WIERSZE WYBRANE

Andrzej Kanclerz
WIERSZE WYBRANE
Tarnowskie Góry 2006
Wiersze wybrane
wybór autora
Selected Poems
Anna Chromik-Krzykawska
Ausgewählte Gedichte
Hans-Peter Schwaberlein
Vảlogatott versei
Lilla Dénes
copyright © Andrzej Kanclerz, 2006.
e-mail: [email protected]
www.andrzejkanclerz.prv.pl
opracowanie graficzne: Magdalena Kędzierska
ISBN 83–924291–1–7
wydawca:
ZIELBA ART STUDIO
druk:
DRUKPOL s.c.
ul. Kochanowskiego 27
42-600 Tarnowskie Góry
Wszelkie prawa zastrzeżone
ZŁOTA LEGENDA
Święty Jerzy zabija kolejnego smoka,
włócznią przebija kark.
nieustraszony koń miażdży kopytami smoczy łeb.
Potwór broczy inkaustem, w końcu
zdycha waląc ogonem o ziemię.
Święty Jerzy z dużą wprawą zdejmuje ze smoka skórę,
odcina ozór
(tubylcy uważają go za przysmak),
wyrywa obcęgami zęby
zaszywa je skrzętnie w lnianym woreczku.
Smocze zęby nie powinny upaść w zaoraną ziemię .
Skórę ładuje na muły.
To już szósta tego sezonu.
Na wiosnę sprzeda je wszystkie w faktorii
6
The Golden Legend
Saint George is killing another dragon,
thrusting a spear into its neck.
A fearless horse is crushing the dragon’s head under its hooves
The monster is bleeding ink and finally
dying thumping its tail against the ground
Saint George is skillfully skinning the dragon,
cutting off the tongue
(the natives find it delicious)
pulling out the teeth with pliers
and carefully sealing them in a linen sack.
Dragon’s teeth should not fall on plowed soil.
The skin is then loaded on mules’ backs.
It’s the sixth one this season.
In the spring he’ll sell them all in a manufacture.
7
Goldene Legende
Der heilige Georg tötet den nächsten Drachen,
durchbohrt ihm den Hals mit einer Lanze.
Das tapfere Pferd zerstampft das Drachenhaupt mit seinem Huf.
Tintenblut fließt aus dem Ungeheuer, bis es,
schwanzschlagend, verendet.
Geschickt zieht der heilige Georg die Haut des Drachens ab,
schneidet die Zunge heraus
(ein Leckerbissen für die Hiesigen),
reißt die Zähne aus mit einer Zange,
sorgfältig näht er sie in einen Leinenbeutel ein.
Drachenzähne dürfen nicht auf den gepflügten Acker fallen.
Er verlädt die Haut auf Maultiere.
Es ist die sechste der Saison.
Im Frühjahr wird er alle verkaufen, an eine Faktorei.
8
Arany Legenda
Szent György még egy sárkányt megöl,
lándzsával átszúrja a tarkóját.
Rettenthetetlen lova patái tapossák a sárkány fejét.
A szörny vért fújtat, majd végül
kimúlik, földhöz vágva farkát.
Szent György gyakorlott mozdulattal veszi le a sárkány bőrét,
kivágja a nyelvét
(a bennszülöttek ínyencségnek tartják),
fogóval kihúzza a fogait,
szorgosan bevarrja őket egy lenvászon zsákba.
Sárkányfogak nem eshetnek megművelt földbe.
A bőrét az öszvérekre rakja.
Ez már a hatodik ebben az évben.
Tavaszra eladja mindegyiket a Telepen.
9
SŁOWO O ROBIN HOODZIE
Na leśnej polanie stado zielonych jeleni.
To Robin Hood i jego wesoła drużyna.
Robin Hood czyta książkę pt. „Życie i śmierć Mahatmy Ghandiego”.
W pewnej chwili wstaje i mówi do kompanów:
Nasze metody są przestarzałe.
W walce o lepszy los biedoty od dziś zastosujemy BIERNY OPÓR
dopóki Szeryf Nottinghamu nie zmieni swego postępowania.
OD AUTORA: Wszyscy umarli.
Zarządzam głodówkę, która będzie trwać.
10
A Word About Robin Hood
In a forest clearing a herd of green deer.
It is Robin Hood and his merry men.
Robin Hood is reading a book entitled Life and Death of
Mahatma Ghandi.
Suddenly he is standing up and saying to his comrades
“Our methods are obsolete.
In our struggle for a better life for the poor we shall employ
PASSIVE RESISTANCE
until the Sheriff of Nottingham changes his ways.”
A NOTE FROM THE AUTHOR: they all died.
I am enacting a hunger – strike that wil last
11
Ein Wort über Robin Hood
Auf der Waldlichtung ein Rudel grüner Hirsche.
Es ist Robin Hood mit seiner lustigen Schar.
Robin Hood liest in dem Buch „Leben und Tod Mahatma Gandhis“.
Auf einmal steht er auf und sagt zu den Kumpanen:
Unsere Methoden sind veraltet.
Im Kampf für ein besseren Los der Armen gehen wir ab heute über in den
PASSIVEN WIDERSTAND.
Ich ordne Hungerstreik an, solange
bis der Sheriff von Nottingham seine Handlungsweise ändern wird.
Anm. des Autors: Alle sind gestorben.
12
Egy szó Robin Hood-ról
Az erdei tisztáson egy csordányi zöld szarvas.
Ez Robin Hood és az ő vidám csapata.
Robin Hood egy könyvet olvas, címe: „Mahatma Ghandi élete és
halála”.
Felkel és így beszél a csapatához: a mi módszereink
elavultak. A szegények jobb sorsáért fojtatott harcban
mától fogva bevezetjük a PASSZÍV ELLENÁLLÁST.
Elrendelem az éhségsztrájkot, amely addig tart,
amíg Nottingham serife nem változtat
modorán.
A SZERZŐ MEGJEGYZÉSE: Mindnyájan meghaltak.
13
JEAN – PAUL S.
Powiedzcie mi o człowieku w binoklach.
Czy ten fajtłapa był naprawdę tak wielkim filozofem?
Chciałem wyobrazić sobie legendarnego Pierrota,
śliczne dziecko z kręconymi blond włosami
lub bardzo brzydkie, pełne taniej jarmarcznej melancholii,
ale wszystko rozpłynęło się w bycie i nicości.
Byt i nicość, jakież to śmieszne
gdy chodzi o kilka marionetek z dziecinnego teatrzyku:
Żyda, Żandarma, Starą, Guignola etc.
Wszystko się zaciera i w końcu staje się nieważne,
czy miały głowy z masy papierowej,
czy ciężkie i kosztowne głowy drewniane.
14
Jean – Paul S.
Tell me about the man wearing pince-nez
Could this nerd really be such a great philosopher?
I wanted to imagine a legendary Pierrot
a cute child with curly blond hair
or very ugly, full of cheap tawdry melancholy,
but it all dissolved in being and nothingness.
Being and nothingness, it’s so funny
when it comes to a few puppets from a children’s theatre
the Jew, le Gendarme, the Old One, Guignol, etc
It all blurs and finally becomes insignificant,
whether they had papier-mâché heads,
or heavy and expensive heads made of wood.
15
Jean-Paul S.
Erzählt mir von dem Menschen mit dem Binokel.
War dieser Tollpatsch wirklich ein so großer Philosoph?
Ich wollte mir den legendären Pierrot vorstellen,
als schönes Kind mit lockigem blondem Haar
oder als ein sehr hässliches, in billiger Jahrmarktsmelancholie,
doch alles ist verschwommen im Sein und im Nichts.
Das Sein und das Nichts, wie lächerlich ist es,
wenn es um ein paar Marionetten aus dem Kindertheater geht:
den Juden, den Gendarmen, die Alte, den Guignol etc.
Alles verwischt sich, und schließlich wird es unwichtig,
ob sie Köpfe aus Pappmaché hatten,
oder schwere, teuere Köpfe aus Holz.
16
Jean – Paul S.
Meséljetek erről a cvikkeres emberről.
Csakugyan olyan nagy filozófus volt ez a mafla?
El akartam képzelni a legendás Pierrot,
Gyönyörű gyermekként szőke fürtökkel
Vagy nagyon rondának, tele olcsó melankóliával,
De mindez szertefoszlott a létben és a nemlétben.
Lét és nemlét, mennyire nevetséges
Amikor néhány marionett báburól van szó egy gyerek színházból:
A Zsidóról, a Csendőrről, Az Öregről, A Guignola-ról, stb.
Mindez elhomályosul, végül elveszti jelentőségét:
Hogy papírmaséból volt-e a fejük,
Vagy nehéz és drága fából.
17
FORMA BIAŁKA
Osiemnastoletnia
idealna forma białka
o słowiańskiej urodzie
i uśmiechu z reklamy
przeniknęła przeze mnie
jak ciepły halny wiatr
pogarszający samopoczucie
Nazbyt łatwo przystałem
na ten kufel piwa
Osad piany
i grafit popiołu
to dowody miłości
Zmęczone piersi
opowiedzą ci o tym
że wykarmiła twoje dzieci
Zamykam na chwilę oczy
zagłuszając swe barbarzyństwo
wyrafinowanym smakiem
Zabieram cię Koleją Transsyberyjską
na kraj świata
by wypić herbatę
w jurcie na mongolskim stepie
przelecieć bojerem Cieśninę Beringa
spędzić noc sylwestrową
w eskimoskim igloo
posłuchać muzyki w Ulsterze
zapomnieć o czasie w interiorze
żyjąc wśród tubylców
obserwować jak zjadają larwy termitów
i usłyszeć zaproszenie
„zjedz przyjacielu – to białko”
18
A Form of Protein
An eighteen-year-old
ideal form of protein
of Slavic beauty
and with a TV smile
pervaded through me
like a warm foehn wind
which made me feel worse
Too easily did I accept
this pint of beer
Traces of foam
and ash graphite
are the proofs of love
Tired breasts
will tell you
that she suckled your children
I close my eyes for a moment
drowning my barbarities
with a sophisticated taste
I’m taking you to the edge of the world
on the Trans-Siberian Express
to have tea
in a yurt on the Mongolian steppe
cross the Bering Strait in an ice-boat
spend New Years Eve
in an Eskimo igloo
listen to music in Ulster
forget about time in an interior
living among the natives
watch them eating termite larvae
and hear the invitation
“eat, my friend – it’s protein”
19
Die Form von Eiweiß
Eine Achtzehnjährige
Eiweiß in idealer Form
eine slawische Schönheit
mit einem Lächeln wie aus der Werbung
durchdrang mich
wie ein warmer Föhn
der das Wohlbefinden beeinträchtigt
Zu leichtfertig stimmte ich zu
auf ein Bierchen zu gehen
Reste von Bierschaum
und der Grafit der Asche
sind die Beweise der Liebe
Müde Brüste
werden dir davon erzählen
dass sie deine Kinder stillte
Einen Moment lang schließe ich die Augen
um die eigene Barbarei mit raffiniertem
Geschmack zu überdecken
Ich reise mit dir in der Transsibirischen
Eisenbahn bis ans Ende der Welt
um in einer Jurte der mongolischen Steppe
Tee zu trinken
die Beringstraße in einer Eisjacht zu durchfliegen
die Silvesternacht in einem
Eskimo-Iglo zu verbringen
ein wenig Musik zu hören in Ulster
um dabei die Zeit im Interior zu vergessen
unter den Hiesigen zu leben und
zu beobachten wie sie Termitenlarven essen
und endlich die Einladung zu hören
„iss mein Freund – dieses Eiweiß“
20
A fehérje formája
Tizennyolc éves
a fehérje tökéletes formája
egy szláv szépség
reklámba illő mosollyal
áttűnt rajtam
mint a meleg hegyi szellő
amely elrontja a közérzetem
Túl könnyen csábultam el
egy korsó sörre
Alkoholszag a levegőben
és a hamu grafitja
ezek a szerelem bizonyítékai
Fáradt mellek
arról mesélnek
hogy szoptatta gyermekeid
Egy pillanatra becsukom a szemem
elnyomom barbárságom
rafinált ízzel
Magammal viszlek a Transzszibériai Vasúttal
a világ végére
hogy igyunk egy teát
egy jurtában a mongol sztyeppéken
vitorlás szánnal átrepüljük a beringi szorost
eltöltsünk a szilveszter estét
egy eszkimó iglójában
zenét hallgassunk Ulsterben
elfelejtkezünk az időről az enteriőrben
bennszülöttek közt
nézzük ahogy a termesz lárváit eszik
és halljuk a meghívást:
„egyél barátom – ez fehérje”
21
ELEGIA DLA DZIADKA JANKA
Przyśnił mi się dziadek Janek
bardzo ucieszył mnie ten sen
mogłem mu podziękować
za codzienną krzątaninę wokół domu
w berecie
kaszkiecie
w słomkowym kapeluszu latem
Nigdy nie jeździłeś samochodem dziadku
a rodzinę woziłeś na motocyklu INDIAN z przyczepą
sprzedałeś go gdy trzeba było dokończyć budowę domu
i przesiadłeś się na motorower SIMSON
który sprawny nadal stoi w szopie
Wieczorami słuchałeś RADIA WOLNA EUROPA
trzeszczącego wszystkimi odgłosami kosmosu
Całymi dniami paliłeś fajkę
skończywszy zapalałeś cygaro
a na deser papierosa POPULARNEGO bez filtra
Pamiętasz jesienią zbieraliśmy owoce
jabłka opadówki
przejrzałe gruszki
i śliwki robaczywki
by w zimowe wieczory pić młode wino
lub pędzić bimber
Lubiłem te nasze małe bachanalia
i chociaż nie piłem jeszcze alkoholu podejrzewałem już
że to co robisz jest formą sztuki
Czasami naciągałem cię na wspomnienia
wojenne wspominki o kawalerii
22
maszerującej w trzydziestym dziewiątym
z Tarnowskich Gór na krakowskie Dębniki
bez koni i oręża
a potem dalej na Przemyśl
by w okolicach Jarosławia wpaść w ręce Niemców
– Dobrze że nie ruskich – mówiłeś
bo Ślązak-maszynista był dla Wermahtu coś wart
a dla Armii Czerwonej nie
Umarłeś
zabiła cię nikotyna
ostatnie słowa mówiłeś do mnie
zatykając palcem dziurę po tracheotomii
nie pamiętam co mówiłeś
ale twój glos był jak świst wiatru
w takielunku żaglowca
jak gdybyś dawał mi tajemny sygnał
że wyruszasz w drogę
i niedługo już usiądziesz na twardej ławce
łódki Charona
by powierzyć swą duszę sędziom niebieskim
Nie martwię się o to jaki zapadł wyrok
bo wiem żeś zasłużył na WYSPY SZCZĘŚLIWE
i spacery po Elizejskich Polach
Potem ja nosiłem twoje garnitury
szalik w tureckie wzory
jeszcze długo pachniał aromatem
wody kolońskiej i fajkowego tytoniu
a skórzana jugosłowiańska kurtka
pewnie mnie przeżyje
Zbieram w ogrodzie owoce na wino
w przerwie zapalam papierosa
przytrzymuję ręką słomkowy kapelusz
i patrzę w niebo
23
Elegy for Grandpa Janek
I had a dream about grandpa Janek
I was very happy to have this dream
I could thank him
for his daily bustle around the house
wearing his beret
cap
straw hat
You never had a car grandpa
and your family used to ride in your INDIAN motorcycle
sidecar
you sold it when you had to finish building the house
and you switched to SIMSON motorbike
which is still in the shed, in working order
In the evenings you would listen to RADIO FREE EUROPE
which crackled with all the sounds of the cosmos
You used to smoke a pipe all days long
when you’d finished, you smoked a cigar
and a POPULARNY non-filter cigarette for dessert
Do you remember we used to pick fruit together in the autumn
dropped apples
overripe pears
wormy plums
to drink young wine on winter evenings
or distill moonshine
I used to like these little bacchanalia of ours
and although I didn’t drink alcohol yet I could already sense
that what you did was a form of art
24
Sometimes I pleaded for you to share your memories
wartime memoirs about the cavalry
marching in ‘39
from Tarnowskie Góry to Kraków Dębniki
without horses or weapons
and then further to Przemyśl
just to fall into the hands of the Germans near Jarosław
“It’s a good thing they weren’t the Russians” you would say
because Wehrmacht found a Silesian engine-driver useful
and the Red Army didn’t
You died
nicotine killed you
you spoke your last words to me
blocking up the tracheotomy hole with your finger
I didn’t remember what you said
but your voice was like a whistle of wind
in the rigging of a sailing ship
as if you were sending me a secret message
that you were setting off on a journey
and soon you would sit in Charon’s heavy boat
to entrust your soul to the celestial judges
I’m not worried about the verdict
because I know you deserved the HAPPY ISLES
and walks across the Elysian Fields
Then I wore your suits
the Turkish pattern scarf
which smelled of cologne and pipe tobacco
for a long time
and the Yugoslavian leather jacket
will probably outlive me
I pick up fruit for wine in the garden
light a cigarette during the break
hold the straw hat down with my hand
and look to the sky
25
CHEMIA CIAŁA
Nie wiem nic o chemii ciała
więc ten obezwładniający smutek
i wiry obłędu
igraszki groteskowych majaczeń
mogą być skutkiem nieznanych reakcji
kwasów zasad lub zderzenia pierwiastków
a nie braku miłości
Najgorsze są wieczory
gdy trzeźwy lub pijany leżę w łóżku
a smutek jest zbyt wielki
aby czuć cokolwiek
Trenuję umieranie przymykając oczy
odwołuję się do wewnętrznych zasobów
Czy znasz to uczucie?
Kiedy jestem tutaj chcę być tam
gdy jestem tam chcę być tutaj
26
Body Chemistry
I know nothing about the chemistry of the body
so this overwhelming sadness
and whirls of insanity
revels of grotesque ravings
might be a result of some unknown reactions
of acids alkali or a collision of elements
not a lack of love
The worst are the evenings
when I lie in my bed sober or drunk
and sadness is too big
to feel anything
I practice dying half-closing my eyes
I invoke my inner recesses
Do you know this feeling?
When I’m here I wish I were there
when I’m there I wish I were here
27
Chemie des Körpers
Von der Chemie des Körpers weiß ich gar nichts
Die lähmende Trauer
und die Wirbel des Wahnsinns
die Spielchen der grotesken Alpträume
könnten also Folgen sein von unbekannten Reaktionen
der Säuren und Basen oder ein Zusammenstoß der Elemente
und nicht einer fehlenden Liebe
Am schlimmsten sind die Abende
wenn ich nüchtern oder betrunken im Bett liege
und die Trauer zu groß ist
um etwas zu empfinden
Ich übe mich im Sterben mit zugedrückten Augen
berufe mich aufs Innenleben
Kennst du dieses Gefühl?
Wenn ich hier bin wäre ich gerne dort
wenn ich dort bin wäre ich gerne hier
28
Nem tudok semmit a kémiáról
Nem tudok semmit a test kémiájáról
így ez a bénító szomorúság
és az őrület örvényei
a groteszk látomások játéka
az ismeretlen folyamatok eredményei lehetnek
savak-lúgok vagy az elemek ütközése
és nem a szerelem hiánya
A legrosszabbak az esték
amikor józanul vagy részegen fekszem az ágyban
a szomorúság meg túl nagy
hogy bármit érezzek
A halált gyakorlom becsukott szemmel
a belső tartalékaimhoz fordulok
Ismered ezt az érzést?
Amikor itt vagyok, ott akarok lenni
amikor ott vagyok, itt akarok lenni
29
*
*
*
Jesień już
a lata żar
nadal wyostrza widzenie
Poranna mgła
letnia sukienką
budzi pożądanie
Łapię za sznur
by dzwonić na alarm
kiedy dopada mnie obłęd
Pękają dźwięki
szumy wizje
wybucha zgiełk
Życie jest znacznie krótsze
niż liczba przeżytych dni
„Komu się ofiarować?
Jaką wielbić bestię
by uśpić swe upokorzone ambicje?”
W jesienny wieczór
rozmawiam z cieniami
bo nikogo nie ma przy mnie
a słońce coraz niżej
nad horyzontem
coraz niżej nad horyzontem
30
*
*
*
It’s autumn already
and the summer heat
still sharpens our vision
Morning mist
a summer dress
arouses my desire
I pull the cord
to ring alarm bells
when insanity strikes me
The sounds burst
hummings visions
turmoil breaks out
Life is much shorter
than the numbers of lived days
“Hire myself to whom?
What beasts adore
to hush my humbled ambitions?”
On an autumn evening
I talk to the shadows
because there is nobody with me
and the sun lower and lower
over the horizon
lower and lower over the horizon
31
*
*
*
Ősz van már
de a nyári forróság
még mindig kiélesíti a látást
Reggeli köd
nyári ruhával
vágyat ébreszt
Telefonfülke
ez a modern harangláb
a zsinór után kapok
hogy megkongassam riadóra
amikor megtébolyodok
Szétrepednek a hangok
látomások moraja
kirobban a lárma
Az élet sokkal rövidebb
mint az átélt napok száma
„Kinek áldozzam fel magam?
Melyik szörnyet imádjam
hogy elhallgattassam megalázott becsvágyam?”
Egy forró őszi napon
beszélgetek az árnyékokkal
mert senki sincs mellettem
a nap meg egyre kúszik le
a horizonton
32
LUDZIE BEZ STRYCHÓW
Nasze domy nie mają strychów
na których moglibyśmy przechowywać listy
zdjęcia laurki prezenty
i inne dowody miłości
otrzymywane od siebie
Strych jest etapem przejściowym
między sercem a śmietnikiem
Kurz osiadający na rzeczach
nadaje im wygląd
pogrzebanych za życia
Światło z małych okien
przenosi w inny wymiar
Nasze domy nie mają strychów
Nie piszemy listów
nie robimy zdjęć
nie archiwizujemy miłości
nawet w Internecie
Wystarczy pamięć
i kolejne zmarszczki na twarzy
34
People without attics
Our houses don’t have attics
where we could keep letters
pictures cards presents
and other proofs of love
received from each other
The attic is a transitional stage
between heart and dustbin
Dust settling on things
makes them look
like they had been buried alive
Light from small windows
takes you to a different dimension
Our houses don’t have attics
We don’t write letters
we don’t take pictures
we don’t file love
even on the Internet
Memory is enough
and successive wrinkles on our faces
35
Menschen ohne Dachboden
Unsere Häuser haben keine Dachböden
auf denen wir Briefe aufbewahren könnten
Bilder Glückwunschkarten Geschenke
und andere Liebesbeweise
von uns an uns selbst
Der Dachboden ist eine Übergangsperiode
zwischen einem Herzen und einem Müllplatz
Der Staub auf den Dingen
verleiht ihnen das Aussehen
von lebendig Begrabenem
Das Licht von den kleinen Fenstern
versetzt sie in eine andere Dimension
Unsere Häuser haben keine Dachböden
Wir schreiben keine Briefe
machen keine Bilder
archivieren nicht die Liebe
nicht einmal im Internet
Das Gedächtnis genügt
und jede weitere Falte im Gesicht
36
Padlás nélküli emberek
A mi házunknak nincsen padlása
ahol tárolhatnánk a leveleket,
fényképeket, emléklapokat, ajándékokat
és a szerelem más bizonyítékait,
melyeket magunktól kaptunk
A padlás átmeneti állapot
a szív és a szemetes között
A dolgokon megülő por
ruhát ad rájuk
élve temeti őket
Kis ablakokból a fény
más dimenzióba visz át
A mi házainknak nincsen padlása
Nem írunk leveleket
nem csinálunk fényképeket
nem archíváljuk a szerelmet
még az interneten sem
Elég az emlékezés
és az újabb ráncok az arcon
37
SKRZYŻOWANA LATERALIZACJA
Próbowano mnie przestawić.
Zabierano grzechotkę z lewej dłoni
i wkładano do prawej,
a gdy to nie pomagało,
unieruchamiano ją bandażem
Czy cukierek wkładany do ust prawej ręki
smakuje inaczej od tego wkładanego lewą?
Jako uczeń pierwszej klasy
mozolnie przełamywałem opór prawicy,
by pisać równo nie wyjeżdżając za linie.
Przestawiano mnie,
dlatego teraz piszę prawą,
rysuję i kreślę lewą ręką,
a na tablicy równie dobrze posługuję się obiema.
Piłkę kopię lewą,
rzucam prawą,
podnoszę kubek do ust lewą ręką
i po lewej stronie stawiam miseczkę
z sałatą lub mizerią,
jem zgodnie z zasadami,
korek z butelki wina
wyciągam lewą ręką
i wódkę nalewam prawą,
na harmonijce gram odwrotnie,
gdy się kocham na boku
38
wolę leżeć na prawym.
moje lewe oko jest silniejsze,
ale to bez znaczenia w okularach.
Jeżeli chcesz się siłować na rękę
możesz wybierać,
jest mi obojętne,
która zwycięży.
Przestawiano mnie,
ze złej drogi próbowano skierować na dobrą,
dlatego teraz czuję
schizofreniczny niepokój,
uśmiecham się nieznacznie
lewym kącikiem ust
i ustawiam lepszym lewym profilem.
39
Crossed Lateralization
They were trying to switch me
Taking the rattle from the left hand
and putting it into the right hand
and when it didn’t work
they tied it with a bandage
Does a sweet put into your mouth with your right hand
taste better than the one put with your left hand?
As a first grade student
I was strenuously breaking the resistance of my right hand
to write neatly without overrunning the lines.
I was switched,
so I write with my right hand now,
draw and scribble with my left hand
and use both equally well on the blackboard
I kick the ball with the left one,
throw with the right one,
I raise the mug with my left hand
and I place the bowl of salad or coleslaw
on the left
I eat according to the rules,
uncork wine
with my left hand
pour vodka with my right hand
play harmonica upside down,
when I make love side by side
40
I prefer lying on the right one.
my left eye is stronger
but it doesn’t make a difference with the glasses on.
If you want to hand wrestle
you can choose
it’s all the same to me
which one will win.
I was switched
from the bad way to the good one
that’s why I feel
this schizophrenic anxiety now
I smile slightly
with the left corner of my mouth
and show my better left profile
41
Gekreuzte Lateralität
Sie haben versucht, mich umzupolen.
Die Rassel nahmen sie mir aus der linken Hand
und steckten sie mir in die rechte,
und als das nichts half,
wurde die Rassel mit einem Verband fixiert.
Schmeckt ein Bonbon denn besser, nur weil man ihn
mit der rechten Hand in den Mund steckt und nicht mit der
linken?
Als Erstklässler
brach ich mühsam den Widerstand der rechten,
um schön zu schreiben, nicht über die Linien hinaus zu geraten.
Sie haben mich umgepolt,
deshalb schreibe ich jetzt mit rechts,
skizziere, zeichne mit links,
und an der Tafel benutze ich beide Hände gleichermaßen.
Den Ball schieße ich mit links,
und werfe ihn mit rechts,
den Becher hebe ich zum Mund mit der linken Hand
und die Schüssel mit Kopfsalat oder Gurkensalat
stelle ich auf die linke Seite hin,
befolge brav die Essregeln,
die Weinflasche entkorke ich
mit der linken Hand,
und Wodka schenke ich mit der rechten ein,
Mundharmonika spiele ich verkehrt herum,
wenn ich seitlich Liebe mache
42
mag ich es lieber auf der rechten Seite.
Mein linkes Auge sieht besser,
doch ist das nicht weiter von Bedeutung wegen meiner Brille.
Wenn du gegen mich Armdrücken willst,
darfst du wählen,
es ist mir egal,
ob ich dich mit links besiege oder mit rechts.
Sie haben mich umgepolt,
von den Abwegen wollten sie mich auf den rechten Weg bringen,
deshalb empfinde ich jetzt
eine schizophrene Unruhe,
ich lächle ein wenig
mit dem linken Mundwinkel
und zeige ihnen mein linkes Profil.
43
Keresztezett lateralizáció
Megpróbáltak átállítani.
Elvették a csörgőt a bal kezemből
és átrakták a jobba,
amikor ez nem segített,
odakötözték a kezemhez.
Vajon a jobb kézzel bevett cukorka
másképp ízlik, mint az, amit ballal veszünk be?
Mint hét éves elsőosztályos tanuló
kitartóan próbáltam legyőzni jobb kezem ellenállását,
hogy a vonalon maradva egyenesen írjak.
Átállítottak,
ezért most jobb kézzel írok,
ballal rajzolok és áthúzok,
és a táblán mindkettőt egyformán jól használom.
A labdát ballábbal rúgom,
jobbkézzel dobok,
ballal emelem a poharat a számhoz
és a bal oldalra teszem a tányért
a salátával vagy savanyúsággal,
a szabályoknak megfelelően eszek
a boros üveg dugóját
balkézzel húzom ki
és a vodkát ballal töltöm,
a harmónikán fordítva játszom,
44
ha oldalt szeretkezem
a jobb oldalamon fekszem,
a jobb szemem erősebb,
de ennek szemüvegben nincs jelentősége.
Ha szkanderozni akarsz,
választhatsz kezet
nekem mindegy,
melyikkel győzlek le.
Átállítottak,
a rossz útról a jóra próbáltak téríteni,
ezért most érzek egyfajta
skizofréniás nyugtalanságot,
jelentéktelenül mosolygok
a szám bal sarkával
és az előnyösebb bal profilomat mutatom.
45
ŚLĄSKI BLUES
Kiedy zamykasz przede mną drzwi
to tak jakbyś zamykała kopalnię żywicielkę
Gdy gaśnie twoje uczucie
gasisz martenowski piec
Bo tu jest Śląsk
wszystko jest śląskie
nawet to co wydaje się być inne
Stara hałda już dawno przestała dymić
powoli zarasta rachitycznymi brzozami
a woda gromadzi się w zapadliskach
Próbuję wygrać swój ból na harmonijce
Babcia mówiła
że przypominam
przedwojennych bezrobotnych
grających na organkach
przed urzędem zatrudnienia
więc to śląski instrument
od lat ten sam blues
46
Silesian Blues
When you slam the door in my face
it’s like you were closing the breadwinner mine
When your love dies down
you extinguish a flame in an open-hearth furnace
Because it’s Silesia here
everything is Silesian
even what seems not
The old mine waste dump ceased to smoke long time ago
it’s been slowly overgrowing with rickety birches
and water has been trapped in cavities
I’m trying to play my suffering on my harmonica
47
Sziléziai blues
Amikor becsukod előttem az ajtót,
az olyan, mintha a kenyeret adó bányát zárnád be
Amikor kihülnek érzéseid,
a martén kemence hül ki
Mert ez itt Szilézia
és minden sziléziai
még az is, ami másnak tűnik
Az öreg hányó már nem füstöl többé
lassan benövik az vézna nyírfák
a víz felgyülemlik a talajrepedésekben
Próbálom megszólaltatni a fájdalmam a harmónikán
A nagyi azt mondta
hogy emlékeztetem
a háború előtti munkanélküliekre,
akik a felvételi iroda előtt
szájharmónikátzak
ez a sziléziai hangszer
évek óta ugyanazt a bluest játsza
48
DWADZIEŚCIA STALOWYCH KONTENERÓW
Segregujemy odpady, wraz z upływem czasu
Zapełniamy kolejne pojemniki resztkami swojego życia.
Jeden z opakowaniami po jedzeniu
I butelkami, których nie przyjęto w skupie.
Drugi z keratyną:
Obciętymi paznokciami i włosami.
Trzeci ze złomowanymi rowerami
Rozbitymi motocyklami i autami.
Czwarty z krwią przelaną, bólem
i zmarnowaną spermą.
Piąty ze starymi płytami i kasetami,
Muzyką, która przestała poruszać.
Siódmy z podartą pościelą, poplamionymi obrusami
I przetartymi ręcznikami.
Ósmy z przyjaźniami,
Które nie przetrwały próby czasu.
Dziewiąty ze zużytymi szczoteczkami do zębów
I wyciśniętymi tubkami pasty.
Dziesiąty z marzeniami,
Z których należało zrezygnować.
Jedenasty z domami,
W których przestało się bywać.
50
Dwunasty z miłościami, które umarły
Śmiercią naturalną lub tragiczną.
Trzynasty z książkami,
Z których wyciekła wszelka mądrość.
Czternasty z pieniędzmi,
Które zgniły w bankach.
Piętnasty z telewizorami, telefonami, komputerami, kalkulatorami
I całym przestarzałym, zepsutym elektronicznym chłamem.
Szesnasty ze wspomnieniami
Karmiącymi się fotografiami i filmami video.
Siedemnasty z zegarami, zegarkami i budzikami,
Które już dawno przestały odmierzać czas.
Osiemnasty z używkami: rozlanym winem, niedopitą wódką,
Niedopałkami papierosów i przeterminowanymi lekami.
Dziewiętnasty z agresją, złością i żółcią
Jakie wypluwamy z siebie przez cały czas.
Dwudziesty ledwie może pomieścić
Zmarnowany czas.
Dwudziesty pierwszy kontener jest drewniany,
By łatwiej zmienić się w kompost.
51
Húsz acél konténer
Csoportosítjuk a hulladékot, az idő múlásával együtt
Megtöltjük a következő skatulyát az életünk maradékával.
Egyet az étel csomagolásaival
És az üvegekkel, melyeket nem váltottak vissza.
A másodikat szaruval
Levágott körmökkel és hajjal.
A harmadikat ócskavas biciklikkel
Szétvert motorbiciklikkel és autókkal.
A negyediket átömlött vérrel, fájdalommal
és elpazarolt spermával.
Az ötödiket öreg lemezekkel és kazettákkal,
Zenével, ami már nem mozgat többé.
A hetediket szakadt ágyneművel, foltos terítővel
És elkopott törölközőkkel.
A nyolcadikat a barátságokkal,
Amelyek nem állták ki az idő próbáját.
A kilencediket elhasznált fogkefékkel
És kinyomott fogkrém tubusokkal.
A tizediket vágyakkal,
Amelyekről le kellett mondani.
A tizenegyediket házakkal,
Amelyekben többé már nem járunk.
52
A tizenkettediket szerelmekkel, amelyek meghaltak
Természetes halállal vagy tragikusan.
A tizenharmadikat könyvekkel,
Amelyekből elszivárgott a bölcsesség.
A tizennegyediket pénzzel,
Amely elrohadt a bankban.
A tizenötödiket tévékkel, telefonokkal, számítógépekkel,
számológépekkel
És az egész elavult, elromlott elektronikus szeméttel.
A tizenhatodikat emlékekkel,
Egymást tápláló fényképekkel, videofilmekkel.
A tizenhetediket órákkal, karórákkal és ébresztőórákkal,
Amelyek már régen nem mutatják az időt.
A tizennyolcadikat élvezeti cikkekkel: kiömlött borral, megmaradt
vodkával,
Cigarettacsikkekkel és lejárt szavatosságú gyógyszerekkel.
A tizenkilencediket agresszivitással, méreggel és irigységgel,
Amelyeket minduntalan köpünk ki magukból.
A huszadikban éppen hogy elfér
Az eltékozolt idő.
A huszonegyedik konténer fából van,
Hogy könnyebben változhassunk trágyává.
53
*
*
*
wszystko jest ważniejsze od miłości
pieniądze – bo z czego będziemy żyli
mieszkanie – no właśnie gdzie będziemy mieszkać
mąż – on mnie chyba zabije
żona – ona się chyba zabije
dzieci – w końcu powinny mieć szczęśliwe dzieciństwo
rodzice – nie zrozumieją i wydziedziczą
znajomi i przyjaciele – zerwą z nami wszelkie kontakty
praca – będę musiał się zwolnić a gdzie w moim wieku znajdę inną
kościół – nie będzie kościelnego ślubu bo grzeszymy
musimy się rozstać
bo wszystko jest ważniejsze od miłości
54
*
*
*
minden fontosabb a szerelemnél
pénz – hiszen akkor miből élnénk
lakás – na igen hol fogunk lakni
férj – azt hiszem meg fog ölni
feleség – azt hiszem megöli magát
gyerekek – hiszen boldog gyermekkort érdemelnének
szülők – nem értenek és kizárnak az örökségből
ismerősök és barátok – megszakítanak velünk minden kapcsolatot
munka – fel kell hogy mondjak, de hol találok az én koromban
másikat
templom – nem lesz templomi esküvő, mert vétkezünk
el kell búcsúznunk
mert minden fontosabb a szerelemnél
Spis treści
Złota legenda
Słowo o Robin Hoodzie
Jean – Paul S.
Forma białka
Elegia dla dziadka Janka
Chemia ciała
* * * [Jesień już]
Ludzie bez strychów
Skrzyżowana lateralizacja
Śląski blues
Dwadzieścia stalowych kontenerów
* * * [Wszystko jest ważniejsze]
56
6
10
14
18
22
26
30
34
38
46
50
54