docOperon, rozszerzony - arkuszmaturalny.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
Operon, rozszerzony - arkuszmaturalny.pl
dysleksja Miejsce na identyfikacj´ szko∏y ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM HISTORIA POZIOM ROZSZERZONY LISTOPAD ROK 2008 Czas pracy 180 minut Instrukcja dla zdajàcego 1. 2. 3. 4. 5. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 22 strony (zadania 1–19). Ewentualny brak zg∏oÊ przewodniczàcemu zespo∏u nadzorujàcego egzamin. Rozwiàzania zadaƒ zamieÊç w miejscu na to przeznaczonym. Pisz czytelnie. U˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. Nie u˝ywaj korektora, a b∏´dne zapisy wyraênie przekreÊl. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie. ˚yczymy powodzenia! Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ mo˝na otrzymaç ∏àcznie 50 punktów. Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy PESEL ZDAJÑCEGO KOD ZDAJÑCEGO Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w ca∏oÊci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez dyrektorów szkó∏ bioràcych udzia∏ w programie Próbna Matura z OPERONEM. Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” CZ¢Âå I TEST SPRAWDZAJÑCY WIADOMOÂCI I UMIEJ¢TNOÂCI USTALONE W STANDARDACH WYMAGA¡ EGZAMINACYJNYCH Z HISTORII (20 punktów) Zadanie 1. (2 pkt) Przeanalizuj fotografi´ makiety staro˝ytnego miasta, a nast´pnie, posi∏kujàc si´ wiedzà pozaêrod∏owà, wykonaj polecenia. a) Podaj nazw´ kolistej budowli umiejscowionej w centrum zdj´cia oraz nazw´ miasta, którego rekonstrukcj´ uwidoczniono na fotografii. ............................................... b) PodkreÊl ten z poni˝szych punktów, który zawiera prawdziwe informacje. – Rekonstrukcja przedstawia widok miasta sprzed IV w. p.n.e. – Rekonstrukcja przedstawia widok miasta z okresu mi´dzy IV a III w. p.n.e. – Rekonstrukcja przedstawia widok miasta z okresu mi´dzy II a I w. p.n.e. – Rekonstrukcja przedstawia widok miasta po I w. n.e. Zadanie 2. (1 pkt) Do opisów osób w tabeli dopisz w∏aÊciwe imiona. a) Egipski faraon, który próbowa∏ uczyniç najwa˝niejszym bogiem Egiptu Atona. b) Grecki polityk i mówca, który mimo trudnoÊci w mówieniu wyg∏asza∏ m.in. wspania∏e przemówienia zwane filipikami. c) Cesarz rzymski, którego uznawano równie˝ za filozofa. Jego RozmyÊlania do dziÊ uznaje si´ za dzie∏o wybitne. Zmar∏ podczas obrony granic Rzymu nad Dunajem. 3 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” Zadanie 3. (2 pkt) Przeanalizuj map´ ukazujàcà podzia∏ imperium karoliƒskiego, a nast´pnie, posi∏kujàc si´ wiedzà pozaêród∏owà, wykonaj polecenia. a) Podaj rok i miejsce zawarcia porozumienia, którego wynikiem sta∏ si´ widoczny na mapie podzia∏ imperium karoliƒskiego. 0 200 km Magdeburg Akwizgran ............................................................ Verdun ............................................................ Pary˝ Orlean b) Podaj nazwy paƒstw powsta∏ych po zawarciu uk∏adu wspomnianego w poleceniu a), a które oznaczono na mapie literami. C A Strasburg Ratyzbona Fontenoy 841 Lyon B Mediolan Tuluza A ............................................................................... B ............................................................................... C ............................................................................... Zadanie 4. (2 pkt) Ka˝demu z przedstawionych w tabeli przywilejów szlacheckich przyporzàdkuj odpowiednià dat´, wpisujàc przy nim w∏aÊciwà liter´, oraz postanowienie, wpisujàc cyfr´ rzymskà. Przywilej a) jedlneƒsko-krakowski b) warcki c) koszycki d) cerekwicko-nieszawski e) piotrkowski A. 1423, B. 1430–1433, C. 1454, D. 1374, E. 1496, F. 1425 4 Lata Postanowienia Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” I. Zmiana poradlnego z 12 do 2 groszy z ∏ana II. Prawo usuwania niepos∏usznego so∏tysa III. NietykalnoÊç osobista dla szlachty IV. Zakaz nabywania dóbr ziemskich dla mieszczan V. Zwo∏ywanie pospolitego ruszenia i uchwalanie podatków za zgodà szlachty VI. OkreÊlenie wielkoÊci minimalnej paƒszczyzny Zadanie 5. (3 pkt) WyjaÊnij, na czym polega∏ i kiedy wystàpi∏ dualizm w ˝yciu gospodarczym Europy. W swojej wypowiedzi u˝yj poj´ç: refeudalizacja, defeudalizacja, czynsz, gospodarka ekstensywna. ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... 5 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” Zadanie 6. (2 pkt) Przeanalizuj za∏àczonà tablic´ genealogicznà, a nast´pnie, posi∏kujàc si´ wiedzà pozaêród∏owà, wykonaj polecenia. W∏adys∏aw III Warneƒczyk (1444) król Polski i W´gier Kazimierz IV Jagielloƒczyk (1492) wielki ksià˝´ litewski, król Polski W∏adys∏aw II Jan Olbracht Zofia (1516) (1501) (1512) król Czech król Polski ˝ona Fryderyka Hohenzollerna Ludwik (1526) król Czech i W´gier Aleksander (1506) wielki ksià˝´ litewski, król Polski Zygmunt I Stary Fryderyk Kazimierz (1548) (1503) (1484) wielki ksià˝´ arcybiskup Êwi´ty litewski, gnieênieƒski patron Litwy król Polski Albrecht Hohenzollern (1568) wlk. mistrz zakonu krzy˝ackiego Izabela Katarzyna Jagiellonka Anna Jagiellonka Zygmunt II August (1559) (1583) (1596) (1572) wielki ksià˝´ litewski, ˝ona Jana Zapolyi, ˝ona Jana III Wazy, królowa Polski, król Polski króla W´gier króla Szwecji ˝ona Stefana Batorego Jan Zygmunt Zapolya Zygmunt III Waza (1570) (1632) antykról W´gier król Polski i Szwecji a) Przedstaw zwiàzki dynastyczne Jagiellonów z Wazami. ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ b) Przedstaw polityczne skutki (dla Rzeczpospolitej) obj´cia polskiego tronu przez Wazów. ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 6 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” Zadanie 7. (1 pkt) Przeanalizuj za∏àczonà map´, a nast´pnie nadaj jej tytu∏, pami´tajàc, ˝e musi on zawieraç okreÊlenie lokalizacji, tematu i okresu. ........................................... Sz ko kocja (zjednoczona od 1651) Morze Pó ∏ n o c n e ........................................... ........................................... Dunbar (1650) Glasgow (1645–1650) Edynburg (okup.1648–1650) 50 16 Belfast Sunderland Marston Moor (1644) Ardwalton Moor (1643) Preston (1648) (1641–1653) Dublin Nottingham (1642) 164 (1645) Naseby (1651) (1642) Worcester Edge Hill Londyn Newbury 9 I r l an di a (zjednoczona od 1652) Liverpool Salisbury (1655) Plymouth 0 100 km obszar wp∏ywu stronników parlamentu walki mi´dzy rojalistami a stronnikami parlamentu powstania wywo∏ane przez rojalistów katolicy kalwiniÊci anglikanie Zadanie 8. (1 pkt) Rozpoznaj stwierdzenia prawdziwe i fa∏szywe, wpisujàc przy nich odpowiednio prawda lub fa∏sz. a) Konstytucja amerykaƒska jako pierwsza wprowadzi∏a w ˝ycie zasad´ trójpodzia∏u w∏adzy. b) Wielki Terror to okres, gdy Francjà rzàdzili ˝yrondyÊci. c) Kongres wiedeƒski sformu∏owa∏ obowiàzujàce w Europie przez nast´pne dziesi´ciolecia zasady decentralizacji, dekartelizacji, restauracji i legitymizmu. 7 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” Zadanie 9. (2 pkt) Przeanalizuj informacje dotyczàce polskich konstytucji zamieszczone w tabeli, a nast´pnie przy ka˝dej z nich wpisz obiegowà nazw´, jakà okreÊlano danà ustaw´ zasadniczà. a) Wprowadzi∏a w Polsce rozwiàzania ustrojowe istniejàce w ZSRR b) Znosi∏a urzàd Naczelnika Paƒstwa c) Zapewnia∏a swobod´ wyznania, lecz uznawa∏a katolicyzm za religi´ panujàcà i zabrania∏a obywatelom porzucania katolicyzmu d) Wprowadza∏ odpowiedzialnoÊç prezydenta przed „Bogiem i historià” Zadanie 10. (1 pkt) Przeanalizuj tekst êród∏owy, a nast´pnie podaj nazw´ polskiego powstania, w czasie którego og∏oszono cytowany dokument. Podaj daty roczne trwania powstania. Z Manifestu Rzàdu Narodowego Nikczemny rzàd najezdniczy, rozwÊcieklony oporem m´czonej przezeƒ ofiary, postanowi∏ zadaç jej cios stanowczy: porwaç kilkadziesiàt tysi´cy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obroƒców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognaç tysiàce mil na wiecznà n´dz´ i zatracenie. [...] Polska nie chce, nie mo˝e poddaç si´ bezopornie temu sromotnemu gwa∏towi. [...] W pierwszym zaraz dniu jawnego wystàpienia, w pierwszej chwili rozpocz´cia Êwi´tej walki, KCN og∏asza [...]. Ziemia, którà Lud rolniczy posiada∏ dotàd na prawach czynszu lub paƒszczyzny, staje si´ od tej chwili bezwarunkowà jego w∏asnoÊcià [...]. W∏aÊciciele poszkodowani wynagrodzeni b´dà z ogólnych funduszów paƒstwa. Wszyscy zaÊ [...] wst´pujàcy w szeregi obroƒców kraju [...] otrzymajà z dóbr narodowych dzia∏ obronionej od wrogów ziemi. Do broni wi´c, Narodzie Polski, Litwy i Rusi. Cyt. za: I. Koberdowa, Powstanie […]. Teksty êród∏owe do nauki historii w szkole, nr 35, Warszawa 1959. ........................................................................................................ Zadanie 11. (1 pkt) Przeanalizuj za∏àczone reprodukcje wybitnych dzie∏ malarskich, a nast´pnie dobierz spoÊród wymienionych ni˝ej nazwisko twórcy ka˝dego z obrazów. Wpisz nazwiska w wykropkowania pod obrazami. Paul Gauguin, Edvard Munch, Vincent van Gogh, Max Liebermann, Edgar Degas, Jan Matejko, Marcel Duchamp, Andy Warhol, Francisco Goya, Ernst Barlach, Henri Matisse, Salwador Dalí 8 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” a) .................................................................... b) .................................................................... c) .............................................................. Zadanie 12. (2 pkt) Przeanalizuj za∏àczone teksty êród∏owe, a nast´pnie, posi∏kujàc si´ wiedzà pozaêród∏owà, oceƒ, która z cytowanych not jest wiarygodniejsza. Uzasadnij swoje zdanie. Nota ministra spraw zagranicznych Wiaczes∏awa Mo∏otowa do ambasadora RP w Moskwie Wac∏awa Grzybowskiego z 17 wrzeÊnia 1939 r. (fragment) Wojna niemiecko-polska ujawni∏a wewn´trzne bankructwo paƒstwa polskiego. W ciàgu dziesi´ciu dni operacji wojskowych Polska straci∏a wszystkie swoje okr´gi przemys∏owe i oÊrodki kulturalne. Warszawa, jako stolica Polski, ju˝ nie istnieje. Rzàd polski uleg∏ rozk∏adowi i nie okazuje przejawów ˝ycia. Oznacza to, ˝e paƒstwo polskie i jego rzàd przesta∏y faktycznie istnieç. Dlatego te˝ straci∏y wa˝noÊç traktaty zawarte pomi´dzy ZSRR a Polskà. Pozostawiona w∏asnemu losowi i pozbawiona kierownictwa Polska sta∏a si´ ∏atwym polem wszelkiego rodzaju niebezpiecznych i niespodziewanych akcji, mogàcych staç si´ groêbà dla ZSRR. Dlatego rzàd radziecki, który zachowywa∏ dotychczas neutralnoÊç, nie mo˝e w obliczu tych faktów zajmowaç nadal 9 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” neutralnego stanowiska. Rzàd radziecki nie mo˝e tak˝e pozostaç oboj´tny na fakt, ˝e zamieszkujàca terytorium Polski pokrewna ludnoÊç ukraiƒskiego i bia∏oruskiego pochodzenia jest bezbronna i zosta∏a pozostawiona w∏asnemu losowi. Rzàd radziecki poleci∏ wobec powy˝szych okolicznoÊci Naczelnemu Dowództwu Armii Czerwonej, aby nakaza∏o wojskom przekroczyç granic´ i wziàç pod swojà opiek´ ˝ycie i mienie ludnoÊci Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Bia∏orusi. Odpowiedê ambasadora Wac∏awa Grzybowskiego na not´ Wiaczes∏awa Mo∏otowa, Moskwa 17 wrzeÊnia 1939 r. (fragment) ˚aden z argumentów u˝ytych w nocie dla usprawiedliwienia uczynienia z uk∏adów polsko-radzieckich Êwistków papieru nie wytrzymuje krytyki. Wed∏ug moich wiadomoÊci g∏owa paƒstwa i rzàd przebywajà na terytorium Polski. SuwerennoÊç paƒstwa istnieje, dopóki ˝o∏nierze armii regularnej walczà. To, co nota mówi o sytuacji mniejszoÊci narodowych, jest nonsensem. Wielokrotnie w naszych rozmowach mówi∏ pan o solidarnoÊci s∏owiaƒskiej. Gdzie si´ podzia∏a wasza solidarnoÊç s∏owiaƒska? Cyt. za: J. Eisler, M. Sobaƒska-Bondaruk, Historia 1789–1990. Wybór tekstów êród∏owych dla szkó∏ Êrednich, Warszawa 1995. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 10 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” CZ¢Âå II ZADANIA ZWIÑZANE Z ANALIZÑ èRÓDE¸ WIEDZY HISTORYCZNEJ (10 punktów) TEMAT: W∏adza a spo∏eczeƒstwo w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Zapoznaj si´ z materia∏ami êród∏owymi (od A do F). Nast´pnie wykonaj polecenia zamieszczone w arkuszu odpowiedzi (zadania od 13 do 18). èród∏o A Przemówienie radiowe Józefa Cyrankiewicza […] nie trzeba ukrywaç faktu, ˝e zbrodniczy prowokatorzy wykorzystali istniejàce bezsprzecznie bolàczki i niezadowolenie w niektórych zak∏adach pracy z powodu trudnoÊci ekonomicznych [...] decyzja o poprawieniu tych b∏´dów zapad∏a ze strony rzàdu i partii jeszcze kilka dni temu. [...] Nie przeszkodzi∏o to prowokatorom w zorganizowaniu w czwartek demonstracji, którà od dawna przygotowywali tak˝e przy pomocy przyjezdnych organizatorów. […] albowiem chodzi∏o o to, aby […], miasto Mi´dzynarodowych Targów i w okresie Targów – uczyniç terenem zamieszek. […]. Krew przelana […] obcià˝y∏a wrogie Polsce oÊrodki imperialistyczne i reakcyjne podziemie, które sà bezpoÊrednimi sprawcami zajÊç. [...] Ka˝dy prowokator czy szaleniec, który odwa˝y si´ podnieÊç r´k´ przeciw w∏adzy ludowej, niech b´dzie pewny, ˝e mu t´ r´k´ w∏adza ludowa odràbie w interesie klasy robotniczej, interesie ch∏opstwa pracujàcego i inteligencji, w interesie walki o podnoszenie stopy ˝yciowej ludnoÊci, w interesie dalszej demokratyzacji naszego ˝ycia, w interesie naszej Ojczyzny. Cyt. za: Wiek XX w êród∏ach, oprac. M. Sobaƒska-Bondaruk i S. B. Lenard, Warszawa 1998. èród∏o B Rezolucja Walnego Zebrania Oddzia∏u Warszawskiego Zwiàzku Literatów Polskich z lutego 1968 r. Pisarze polscy zgromadzeni […] poruszeni zakazem dalszych przedstawieƒ Dziadów Mickiewicza na Scenie Teatru Narodowego, stwierdzajà: Od d∏u˝szego czasu mno˝à si´ i nasilajà ingerencje w∏adz sprawujàcych zwierzchnictwo nad dzia∏alnoÊcià kulturalnà i twórczoÊcià artystycznà, ingerencje dotyczàce nie tylko treÊci utworów literackich, lecz tak˝e ich rozpowszechniania i odbioru przez opini´. System cenzury oraz kierowania dzia∏alnoÊcià kulturalnà i artystycznà jest arbitralny i nie jawny, nieokreÊlone sà w nim kompetencje poszczególnych w∏adz oraz sposób odwo∏ywania si´ od ich decyzji. Ten stan rzeczy zagra˝a kulturze narodowej, hamuje jej rozwój, odbiera jej autentyczny charakter i skazuje na post´pujàce wyja∏owienie. Zakaz, który dotknà∏ Dziady, jest tego szczególnie jaskrawym przyk∏adem. […] Powodowani troskà obywatelskà wzywamy w∏adze PRL do przywrócenia, zgodnie z naszà wielowiekowà tradycjà, tolerancji i swobody twórczej. Domagamy si´ przywrócenia Dziadów Mickiewiczowskich w inscenizacji Kazimierza Dejmka, których usuni´cie ze sceny wywo∏a∏o zrozumia∏e rozgoryczenie mieszkaƒców stolicy. Cyt. za: Materia∏y z dziejów Polski 1945–1980, cz. 2, z. 1, Warszawa 1985 r. 11 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” èród∏o C Komu to s∏u˝y? W godzinach popo∏udniowych w piàtek w rejonie Krakowskiego PrzedmieÊcia i Nowego Âwiatu powsta∏y zak∏ócenia w ruchu ulicznym i komunikacji. Przyczynà ich by∏a sytuacja, jaka wytworzy∏a si´ na terenie Uniwersytetu Warszawskiego w wyniku nieodpowiedzialnych wystàpieƒ grupy studentów, do których do∏àczy∏y si´ elementy chuligaƒskie. [...] Na Uniwersytecie Warszawskim co pewien czas daje znaç o sobie grupka awanturników, wywodzàca si´ z kr´gów bananowej m∏odzie˝y, której obce sà troski materialne, prawdziwe warunki ˝ycia i potrzeby naszego spo∏eczeƒstwa. Oni to próbujà wywo∏ywaç co pewien czas niepokój, oni to przeszkadzajà zdecydowanej wi´kszoÊci m∏odzie˝y, która pragnie si´ uczyç i korzystaç z tych wszystkich mo˝liwoÊci rozwoju, jakie jej stwarza w∏adza ludowa. Oni to byli sprawcami wczorajszych zajÊç, wykorzystujàc jako pretekst usuni´cie z uczelni 2 studentów znanych z anarchistycznych wystàpieƒ na terenie Uniwersytetu. [...] Wystàpienia studentów UW przenios∏y si´ poza mury uczelni na ulic´. Przechodnie przypatrywali si´ rozhisteryzowanym i rozkrzyczanym m∏odzieniaszkom poczàtkowo z dezaprobatà, a potem z otwartym oburzeniem. Tym bardziej, ˝e grupy studentów tamowa∏y ruch uliczny w godzinach powrotu ludzi z pracy do domu. Aktyw spo∏eczno-polityczny niektórych warszawskich zak∏adów pracy stara∏ si´ wspólnie z w∏adzami uczelni roz∏adowaç sytuacj´ nawo∏ujàc do spokojnego rozejÊcia si´. Poniewa˝ perswazja nie odnios∏a skutku, do akcji musia∏a wkroczyç ORMO, a nast´pnie Milicja Obywatelska. „˚ycie Warszawy” z 9 III 1968 r. èród∏o D Krzysztof Dowgia∏∏o, Ballada o Janku WiÊniewskim Ch∏opcy z Grabówka, ch∏opcy z Chylonii Dzisiaj milicja u˝y∏a broni DzielnieÊmy stali i celnie rzucali. Janek WiÊniewski pad∏ Na drzwiach ponieÊli go Âwi´tojaƒskà Naprzeciw glinom, naprzeciw tankom Ch∏opcy stoczniowcy, pomÊcijcie druha Janek WiÊniewski pad∏ Huczà petardy, Êcielà si´ gazy Na robotników sypià si´ razy Padajà dzieci, starcy, kobiety Janek WiÊniewski pad∏ Jeden zraniony, drugi zabity Krwi si´ zachcia∏o s∏upskim bandytom To partia strzela do robotników Janek WiÊniewski pad∏ Krwawy Kocio∏ek to kat Trójmiasta Przez niego ginà dzieci, niewiasty Poczekaj, draniu, my ci´ dostaniem Janek WiÊniewski pad∏ 12 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” Stoczniowcy Gdyni, stoczniowcy Gdaƒska Idêcie do domu, skoƒczona walka Âwiat si´ dowiedzia∏, nic nie powiedzia∏ Janek WiÊniewski pad∏ Nie p∏aczcie matki, to nie na darmo Nad stocznià sztandar z czarnà kokardà Za chleb i wolnoÊç, za nowà Polsk´ Janek WiÊniewski pad∏ Cyt. za: Materia∏y z dziejów Polski 1945–1980, cz. 3, z. 2, Warszawa 1985. èród∏o E Apel Komitetu Obrony Robotników do spo∏eczeƒstwa i w∏adz PRL z wrzeÊnia 1976 r. Robotniczy protest przeciwko wygórowanym podwy˝kom, który by∏ wyrazem postawy niemal ca∏ego spo∏eczeƒstwa, pociàgnà∏ za sobà brutalne przeÊladowania. W Ursusie, Radomiu i innych miastach bito, kopano i masakrowano aresztowanych demonstrantów. Najszerszy zasi´g mia∏o wyrzucanie z pracy, co obok aresztowaƒ szczególnie uderzy∏o represjonowanych. Stosowanie represji z regu∏y zwiàzane by∏o z ∏amaniem prawa przez organa w∏adzy. Sàdy wydawa∏y orzeczenia bez materia∏u dowodowego. Z pracy wyrzucano naruszajàc przepisy Kodeksu Pracy. Nie cofni´to si´ przed wymuszaniem przemocà zeznaƒ. Post´powanie takie nie jest niestety u nas – nowoÊcià. Wystarczy przypomnieç bezprawne represje, które spad∏y na sygnatariuszy listów protestujàcych przeciwko zmianom w konstytucji: niektórych wyrzucono z pracy, uczelni, bezprawnie przes∏uchiwano, szanta˝owano. Od dawna jednak represje nie by∏y tak brutalne i masowe jak ostatnio. Po raz pierwszy od wielu lat aresztowaniom i przes∏uchiwaniom towarzyszy terror fizyczny. Ofiary obecnych represji nie mogà liczyç na ˝adnà pomoc ze strony instytucji do tego powo∏anych, np. zwiàzków zawodowych, których rola jest ˝a∏osna. Pomocy odmawiajà te˝ agendy opieki spo∏ecznej. W tej sytuacji rol´ t´ musi wziàç na siebie spo∏eczeƒstwo, w interesie którego wystàpili przeÊladowani. Spo∏eczeƒstwo bowiem nie ma innych metod obrony przez bezprawiem, jak solidarnoÊç i wzajemna pomoc. Cyt. za: J. J. Lipski, KOR, Londyn 1983. èród∏o F Dekret o stanie wojennym z 12 XII 1981 r. Art. 8. 1. W∏aÊciwe organy administracji paƒstwowej mogà, je˝eli wymagajà tego interesy bezpieczeƒstwa lub obronnoÊci paƒstwa, wprowadzaç ograniczenia swobody poruszania si´ osób, polegajàce na nakazie lub zakazie przebywania, albo opuszczania w okreÊlonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów. […] Art. 10. 1. Minister Spraw Wewn´trznych, w drodze rozporzàdzenia, mo˝e wprowadzaç obowiàzek: uprzedniego uzyskania zezwolenia na zmian´ miejsca pobytu sta∏ego i pobytu czasowego, polegajàcà na przeniesieniu si´ do innej miejscowoÊci, zameldowania si´ przed up∏ywem 12 godzin od chwili przybycia do okreÊlonej miejscowoÊci. […] Art. 12. Uprawianie turystyki oraz sportów ˝eglarskich i wioÊlarskich na morskich wodach wewn´trznych i terytorialnych jest zakazane. 13 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” Art. 13. 1. Zwo∏ywanie i odbywanie wszelkiego rodzaju zgromadzeƒ, a tak˝e organizowanie i przeprowadzanie publicznych imprez artystycznych, rozrywkowych i sportowych oraz zbiórek publicznych wymaga uprzedniego uzyskania zezwolenia w∏aÊciwego organu administracji paƒstwowej. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy nabo˝eƒstw i obrz´dów religijnych koÊcio∏ów i zwiàzków wyznaniowych oraz zbiórek na cele religijne, odbywajàcych si´ (prowadzonych) w obr´bie koÊcio∏ów, kaplic i przeznaczonych wy∏àcznie do tych celów domów modlitw. Art. 14. 1. Zawiesza si´ prawo do strajków i akcji protestacyjnych. 2. Udzia∏ w strajku stanowi ci´˝kie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiàzków pracowniczych, a organizowanie lub kierowanie strajkiem lub akcjà protestacyjnà mo˝e byç uznane za spowodowanie powa˝nego zak∏ócenia w funkcjonowaniu gospodarki narodowej. […] Art. 18. 1. Rada Ministrów w drodze rozporzàdzenia, mo˝e wprowadziç cenzur´ przesy∏ek pocztowych i korespondencji telekomunikacyjnej oraz kontrol´ rozmów telefonicznych, okreÊlajàc równoczeÊnie organy cenzury w∏aÊciwe w tych sprawach […] Art. 42. 1. Obywatele polscy majàcy ukoƒczone lat 17, w stosunku do których ze wzgl´du na dotychczasowe zachowanie si´ zachodzi uzasadnione podejrzenie, ˝e pozostajàc na wolnoÊci nie b´dà przestrzegaç porzàdku prawnego albo prowadziç b´dà dzia∏alnoÊç zagra˝ajàcà interesom bezpieczeƒstwa lub obronnoÊci paƒstwa, mogà byç internowani na czas obowiàzywania stanu wojennego w oÊrodkach odosobnienia. Postanowienia te nie naruszajà immunitetów wynikajàcych z przepisów szczególnych. […] 5. Internowanie uchyla si´ w czasie obowiàzywania stanu wojennego, je˝eli w tym czasie ustanà przyczyny uzasadniajàce internowanie. […] Art. 46. 3. Kto zabiera lub u˝ywa pojazd mechaniczny w celu wykorzystania go dla przeprowadzenia strajku lub akcji protestacyjnej, podlega karze pozbawienia wolnoÊci do lat 3. […] Art. 48. 2. Kto rozpowszechnia fa∏szywe wiadomoÊci, je˝eli mo˝e to wywo∏aç niepokój publiczny lub rozruchy, podlega karze pozbawienia wolnoÊci od 6 miesi´cy do 5 lat. Art. 48. 3. Kto w celu rozpowszechniania sporzàdza, gromadzi, przechowuje, przewozi, przenosi lub przesy∏a pismo, druk, nagranie lub film zawierajàce wiadomoÊci okreÊlone w ust. 1 i 2, podlega karze pozbawienia wolnoÊci do lat 5. Cyt. za: Wiek XX w êród∏ach, oprac. M. Sobaƒska-Bondaruk i S. B. Lenard, Warszawa 1998. 14 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ARKUSZ ODPOWIEDZI Na podstawie êróde∏ A Zadanie 13. (2 pkt) Podaj miesiàc i rok oraz miasto, w którym dosz∏o do wydarzeƒ opisanych w tekÊcie êród∏owym. Oceƒ racje premiera Cyrankiewicza i uzasadnij swojà opini´. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Na podstawie êróde∏ B Zadanie 14. (1 pkt) WyjaÊnij, jakie wydarzenia spowodowa∏y wydanie rezolucji przez ZLP i przedstaw w∏asnymi s∏owami ˝àdania ZLP. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 15 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Na podstawie êród∏a C i wiedzy pozaêród∏owej Zadanie 15. (2 pkt) WyjaÊnij, co zasz∏o w Warszawie na poczàtku marca 1968 r. Jakie by∏y przyczyny wydarzeƒ? Kogo okreÊlano jako „bananowà m∏odzie˝”? ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Na podstawie êród∏a D i wiedzy pozaêród∏owej Zadanie 16. (2 pkt) Opisz w∏asnymi s∏owami wydarzenia wspomniane w wierszu. W opisie uwzgl´dnij przyczny i skutki wydarzeƒ oraz ich czas (miesiàc i rok) i miejsce. Wyt∏umacz, jak nale˝y rozumieç okreÊlenie „krwawy Kocio∏ek”. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 16 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Na podstawie êród∏a E i wiedzy pozaêród∏owej Zadanie 17. (1 pkt) Przedstaw powody protestu robotniczego w 1976 r., formy represji zastosowanych przez w∏adz´ i nazw´ organizacji, która wystosowa∏a cytowany apel. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Na podstawie êród∏a F Zadanie 18. (2 pkt) Opisz zmiany w ˝yciu codziennym Polaków, jakie wprowadzi∏ cytowany dekret. WyjaÊnij poj´cie internowanie. ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 17 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ CZ¢Âå III Zadanie rozszerzonej odpowiedzi (20 punktów) Zadanie 19. Zadanie zawiera dwa tematy do opracowania. Wybierz jeden z nich. Temat I Scharakteryzuj sposoby, jakimi Polacy w XIX w. próbowali odzyskaç niepodleg∏oÊç. Temat II Na wybranych przyk∏adach scharakteryzuj proces budzenia si´ ÊwiadomoÊci narodowej spo∏eczeƒstw XIX-wiecznej Europy. Wybieram temat: ......... ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 18 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 19 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 20 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 21 Historia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetà Wyborczà” BRUDNOPIS (nie podlega ocenie) 22
