Ks. ppor. dr Sławomir Bylina Katedra Badań nad Konfliktami i

Transkrypt

Ks. ppor. dr Sławomir Bylina
Katedra Badań nad Konfliktami i Pokojem WH US
Wojna domowa w Syrii zagrożeniem pokoju na Bliskim Wschodzie w latach 2011-2012
Syrian Civil War – a threat to the peace in the Middle East in 2011-2012
Artykuł zostanie opublikowany w materiałach pokonferencyjnych UPH w Siedlcach
„Elementy teorii i praktyki transcyplinarnych badań problemów bezpieczeństwa”
red. A. Filipek, Siedlce 2016 r.
Streszczenie
Wojna domowa w Syrii w XXI w. stanowi wielkie zagrożenie dla prowadzonych działań
pokojowych na terenie Bliskiego Wschodu. Złożony proces prowadzonych działań
wojennych na skalę światową, rozpoczął się od zanegowania rządów wieloletniego
prezydenta Syrii Baszszar al-Asada. Wojna rozprzestrzeniła się na tereny sąsiednie Syrii i
angażuje
kolejne
kraje
oraz
organizacje
zbrojne.
Pomimo
licznych
zabiegów
dyplomatycznych wojna pociąga za sobą kolejne zniszczenia i śmierć tysięcy ludzi.
Słowa kluczowe: Syria, wojna, pokój, prezydent, opozycja
Abstract
Syrian Civil War in the twenty-first century is a great threat to the peacekeeping operations in
the Middle East. The complex process of military actions on a global scale started with a
denial of the long-term rule of the Syrian President Bashar al-Assad. The war has spread to
the neighbouring areas of Syria and engages other countries and armed organisations. Despite
numerous diplomatic interventions, the war causes more and more destruction and death of
thousands of people
Key words: Syria, war, peace, president, opposition
Wstęp
Podejmując próbę analizy przyczyn wojny domowej w Syrii dzięki dostępnym
źródłom1 należy zauważyć charakter i szerokie spektrum wydarzenia. Żaden konflikt zbrojny
1
Do źródeł należy wymienić literaturę przedmiotu, oraz różnorodne materiały ukazujące się w Internecie
pochodzące ze stron anglojęzycznych, niemieckich, francuskich, rosyjskich, polskich oraz strony
angielskojęzyczne z terenów Bliskiego Wschodu. Wykaz znajduje się w bibliografii na końcu pracy.
1
nie rozpoczyna się z błahych powodów, a jest procesem prowadzącym do eskalacji
zagrożenia. W poniższym tekście pragnę ukazać główne momenty z lat 2011-2012
rozpoczynające trwającą w dalszym ciągu wojnę domową, która swoim zasięgiem
rozprzestrzenia się na kolejne kraje Bliskiego Wschodu oraz inicjuje działania państw
międzynarodowych.
Jednak zanim przejdziemy do czasów współczesnych warto zauważyć, że Syria jako
kraj i społeczność w swoich dziejach miała różnych władców i to w większości była
podporządkowywana silniejszym narodom. Pierwsze wzmianki na temat państwa
znajdującego się na obecnym terytorium Syrii sięgają ok. 2500-2400 r. p.n.e., kiedy to
funkcjonowało państwo Ebla. Na przełomie wieków do 395 r., kraj był prowincją Cesarstwa
rzymskiego2. Następnie przeszła pod panowanie Bizancjum, i kolejno Arabów od 633 r.,
którzy w 661 r. uczynili Damaszek stolicą kalifatu Umajjadów i zarazem centrum świata
islamskiego. Pod koniec IX w. kraj został przyłączony do Egiptu3. W 1517 r. Syria została
przyłączona do Imperium Osmańskiego, a w 1831 r. ponownie do Egiptu. Jednak z powodu
interwencji mocarstw europejskich i postawy ludności, Syrię przyłączono do Turcji 4. Dnia 1
października 1918 r. wojska na czele z Fajsalem I wkroczyły do Damaszku i zakończyły
panowanie tureckie. Po ustaleniach traktatu wersalskiego w marcu 1920 r. proklamowano
niepodległość Wielkiej Syrii z królem Fajsalem I, ale podczas konferencji w San Remo 25
kwietnia 1920 r., mandat nad Syrią piastowała Francja. Dlatego pełną niepodległość Syrii
ogłoszono dopiero w 1945 r. Partią, która niepodzielnie rządzi w kraju od 1947 r. jest
Socjalistyczna Partia Odrodzenia Arabskiego Baas5. W kolejnych latach Syria uzyskała
członkostwo Ligi Państw Arabskich i ONZ6.
Punktem zapalnym demonstracji, które nasiliły się w 2011 r. była osoba prezydenta
Baszszar al-Asada, który jako następny z rodu zostaje prezydentem w 2000 r. i poprzez
kolejne siedmioletnie kadencje rządzi krajem. Dalsze demonstracje napędzały machinę
nienawiści i coraz aktywniejsze domaganie się zmian i przeprowadzanie reform politycznych
i gospodarczych. Kolejne brutalnie kończone demonstracje powodują powstanie oporu
powstańczego i początek wojny domowej. Pomimo interwencji państw i organizacji
2
Wielki Encyklopedyczny Atlas Świata , red. B. Kaczorowski, T. 10, Azja Południowo–Zachodnia, Warszawa
2006, s. 32–39.
3
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 2004, t. 8, s. 41.
4
Encyklopedia Britannica, Edycja Polska, Poznań 2004, t. 41, s. 326.
5
F. Jomma, System polityczny Syrii a "Arabska Wiosna Ludów". Reforma państwa czy upadek reżimu?[w:] red.
K. Górak-Sosnowska, K. Pachniak, Bunt czy rewolucja? Przemiany na Bliskim Wschodzie po 2010 roku,
Ibidem, Łódź 2010, s.125–126
6
Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2005, t. 26, s. 332.
2
międzynarodowych oraz próbom zmian ze strony rządu konflikt w dalszym ciągu przeradzał
się w wojnę, która swoim zasięgiem docierała do pobliskich krajów.
1. Przyczyny wojny domowej i pierwsze interwencje sił rządowych
Analizując przyczyny powstania wojny domowej w Syrii należy zauważyć, że
sytuacja w kraju od dłuższego czasu zmierzała ku starciu sił rządowych i społeczności, która
nie chciała już pogodzić się z takim traktowaniem. Konkretnym czasem, który określany jest
jako początek zamieszek jest dzień 26 stycznia 2011 r., kiedy to rozpoczęła się w Syrii wielka
fala protestów. Szczególnym przypadkiem po którym rozgorzały walki uliczne było
samobójstwo Hasana Ali Akleha w mieście Al-Hasaka, który oblał się benzyną i dokonał
samospalenia7. Jak twierdzą media inspiratorem dla Syryjczyka był Tunezyjczyk Mohamed
Bouzizi, który dokonał samospalenia dnia 17 grudnia 2010 r. protestując przeciwko braku
perspektyw na poprawę swojego życia. Samospalenie Bouziziego stało się początkiem
powstań ludowych w świecie arabskim. Warto zauważyć, że samobójstwo Hasana Ali Akleha
miało miejsce dzień po wybuchu rewolucji w Egipcie8. Kolejne demonstracje odbyły się dnia
28 stycznia 2011 w Ar-Rakka. Zabito wówczas 2 żołnierzy pochodzenia kurdyjskiego.
Kolejne zamieszki miały miejsce dnia 2 lutego 2011 r., kiedy to pozarządowa
organizacja zajmująca się ochroną praw człowieka Human Rights9 doniosła o rozbiciu
demonstrantów w Bab Tuma w Damaszku. Podobne demonstracje trwały w takich miastach
jak np. Ar-Rakka. Celem manifestacji było wezwanie władzy do przeprowadzenia reform
politycznych, powrotu praw obywatelskich, oraz wymuszenia dymisji prezydenta Baszara alAsada. Ciekawym zjawiskiem jest fakt, że uczestnicy demonstracji zwoływali się głównie
poprzez portale społecznościowe takie jak Twitter i Facebook. Dotychczasowe demonstracje
skutecznie były kończone dzięki działalności syryjskich służb specjalnych10. Pomimo walk
zwoływano kolejne masowe demonstracje. Dnia 15 marca w kilku miastach Syrii (Aleppo,
Al-Hasace, Darze, Hamie i Dajr Az-Zaurze) zebrało się kilka tysięcy ludzi w tzw. "Dniu
7
The
Winds
of
Change
–
Syrian
Protests
Timeline
Explained,
http://www.abovetopsecret.com/forum/thread702178/pg1(odczyt 20.05.2015).
8
S. Akan, Spiraling Syria violence pulls friends apart, http://www.hurriyetdailynews.com/spiraling-syriaviolence-pulls-friends-apart.aspx?pageID=238&nID=33204&NewsCatID=338(odczyt 20.05.2015).
9
Human Rights Watch (HRW) – pozarządowa organizacja zajmująca się ochroną praw człowieka, powstała w
1988 z przekształcenia Helsinki Watch. https://www.hrw.org/(odczyt 20.05.2015).
10
Syria.
Protesty
w
Damaszku.
Siły
bezpieczeństwa
rozpędziły
demonstrantów,
http://www.polskatimes.pl/artykul/380678,syria-protesty-w-damaszku-sily-bezpieczenstwa-rozpedzilydemonstrantow,id,t.html(odczyt 20.05.2015).
3
Gniewu"11. Nieoficjalnym przywódcą oporu została Suhajr Attasi 12, wypuszczona z więzienia
opozycjonistka. Dzień 15 marca traktuje się jako początek oporu powstańczego, który
przerodził się w wojnę domową. Od tego dnia w każdy piątek gromadzą się po modlitwach w
meczetach licznie zgromadzeni demonstranci prowadzący protesty sprzeciwiające się
syryjskim władzom13. Najpoważniejsze zamieszki na początku trwania wojny miały miejsce
w dniach 18-19 marca 2011 r. podczas których tysiące ludzi wyszło na ulice. W tym czasie
zginęły 4 osoby i wielu było rannych. Dnia 20 marca ponad 10 tyś. ludzi ostrzelano i użyto
gazu łzawiącego. W odwecie demonstranci podpalili miejscową siedzibę Partii Baas14.
Sytuacja w Syrii zaostrza się, gdy na podobieństwo innych krajów na Bliskim
Wschodzie, mają miejsca podobne niepokoje społeczne, które przeradzają się w falowe
protesty. Tzw. „efekt domina” w marcu 2011 r. dociera do Syrii 15. Tematem żądań są zmiany
oraz reformy polityczne i gospodarcze w kraju. Początkowo władze rozbijają demonstrantów,
dokonują aresztowania oraz obiecują pewne ustępstwa. Dla przykładu w trakcie zamieszek
prezydent zmienił premiera rządu al-Utriego dnia 29 marca16, kolejnym został Adil Ahmad
Safar, jednak również do czasu, ponieważ rządził w okresie od 14 kwietnia 2011 do 26
czerwca 201217. Kolejne wydarzenia pokazują z jednej strony ustępstwa ze strony rządu, a
jednocześnie zaostrzenie działań militarnych. Dla przykładu dnia 7 kwietnia prezydent wydał
dekret, nadając obywatelstwo dla ponad 250 tys. Kurdów, którzy byli zarejestrowani jako
cudzoziemcy w półn.-wsch. prowincji Al-Hasaka. Warto zauważyć, że dotychczas Kurdowie
specjalnie nie angażowali się w zamieszki18. Z drugiej strony kolejnego dnia 8 kwietnia w
Hims ginie ponad 32 osoby i setki zostaje ranne19.
11
Syria's Assad escapes 'Day of Rage' protests, http://www.cbsnews.com/news/syria-escapes-day-of-rageprotests. (odczyt 20.05.2015).
12
Al
Jazeera,
Syrian
activist
Suhair
http://www.aljazeera.com/indepth/2011/02/201129135657367367.html(odczyt 20.05.2015).
13
Atassi,
J. Zdanowski, Bliski Wschód 2011:bunt czy rewolucja? Kraków 2011, s. 19.
Zew, PAP, "Allah, Syria, wolność". Demonstracja rozpędzona, http://www.wprost.pl/ar/236516/Allah-Syriawolnosc-Demonstracja-rozpedzona(odczyt 20.05.2015).
15
E.
Bielecki,
Arabski
efekt
domina
poruszył
Syrię
http://www.wiadomosci24.pl/artykul/arabski_efekt_domina_poruszyl_syrie_188141.html(odczyt 20.05.2015).
16
Mig, PAP, Reuters, Syria: rząd upadł. Naród czeka na
ustępstwa prezydenta,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,9341614,Syria__rzad_upadl__Narod_czeka_na_ustepstwa_pr
ezydenta.html(odczyt 20.05.2015).
17
President Bashar al-Assad forms new government, http://www.bbc.com/news/world-middle-east13084656(odczyt 20.05.2015).
18
K. Strachota, Turcja i węzeł Kurdyjski. Przewartościowania w cieniu kryzysu na Bliskim Wschodzie,
Warszawa 2013; G. Mazurczak, Spóźniony krok w dobrą stronę, http://www.psz.pl/124-polityka/grzegorzmazurczak-spozniony-krok-w-dobra-strone(odczyt 20.05.2015).
19
KLe , Demonstracje w Syrii, są ofiary, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/demonstracje-w-syrii-sa-ofiary/5gz8t(odczyt 20.05.2015).
14
4
2. Reakcje międzynarodowe wobec stosowanych metod przeciwko demonstrantom
Pierwszymi reakcjami na sytuację eskalacji przemocy w Syrii była reakcja sekretarz
stanu USA Hilary Clinton dnia 27 marca 2011. Przy jednoczesnym wykluczeniu interwencji
militarnej USA w Syrii, potępiono metody stosowane wobec demonstrantów. Pani Clinton
zaapelowała do władz syryjskich o rozwiązanie problemów w kraju, o zgodę na pokojowe
demonstracje, oraz zwróciła uwagę na konieczność przeprowadzenia reform gospodarczych i
politycznych w kraju20.
Winą krajowego zbrojnego powstania Syryjskie Ministerstwo Spraw Wojskowych
obarczyło dnia 18 kwietnia grupy radykalnych salafitów, jak również z zewnątrz ugrupowania
islamistyczne i Liban. Prezydent Baszszar al-Asad obiecywał reformy państwa oraz zniesienie
stanu wyjątkowego21, który obowiązywał od 48 lat22. Zniesienie stanu wyjątkowego dokonało
się 21 kwietnia 2011 r.23 W dalszym ciągu trwały protesty, a reakcje władzy stawała się coraz
bardziej brutalna. Dla przykładu w kolejnych 2 dniach po ogłoszeniu zniesienia stanu
wyjątkowego zabito ok. 120 osób24. Liczba zabitych ciągle rosła, pomimo częściowych
ustępstw ze strony rządu, którzy i tak powodowali śmierć kolejnych osób. Po raz kolejny
sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon potępił krwawe rozprawienie się z demonstrantami z
dnia 22 kwietnia 2011. Kolejny apel wystosował dnia 26 kwietnia 201125. Spowodowane to
było wydarzeniami z dnia poprzedniego, kiedy to do miasta Dumy na obrzeżach Damaszku i
Dary weszło ok. 3 tys. funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa wraz z czołgami i snajperami 26.
Oblężenie miasta i intensywne ostrzały przez artylerię, spowodowały śmierć co najmniej 25
20
Ant,jak,mtom, Koniec stanu wyjątkowego. Po 48 latach, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/koniecstanu-wyjatkowego-po-48-latach,165773.html(odczyt 20.05.2015).
21
Assad, Syria on road to 'comprehensive reforms', http://www.hurriyetdailynews.com/assad-syria-on-road-tocomprehensive-reforms.aspx?pageID=438&n=assad-syria-on-road-to-comprehensive-reforms-(odczyt
20.05.2015).
22
Został on wprowadzony wraz z dojściem do władzy w kraju partii Baas. Ograniczał lub cał- kowicie zawieszał
większość podstawowych praw obywatelskich i politycznych oraz nadawał specjalne uprawnienia
przedstawicielom władzy wykonawczej. Stan wyjątkowy decyzją prezydenta przestał obowiązywać 21 IV 2011
r. BBC News, Syria protests. Assad to lift state of emergency, 20 IV 2011, http://www.bbc.co.uk/news/worldmiddle-east-13134322 (17 VIII 2011). (odczyt 20.05.2015).
23
Tamże.
24
W ciągu dwóch dni w demonstracjach zginęło 120 osób, http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,W-ciagu-dwochdni-w-demonstracjach-zginelo-120-osob,wid,13348543,wiadomosc.html?ticaid=115d15&_ticrsn=3(odczyt
20.05.2015).
25RFE,
European
Powers
Draft
UN
Condemnation
Of
Syrian
Crackdown,
https://www.ecoi.net/local_link/159096/261823_en.html;
Brutalne
ataki
syryjskiego
wojska,
http://wiadomosci.onet.pl/swiat/brutalne-ataki-syryjskiego-wojska/gzmsf(odczyt 20.05.2015).
26
PAP, Czołgi w centrum miasta. "Ciała leżą na ulicach", http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Czolgi-wcentrum-miasta-Ciala-leza-na-ulicach,wid,13349379,wiadomosc.html?ticaid=115d06; ktom//kdj,tr, (odczyt
20.05.2015). Krwawy dzień w Syrii. USA nałożą sankcje? http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/krwawydzien-w-syrii-usa-naloza-sankcje,213363.html(odczyt 20.05.2015).
5
osób27. Podobnie było z kolejnymi miastami. Władze Syrii decydują się na zamknięcie
przejść granicznych z Jordanią28. Giną kolejne ofiary, a do wojny domowej dołącza ludność z
wiosek. Po raz kolejny zorganizowano tzw. „Dzień Gniewu”. Na którym reakcją rządu było
ogłoszenie programu reform w kraju. Premier Adil Safar poinformował, że zostaną
przeprowadzone reformy polityczne i gospodarcze. Zreformowany zostanie również aparatu
wymiaru sprawiedliwości i bezpieczeństwa 29.
W związku z kolejnymi oblężeniami miast Banijas i Hims do dnia 2 maja do Libanu
uciekło z kraju 4 tys. osób30. Na zaistniałe sytuacje reagują również przedstawiciele Unii
Europejskiej. Dnia 10 maja 2011 objęto sankcjami 13 najważniejszych osób w Syrii. Pośród
osób był m.in. brat prezydenta Baszara al-Asada, Mahera al-Asada31. Również Stany
Zjednoczone nałożyły na kraj sankcje ekonomiczne. Spowodowało to ostrą krytykę władz
syryjskich32. Czasową odpowiedzią była amnestia 5 opozycjonistów z więzienia z pośród 9
tys. zatrzymanych33. Taki gest był niewystarczający i dnia 27 maja dziesięciotysięczne
manifestacje odbyły się w takich miastach jak Banijas, Berz, Katana, Deal, Dajr az-Zaur, AzZabadani, Dara, Hims, Abu Kamal oraz Hama69. Dnia 29 maja z powodu ataku armii
syryjskiej na miasta Talbisa i Ar-Rastan zmarło co najmniej 11 osób, i ponad 100 było
rannych70. Tego samego dnia wojsko syryjskie rozpoczęło oblężenie miasta Ar-Rastan. Dnia
31 maja prezydent ogłosił amnestię generalną, która obejmowała więźniów politycznych.
Uwolniono wówczas setki osób71. W mieście Hama dnia 4 czerwca trwały uroczystości
pogrzebowe poległych w dzień wcześniej spacyfikowanej demonstracji. Również w mieście
Ar-Rastan strzelano do demonstrantów z helikopterów. Zginęło 13 osób76.
Kolejne wydarzenia pokazują pewną prawidłowość w próbie rozwiązywaniu sytuacji
w Syrii, a wręcz zagłębianiu się w odmęty konfliktu. Pomimo minimalnych ustępstw ze
strony władz państwowych, które tylko rozdrażniają demonstrantów, pojawiają się kolejne
27
PAP, Czołgi w centrum miasta. "Ciała leżą na ulicach", http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Czolgi-wcentrum-miasta-Ciala-leza-na-ulicach,wid,13349379,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
28 PAP, Syria zamknęła przejścia graniczne z Jordanią, http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Syria-zamknelaprzejscia-graniczne-z-Jordania,wid,13349491,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
29
Bk/PAP, Rząd Syrii zapowiada ogłoszenie programu reform, http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Rzad-Syriizapowiada-ogloszenie-programu-reform,wid,13368011,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
30 R. Fisk, 'We will never cease our struggle until we bring down Assad',
http://www.independent.co.uk/voices/commentators/fisk/robert-fisk-we-will-never-cease-our-struggle-until-webring-down-assad-2277704.html(odczyt 20.05.2015).
31
JS/PAP,
Brat
prezydenta
Syrii
na
czele
listy
osób
objętych
sankcjami
UE,
http://wiadomosci.onet.pl/swiat/brat-prezydenta-syrii-na-czele-listy-osob-objetych-sankcjami-ue/g1gtt(odczyt
20.05.2015).
32
Aw/PAP, Władze Syrii: sankcje USA służą interesom Izraela, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,WladzeSyrii-sankcje-USA-sluza-interesom-Izraela,wid,13423997,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
33 MEW/PAP, Syria: Kilku opozycjonistów wyszło na wolność, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/syria-kilkuopozycjonistow-wyszlo-na-wolnosc/j2840(odczyt 20.05.2015).
6
demonstracje w następnych miastach, które niejednokrotnie rodzą się podczas uroczystości
pogrzebowych, które przerywane zostają atakiem wojsk syryjskich. Odpowiedzią są coraz
brutalniejsze interwencje wojsk służby bezpieczeństwa przy użyciu coraz to doskonalszych
technik wojskowych.
Również ciekawą sytuacją podczas wojny w Syrii są różnorodne przekazy medialne.
Dla przykładu podczas walk, które trwały w północno-zachodnim mieście Dżisr asz-Szughur
od 4 czerwca 2011 rządowe siły bezpieczeństwa podały, że dnia 5 czerwca uzbrojone gangi
przeprowadziły zasadzkę na policjantów i zmasakrowali 82 z nich. Z drugiej strony aktywiści
praw człowieka poinformowali, że w powyższym mieście odbyły się walki, w których śmierć
poniosło 35 osób, w tym policjanci. W kolejnej masakrze dnia 6 czerwca zginęło ponad 120
osób34. W odpowiedzi dnia 10 czerwca wojska dokonały oblężenia miasta w którego pobliżu
rozmieszczono 15 tys. żołnierzy i ok. 40 czołgów. Mieszkańcy z obawy kolejnych masakr,
jako odwety za morderstwo na policjantach uciekło35. Oblicza się, że uciekło wówczas ponad
7 tys. cywilów36. Z powodu tak licznych walk cywile syryjscy zaczynają uciekać do
pobliskiej Turcji. Szacuje się, że dnia 7 czerwca z miasta Dżisr asz-Szughur uciekło 2400
osób. Premier Turcji Recep Tayyip Erdogan oświadczył, że kraj „nie zamknie drzwi” przed
uciekinierami z Syrii. Zaapelował do władz syryjskich o łagodniejsze traktowanie cywili 37.
Ciągłe apele środowisk europejskich nie wnoszą poprawy sytuacji. Apel skierowała
również Wysoka Komisarz ONZ do spraw Praw Człowieka pani Navi Pillay. Wezwała ona
władze Syrii, aby przedstawiciele sił bezpieczeństwa nie używały amunicji ostrej do
strzelania w demonstrantów. Zaapelowano, aby władze zakończyły czas "przemocy i
zabójstw". Biały Dom poinformował, że rozważa ogłoszenie sankcji w stosunku do władz
Syrii. Miałyby to być sankcje zamrażające aktywa i możliwość kontaktów biznesowych 38. W
odpowiedzi syryjski minister MSZ Walid el-Muallim w piśmie a dnia 17 czerwca 2011 do
Rady Bezpieczeństwa ONZ, zwrócił się o nie uchwalanie powyższych rezolucji w kierunku
Syrii. W uzasadnieniu demonstrantów określono jako terrorystów i ekstremistów, którzy byli
34 J. Muir, Syria troops 'killed in clashes' in Jisr al-Shughour, http://www.bbc.com/news/world-middle-east13672725(odczyt 20.05.2015); Aw, PAP, Rzeź w Syrii - 82 funkcjonariuszy zabitych podczas ataku na
posterunek,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114881,9737083,Rzez_w_Syrii___82_funkcjonariuszy_zabitych_pod
czas.html(odczyt 20.05.2015).
35
Al
Jazeera
and
agencies,
Syrian
army
starts
crackdown
in
northern
town,
http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2011/06/201161064328691559.html(odczyt 20.05.2015).
36
Al
Jazeera
and
agencies,
More
Syrians
waiting
to
cross
Turkey
border,
37
Al
Jazeera
and
agencies,
European
powers
step
up
pressure
on
Syria,
38
PAP, Czołgi w centrum miasta. "Ciała leżą na ulicach", http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Czolgi-wcentrum-miasta-Ciala-leza-na-ulicach,wid,13349379,wiadomosc.html?ticaid=115d06(odczyt 20.05.2015).
7
odpowiedzialni za destabilizację kraju39. Według danych strony „aljazeera” do dnia 11
czerwca 2011 granicę z Turcją przekroczyło 4300 cywilów40.
W kolejnych reakcjach rządu syryjskiego z dnia 20 czerwca zauważamy reakcję
prezydenta Baszar al-Asad, który w przemówieniu do narodu oświadczył rozpoczęcie dialogu
narodowego. Ogłosił, że w sierpniu po ogłoszonych wyborach przeprowadzone zostaną
reformy. Wówczas to powrócą uchodźcy do Syrii41. Na dzień 23 czerwca liczbę uchodźców
według danych BBS obliczono na liczbę 11700 osób42.
Pomimo ucieczki ludności Syrii, demonstranci kolejny raz pokazywali swoją
dezaprobatę, mianowicie dnia 8 lipca 2011 określonym „piątkiem bez dialogu”, opozycja
chciała udowodnić, że rząd nie jest zdolny do przeprowadzenia reform. W dalszym ciągu
trwały oblężenia miasta Hama, gdzie liczba ofiar wzrosła do 22 43. W dowód solidarności ze
zmarłymi w mieście przeprowadzono największą dotychczas manifestację, która skupiła
udział ok. pół miliona osób. Podczas manifestacji miasto odwiedził amerykański ambasador
Eric Chevallier. Do podobnych dużych demonstracji doszło w takich miastach jak Hims,
Idlib, Latakia, Dajr az-Zaur, Kamiszli, Darze. Pierwszy raz do takich demonstracji doszło w
centrum Damaszku. Podczas demonstracji w świecie ukazały się filmy, w których można
zobaczyć, jak służby bezpieczeństwa zabijają cywili44.
Sytuacja jednak nie uległa zmianie, a nawet się pogorszyła, ponieważ dnia 11 lipca po
wezwaniu ambasadorów Syrii do MSZ Francji i Stanów Zjednoczonych obrzucono
kamieniami rezydencje dyplomatów w Damaszku i palono flagi francuskie oraz zniszczono
zaparkowane samochody45. W kolejnych dniach sierpnia wyjeżdżają z Syrii pracownicy
ONZ46. Dnia 18 sierpnia Wysoki Komisarz ONZ do spraw Praw Człowieka opublikował
raport, w którym wykazano, że naruszono prawa człowieka w Syrii. Wydarzenia te mogą
39
Mz/PAP,
Rewolucjoniści
w
Syrii
to
terroryści
i
ekstremiści?,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Rewolucjonisci-w-Syrii-to-terrorysci-iekstremisci,wid,13521518,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
40
Al
Jazeera
and
agencies,
Thousands
of
Syrians
flee
to
Turkey,
41
WP/PAP,
"Krwawy
prezydent"
wystąpił
przed
kamerami
będą
zmiany,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Krwawy-prezydent-wystapil-przed-kamerami-bedazmiany,wid,13526529,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
42
L. Sinjab, Syria: Deadly protests erupt against Bashar al-Assad, http://www.bbc.com/news/world-middleeast-13902967(odczyt 20.05.2015).
43
Syria readies for protests as residents flee Hama, http://news.egypt.com/english/permalink/18924.html(odczyt
20.05.2015).
44
Al
Jazeera
and
agencies,
'Half
a
million'
protest
on
streets
of
Hama,
45
O. Bennett-Jones, Syria: Assad supporters attack US and French embassies, http://www.bbc.com/news/worldmiddle-east-14111198 (odczyt 20.05.2015).
46
Mp, tw/PAP, ONZ wycofuje część personelu z Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,ONZ-wycofujeczesc-personelu-z-Syrii,wid,13695340,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
8
zostać zaklasyfikowane jako zbrodnie przeciwko ludzkości. Fragment raportu pokazuje do
czego doszło: „tortur oraz innego poniżającego i nieludzkiego traktowania cywilów przez siły
bezpieczeństwa i armię, co narusza międzynarodowe zobowiązania Syrii w ramach konwencji
przeciwko torturom”47.
Dzień 15 lipca 2011 r. został nazwany „piątkiem dniem wolności dla porwanych”. W
całym kraju miały miejsce masowe demonstracje, podczas których zginęły 44 osoby.
Największą demonstracją była demonstracja w mieście Hamie, gdzie wyszło na ulice 700 tys.
ludzi48. Kolejny piątek dnia 22 lipca określono „piątkiem Calida ibn al-Walida”. Dzień ten
nawiązywał do muzułmańskiego średniowiecznego dowódcy wojskowego. Kolejne
demonstracje w Hamie i Dajr az-Zaur zgromadziło ok. 1,2 mln ludzi. Demonstracje miały
miejsce również w Damaszku, Darze, Hims i Latakii49. Z czasem protesty opanowały cały
kraj. Następny piątek w kolejności dnia 30 września nazwany został „piątkiem zwycięstwa”.
Zorganizowano wówczas kolejne masowe protesty. Do największych doszło w miastach w
Hims, Derze, Hamie oraz Damaszku. W tym dniu zginęło 30 osób 50. Według danych „New
York Timesa” do połowy sierpnia zginęło ponad 1700 osób51.
Ważnym wydarzeniem na skalę Bliskiego Wschodu był postulat Ligi Państw
Arabskich (LPA), która dnia 12 listopada 2011 zawiesiła Syrię w podstawowych prawach
członka organizacji. W wyniku takiej decyzji uzbrojeni demonstranci w noże i pałki
zaatakowali ambasadę Arabii Saudyjskiej w Damaszku, w tym także konsulaty Francji i
Turcji w Latakii. Z drugiej strony zwolennicy Asada w centrum Damaszku zorganizowali
demonstrację popierającą politykę prezydenta52.
47
Mp,
ap/PAP,
Torturowali,
strzelali,
by
zabić
dramatyczny
raport,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Torturowali-strzelali-by-zabic-dramatycznyraport,wid,13699334,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
48
Al
Jazeera
and
agencies,
Syrian
security
forces
'fire
on
rallies',
49
M. A. Derhally, Syrian Security Forces Kill Eight at Protests, Activists Say,
http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-07-22/syria-forces-kill-5-at-aleppo-homs-protests-activist-says1(odczyt 20.05.2015).
50
Al
Jazeera
and
agencies,
Dozens
killed'
in
Syria
protests,
51
„New
York
Times”,
Syria
–
Protests
(2011),
http://topics.nytimes.com/top/news/international/countriesandterritories/syria/index.html (17 VIII 2011) (odczyt
20.05.2015); Prezydent Syrii zatwierdził zniesienie trwającego 48 lat stanu wyjątkowego,
http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/507557,prezydent_syrii_zatwierdzil_zniesienie_trwajacego_4
8_lat_stanu_wyjatkowego.html(odczyt 20.05.2015).
52
Ataki na placówki dyplomatyczne w Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Ataki-na-placowkidyplomatyczne-w-Syrii,wid,13980888,wiadomosc.html?ticaid=115d98&_ticrsn=5(odczyt 20.05.2015).
9
Pod koniec 2011 r. w mieście Hims dochodziło do bardzo poważnych walk pomiędzy
armią rządową i oddziałami Wolnej Armii Syrii podczas których zginęło kilkaset osób53. Do
szczególnej masakry doszło w wiosce Kajf Ajd pod koniec grudnia, kiedy to zamordowano
111 cywilów. Z danych naocznych świadków w walkach pod Dżabal al-Zawija i Kafr Ajd
zginęło 269 osób, w większość rebelianci i cywile oraz 93 żołnierzy rządowych54.
3. Znaczenie obserwatorów międzynarodowych wprowadzonych do Syrii
Po wydarzeniach w mieście Hims, kiedy to dzielnica Baba Amr została zaatakowana
pociskami artyleryjskimi dnia 26 grudnia 2011, Liga Arabska podjęła decyzje o
wprowadzeniu do Syrii obserwatorów. W pierwszej grupie przybyło ok. 50 obserwatorów,
którymi kierował sudański gen. Mustafa Dabi55. Kolejnego dnia obserwatorzy byli obecni
podczas demonstracji w mieście Hims, w której brało udział 70 tys. ludzi. Jednocześnie
armia rządowa prowadziła działania w sunnickiej dzielnicy Baba Amr. Demonstranci chcieli,
aby obserwatorzy weszli do dzielnicy w której dokonywała się masakra 56. Ocena
obserwatorów nie była najlepsza, jednak jak stwierdzili „nie działo się tam też nic
przerażającego, przynajmniej wtedy, gdy tam byli. Było spokojnie i nie dochodziło do
starć”57. Następnego dnia władze syryjskie uwolniły 755 więźniów. Jak podaje ONZ od
początku zajść w kraju aresztowano 14 tys. osób58. Pomimo deklaracji obserwatorów, którzy
byli obecni w takich miastach jak Dara, Hama, Idlib oraz Hims zeznali o właściwie spokojnej
sytuacji w Syrii. Dnia 29 grudnia w Syrii zginęło 25 osób, i ponad 100 zostało rannych.
Ważnym faktem był moment, kiedy to w Hims sami obserwatorzy zostali ostrzelani59.
53
Atakują domy, aresztują ludzi - wojsko weszło do miasta, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Atakujadomy-aresztuja-ludzi-wojsko-weszlo-do-miasta,wid,13965148,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
54
Wojsko zmasakrowało cywilów - ponad 100 zabitych, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Wojskozmasakrowalo-cywilow-ponad-100-zabitych,wid,14103364,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
55
Syria unrest: Protest in Homs as peace monitors arrive, http://www.bbc.com/news/world-middle-east16334352(odczyt 20.05.2015).
56
Al
Jazeera
and
agencies,
Mass
protests
in
Homs
as
Arab
monitors
visit,
57
Mp/PAP, Reżim udaje "niewiniątko"? "Ukrywają więźniów", http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Rezimudaje-niewiniatko-Ukrywaja-wiezniow,wid,14118180,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
58
J. Muir, Syria 'releases 755 detained during unrest', http://www.bbc.com/news/world-middle-east16346354(odczyt 20.05.2015).
59
Ah/PAP,
Obecność
obserwatorów
nie
powstrzymuje
rozlewu
krwi
w
Syrii,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Obecnosc-obserwatorow-nie-powstrzymuje-rozlewu-krwi-wSyrii,wid,14123995,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
10
W trakcie trwania misji obserwatorów dnia 3 stycznia 2012 r. miało miejsce ważne
wydarzenie w kontekście działań strategicznych, albowiem wysadzono w powietrze gazociąg
pod Ar-Rastanem60. W kolejnych dniach 5 stycznia reżim zwolnił 552 opozycjonistów61.
Oceniając rolę misji obserwacyjnej w Syrii należy zauważyć, że zdaniem dowódcy
rebeliantów Rijad al-Asadaa zakończyła się fiaskiem, ponieważ ich obecność nie zmieniła
sytuacji. W związku z powyższą oraz podobnymi ocenami wezwano Ligę Arabską, aby
inicjatywę pokojową przejęła ONZ62. Dowodem na znikłe skutki działań obserwatorów było
m.in. nie zapewnienie im bezpieczeństwa przez struktury państwowe, do których się
zobowiązywali. Przykładem może by dzień 6 stycznia kiedy to miało miejsce kolejne
ostrzelanie obserwatorów w Damaszku. W tym samym czasie miał miejsce zamach
terrorystyczny na autobus przewożący policjantów, którego ofiarami było 25 osób, a 46 osób
było rannych63. Po podobnych wydarzeniach Liga Arabska 8 stycznia po zapoznaniu się z
pierwszym raportem podjęła decyzję o zwiększeniu liczby obserwatorów z 163 do 30064.
Odpowiedzią prezydenta Baszar al-Asada było przemówienia telewizyjne dnia 10 stycznia w
którym ogłosił, że nie ustąpi ze swojego urzędu, bo nie ulegnie zagranicznemu spiskowi. W
przemówieniu ogłosił plany zwołania referendum konstytucyjnego ustalając datę na marzec
2012 r.
65
. Tego dnia w mieście Latakia zaatakowano pojazd, w którym zostało rannych 11
obserwatorów. Atak spowodował reakcję LPA, która oceniła, że rząd syryjski nie zapewnił
obiecanej obserwatorom ochrony66.
Podsumowując rolę Ligi Arabskiej należy stwierdzić, że nie odegrała ona większej roli,
dlatego dnia 28 stycznia podjęto decyzję o zawieszeniu misji i wycofaniu 165 obserwatorów.
Decyzja została podjęta po konsultacjach z arabskimi ministrami MSZ i ogłoszona przez
60
Miasto bez prądu - "terroryści wysadzili gazociąg", http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Miasto-bez-praduterrorysci-wysadzili-gazociag,wid,14134353,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
61
Mp/PAP, Reżim zwalnia zatrzymanych podczas protestów, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Rezimzwalnia-zatrzymanych-podczas-protestow,wid,14141124,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
62
Mn/fac/k/PAP, Syria: misja obserwatorów to "fiasko", http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/syriamisja-obserwatorow-to-fiasko,196392.html(odczyt 20.05.2015).
63
Aka/PAP,
Samobójczy
zamach
w
centrum
Damaszku,
25
zabitych,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Samobojczy-zamach-w-centrum-Damaszku-25zabitych,wid,14144616,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
64
Mz/PAP, Liga Arabska wzmocni misję w Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Liga-Arabska-wzmocnimisje-w-Syrii,wid,14147012,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
65
Tbe/PAP,
Prezydent
nie
odda
władzy.
"To
zagraniczny
spisek",
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Prezydent-nie-odda-wladzy-To-zagranicznyspisek,wid,14151985,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
66
Sol/PAP, Obserwatorzy ranni - winny syryjski reżim, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Obserwatorzyranni-winny-syryjski-rezim,wid,14153592,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
11
sekretarza generalnego spraw zagranicznych LPA Nabila al-Arabiego. Na taki obrót spraw
rząd syryjski wyraził zdziwienie i potępił decyzję panarabskiej organizacji 67.
4. Pozorowane próby reform
Jak zapowiadał prezydent Baszara al-Asad w kraju przeprowadzono konstytucyjne
referendum, które odbyło się dnia 26 lutego 2012. Treść referendum w sprawie nowelizacji
konstytucji
miało
dotyczyć
wprowadzenie
systemu
wielopartyjnego,
co
mogłoby
doprowadzić do zmiany struktury rządu i koalicji. Zmiany jednak nie obejmowałyby
prezydenta, który dalej posiadałby pełnię władzy. Opozycja wzywała do bojkotu, natomiast
zachód skrytykował takie metody. W trakcie trwania referendum trwał ostrzał z moździerzy
miasta Hims. Równocześnie trwały walki partyzantów z lojalistami oraz pozostałe boje
podczas których tego dnia zginęło 22 osoby68. Frekwencja w referendum wynosiła 57,4%, z
czego 89,4% głosujących zgadzało się na zmiany w konstytucji 69. W dzień po referendum w
kraju zabito 135 osób. Najwięcej ofiar było podczas masakry uciekinierów z Baba Amro,
gdzie zestrzelono 64 osoby. Wśród ofiar były kobiety, dzieci i dezerterzy z armii70.
Dnia 9 marca rozpoczęły się operacje wojsk syryjskich w górzystych rejonach miasta
Idlib, które bronili rebelianci z Wolnej Armii Syrii oraz Syryjskiej Armii Wyzwoleńczej,
wspierani przez mudżahedinów71. Według Syryjskiego Obserwatorium Praw Człowieka w
Syrii przez rok powstania zginęło 9113 osób, w tym 6645 cywilów, 1991 żołnierzy oraz
członków sił bezpieczeństwa i 471 rebeliantów72. W dniach 15-16 marca odbywały się w
największych miastach Syrii wiece antyprezydenckie. Domagano się międzynarodowej
interwencji. Równocześnie w stolicy miały miejsce konkurencyjne manifestacja zwolenników
Asada73. Kolejne dni to dni zamachów. Zamachy miały miejsce w pobliżu siedziby wywiadu i
67
Ps/PAP,
Liga
Arabska
zawiesza
misję
obserwacyjną
w
Syrii,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,11049650,Liga_Arabska_zawiesza_misje_obserwacyjna_w_
Syrii.html(odczyt 20.05.2015).
68
Meg/PAP,
Trwa
referendum
spadł
grad
bomb,
nie
żyją
22
osoby,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Trwa-referendum-spadl-grad-bomb-nie-zyja-22osoby,wid,14283730,wiadomosc.html?ticaid=115da8&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
69
Mp/PAP, Referendum w Syrii to fikcja?, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Referendum-w-Syrii-tofikcja,wid,14287060,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
70
PAP/IAR, Masakra w Syrii. Wojsko strzela do kobiet i dzieci, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Masakraw-Syrii-Wojsko-strzela-do-kobiet-i-dzieci,wid,14287840,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
71
R. Abouzeid, Syrian Rebels Plot Their Next Moves: A TIME Exclusive, https://archive.is/ZvL8#selection-87.087.53(odczyt 20.05.2015).
72
PAP, W Syrii od początku rewolty zginęło ponad 9 tys. ludzi, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,W-Syriiod-poczatku-rewolty-zginelo-ponad-9-tysludzi,wid,14336250,wiadomosc.html?ticaid=115ddf&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
73
Abeer, Syria Today 15-3-2012, http://www.lccsyria.org/7599(odczyt 20.05.2015).
12
głównej siedziby policji74. Dzień później w Aleppo wybuchł samochód-pułapka. Zginęły trzy
osoby, i 25 osób zostało rannych75. W dniach 24-27 marca walczono pod Zabadani oraz na
obrzeżach Damaszku76.
Wydarzeniem, które różnie interpretowały media było pojawienie się dnia 27 marca
prezydenta Baszara al-Asada w Baba Amro, gdzie spacyfikowano ludność. Miała to być
demonstracja pokonania rewolucjonistów, jednak podczas wizyty w kierunku konwoju
prezydenta oddano strzały77. W ostatnich dniach marca zginęło ok. 800 osób. Prowadzono
dalsze operacje odwetowe w miastach Hims, Hamie, Aleppo, Idlib, Darze, Dajr az-Zaur oraz
w Damaszku78. W pierwszych ośmiu dniach kwietnia 2012 zginęło 11011 osób79. Kolejną
próbą rządu na pozorną zmianę sytuacji był fakt przybycia do Damaszku ponad 200
obserwatorów ONZ dnia 5 kwietnia. Po negocjacjach 10 kwietnia wprowadzono zawieszenie
broni. Zapewnieniem obustronnego rozejmu miało być podpisanie przez rebeliantów
gwarancji, że powstrzymają ataki partyzanckie i wycofają wojska z miast 80. Ze strony
rebeliantów była wola przestrzegania zawieszenia81, jednak rozejm nie został przestrzegany.
Kolejnego dnia ponownie prowadzono ostrzał dzielnic miast Hims, Hamy i oblegano
stolicę82. Tego dnia zginęło niemal 100 osób83. Po przyjęciu 15 kwietnia rezolucji RB ONZ
nt. misji obserwatorów, do Damaszku przyjechało 5 wysłanników ONZ należący do misji
UNSMIS (United Nations Supervision Mission in Syria)84. Władze syryjskie nie zapewniały
74
Nsz,ab/Iga/PAP, W Syrii znów gorąco. Krwawe eksplozje w centrum stolicy, http://www.tvn24.pl/wiadomoscize-swiata,2/w-syrii-znow-goraco-krwawe-eksplozje-w-centrum-stolicy,214221.html(odczyt 20.05.2015).
75
Al
Jazeera
and
agencies,
Reports
of
heavy
firefight
in
Damascus,
76
A. Issacharoff , Syrian Air Force Intelligence Chief Killed, Opposition Websites Report
read
more:
http://www.haaretz.com/middle-east-news/syrian-air-force-intelligence-chief-killed-oppositionwebsites-report-1.420782(odczyt 20.05.2015).
77
WP,
PAP,
Syria:
Baszar
al-Asad
odwiedził
Hims
powitały
go
strzały?,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-Baszar-al-Asad-odwiedzil-Hims-powitaly-gostrzaly,wid,14367942,wiadomosc.html?ticaid=115daf&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
78
79
Alarabiya with agencies, Fierce attacks across Syria leave 101 dead; Annan sets to address U.N. on crisis,
http://english.alarabiya.net/articles/2012/04/04/205276.html(odczyt 20.05.2015).
80
Syria wants 'written guarantees' from opposition, http://www.bbc.com/news/world-middle-east17649617(odczyt 20.05.2015).
81
Km//bgr/PAP, Zawieszenie broni? Reżim chce gwarancji, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/zawieszenie-broni-rezim-chce-gwarancji,206284.html(odczyt 20.05.2015).
82
J. Muir, Syria clashes blight ceasefire hopes, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-17661878(odczyt
20.05.2015).
83
Abeer, New Massacre was Discovered in Deir Baalba, http://www.lccsyria.org/7976(odczyt 20.05.2015).
84
N. MacFarquhar, U.N. Truce Observers Arrive in Syria as Shelling Continues,
http://www.nytimes.com/2012/04/17/world/middleeast/un-truce-observers-arrive-in-syria-as-shellingcontinues.html(odczyt 20.05.2015).
13
bezpieczeństwa przybyłym obserwatorom85. Pomimo trwania rozejmu w drugiej połowie
kwietnia zginęło 180 osób86. Dnia 19 kwietnia władze Syrii podpisały protokół z ONZ o
misji obserwatorów monitorujących zawieszenie broni87. Podczas pobytu obserwatorów
zanikały strzały, wycofywano czołgi. Było to jednak tylko wrażenia 88 . Ciekawym zjawiskiem
podczas trwania zawieszenia broni było zatrzymanie dnia 28 kwietnia statku „Lutfallah II” na
morzu libańskim. Na pokładzie statku znaleziono 3 kontenery karabinów, wyrzutnie granatów
przeciwpancernych i amunicję. Broń miała dotrzeć do rebeliantów 89. Natomiast dnia 30
kwietnia wybuchła bomba w pobliżu kwatery głównej Wywiadu Sił Powietrznych, zginęło
ponad 20 osób90. Dnia 1 maja ONZ ogłosiło raport w którym stwierdzono, że wojsko
syryjskie w dalszym ciągu posiada broń ciężką w miastach91. Lokalne Komitety
Koordynacyjne podawały informacje o 1110 zabitych dzieciach w czasie trwania wojny92.
Dzień 6 maja 2012 r. był dniem wyborów parlamentarnych w Syrii, które odbywały się w
odgłosach walk93. Opozycja zbojkotowała wybory do których przystąpiło 12 partii 94. W
dalszym ciągu trwały zamachy bombowe w której ucierpieli obserwatorzy95. Do kolejnych 2
zamachów przyznała się siatka Al-Kaidy – Front Zwycięstwa, którzy odpowiedzieli na
zamachy prezydenta Baszara al-Asada wobec zbuntowanych miast96. Dowody na łamanie
rozejmu spowodowały kolejne działania wojenne. Kolejnym tragicznym dniem w historii
Syrii była zbrodnia wojenna w Huli. Dnia 25 maja 2012 podczas obstrzału Huli niedaleko
Hims, zaatakowano grupy demonstrantów, którzy wyrażali swoją dezaprobatę wobec sytuacji
85
Mk//bgr/BBC News, Reuters, Syria "wita" obserwatorów, ale bezpieczeństwa nie zapewnia,
http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/syria-wita-obserwatorow-ale-bezpieczenstwa-niezapewnia,206954.html(odczyt 20.05.2015).
86
Sol/PAP, Syria: Hims pod ostrzałem, walki w Idlibie, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-Hims-podostrzalem-walki-w-Idlibie,wid,14413193,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
87
Al Jazeera and agencies, Damascus - Apr 19, 2012 - 14:52, http://blogs.aljazeera.com/topic/damascus-apr-192012-1452(odczyt 20.05.2015).
88
Jk\mtom/Reuters, ONZ wyśle do Syrii trzystu obserwatorów, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/onz-wysle-do-syrii-trzystu-obserwatorow,207569.html(odczyt 20.05.2015).
89
Mk\mtom/Reuters, Syryjska rebelia ma też front morski, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/syryjska-rebelia-ma-tez-front-morski,208256.html(odczyt 20.05.2015).
90
Mp/PAP,
Zamachy
na
służby
specjalne
Syrii
są
ofiary
śmiertelne,
http://konflikty.wp.pl/kat,1023303,title,Zamachy-na-sluzby-specjalne-Syrii-sa-ofiarysmiertelne,wid,14451210,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
91
Mn\mtom,/PAP, Dzieci nadal giną. ONZ "przyspiesza" z obserwatorami, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/dzieci-nadal-gina-onz-przyspiesza-z-obserwatorami,208560.html(odczyt 20.05.2015).
92
Abeer, 1110 Child Martyrs, http://www.lccsyria.org/8216(odczyt 20.05.2015).
93
Al
Jazeera
and
agencies,
Fighting
in
eastern
Syria
ahead
of
election,
94
Sol/PAP, Syria: opozycja bojkotuje wybory parlamentarne, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syriaopozycja-bojkotuje-wybory-parlamentarne,wid,14464002,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
95
WP/PAP,
Syria:
eksplozja
w
konwoju
obserwatorów
ONZ
w
prowincji
Dara,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-eksplozja-w-konwoju-obserwatorow-ONZ-w-prowincjiDara,wid,14471045,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
96
Ktom\mtom,/PAP, Front Zwycięstwa przyznał się do zamachu w stolicy, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/front-zwyciestwa-przyznal-sie-do-zamachu-w-stolicy,209590.html(odczyt 20.05.2015).
14
w kraju. Z czasem doszło do zbiorowych egzekucji podczas których zginęło wg ONZ co
najmniej 108 osób w tym 34 kobiety i 49 dzieci. Według Narodowej Rady Syryjskiej tego
dnia zostało zabitych 116 osób i 300 zostało rannych97. W obliczu eskalacji walk rebelianci
zerwali zawieszenie broni dnia 30 maja. Nawet propozycja opozycji zatwierdzenia planu
Annana nie przyniosła rezultatu. Zapowiedziano kolejne walki i obronę miast i wiosek98. Po
spotkaniu Kofi Annana w Damaszku wypuszczono z więzień ok. 500 opozycjonistów 99.
Pomimo takiego gestu opozycja domagała się ogłoszenie przez ONZ niepowodzenie
pokojowego planu Annana100. Tak też uczyniono.
Dnia 4 czerwca rzecznik rebeliantów Sami al-Kurdi oficjalnie ogłosił, że rozejm już ich
nie obowiązuje. Zaczęto w dalszym ciągu atakować siły rządowe. Oczekiwaniami
rebeliantów było przemianowanie misji obserwacyjnej ONZ na misję pokojową. Żądaniem
rebeliantów było wprowadzenie zakazu strefy lotów i strefy buforowej, które miałyby pomóc
w obaleniu Asada101. Dnia 7 czerwca Kofi Annan na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ przyznał,
że jego plan pokojowy nie odniósł efektu, a Syria w dalszym ciągu kontynuuje wojnę
domową102. Dnia 16 czerwca ONZ zawiesiło misję UNSMIS103.
W dalszym ciągu toczyły się walki. Sukcesem rebeliantów było zdobycie 10 czerwca
miasta Ma’arrat an-Numan104, oraz bazę al-Ghanto przywłaszczając rakiety ziemia-powietrze
wraz z wojskowymi ciężarówkami. W odpowiedzi wojska rządowe przy użyciu śmigłowców
97
Mp/PAP,
Kofi
Annan
potępia
masakrę
w
Huli.
"To
przerażająca
zbrodnia",
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Kofi-Annan-potepia-masakre-w-Huli-To-przerazajacazbrodnia,wid,14524962,wiadomosc.html?ticaid=115db0&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
98 Alarabiya with agencies, ‘Urgent’ political transition in Syria needed: Obama, European leaders,
99
Mp/PAP,
Po
wizycie
Kofiego
Annana
władze
Syrii
uwolniły
500
osób,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Po-wizycie-Kofiego-Annana-wladze-Syrii-uwolnily-500osob,wid,14533257,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
100
Mp/PAP,
Dowódca
syryjskich
rebeliantów:
nie
powiódł
się
plan
pokojowy,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Dowodca-syryjskich-rebeliantow-nie-powiodl-sie-planpokojowy,wid,14532955,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
101
Jak//gak,
PAP,
Rebelianci:
Koniec
z
zawieszeniem
broni,
wznowiliśmy
ataki,
http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/rebelianci-koniec-z-zawieszeniem-broni-wznowilismyataki,255764.html(odczyt 20.05.2015).
102
Jpo/PAP,
Annan
przyznaje:
plan
pokojowy
dla
Syrii
nie
powiódł
się,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Annan-przyznaje-plan-pokojowy-dla-Syrii-nie-powiodlsie,wid,14554791,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
103
Asl, pszl, kaien, ONZ zawiesza misję w Syrii, http://www.tvp.info/7737987/swiat/onz-zawiesza-misje-wsyrii(odczyt 20.05.2015).
104
M. Weaver, B. Whitaker, Award for Syrian writer, http://www.theguardian.com/world/middle-eastlive/2012/oct/09/syria-bombs-hit-security-compound-live#block-5074471ac0e361310bc6ca9e(odczyt
20.05.2015).
15
bojowych dokonało szturmu na miasto Ar-Rastan105. W miesiącu czerwcu zginęło około 1500
osób.
Zdaniem niemieckich mediów konflikt w Syrii nie zmierza ku jego rozwiązaniu.
Dziennikarz z Frankfurter Allgemeine Zeitung uważa, że opozycja nie wierzy już w kolejne
obietnice zmian w kwestii korupcji i systemu politycznego. Podobnego stanowiska jest gazeta
Hessische/Niedersächsische Allgemeine, która uważa, że dopiero upadek prezydenta może
doprowadzić do zmian106.
5. Udział wojsk międzynarodowych w wojnie domowej w Syrii
Kolejnym istotnym etapem w przebiegu wojny domowej w Syrii było zaangażowanie
się poszczególnych krajów areny międzynarodowej. Oczywiście rola obserwatorów i reakcji
organizacji między narodowych miało i posiada w dalszym ciągu swoisty charakter, jednak
pragnę przedstawić ingerencję państw ościennych pod względem militarnym.
Pierwszym krajem, który od dnia 22 czerwca 2012 r. zmagał się z kryzysem
dyplomatycznym z Syrią była Turcja. Kroplą, która przelała wzajemne stosunki było
zestrzelenie tureckiego samolotu przez syryjskie siły rządowe. Było to uwieńczenie
wzajemnych niechęci spowodowane faktem, że Turcja wspierała rebeliantów. Sytuacja
doprowadziła do skupienia na granicy krajów broni przeciwlotniczej i sił pancernych.
Przykładem zbrojnej interwencji było zestrzelenie tureckiego myśliwca RF-4E Phantom przez
syryjską obronę lotniczą nad Morzem Śródziemnym. Zdaniem Syrii było to naruszenie
przestrzeni lotniczej. Zdaniem władz tureckich samolot nie wykonywał żadnej misji107.
Natomiast dziennik „Wall Street Journal” powołując się na źródła wywiadowcze USA
stwierdziły, że samolot znajdował się w syryjskiej przestrzeni powietrznej108. Podczas
poszukiwań zestrzelonego samolotu i załogi ostrzelano turecką Case CN-235. W odpowiedzi
105
Ktom\mtom/Reuters/PAP, Pociski ziemia-powietrze w rękach rebelii. Na krótko. Były zbyt ciężkie,
http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/pociski-ziemia-powietrze-w-rekach-rebelii-na-krotko-byly-zbytciezkie,257547.html(odczyt 20.05.2015).
106
M. Skarżyńska, Komentarze prasy niemieckiej, wtorek, 21.06.2011, http://www.dw.com/pl/komentarzeprasy-niemieckiej-wtorek-21062011/a-15175272(odczyt 20.05.2015).
107
PAP, TV, Odnaleziono wrak zestrzelonego przez Syrię myśliwca, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,TVodnaleziono-wrak-zestrzelonego-przez-Syrie-mysliwca,wid,14674531,wiadomosc.html?ticaid=115ddc(odczyt
20.05.2015).
108
WR, Gorąca granica turecko-syryjska, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/836?t=Goracagranica-turecko-syryjska(odczyt 20.05.2015).
16
siły tureckie dnia 28 czerwca rozmieściły broń przeciwlotniczą przy granicy z Syrią109. A 30
czerwca wysłały 6 myśliwców F-16110.
Podczas zamieszania w relacjach Syria-Turcja i po zawieszeniu misji ONZ kolejnym
krajem, który wkroczył militarnie na teren Syrii była Anglia. Dnia 26 czerwca Izraelskie
źródła wywiadowcze poinformowały, że wojsko brytyjskie przekroczyło granicę tureckosyryjską i stacjonuje 10 km w głębi Syrii. Celem Brytyjczyków miało być stworzenie strefy
bezpieczeństwa wzdłuż granicy111. Ze strony Syrii na granicę zmierzały kolejne czołgi, które
jednocześnie pacyfikowały zbuntowane wioski w okolicach Aleppo112.
Opozycja wezwała Radę Bezpieczeństwa do uchwalenia rezolucji na mocy Rozdziału VII
Karty Narodów Zjednoczonych skierowanej w rząd Asada. Było to motywowane
zagrożeniem sytuacją w Syrii w regionie i na świecie113.
Lipcowe wydarzenia militarne pokazują kolejne masakry. Szczególną była masakra w AtTrimsie, gdzie wioskę otoczyło 800 żołnierzy włącznie ze wsparciem helikopterów
szturmowych i czołgów. Palono praktycznie wszystko, włącznie z domami i meczetem w
którym chcieli ukryć się ludzie114. Dużą kampanią wojenną na przełomie lipca i października
była walka w Damaszku, gdzie rebelianci z powodzeniem utrzymywali pozycje115. Spalili
obóz wojskowy116. Szczególnym dniem walki w Damaszku był dzień 18 lipca, kiedy to
doszło do samobójczego zamachu na budynek biura bezpieczeństwa narodowego. Zginęło
wiele osób m.in.: minister obrony gen. Dawud Rzdżiha, v-ce minister obrony Asif Szaukat,
szwagier Baszara al-Asada, gen. Hasan Turkmani, asystent v-ce prezydenta i szef
wywiadu Hiszam Ichtijar117. Po zamachu prezydent odleciał samolotem do Latakii118.
109
Mk\mtom, Kolejny turecki samolot pod ostrzałem. Ankara: Atak na NATO, http://www.tvn24.pl/wiadomoscize-swiata,2/kolejny-turecki-samolot-pod-ostrzalem-ankara-atak-na-nato,260836.html(odczyt 20.05.2015).
110
WR, Gorąca granica turecko-syryjska, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/836?t=Goracagranica-turecko-syryjska(odczyt 20.05.2015).
111
WP, Brytyjskie wojsko wkroczyło do Syrii?, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Brytyjskie-wojskowkroczylo-do-Syrii,wid,14705260,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
112
Jpo,
PAP,
Syria
koncentruje
czołgi
w
pobliżu
granicy
z
Turcją?,
http://konflikty.wp.pl/kat,1020383,title,Syria-koncentruje-czolgi-w-poblizu-granicy-zTurcja,wid,14715211,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
113
PAP,
Opozycja
wzywa
Radę
Bezpieczeństwa
ONZ
do
przyjęcia
rezolucji,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Opozycja-wzywa-Rade-Bezpieczenstwa-ONZ-do-przyjeciarezolucji,wid,14757024,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
114
Al Jazeera and agencie, Hama activist describes massacre, http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/hamaactivist-describes-massacre(odczyt 20.05.2015).
115
AFP, Syrian forces launch all-out Damascus assault, https://archive.is/VcmH#selection-301.0-301.45(odczyt
20.05.2015).
116
AFP, Syrian forces launch all-out Damascus assault, https://archive.is/VcmH(odczyt 20.05.2015).
117
W, Reuters, Zamach w Syrii: Zginęli szef resortu obrony i szwagier Assada. Ranni ministrowie,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,12148297,Zamach_w_Syrii__Zgineli_szef_resortu_obrony_i
_szwagier.html(odczyt 20.05.2015).
17
Walki toczyły się również w mieście Aleppo, gdzie oskarżono siły rządowe o
używanie bomb kasetowych, tak jak w czasie walk o Ma’arrat an-Numan119. Walki toczyły
się również w Al-Kusajr (muhafaza Hims), gdzie powstańcy wybudowali ponad 200
schronów120. W miesiącu lipcu zginęło ponad 2500 osób. Odnotowano również zjawiska,
które pokazują coraz szersze zaangażowanie się kolejnych przedstawicieli krajów. Dla
przykładu dnia 10 lipca wojska syryjskie ostrzelało terytorium Libanu, gdzie skryli się
rebelianci. W 5-godzinnych bombardowaniach zginęło 3 Libańczyków121. Z kolei syryjskie
media przedstawiły sceny ze strefy walk, gdzie można było zobaczyć ciała zabitych 2
Egipcjan i 3 Jordańczyków z dowodami tożsamości, czym sugerowano udział w walkach po
stronie opozycjonistów zagranicznych najemników122. Kolejne miesiące pokazują kolejne
zbrodnie. Dnia 22 sierpnia w miasteczku Darajja pod Damaszkiem po przejściu wojsk
rządowych
miały
miejsce
masowe
egzekucje123.
Zdaniem
Lokalnych
Komitetów
Koordynacyjnych znaleziono 633 ciał124. ONZ określiło to wydarzenie za następną zbrodnię
wojenną125. Na początku października armia pokonała rebeliantów na południu Damaszku i
dzielnic Tadamun, Jarmuk, i Hadżar al-Aswad. W walkach we wrześniu zginęło 1471 osób126.
Wartym uwagi jest fakt, że w czasie wojny domowej w Syrii w lipcu 2012 r. stworzył
się tzw. front kurdyjski, który jest rozmieszczony na północnej (muhafazat Aleppo) i
wschodniej (mauhafaza Ar-Rakka i muhafazat Al-Hasaka) części frontu wojny domowej w
Syrii. Do walk dołączyli kurdyjscy rebelianci (Powszechne Jednostki Ochrony - YPG).
Początkowo walczyli z Syryjskimi Siłami Zbrojnymi, opozycyjną Wolną Armią Syrii, kolejno
z ekstremistami z bloku Syryjski Front Wyzwolenia Islamu. Swoje walki toczyli również z
118
PAP,
Śmigłowce
bojowe
zaatakowały
rebeliantów
w
Damaszku,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Smiglowce-bojowe-zaatakowaly-rebeliantow-wDamaszku,wid,14774082,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
119
Reuters, Assad forces using cluster bombs in Syria war-Human Rights Watch,
http://english.ahram.org.eg/NewsContent/2/8/55550/World/Region/Assad-forces-using-cluster-bombs-in-SyriawarHuman.aspx(odczyt 20.05.2015).
120
PAP, Kolejne ofiary w Syrii - ludzie zaczęli budować schrony, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Kolejneofiary-w-Syrii-ludzie-zaczeli-budowacschrony,wid,14761642,wiadomosc.html?ticaid=115ddd&_ticrsn=5(odczyt 20.05.2015).
121
Abeer, Tuesday Ended with 68 Martyrs, http://www.lccsyria.org/9353(odczyt 20.05.2015).
122
Syrian TV, Shows Bodies of Terrorists of Arab Nationalities Killed by the Syrian Army in alQaboun Neighborhood, http://counterpsyops.com/2012/07/23/syrian-tv-shows-bodies-of-terrorists-ofarab-nationalities-killed-by-the-syrian-army-in-al-qaboun-neighborhood(odczyt 20.05.2015).
123
PAP,
Syria:
siły
rządowe
ostrzelały
obrzeża
Damaszku,
zginęło
21
osób,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-sily-rzadowe-ostrzelaly-obrzeza-Damaszku-zginelo-21osob,wid,14869799,wiadomosc.html?ticaid=1f0b9&_ticrsn=5(odczyt 20.05.2015).
124
Abeer, New Massacre in Darayya 25-8-2012, http://www.lccsyria.org/9998(odczyt 20.05.2015).
125
IAR,
Masakra
w
Syrii
znaleziono
250
ciał.
ONZ
apeluje
o
śledztwo,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Masakra-w-Syrii-znaleziono-250-cial-ONZ-apeluje-osledztwo,wid,14876598,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
126 D. Enders, Syrian army pushing rebels out of Damascus, activists say, https://archive.is/Movn0#selection2025.0-2025.57(odczyt 20.05.2015).
18
fundamentalistami islamskimi z ugrupowania Dżabhat an-Nusra, oraz z Islamskim Państwem
w Iraku i Lewancie (określane jako ISIS; od 29 czerwca 2014 Państwo Islamskie)127.
Analizując rolę Kurdów w wojnie domowej warto zwrócić uwagę na kilka faktów.
Albowiem w celu pozyskania Kurdów przez prezydenta Basszara dopiero w kwietniu 2011 r.
przyznano obywatelstwo dla zamieszkałych na terenach Syrii ok. 120 tys. Kurdów. Wcześniej
przy spisie z 1961 r. takiego obywatelstwa odmówiono128. Jednocześnie powołano Ruch
Narodowy Kurdyjskich Partii Politycznych celem obalenia rządów długotrwałego prezydenta.
Ruch został jednak rozwiązany 26 października 2011 r. przez Kurdyjską Radę Narodową w
Syrii (KNC), która stanowi władzę obok Syryjskiej Koalicji Narodowej na rzecz Opozycji i
Sił Rewolucyjnych ( w skrócie Syryjska Koalicja Narodowa SNC) oraz Demokratycznej
Partii Związkowej (PYD)
129
. Syryjska Koalicja Narodowa uznawana jest za jedyne legalne
przedstawicielstwo państwa syryjskiego przez rząd libijski, turecki, brytyjski i francuski130.
Podobne stanowisko uznawały USA, które co prawda dopiero dnia 12 grudnia 2012 r. uznało
SNC jako oficjalne i jedyne przedstawicielstwo narodu syryjskiego, co spotkało się ze
sprzeciwem Rosji131
Przedstawiana zaogniona sytuacja pomiędzy Syrią i Turcja znalazła swój oddźwięk w
dniach 3-4 października 2012 r., kiedy to na tureckie miasto Akçakale, spadły pociski
syryjskie i zginęło troje dzieci oraz dwie kobiety132.W odpowiedzi 5 tureckich myśliwców F16 udało się nad granicę i dokonano ostrzału syryjskiego Tel Abjad. Skutkiem były starcia
wojsk syryjsko-tureckim. W wyniku walk zginęło 14 żołnierzy syryjskich. Przy granicy
wojska tureckie dokonały mobilizacji w regionie, a dnia 4 października parlament Turcji
wyraził zgodę na przeprowadzanie operacji militarnych poza granicami kraju. Władze Syrii
przeprosiły Turcję za ostrzał133. Do podobnej próby cierpliwości doszło w dniach 5 i 6
października, kiedy to pociski moździerzowe spadły na tereny tureckim pod Aşağıpulluyaz w
127
Front
kurdyjski
podczas
wojny
domowej
w
Syrii,
http://www.info24.org.pl/art_Front_kurdyjski_podczas_wojny_domowej_w_Syrii.asp(odczyt 20.05.2015).
128
Stateless Kurds in Syria granted citizenship, http://articles.cnn.com/2011-04-07/world/syria.kurdish.
citizenship_1_kurdish-region-kurdish-identity-stateless-kurds?_s=PM:WORLD, (odczyt 20.05.2015).
24.11.2012. za: M. Szkudlarek, Rola czynnika kurdyjskiego w syryjskiej wojnie domowej, Przegląd
Politologiczny, 2014, nr 1, s. 300
129
Ö. Hossino, Ý. Tanýr, The Decisive Minority: The Role of Syria’s Kurds in the Anti-Assad Revolution,
http://www.scpss.org/libs/spaw/uploads/files/Reports/03-2012_Henry_Jackson_Soc_Rpt_
re_Role_of_Syr_Kurds.pdf, 24.11.2012. za: M. Szkudlarek, Rola czynnika kurdyjskiego, s. 302.
130
Muhaliflere silah yardýmý belgelendi, http://www.istanbulhaber.com.tr/haber/muhalifleresilah-yardimi-belgelendi--144243.htm, 5.12.2012, za: M. Szkudlarek, Rola czynnika kurdyjskiego s. 303.
131
Tanýº T., ABD Suriyeli isyancýlarý resmen tanýdý, „Hürriyet”, http://www.hurriyet.com.tr/planet/
22135533.asp, 12.12.2012, za: M. Szkudlarek, Rola czynnika kurdyjskiego, s. 302
132 Akçakale'ye top mermisi düştü: 5 ölü, 10 yaralı, http://www.hurriyet.com.tr/akcakaleye-top-mermisi-dustu5-olu-10-yarali-21615000(odczyt 20.05.2015).
133
E.
Peeker,
N.
Malas,
Turkey
Strikes
Syria,
Adds
War
Powers,
http://www.wsj.com/articles/SB10000872396390443635404578035822373395226(odczyt 20.05.2015).
19
odpowiedzi 3. Batalion Graniczny odpowiedział ogniem134.
Wsparcie dla Syrii na prośbę
Turcji ofiarowało NATO, które na początku grudnia przesłano zestawy przeciwrakietowe
Patriot. Według serwisu CNN zestawy trafiły do prowincji Gaziantep, Diyarbakir i
Malatya135. Pozytywnym chociaż chwilowym oddźwiękiem był 4 dniowy rozejm pod koniec
październik a z racji muzułmańskiego święta Id al-Adha. Było to możliwe dzięki zabiegom
wysłannika LPA i ONZ Al-Achdara al-Ibrahimiego. Jednak w kilku regionach walki trwały w
dalszym ciągu i zakończyły się ostatecznym fiaskiem136. Podczas projektu rozejmu zginęło
439 osób137.
W dalszym ciągu na przestrzeni października i listopada trwały ciężkie walki w
Aleppo pomiędzy syryjskimi rebeliantami a kurdyjskimi bojownikami YPG. Po wspólnych
rozmowach kurdyjscy bojownicy YPG pozostali stroną neutralną w wojnie138. W dalszym
ciągu toczyły się walki na froncie wschodnim. Rebelianci opanowali miasta Al.-Majadin,
Dajr az-Zaur, lotnisko i przejście graniczne Abu-Kamal139. Zajęto zaporę wodną
na Eufracie140, bazę wojskową 46. Regimentu, 15 czołgów i ciężką broń141.
Niezbyt chlubnym faktem było wspieranie Wolnej Armii Syrii przez islamistów z
Frontu Obrony Ludności Lewantu, co oznaczało zerwanie rozejmu rebeliantów z Kurdami
dnia 5 listopada w Aleppo142. Jednak dnia 19 lutego 2013 syryjska opozycja ustaliła z
Kurdami że będą wspólnie walczyć przeciw reżimowi Asada143.
134
IAR, PAP, Tureckie wojsko znów ostrzelało Syrię - to odpowiedź na kolejny atak,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Tureckie-wojsko-znow-ostrzelalo-Syrie-to-odpowiedz-na-kolejnyatak,wid,14985645,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
135
Wr, NATO wesprze Turcję, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/5635?t=NATO-wesprzeTurcje(odczyt 20.05.2015).
136
PAP,
Syryjska
armia
informuje,
że
odpowiedziała
na
ataki
powstańców,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syryjska-armia-informuje-ze-odpowiedziala-na-atakipowstancow,wid,15044258,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
137
138
E.
Soolomons,
Syrian
rebels
fight
unwanted
battle
with
Kurds,
http://www.reuters.com/article/2012/11/01/us-syria-crisis-aleppo-idUSBRE8A00PY20121101(odczyt
20.05.2015).
139
Al Jazeera and agencies, Rebels in the city of al-Boukamal in Deir Ezzor province said they took control of
the military airport, http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/rebels-city-al-boukamal-deir-ezzor-province-saidthey-took-control-military-airport(odczyt 20.05.2015).
140
Al Jazeera and agencies, Syrian rebels capture a hydroelectric dam on the Euphrates River in the country's
north after days of heavy fighting, http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/syrian-rebels-capture-hydroelectricdam-euphrates-river-countrys-north-after-days-heavy(odczyt 20.05.2015).
141
AFP, Syrian rebels set up camp on hilltop Base 46, http://english.alarabiya.net/articles/2012/11/21/251049.html(odczyt
20.05.2015).
142
Al Jazeera and agencies, Fresh clashes erupt between Syrian rebels and Kurdish groups in Ras al-Ain,
http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/fresh-clashes-erupt-between-syrian-rebels-and-kurdish-groups-ras-alain(odczyt 20.05.2015).
143
PAP,
Syria:
rebelianci
i
Kurdowie
zawarli
porozumienie
dzięki
opozycjoniście,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-rebelianci-i-Kurdowie-zawarli-porozumienie-dziekiopozycjoniscie,wid,15351206,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
20
Kolejne walki toczyły się na tzw. froncie damasceńskim, gdzie od połowy
października walczono o przejęcie kontroli nad przedmieściami Damaszku144. Bardzo ciężkie
walki toczono na przełomie miesięcy październik i listopad, gdzie terenem walk był obóz dla
uchodźców Palestyńskich w Jarmuku. Wtedy to do walk przeciwko rebeliantom włączył się
palestyński Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny – Dowództwo Generalne (LFWP-DG)145.
Podczas kolejnych zamachów w
Damaszku doszło również do naruszenia strefy
zdemilitaryzowanej na Wzgórzu Golan. O incydencie Izrael poinformował ONZ146.
Natomiast dnia 5 listopada izraelski pojazd wojskowy będący w powyższej strefie został
trafiony przez pociski syryjskie w trakcie walk sił rządowych i rebeliantów w mieście AlKunajtira. Izraelczycy ogłosili stan najwyższej gotowości bojowej 147. Podobne wydarzenie
miały miejsce w dniach 11-12 listopada, kiedy to pociski syryjskie znowu spadały na
Wzgórza Golan. Siły izraelskie odpowiedziały ogniem. Państwo Izrael obwieściło, że tego
rodzaju agresja nie będzie tolerowana. Tego typu komunikat nie był ogłaszany od czasu
wojny Jom Kippur z 1973 r.148.
Jednak dnia 16 grudnia miało miejsce nieciekawe zdarzenie, albowiem na obóz
Jarmuk spadły bomby z syryjskich odrzutowców, które uderzyły w meczet i zabiły 25 osób.
Fakt sprawił, że grupa bojowników z LFWP-DG zdezerterowało na stronę rebeliantów.
Opozycjoniści korzystając z okazji zajęli obóz, ale na krótko, bo pod naporem armii wielu
uchodźców uciekło149. W wyniku powyższej sytuacji Palestyńczycy kolejny raz opowiedzieli
się za prezydentem Asadem. Ostatecznie przeprowadzono negocjacje i wszelkie grupy
opuściło obóz do dnia 21 grudnia 2012 r.150.
144
J.
Di
Giovanni,
Denial
Is
Slipping
Away
as
War
Arrives
in
Damascus,
http://www.nytimes.com/2012/10/18/world/middleeast/syrian-war-reachesdamascus.html?pagewanted=2&_r=0(odczyt 20.05.2015).
145
Al Jazeera and agencies, Syrian rebels kill 10 pro-Assad Palestinian fighters in Damascus,
http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/syrian-rebels-kill-10-pro-assad-palestinian-fighters-damascus(odczyt
20.05.2015).
146
PAP,
Syryjskie
czołgi
naruszyły
strefę
zdemilitaryzowaną
na
Wzgórzach
Golan,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syryjskie-czolgi-naruszyly-strefe-zdemilitaryzowana-na-WzgorzachGolan,wid,15061936,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
147
PAP, Izraelski pojazd wojskowy trafiony pociskami z Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Izraelskipojazd-wojskowy-trafiony-pociskami-z-Syrii,wid,15066618,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
148
WR,
Niespokojnie
na
Bliskim
Wschodzie,
http://www.polskazbrojna.pl/home/articleshow/5426?t=Niespokojnie-na-Bliskim-Wschodzie(odczyt 20.05.2015); PAP, Izrael po
raz drugi ostrzelał Syrię w reakcji na syryjski pocisk, http://konflikty.wp.pl/kat,1020351,title,Izrael-po-raz-drugiostrzelal-Syrie-w-reakcji-na-syryjski-pocisk,wid,15085381,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
149
M. Karouny, WRAPUP 1-Syrian rebels take control of Damascus Palestinian camp,
http://www.reuters.com/article/2012/12/17/syria-crisis-idUSL5E8NHGZZ20121217(odczyt 20.05.2015).
150
OLI/AFP,
"Nous
rentrons
car
nous
en
avons
assez
d'être
humiliés",
http://www.lorientlejour.com/article/793291/%22Nous_rentrons_car_nous_en_avons_assez_detre_humilies%22.
html(odczyt 20.05.2015).
21
Zakończenie
Podsumowując próbę analizy rozpoczęcia wojny domowej w Syrii można zauważyć wiele
czynników, które tradycyjnie wnikają w każdego rodzaju konflikty. Pierwszym zjawiskiem,
na jaki warto zwrócić uwagę są dzieje państwa, które pokazują wielokrotne zróżnicowanie na
przestrzeni czterech tysiącleci. Naród z tak bogatą tradycją posiada wiele odniesień
historycznych i nieustające dążenia niepodległościowe. Kolejnym aspektem, który w dalszym
ciągu decyduje o trwaniu wojny jest dyktatorska postawa prezydenta Baszszar al-Asada, który
bezprecedensowo rozprawia się z opozycją zagrażającą jego bytowi. Następne argumenty za
trwaniem sporu są liczne już i nieustające ofiary, których bliscy ciągle pragną pomścić i nie
ustaną w swoich dążeniach. W związku z powyższym rośnie liczba ofiar i zniszczeń jakie
dewastują kraj.
Jak zauważyliśmy wszelkie próby pokojowego rozstrzygnięcia sporów zostały
zniweczone. Zarówno apele przedstawicieli państw międzynarodowych, organizacji
Arabskich jak ONZ nie zmieniło kierunku działań zbrojnych. Również obecność i zadania
jakie pełnili obserwatorzy nie spełniły oczekiwań opozycji, jak również nie zapewniły
dostatecznych warunków bezpieczeństwa obiecywanych przez rząd. Kolejnym niepokojącym
zjawiskiem jest dotarcie echa konfliktu do państw sąsiednich. Z jednej strony działania
wojenne zarówno sił rządowych jak i opozycji wspierane są przez państwa ościenne, jednak
działania zaczepne prowadzone z takimi krajami jak Turcja, Liban czy Izrael nie rokują
zamknięcia się konfliktu jedynie w granicach Syrii.
Bibliografia
Abeer, 1110 Child Martyrs, http://www.lccsyria.org/8216(odczyt 20.05.2015).
Abeer, New Massacre in Darayya 25-8-2012, http://www.lccsyria.org/9998(odczyt 20.05.2015).
Abeer, New Massacre was Discovered in Deir Baalba, http://www.lccsyria.org/7976(odczyt 20.05.2015).
Abeer, Tuesday Ended with 68 Martyrs, http://www.lccsyria.org/9353(odczyt 20.05.2015).
Abouzeid R., Syrian Rebels Plot Their Next Moves: A TIME Exclusive, https://archive.is/ZvL8#selection-87.087.53(odczyt 20.05.2015).
AFP, Syrian forces launch all-out Damascus assault, https://archive.is/VcmH#selection-301.0-301.45(odczyt
20.05.2015).
AFP, Syrian forces launch all-out Damascus assault, https://archive.is/VcmH(odczyt 20.05.2015).
AFP, Syrian rebels set up camp on hilltop Base 46, http://english.alarabiya.net/articles/2012/11/21/251049.html(odczyt
20.05.2015).
Ah/PAP,
Obecność
obserwatorów
nie
powstrzymuje
rozlewu
krwi
w
Syrii,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Obecnosc-obserwatorow-nie-powstrzymuje-rozlewu-krwi-wSyrii,wid,14123995,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
22
Aka/PAP,
Samobójczy
zamach
w
centrum
Damaszku,
25
zabitych,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Samobojczy-zamach-w-centrum-Damaszku-25zabitych,wid,14144616,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Akan S., Spiraling Syria violence pulls friends apart, http://www.hurriyetdailynews.com/spiraling-syriaviolence-pulls-friends-apart.aspx?pageID=238&nID=33204&NewsCatID=338(odczyt 20.05.2015).
Akçakale'ye top mermisi düştü: 5 ölü, 10 yaralı, http://www.hurriyet.com.tr/akcakaleye-top-mermisi-dustu-5olu-10-yarali-21615000(odczyt 20.05.2015).
Al Jazeera and agencie, Hama activist describes massacre, http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/hama-activistdescribes-massacre(odczyt 20.05.2015).
Al Jazeera and agencies, Damascus - Apr 19, 2012 - 14:52, http://blogs.aljazeera.com/topic/damascus-apr-192012-1452(odczyt 20.05.2015).
Al
Jazeera
and
agencies,
Dozens
killed'
in
Syria
protests,
Al
Jazeera
and
agencies,
European
powers
step
up
pressure
on
Syria,
Al
Jazeera
and
agencies,
Fighting
in
eastern
Syria
ahead
of
election,
Al Jazeera and agencies, Fresh clashes erupt between Syrian rebels and Kurdish groups in Ras al-Ain,
http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/fresh-clashes-erupt-between-syrian-rebels-and-kurdish-groups-ras-alain(odczyt 20.05.2015).
Al
Jazeera
and
agencies,
'Half
a
million'
protest
on
streets
of
Hama,
Al
Jazeera
and
agencies,
Mass
protests
in
Homs
as
Arab
monitors
visit,
Al
Jazeera
and
agencies,
More
Syrians
waiting
to
cross
Turkey
border,
Al Jazeera and agencies, Rebels in the city of al-Boukamal in Deir Ezzor province said they took control of the
military airport, http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/rebels-city-al-boukamal-deir-ezzor-province-said-theytook-control-military-airport(odczyt 20.05.2015).
Al
Jazeera
and
agencies,
Reports
of
heavy
firefight
in
Damascus,
Al
Jazeera
and
agencies,
Syrian
army
starts
crackdown
in
northern
town,
Al Jazeera and agencies, Syrian rebels capture a hydroelectric dam on the Euphrates River in the country's north
after days of heavy fighting, http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/syrian-rebels-capture-hydroelectric-dameuphrates-river-countrys-north-after-days-heavy(odczyt 20.05.2015).
Al Jazeera and agencies, Syrian rebels kill 10 pro-Assad Palestinian fighters in Damascus,
http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/syrian-rebels-kill-10-pro-assad-palestinian-fighters-damascus(odczyt
20.05.2015).
Al
Jazeera
and
agencies,
Syrian
security
forces
'fire
on
rallies',
Al
Jazeera
and
agencies,
Thousands
of
Syrians
flee
to
Turkey,
Al
Jazeera,
Syrian
activist
Suhair
Atassi,
http://www.aljazeera.com/indepth/2011/02/201129135657367367.html(odczyt 20.05.2015).
Alarabiya with agencies, ‘Urgent’ political transition in Syria needed: Obama, European leaders,
Alarabiya with agencies, Fierce attacks across Syria leave 101 dead; Annan sets to address U.N. on crisis,
Ant,jak,mtom, Koniec stanu wyjątkowego. Po 48 latach, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/koniecstanu-wyjatkowego-po-48-latach,165773.html(odczyt 20.05.2015).
Asl, pszl, kaien, ONZ zawiesza misję w Syrii, http://www.tvp.info/7737987/swiat/onz-zawiesza-misje-wsyrii(odczyt 20.05.2015).
Assad, Syria on road to 'comprehensive reforms', http://www.hurriyetdailynews.com/assad-syria-on-road-tocomprehensive-reforms.aspx?pageID=438&n=assad-syria-on-road-to-comprehensive-reforms-(odczyt
20.05.2015).
Ataki na placówki dyplomatyczne w Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Ataki-na-placowkidyplomatyczne-w-Syrii,wid,13980888,wiadomosc.html?ticaid=115d98&_ticrsn=5(odczyt 20.05.2015).
Atakują domy, aresztują ludzi - wojsko weszło do miasta, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Atakuja-domyaresztuja-ludzi-wojsko-weszlo-do-miasta,wid,13965148,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
23
Aw, PAP, Rzeź w Syrii - 82 funkcjonariuszy zabitych podczas ataku na posterunek,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114881,9737083,Rzez_w_Syrii___82_funkcjonariuszy_zabitych_pod
czas.html(odczyt 20.05.2015).
Aw/PAP, Władze Syrii: sankcje USA służą interesom Izraela, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,WladzeSyrii-sankcje-USA-sluza-interesom-Izraela,wid,13423997,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
BBC News, Syria protests. Assad to lift state of emergency, 20 IV 2011, http://www.bbc.co.uk/news/worldmiddle-east-13134322 (17 VIII 2011). (odczyt 20.05.2015).
Bennett-Jones O., Syria: Assad supporters attack US and French embassies, http://www.bbc.com/news/worldmiddle-east-14111198 (odczyt 20.05.2015).
Bielecki
E.,
Arabski
efekt
domina
poruszył
Syrię
http://www.wiadomosci24.pl/artykul/arabski_efekt_domina_poruszyl_syrie_188141.html(odczyt 20.05.2015).
Bk/PAP, Rząd Syrii zapowiada ogłoszenie programu reform, http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Rzad-Syriizapowiada-ogloszenie-programu-reform,wid,13368011,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Brutalne ataki syryjskiego wojska, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/brutalne-ataki-syryjskiego-wojska/gzmsf(odczyt 20.05.2015).
Derhally
M.
A.,
Syrian
Security
Forces
Kill
Eight
at
Protests,
Activists
Say,
http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-07-22/syria-forces-kill-5-at-aleppo-homs-protests-activist-says1(odczyt 20.05.2015).
Di
Giovanni
J.,
Denial
Is
Slipping
Away
as
War
Arrives
in
Damascus,
http://www.nytimes.com/2012/10/18/world/middleeast/syrian-war-reachesdamascus.html?pagewanted=2&_r=0(odczyt 20.05.2015).
Encyklopedia Britannica, Edycja Polska, Poznań 2004, t. 41, s. 326.
Enders D., Syrian army pushing rebels out of Damascus, activists say, https://archive.is/Movn0#selection2025.0-2025.57(odczyt 20.05.2015).
Fisk
R.,
'We
will
never
cease
our
struggle
until
we
bring
down
Assad',
http://www.independent.co.uk/voices/commentators/fisk/robert-fisk-we-will-never-cease-our-struggle-until-webring-down-assad-2277704.html(odczyt 20.05.2015).
Front
kurdyjski
podczas
wojny
domowej
w
Syrii,
http://www.info24.org.pl/art_Front_kurdyjski_podczas_wojny_domowej_w_Syrii.asp(odczyt 20.05.2015).
Hossino Ö., Tanýr Ý., The Decisive Minority: The Role of Syria’s Kurds in the Anti-Assad Revolution,
http://www.scpss.org/libs/spaw/uploads/files/Reports/03-2012_Henry_Jackson_Soc_Rpt(odczyt 20.05.2015).
IAR,
Masakra
w
Syrii
znaleziono
250
ciał.
ONZ
apeluje
o
śledztwo,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Masakra-w-Syrii-znaleziono-250-cial-ONZ-apeluje-osledztwo,wid,14876598,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
IAR, PAP, Tureckie wojsko znów ostrzelało Syrię - to odpowiedź na kolejny atak,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Tureckie-wojsko-znow-ostrzelalo-Syrie-to-odpowiedz-na-kolejnyatak,wid,14985645,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Jak/gak/PAP, Rebelianci: Koniec z zawieszeniem broni, wznowiliśmy ataki, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/rebelianci-koniec-z-zawieszeniem-broni-wznowilismy-ataki,255764.html(odczyt 20.05.2015).
Jk\mtom/Reuters, ONZ wyśle do Syrii trzystu obserwatorów, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/onzwysle-do-syrii-trzystu-obserwatorow,207569.html(odczyt 20.05.2015).
Jomma F., System polityczny Syrii a "Arabska Wiosna Ludów". Reforma państwa czy upadek reżimu?[w:] red.
K. Górak-Sosnowska, K. Pachniak, Bunt czy rewolucja? Przemiany na Bliskim Wschodzie po 2010 roku, Łódź
2010, s.125–126
Jpo, PAP, Syria koncentruje czołgi w pobliżu granicy z Turcją?, http://konflikty.wp.pl/kat,1020383,title,Syriakoncentruje-czolgi-w-poblizu-granicy-z-Turcja,wid,14715211,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Jpo/PAP,
Annan
przyznaje:
plan
pokojowy
dla
Syrii
nie
powiódł
się,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Annan-przyznaje-plan-pokojowy-dla-Syrii-nie-powiodlsie,wid,14554791,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
JS/PAP, Brat prezydenta Syrii na czele listy osób objętych sankcjami UE, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/brat-prezydenta-syrii-na-czelelisty-osob-objetych-sankcjami-ue/g1gtt(odczyt 20.05.2015).
Karouny M., WRAPUP 1-Syrian rebels take control of Damascus Palestinian camp,
http://www.reuters.com/article/2012/12/17/syria-crisis-idUSL5E8NHGZZ20121217(odczyt 20.05.2015).
KLe , Demonstracje w Syrii, są ofiary, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/demonstracje-w-syrii-sa-ofiary/5gz8t(odczyt 20.05.2015).
Km//bgr/PAP, Zawieszenie broni? Reżim chce gwarancji, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/zawieszenie-broni-rezim-chce-gwarancji,206284.html(odczyt 20.05.2015).
Krwawy dzień w Syrii. USA nałożą sankcje? http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/krwawy-dzien-wsyrii-usa-naloza-sankcje,213363.html(odczyt 20.05.2015).
Ktom\mtom,/PAP, Front Zwycięstwa przyznał się do zamachu w stolicy, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/front-zwyciestwa-przyznal-sie-do-zamachu-w-stolicy,209590.html(odczyt 20.05.2015).
24
Ktom\mtom/Reuters/PAP, Pociski ziemia-powietrze w rękach rebelii. Na krótko. Były zbyt ciężkie,
http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/pociski-ziemia-powietrze-w-rekach-rebelii-na-krotko-byly-zbytciezkie,257547.html(odczyt 20.05.2015).
MacFarquhar
N.,
U.N.
Truce
Observers
Arrive
in
Syria
as
Shelling
Continues,
http://www.nytimes.com/2012/04/17/world/middleeast/un-truce-observers-arrive-in-syria-as-shellingcontinues.html(odczyt 20.05.2015).
Mazurczak G., Spóźniony krok w dobrą stronę, http://www.psz.pl/124-polityka/grzegorz-mazurczak-spoznionykrok-w-dobra-strone(odczyt 20.05.2015).
Meg/PAP, Trwa referendum - spadł grad bomb, nie żyją 22 osoby, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Trwareferendum-spadl-grad-bomb-nie-zyja-22osoby,wid,14283730,wiadomosc.html?ticaid=115da8&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
MEW/PAP, Syria: Kilku opozycjonistów wyszło na wolność, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/syria-kilku-opozycjonistow-wyszlo-nawolnosc/j2840(odczyt 20.05.2015).
Miasto bez prądu - "terroryści wysadzili gazociąg", http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Miasto-bez-praduterrorysci-wysadzili-gazociag,wid,14134353,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mig,
PAP,
Reuters,
Syria:
rząd
upadł.
Naród
czeka
na
ustępstwa
prezydenta,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,9341614,Syria__rzad_upadl__Narod_czeka_na_ustepstwa_pr
ezydenta.html(odczyt 20.05.2015).
Mk//bgr/BBC News, Reuters, Syria "wita" obserwatorów, ale bezpieczeństwa nie zapewnia,
http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/syria-wita-obserwatorow-ale-bezpieczenstwa-niezapewnia,206954.html(odczyt 20.05.2015).
Mk\mtom, Kolejny turecki samolot pod ostrzałem. Ankara: Atak na NATO, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/kolejny-turecki-samolot-pod-ostrzalem-ankara-atak-na-nato,260836.html(odczyt 20.05.2015).
Mk\mtom/Reuters, Syryjska rebelia ma też front morski, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/syryjskarebelia-ma-tez-front-morski,208256.html(odczyt 20.05.2015).
Mn/fac/k/PAP, Syria: misja obserwatorów to "fiasko", http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/syria-misjaobserwatorow-to-fiasko,196392.html(odczyt 20.05.2015).
Mn\mtom,/PAP, Dzieci nadal giną. ONZ "przyspiesza" z obserwatorami, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/dzieci-nadal-gina-onz-przyspiesza-z-obserwatorami,208560.html(odczyt 20.05.2015).
Mp,
ap/PAP,
Torturowali,
strzelali,
by
zabić
dramatyczny
raport,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Torturowali-strzelali-by-zabic-dramatycznyraport,wid,13699334,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp, tw/PAP, ONZ wycofuje część personelu z Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,ONZ-wycofujeczesc-personelu-z-Syrii,wid,13695340,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP,
Dowódca
syryjskich
rebeliantów:
nie
powiódł
się
plan
pokojowy,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Dowodca-syryjskich-rebeliantow-nie-powiodl-sie-planpokojowy,wid,14532955,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP,
Kofi
Annan
potępia
masakrę
w
Huli.
"To
przerażająca
zbrodnia",
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Kofi-Annan-potepia-masakre-w-Huli-To-przerazajacazbrodnia,wid,14524962,wiadomosc.html?ticaid=115db0&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP, Po wizycie Kofiego Annana władze Syrii uwolniły 500 osób, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Powizycie-Kofiego-Annana-wladze-Syrii-uwolnily-500-osob,wid,14533257,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP, Referendum w Syrii to fikcja?, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Referendum-w-Syrii-tofikcja,wid,14287060,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP, Reżim udaje "niewiniątko"? "Ukrywają więźniów", http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Rezimudaje-niewiniatko-Ukrywaja-wiezniow,wid,14118180,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP, Reżim zwalnia zatrzymanych podczas protestów, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Rezimzwalnia-zatrzymanych-podczas-protestow,wid,14141124,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Mp/PAP,
Zamachy
na
służby
specjalne
Syrii
są
ofiary
śmiertelne,
http://konflikty.wp.pl/kat,1023303,title,Zamachy-na-sluzby-specjalne-Syrii-sa-ofiarysmiertelne,wid,14451210,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Muhaliflere silah yardýmý belgelendi, http://www.istanbulhaber.com.tr/haber/muhaliflere(odczyt 20.05.2015).
Muir J., Syria clashes blight ceasefire hopes, http://www.bbc.com/news/world-middle-east-17661878(odczyt
20.05.2015).
Muir J., Syria 'releases 755 detained during unrest', http://www.bbc.com/news/world-middle-east16346354(odczyt 20.05.2015).
Muir J., Syria troops 'killed in clashes' in Jisr al-Shughour, http://www.bbc.com/news/world-middle-east13672725(odczyt 20.05.2015);
Mz/PAP, Liga Arabska wzmocni misję w Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Liga-Arabska-wzmocnimisje-w-Syrii,wid,14147012,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
25
Mz/PAP,
Rewolucjoniści
w
Syrii
to
terroryści
i
ekstremiści?,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Rewolucjonisci-w-Syrii-to-terrorysci-iekstremisci,wid,13521518,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
New
York
Times,
Syria
–
Protests
(2011),
http://topics.nytimes.com/top/news/international/countriesandterritories/syria/index.html (17 VIII 2011) (odczyt
20.05.2015);
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 2004, t. 8, s. 41.
Nsz,ab/Iga/PAP, W Syrii znów gorąco. Krwawe eksplozje w centrum stolicy, http://www.tvn24.pl/wiadomoscize-swiata,2/w-syrii-znow-goraco-krwawe-eksplozje-w-centrum-stolicy,214221.html(odczyt 20.05.2015).
OLI/AFP,
"Nous
rentrons
car
nous
en
avons
assez
d'être
humiliés",
http://www.lorientlejour.com/article/793291/%22Nous_rentrons_car_nous_en_avons_assez_detre_humilies%22.
html(odczyt 20.05.2015).
PAP, Czołgi w centrum miasta. "Ciała leżą na ulicach", http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Czolgi-w-centrummiasta-Ciala-leza-na-ulicach,wid,13349379,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP, Czołgi w centrum miasta. "Ciała leżą na ulicach", http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Czolgi-wcentrum-miasta-Ciala-leza-na-ulicach,wid,13349379,wiadomosc.html?ticaid=115d06; ktom//kdj,tr, (odczyt
20.05.2015).
PAP,
Izrael
po
raz
drugi
ostrzelał
Syrię
w
reakcji
na
syryjski
pocisk,
http://konflikty.wp.pl/kat,1020351,title,Izrael-po-raz-drugi-ostrzelal-Syrie-w-reakcji-na-syryjskipocisk,wid,15085381,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP, Izraelski pojazd wojskowy trafiony pociskami z Syrii, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Izraelskipojazd-wojskowy-trafiony-pociskami-z-Syrii,wid,15066618,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP, Kolejne ofiary w Syrii - ludzie zaczęli budować schrony, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Kolejneofiary-w-Syrii-ludzie-zaczeli-budowacschrony,wid,14761642,wiadomosc.html?ticaid=115ddd&_ticrsn=5(odczyt 20.05.2015).
PAP,
Opozycja
wzywa
Radę
Bezpieczeństwa
ONZ
do
przyjęcia
rezolucji,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Opozycja-wzywa-Rade-Bezpieczenstwa-ONZ-do-przyjeciarezolucji,wid,14757024,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP,
Śmigłowce
bojowe
zaatakowały
rebeliantów
w
Damaszku,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Smiglowce-bojowe-zaatakowaly-rebeliantow-wDamaszku,wid,14774082,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP, Syria zamknęła przejścia graniczne z Jordanią, http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,Syria-zamknelaprzejscia-graniczne-z-Jordania,wid,13349491,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP,
Syria:
rebelianci
i
Kurdowie
zawarli
porozumienie
dzięki
opozycjoniście,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-rebelianci-i-Kurdowie-zawarli-porozumienie-dziekiopozycjoniscie,wid,15351206,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP,
Syria:
siły
rządowe
ostrzelały
obrzeża
Damaszku,
zginęło
21
osób,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-sily-rzadowe-ostrzelaly-obrzeza-Damaszku-zginelo-21osob,wid,14869799,wiadomosc.html?ticaid=1f0b9&_ticrsn=5(odczyt 20.05.2015).
PAP,
Syryjska
armia
informuje,
że
odpowiedziała
na
ataki
powstańców,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syryjska-armia-informuje-ze-odpowiedziala-na-atakipowstancow,wid,15044258,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP,
Syryjskie
czołgi
naruszyły
strefę
zdemilitaryzowaną
na
Wzgórzach
Golan,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syryjskie-czolgi-naruszyly-strefe-zdemilitaryzowana-na-WzgorzachGolan,wid,15061936,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
PAP, TV, Odnaleziono wrak zestrzelonego przez Syrię myśliwca, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,TVodnaleziono-wrak-zestrzelonego-przez-Syrie-mysliwca,wid,14674531,wiadomosc.html?ticaid=115ddc(odczyt
20.05.2015).
PAP, W Syrii od początku rewolty zginęło ponad 9 tys. ludzi, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,W-Syrii-odpoczatku-rewolty-zginelo-ponad-9-tys-ludzi,wid,14336250,wiadomosc.html?ticaid=115ddf&_ticrsn=3(odczyt
20.05.2015).
PAP/IAR, Masakra w Syrii. Wojsko strzela do kobiet i dzieci, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Masakra-wSyrii-Wojsko-strzela-do-kobiet-i-dzieci,wid,14287840,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Peeker
E.,
Malas
N.,
Turkey
Strikes
Syria,
Adds
War
Powers,
http://www.wsj.com/articles/SB10000872396390443635404578035822373395226(odczyt 20.05.2015).
President Bashar al-Assad forms new government, http://www.bbc.com/news/world-middle-east13084656(odczyt 20.05.2015).
Prezydent
Syrii
zatwierdził
zniesienie
trwającego
48
lat
stanu
wyjątkowego,
http://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/507557,prezydent_syrii_zatwierdzil_zniesienie_trwajacego_48_lat_stanu_wyjatkowe
go.html(odczyt 20.05.2015).
26
Ps/PAP,
Liga
Arabska
zawiesza
misję
obserwacyjną
w
Syrii,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,11049650,Liga_Arabska_zawiesza_misje_obserwacyjna_w_
Syrii.html(odczyt 20.05.2015).
read
more:
http://www.haaretz.com/middle-east-news/syrian-air-force-intelligence-chief-killed-oppositionwebsites-report-1.420782(odczyt 20.05.2015).
Reuters,
Assad
forces
using
cluster
bombs
in
Syria
war-Human
Rights
Watch,
http://english.ahram.org.eg/NewsContent/2/8/55550/World/Region/Assad-forces-using-cluster-bombs-in-SyriawarHuman.aspx(odczyt 20.05.2015).
RFE,
European
Powers
Draft
UN
Condemnation
Of
Syrian
Crackdown,
https://www.ecoi.net/local_link/159096/261823_en.html(odczyt 20.05.2015).
Sinjab L., Syria: Deadly protests erupt against Bashar al-Assad, http://www.bbc.com/news/world-middle-east13902967(odczyt 20.05.2015).
Skarżyńska M., Komentarze prasy niemieckiej, wtorek, 21.06.2011, http://www.dw.com/pl/komentarze-prasyniemieckiej-wtorek-21062011/a-15175272(odczyt 20.05.2015).
Sol/PAP, Obserwatorzy ranni - winny syryjski reżim, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Obserwatorzy-ranniwinny-syryjski-rezim,wid,14153592,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Sol/PAP, Syria: Hims pod ostrzałem, walki w Idlibie, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-Hims-podostrzalem-walki-w-Idlibie,wid,14413193,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Sol/PAP, Syria: opozycja bojkotuje wybory parlamentarne, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syriaopozycja-bojkotuje-wybory-parlamentarne,wid,14464002,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
Soolomons E., Syrian rebels fight unwanted battle with Kurds, http://www.reuters.com/article/2012/11/01/ussyria-crisis-aleppo-idUSBRE8A00PY20121101(odczyt 20.05.2015).
Strachota K., Turcja i węzeł Kurdyjski. Przewartościowania w cieniu kryzysu na Bliskim Wschodzie, Warszawa
2013
Syria readies for protests as residents flee Hama, http://news.egypt.com/english/permalink/18924.html(odczyt
20.05.2015).
Syria unrest: Protest in Homs as peace monitors arrive, http://www.bbc.com/news/world-middle-east16334352(odczyt 20.05.2015).
Syria wants 'written guarantees' from opposition, http://www.bbc.com/news/world-middle-east17649617(odczyt 20.05.2015).
Syria.
Protesty
w
Damaszku.
Siły
bezpieczeństwa
rozpędziły
demonstrantów,
http://www.polskatimes.pl/artykul/380678,syria-protesty-w-damaszku-sily-bezpieczenstwa-rozpedzilydemonstrantow,id,t.html(odczyt 20.05.2015).
Syrian TV, Shows Bodies of Terrorists of Arab Nationalities Killed by the Syrian Army in alQaboun Neighborhood,
http://counterpsyops.com/2012/07/23/syrian-tv-shows-bodies-of-terrorists-of-arabnationalities-killed-by-the-syrian-army-in-al-qaboun-neighborhood(odczyt 20.05.2015).
Syria's Assad escapes 'Day of Rage' protests, http://www.cbsnews.com/news/syria-escapes-day-of-rage-protests.
(odczyt 20.05.2015).
Szkudlarek M., Rola czynnika kurdyjskiego w syryjskiej wojnie domowej, Przegląd Politologiczny, 2014, nr 1, s.
299-313.
Tanýº T., ABD Suriyeli isyancýlarý resmen tanýdý, „Hürriyet”, http://www.hurriyet.com.tr/planet(odczyt
20.05.2015).
Tbe/PAP, Prezydent nie odda władzy. "To zagraniczny spisek", http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Prezydentnie-odda-wladzy-To-zagraniczny-spisek,wid,14151985,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
The
Winds
of
Change
–
Syrian
Protests
Timeline
Explained,
http://www.abovetopsecret.com/forum/thread702178/pg1(odczyt 20.05.2015).
W ciągu dwóch dni w demonstracjach zginęło 120 osób, http://konflikty.wp.pl/kat,1356,title,W-ciagu-dwochdni-w-demonstracjach-zginelo-120-osob,wid,13348543,wiadomosc.html?ticaid=115d15&_ticrsn=3(odczyt
20.05.2015).
W, Reuters, Zamach w Syrii: Zginęli szef resortu obrony i szwagier Assada. Ranni ministrowie,
http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,12148297,Zamach_w_Syrii__Zgineli_szef_resortu_obrony_i
_szwagier.html(odczyt 20.05.2015).
Weaver M., Whitaker B.,
Award for Syrian writer, http://www.theguardian.com/world/middle-eastlive/2012/oct/09/syria-bombs-hit-security-compound-live#block-5074471ac0e361310bc6ca9e(odczyt
20.05.2015).
Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2005, t. 26, s. 332.
Wielki Encyklopedyczny Atlas Świata , red. B. Kaczorowski, T. 10, Azja Południowo–Zachodnia, Warszawa
2006, s. 32–39.
Wojsko zmasakrowało cywilów - ponad 100 zabitych, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Wojskozmasakrowalo-cywilow-ponad-100-zabitych,wid,14103364,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
27
WP, Brytyjskie wojsko wkroczyło do Syrii?, http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Brytyjskie-wojsko-wkroczylodo-Syrii,wid,14705260,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
WP,
PAP,
Syria:
Baszar
al-Asad
odwiedził
Hims
powitały
go
strzały?,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-Baszar-al-Asad-odwiedzil-Hims-powitaly-gostrzaly,wid,14367942,wiadomosc.html?ticaid=115daf&_ticrsn=3(odczyt 20.05.2015).
WP/PAP,
"Krwawy
prezydent"
wystąpił
przed
kamerami
będą
zmiany,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Krwawy-prezydent-wystapil-przed-kamerami-bedazmiany,wid,13526529,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
WP/PAP,
Syria:
eksplozja
w
konwoju
obserwatorów
ONZ
w
prowincji
Dara,
http://konflikty.wp.pl/kat,127354,title,Syria-eksplozja-w-konwoju-obserwatorow-ONZ-w-prowincjiDara,wid,14471045,wiadomosc.html(odczyt 20.05.2015).
WR, Gorąca granica turecko-syryjska, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/836?t=Goraca-granicaturecko-syryjska(odczyt 20.05.2015).
Wr, NATO wesprze Turcję, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/5635?t=NATO-wesprzeTurcje(odczyt 20.05.2015).
WR, Niespokojnie na Bliskim Wschodzie, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/5426?t=Niespokojniena-Bliskim-Wschodzie(odczyt 20.05.2015
Zdanowski J., Bliski Wschód 2011:bunt czy rewolucja? Kraków 2011
Zew, PAP, "Allah, Syria, wolność". Demonstracja rozpędzona, http://www.wprost.pl/ar/236516/Allah-Syriawolnosc-Demonstracja-rozpedzona(odczyt 20.05.2015).
28

Ks. ppor. dr Sławomir Bylina Katedra Badań nad Konfliktami i

Transkrypt

Podobne dokumenty

JULIA - Ferroli

Co warto zjeśd i wypid w Syrii: mansafa – potrawa z mięsa

Komentarze rynkowe

Syria 1 5. Dostęp do rynku. 5.1. Dostęp do rynku dla

instrukcja korzystania z kodów qr – odczytywanie