej w wyniku palenia drewna z żywicą przy niepełnym dostępie powietrza i z impregnatu
utrwalającego barwnik, którym było np. białko kurze
i mocz ludzki. Tak powstała tłusta farba była wodoodporna, nie spływała z metalowego składu drukarskiego i nie przebijała na drugą
stronę arkusza. Po zadrukowaniu z jednej strony, gdy
Tadeusz Grajpel nakłada farbę na klocek drewna z wyciętym obrazkiem.
Wykorzystuje w tym celu narzędzie zwane „pieskiem”. fot. Teresa Kowalska
farba wyschła trzeba było
zmoczyć go przed drukowaniem z drugiej strony.
Gotowy wzór odbija się
zawsze na wilgotnym czerpanym papierze, bardzo wytrzymałym, wytworzonym
specjalnie z włókien roślinnych i z bawełnianych szmat
po starej odzieży. W średniowieczu bardzo oszczędzano tkaniny, ponieważ istniał ogromny problem z pozyskaniem surowców na papier.
Kącik drzeworytniczy zapełniony jest odbitkami historycznych drzeworytów
i druków dokumentów oraz
około stu sześćdziesięcioma gotowymi do odbitki
klockami drzeworytniczymi
wykonanymi przez Tadeusza
Grajpela. Wśród nich rozpoznać można reprinty najważniejszych dokumentów znanych z historii i nabyć np.
Dagome Iudex.
TERESA
KOWALSKA
Zespół Comhlan występuje w Biskupinie po raz
osiemnasty. Ta wyjątkowa
rocznica okazuje się rów- Na głównej scenie każdego dnia odbywają się dwa występy zesponież początkiem biskupiń- łu „Comhlan” - od godziny 1100 do 1130 wykonawcy prezentują układy
skiej kariery trzech tan00
zaczynają pląsy w rytm nowoczesnej muzyki irlandzcerek - Katarzyny Reszki, szkockie, a o 16
Darii Sobolewskiej i Ewy kiej, ukoronowane warsztatami tanecznymi dla publiczności.
Ilnieckiej. Tegoroczny Festyn odwiedziło tuzin tan- składu zespołu przy każ- trzeb. Przed występami durze wojskowym i wyso- najpopularniejszych tańców
cerzy. Tancerki umawiają dym układzie i wymienia- często zmieniają kostiumy, kich skarpet. Do pełnego Comhlan wykonuje rówsię za każdym razem co do ją się w zależności od po- żeby dokładnie wcielić się wyposażenia męskiego bra- nież choreografie własnew klimat odtwarzanych tań- kuje ze względów kultu- go autorstwa. Uczestniczy
Artur Bokła pracuje w kuchni w osa- ców. Układy nizinne wy- rowych tylko podwiązek także w zawodach międzydzie neolitycznej na stanowisku nr magają długiej, białej suk- i sporranu, czyli małej skó- narodowych, a w tym roku
47. Pilnuje paleniska i przeprowa- ni balowej, białej bluzki rzanej torebki przyczepia- wziął udział w toruńskim
dza pokazy pradziejowych metod
i pladie, czyli pasu mate- nej do paska. Członkinie festiwalu Celtycki gotyk.
rozpalania ognia. Na zdjęciu
dmucha w rozżarzone wcześniej riału zawiązywanego z tyłu zespołu Comhlan po każ- Wszystkie uczestniczki Feza pomocą łuku ogniowego tro- ubrania, pasującego kolory- dym tańcu krótko o nim stynu podkreślają, że wyciny, aby rozniecić ogień. stycznie do stroju mężczy- opowiadają, dodając także jazd do Biskupina jest dla
fot. Teresa Kowalska zny, z którym kobieta przy- kilka informacji o kultu- nich bardzo ważny, między
szła na tańce, a strój tanecz- rze szkockiej. Starają się jak innymi dlatego, że na półny Szkotek z gór jest bar- najwierniej oddać atmosfe- wyspie mają stałych fanów,
dzo podobny do męskie- rę tradycyjnych balów, któ- którzy co roku obserwują
go - składa się z kiltu, ka- re odbywają się w okolicach je na scenie.
MIŁKA KSIĘSKA
mizelki bazowanej na mun- Edynburga do dziś. Oprócz
Biskupińska osiemnastka