Zbigniew Lis Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła - E

Zbigniew Lis
Zbigniew E. Zieliński
Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego, Kielce
WDRAŻANIE SYSTEMU E-LEARNING
W WARUNKACH STUDIÓW EKSTERNISTYCZNYCH
W pracy przedstawiono najważniejsze spostrzeżenia związane z wdrażaniem
systemu e-learning w procesie kształcenia studentów eksternistycznych. System
został potraktowany jako wspomaganie studiów. Biorąc pod uwagę sposób
studiowania oraz wiek studentów, wydaje się, że właśnie systemy zdalnej edukacji
mogą znaleźć w tego typu studiach najszybciej swoje miejsce. W ewolucji, jaką
przechodzą
systemy
edukacji,
metody
zdalnego
uczenia
ciągle
poszukują
odpowiedniego miejsca w dość klasycznie kształtowanych programach studiów.
Autorzy przedstawiają system, który został przygotowany do wspomagania edukacji
informatyki w programach studiów eksternistycznych, a także przytaczają wyniki
ankiety przeprowadzonej wśród dużej grupy studentów studiujących metodą
eksternistyczną. Sformułowano też najważniejsze wnioski, jakie udało się zdobyć
w kilkuletnim okresie wprowadzania systemów e-learning we wspomaganiu studiów
wybranych przedmiotów.
1. Wstęp
Edukację trzeba wynajdować na nowo1
Charles Handy
Świat naszego czasu jawi się przede wszystkim jako świat zmian, których
szybkość wzrasta. Widoczna jest złożoność zarówno społeczeństwa, gospodarki, jak
i relacji międzyludzkich. Zmienia się charakter pracy, znikają jedne zawody,
a pojawiają się inne. Przeszłość w wielu przypadkach nie stanowi oparcia dla
przyszłości. I wniosek najsilniejszy: pojawia się era niepewności. Wszystkie te
symptomy są wskazaniem złożoności, której nie było kiedyś. Ma to olbrzymie
1
Colin Rose, Malcom J. Nicholl, Ucz się szybciej, na miarę XXI wieku, Logos, Warszawa 2003.
1
znaczenie. Oto sposoby zachowań naszych przodków wobec mniejszej złożoności
nie są możliwe wprost do przeniesienia w nasze czasy, także systemy edukacji
tamtych czasów nie są wystarczająco dobre, by sprostać wymaganiom dzisiejszego
studenta. I drugie ważne spostrzeżenie: w obliczu złożoności teoria systemów
wypracowała pewne metody pracy, ale najważniejsze to nie gubić w opisie świata
jego całości. Systemy posiadają podstawową własność wyrażoną zasadą Nersta:
Całość to coś więcej, niż suma części2. Widzieć systemem w jego całości, to widzieć
jego własności, ale ważniejsze są sposoby powiązania. Systemu edukacji nie można
oddzielić od innych zachowań czy potrzeb człowieka, bo popełniamy wtedy błąd
podstawowy: redukując, zajmujemy się fragmentem zachowań człowieka, który
w żaden sposób nie jest przystający do jego zachowań w pełnej gamie potrzeb
i wymagań stawianych przez cywilizację tego czasu.
Możliwości człowieka, jego kapitał umysłowy są zbiorowym bogactwem, którego nie
można zaniedbać przez niedostrzeganie zmian, którym podlega nasz czas. Należy
także mądrze postawić wymagania, jakie te zmiany generują. Jedną z nich jest cel
edukacji, czy cel zachowań zawodowych człowieka. Wydaje się, że człowiek
gromadzący wiedzę dawno już pozostał w wieku poprzednim. Wydaje się, że istotne
staje się, jak się uczyć, jak myśleć. Tym bardziej urastają tego typu cele do
podstawowych, że z najnowszych badań mózgu (min. metodą badań emisyjnej
tomografii komputerowej pozytonowej PET) i jego pracy mamy dość nowych
spostrzeżeń, by wykorzystać je w edukacji, a te prowadzą do zmiany. Paradygmat
opierający się na akceptacji niepewności jako jednego z wymiarów przyszłości3
wyzwala nas z ograniczeń determinizmu jako godnej idei naukowego widzenia świata
i umożliwia wykorzystanie losowości w opisie świata. W pracy4 autorzy poddają
systemy edukacji głębokiej analizie, która wyraźnie wskazuje na tak duże
nagromadzenie zmian, których jesteśmy świadkami, że zmiany, jakie zaczynamy
odczuwać mają charakter rewolucji i czasu, który w historii nie zdarzał się tak często,
zmiany paradygmatu. Przytoczone słowa w pracy5 greckiego pisarza i filozofa
Plutarcha napisane ponad trzy tysiące lat temu …Umysł nie jest naczyniem, które
należy napełniać, lecz ogniem, który trzeba rozniecić, są chyba dobrym
drogowskazem na drogę, która ma przed sobą Edukacja Nowego Wieku
2
Weinberg Gerlach M., Myślenie systemowe, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1997.
Butrler Gillian, Hope Tony, Zarządzaj swoim umysłem, Oficyna wydawnicza ABA, Warszawa, 2001.
4
Gorden Gordon, Vos Jeannette, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo Moderski i S-ka, Warszawa 2000.
5
Tamże.
3
2
2. E-Learning Jako Technologia Nauczania
Najważniejszym celem edukacji jest nauczyć się,
jak się uczyć6
Luis Alberto Machado
Współczesne społeczeństwo korzystające i wspomagane przez informatyczne
i telekomunikacyjne technologie dostrzega, że zastosowanie oraz wdrożenie nowych
produktów znacznie zmienia standard życia, sposób wykonywanej pracy czy
komunikowania się. Poziom edukacyjny nowoczesnego społeczeństwa jest silnie
powiązany z sytuacją ekonomiczną kraju, dlatego też dynamiczne wdrażanie
innowacyjnych
technologii
wymusza
ustawiczną
edukację
dzisiejszego
społeczeństwa. Pojawił się już nowy paradygmat w sposobie zdobywania wiedzy,
postrzegający uczenie się jako cykliczny proces trwający całe życie. Również szybko
wdrażana nowoczesna technologia wymusza na społeczeństwie ciągłe odnawianie
i pogłębianie wiedzy obywateli z różnych dziedzin nauki i techniki. Podmioty
edukacyjne dostrzegają coraz większe korzyści z wprowadzania zaawansowanych
szkoleń przy użyciu komputerów i sieci Internet. Powoduje to poszukiwanie
i wprowadzanie rozwiązań usprawniających oraz zwiększających wydajność procesu
szkolenia. Przykładem jest kształcenie określane często mianem nauczania na
odległość
(distance
educatioń)
lub
e-learningu,
będące
alternatywą
dla
klasycznego nauczania w obecności nauczyciela. Umiejętne zarządzanie wiedzą
przyswajaną przez studentów czy pracowników przedsiębiorstw przyczynia się do
wzrostu konkurencyjności uczelni czy podmiotów gospodarczych.
E-learning jest to sposób kształcenia na odległość z wykorzystaniem
multimediów. Multimedialność tej metody nauczania wynika z integracji wielu
środków przekazu w procesie dydaktycznym, takich jak: sieci komputerowe,
Internet, telewizja, radio, magnetowid, telefon, tekst wydrukowany, nośniki danych
(cd, dvd) itp. Zastosowanie różnych środków technicznych najczęściej umożliwia
nauczanie bez stałej obecności nauczyciela (czasami odbywają się krótkie
konsultacje w siedzibie uczelni bądź dochodzi do komunikacji wykładowcy ze
studentem poprzez Internet). Taka forma nauczania wymaga zastosowania
odpowiedniego
sprzętu
komputerowego,
oprogramowania
oraz
zdobycia
umiejętności ich obsługi, zarówno od uczniów, jak i od nauczycieli. Materiały
dydaktyczne muszą być atrakcyjne, a ich przygotowanie jest kosztowne
6
Colin Rose, Malcom J.Nicholl, dz. cyt.
3
i czasochłonne. Obecnie najwłaściwsze wydaje się łączenie tradycyjnych form
nauczania z nauczycielem, a multimedia powinny stanowić jedynie uzupełnienie
procesu
dydaktycznego
(poprzez
rozszerzenie
metod
kształcenia
zwiększających efektywność przyswajania wiedzy).
Rozwiązania e-learningu umożliwiają nieustanne zdobywanie i aktualizowanie
wiedzy osoby szkolącej się, przy zachowaniu wysokiej wartości merytorycznej
edukacyjnego przekazu. Technologię nauczania na odległość określa się obecnie
w trzech aspektach:
• treści
szkolenia
–
zawierającej
odpowiednio
przygotowane
moduły
edukacyjne,
• modeli umożliwiających i zapewniających kontakt wykładowcy ze studentem,
• sposobu komunikacji wykładowcy ze studentem7.
W celu osiągnięcia najlepszego efektu w procesie nauczania na odległość
stosowane są różne media i technologie, w zależności od potrzeb i sytuacji: od
metod korespondencyjnych, radia, telewizji i podłączenia komputera za pomocą
modemu i linii telefonicznej do zaawansowanych metod telekomunikacyjnych
związanych z wykorzystaniem szybkich łączy szerokopasmowych, satelitarnych,
telewizji cyfrowej. Pod względem stosowanych środków komunikowania się można
wyróżnić następujące metody: nauczanie korespondencyjne, nauczanie za pomocą
radia i telewizji, nauczanie za pomocą radia i telewizji z interakcją telefoniczną,
telefaksową, komputerową i wizyjną, nauczanie wspomagane komputerem, systemy
telekonferencyjne, nauczanie przez sieć komputerową, nauczanie z wykorzystaniem
systemów wideokonferencyjnych8. Wszystkie te metody skupiło jedno medium – sieć
komputerowa Internet (z wykorzystaniem Internetu można przesłać obraz, dźwięk
oraz głos).
W edukacji na odległość wyróżnia się następujące rodzaje mediów służących
do przekazywania wiedzy:
• Kontakt bezpośredni (face-to-face) - niezależnie od ilości wykorzystanych
mediów, technologii komputerowych czy internetowych istotne są także
okresowe konsultacje indywidualne bądź grupowe z wykładowcą. Kontakt
bezpośredni
jest
najstarszym
sposobem
przekazywania
wiedzy,
umożliwiającym wzajemną interakcję pomiędzy nauczycielem a jednym
7
Zbigniew Zieliński, Wykorzystanie technik informacyjnych w procesie dydaktycznym szkoły wyższej, dysertacja
doktorska, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2003.
8
Kazimierz Wieczorkowski, Warunki rozwoju kształcenia na dystans; Kultura i edukacja, Warszawa 1996.
4
uczniem, ale również komunikację wśród uczniów. Jest to najstarszy sposób
nauczania, który jest nadal stosowany z powodzeniem, dający nauczycielowi
możliwość bezpośredniej obserwacji zachowań uczących się w różnych
etapach
procesu
edukacyjnego
oraz
szybkiego
sprawdzenia
stopnia
przyswojenia wiedzy przez uczniów;
• Tekst, tekst połączony z grafiką, animacje, materiały drukowane – za pomocą
których nauczyciel może w procesie nauczania na odległość przesyłać
głównie pasywne informacje (tekst, tekst wzbogacony o grafiki, obrazy,
wykresy, diagramy, mapy, animacje). W tym przypadku mogą być stosowane
różne technologie internetowe począwszy od poczty elektronicznej, IRC, chatu, stron WWW, komunikatorów internetowych czy list dyskusyjnych.
Dodatkowe materiały, skrypty mogą być drukowane i wysyłane tradycyjną
pocztą, natomiast komunikację pomiędzy uczestnikami kursu a nauczycielem
powinna przejąć poczta elektroniczna, będąca narzędziem do przesyłania
różnorodnych informacji oraz otrzymywania informacji zwrotnej;
• Przekaz dźwiękowy – komunikacja za pomocą głosu ma o wiele dłuższą
tradycję niż słowo pisane. Ta forma komunikacji pełniła i nadal pełni
fundamentalną rolę w edukacji. W przypadku edukacji na odległość
narzędziem do komunikowania się za pomocą głosu nauczyciela ze
studentami przejmie telefon oraz telekonferencje. Ten ostatni sposób jest
doskonałym sposobem na wykorzystanie technik teleinformatycznych, które
obecnie są najpopularniejszą metodą komunikowania się oddalonych od
siebie osób, a chcących widzieć swego rozmówcę i móc z nim porozmawiać.
Istnieją dwa sposoby komunikacji i przekazywania wiedzy na odległość
z wykorzystaniem przekazu dźwiękowego. Pierwszy to nagranie wykładu do
postaci cyfrowej (wersji audio, bądź audio i wideo) oraz zgranie lekcji na
nośnik informacji po uprzednim skompresowaniu danych odpowiednim
kompresorem. W tym przypadku student może obejrzeć wykład już po
nagraniu ze stron WWW za pomocą odpowiednich narzędzi i technologii
(np. RealAudio), bądź otrzymać przetworzoną informację nagraną na płycie
CD/DVD. Drugi sposób wiąże się z przeprowadzeniem konferencji (np. w sieci
Internet), która odbywa się w czasie rzeczywistym, a jej uczestnicy łączą się
za pomocą odpowiednich aplikacji i na bieżąco odbierają przekaz;
5
• Przekaz wideo – wiążący się z przesyłaniem ruchomych obrazów na dowolną
odległość. To medium jest znakomite dla celów edukacyjnych, gdyż umożliwia
łączenie tekstu i dźwięku (dwa omówione powyżej media) oraz obrazu i ruchu
w jedną całość i daje namiastkę „bezpośredniego kontaktu”. Przekaz
edukacyjnych treści może odbywać się z wykorzystaniem kaset wideo, płyt
CD-ROM, poprzez komputerowe konferencje (np. RealVideo) czy transmisje
telewizyjne;
• Zintegrowane multimedia – obecna technologia komputerowa umożliwia
integrację wielu mediów w całość z możliwością szybkiego dostarczania ich
w dowolne miejsce. W tym przypadku możliwe jest prezentowanie
skomplikowanych materiałów edukacyjnych, np. symulacji zjawisk fizycznych,
prowadzenia audio i wideokonferencji (np. za pomocą programów CuSeeMe,
NetMeeting), zdalna realizacja projektów (na odległość w pracy grupowej)
oraz ich ocena w czasie rzeczywistym9.
W procesie nauczania na odległość współczesne technologie komunikacyjne
oferują możliwość przekazywania informacji edukacyjnych zawierających materiał
lekcyjny za pomocą:
• Głosu - nagrany na kasecie głos z materiałem lekcyjnym może być
odtwarzany bezpośrednio przez słuchacza za pomocą magnetofonu lub
odtwarzany w studiu radiowym i emitowany poprzez nadajnik radiowy lub
satelitarny do zainteresowanego kręgu odbiorców – tzw. odbiór pasywny,
w jedną stronę (one-way). Informacje przekazywane za pomocą głosu
stosowane są również podczas interakcyjnych kontaktów telefonicznych lub
audiokonferencji;
• Obrazu – nagrane na taśmie wideo głos, obraz nieruchomy oraz obraz
ruchomy zawierające materiał lekcyjny mogą być odtwarzane przez słuchacza
bezpośrednio za pomocą magnetowidu lub odtwarzane w studiu telewizyjnym
i emitowane poprzez nadajnik telewizyjny lub satelitarny do zainteresowanego
kręgu odbiorców – jest to odbiór pasywny. Materiały edukacyjne mogą być
przesyłane w sposób mieszany tzn. poprzez łączenie audiokonferencji
(w jedną stronę lub w dwie strony (two-way), z odtwarzaniem w czasie
rzeczywistym wideo;
9
Mirosław J. Kubiak, Wirtualna edukacja; Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2000.
6
• Komputerowych danych – aplikacje stosowane w nauczaniu na odległość są
różne i zawierają takie narzędzia jak:
o Nauka wspomagana komputerowo (computer – assisted learning –
CAL). Sposób ten polega na zastosowaniu komputera materiałów
procesie nauczania i szkolenia, polegającym na tym, że na ekranie
wyświetlane są wiadomości, które ma uczeń opanować. Następnie
poprzez zadawanie pytań komputer sprawdza stopień opanowania
materiału przez osobę uczącą się. Od poprawności udzielonej
odpowiedzi zależy ciąg dalszy procesu nauczania),
o Konferencja komputerowa (computer- conferencing). To narzędzie
umożliwia prowadzenie audio i wideokonferencji z wykorzystaniem
dwustronnej komunikacji multimedialnej za pomocą komputerów,
o Komunikowanie się za pomocą komputera (computer – mediated
communication – CMC). Stosowane jest także określenie on-line
education dla nauczania realizowanego w czasie rzeczywistym
z wykorzystaniem narzędzi sieci komputerowej (poczty elektronicznej,
systemów telekonferencyjnych), gdy nadawca i odbiorca są ze sobą
połączeni,
o Edukacja za pomocą komputera (computer – mediated education –
CMD). Jest to określenie komputerowych aplikacji, które ułatwiają
dostarczanie
poleceń
w
procesie
edukacyjnym
(np.
poczta
elektroniczna, faks, audio i wideokonferencje w czasie rzeczywistym,
www, listy dyskusyjne, news).
o Komputerowo
wspomagana
współpraca
(computer
–
supported
collaborative work). Technika ta polega na prowadzeniu określonej
pracy nad np. wspólnym dokumentem przez różne osoby za
pośrednictwem odległych od siebie komputerów, które współpracują ze
sobą
wykorzystując
do
przekazywania
informacji
np.
technikę
wideokonferencji;
• Materiałów drukowanych – odgrywają fundamentalną rolę w przekazywaniu
wiedzy w edukacji na odległość. Mogą to być podręczniki, przewodniki do
studiowania, zeszyty do ćwiczeń, program kursu, analiza określonych
przedmiotów 10.
10
Mirosław J. Kubiak, dz.cyt.
7
Nowoczesne metody nauczania zapewniają nie tylko lepsze wyniki w szkole
wyższej,
ale
przygotowują
studentów
do
samodzielnej
pracy
naukowej,
samodzielnego studiowania i uczenia się oraz przekształcają bierną postawę
studentów w aktywną i samodzielną twórczą postawę, co prowadzi po ukończeniu
studiów do permanentnego dalszego uczenia się i dokształcania absolwentów np. na
studiach podyplomowych czy kursach dokształcających w pracy.
3. System e-learning wspomagania studiów eksternistycznych w warunkach
Wyższej Szkoły Handlowej
Rewolucja w systemach komunikacji dopiero
się zaczyna.11
Bill Gates
Wdrożony system e-learning w warunkach Wyższej Szkoły Handlowej
eStudentWSH12 dotyczy wspomagania studiowanie informatyki w zakresie edytora
tekstów i arkusza kalkulacyjnego w warunkach studiów eksternistycznych. Ta forma
studiowania ma szczególne potrzeby w zakresie samodzielnego dostępu do wiedzy
i przedstawiony system miał funkcje wspomagania procesu nauczania o samodzielne
uzupełnianie wiedzy. Zbudowano pakiet dla administratora, dla nauczycieli i dla
studentów. W pakiecie uczącym student ma możliwość wybierania lekcji, ćwiczeń
sprawdzających i testów egzaminujących. Każdy z proponowanych tematów został
podzielony na dwie części: podstawową i zaawansowaną. W każdym momencie
student może nawiązać kontakt z prowadzącym tok nauczycielem przez wysłanie
poczty email. Nauczyciel ma obraz postępów studentów przez obserwację prostych
statystyk
aktywności
studentów.
Poniżej
pokazano
kilka
zrzutów
ekranów
stosowanego systemu:
11
12
Colin Rose, Malcom J.Nicholl, dz.cyt.
system eStudentWSH wykonała firma SoftMedia, http://grendel.wsh-kielce.edu.pl/extern.
8
Rys. 1. Komunikacja ze studentami w systemie eStudentWSH
Rys. 2.Statystyka korzystania z systemu eStudentWSH
Rys. 3. Wybrane ćwiczenie realizowane w ramach systemu eStudentWSH
9
4. Wybrane Wyniki Badań Ankietowych
Ocena przydatności systemu jako narzędzia wspomagania przeprowadzona
została poprzez klasyczną ankietę, a także rozmowy ze studentami. Studenci
studiów eksternistycznych w rozważanym przypadku to ludzie w średnim wieku
o ustabilizowanej pozycji społecznej i zawodowej. Formowane w rozmowach
spostrzeżenia wskazywały raczej na pozytywny odbiór tej formy uzupełniania wiedzy,
jaką jest system eStudentWSH. Te spostrzeżenia pozwalają na sformułowanie
wniosku, że system inspirował zarówno ich samodzielność w studiowaniu
przedmiotu, jak również przez
widoczne postępy (kontrolowane poprzez testy)
wzmagał budowanie swojej własnej ścieżki nauki.
Ankietę przeprowadzono na grupie 120 studentów. Ankieta składała się
z trzech części. W pierwszej poszukiwano informacji ogólnych, druga to pytania
dotyczące wiedzy studentów i ich oceny metody nauczania na odległość opartej
o technologie internetowe i wreszcie trzecia sondowała stosowanie systemu
eStudentWSH.
Wśród ankietowanych 70% stanowiły kobiety. Wiek respondendentów był
bardzo zróżnicowany: w grupie do 20 lat było 1% badanych, w grupie 21-30 lat -15%,
31-40 - 46% i od 41 do 50 lat - 38%. Miejsce zamieszkania: wieś - 39% badanych,
miasto do 1000 tys. mieszkańców - 36%, od 100-500 tys. - 21% i powyżej 500 tys.
mieszkańców - 4%. Na pytanie, w jaki sposób łączysz się z internetem uzyskano
następujący rozkład odpowiedzi: poprzez modem - 31%, łącze stałe - 42%, sieci
osiedlowe, radiowe - 6%, kafejki internetowe - 3%, nie mam dostępu do internetu
18%. Odpowiedzi na pytanie o sposób uzupełniania kwalifikacji były następujące:
w sposób tradycyjny - 39%, korzystając z metod nauczania na odległość - 18%
i metodą mieszaną - 45%.
Szczególnie
ważne
były
odpowiedzi
dotyczące
samego
systemu
eStudentWSH. Na pytanie, czy korzystał Pan/Pani z serwisu eStudentWSH 78%
respondentów odpowiedziało że korzystało, 65% stwierdziło, że serwis był przyjazny
i łatwy w użyciu, 44% stwierdziło, że przeprowadzało ćwiczenia, a 27% wykonało
egzamin. W kwestii trybu dalszych studiów 50% studentów opowiedziało się za
eksternistycznym, a 11% za internetowym. Na pytanie, jaki kontakt z wykładowcą
preferują 50% wymieniło tradycyjny, 7% poprzez internet, a 41% mieszany. 88%
akceptuje formę e-learningu, a 91% wyraziło chęć dalszego korzystania z serwisu
eStudentWSH.
10
5. Wnioski
1. E-learning jest nową formą edukacji związaną silnie z rewolucją w komunikacji
i wymaga prac koncepcyjnych w zakresie określenia miejsca i sposobu
korzystania w procesie edukacji na wielu jej poziomach.
2. Połączenie doświadczeń w zakresie edukacji z najnowszymi osiągnięciami
w zakresie pracy mózgu oraz nowych metod edukacji powinno prowadzić do
zbudowania nowego systemu edukacji, w którym pierwszym pytaniem nie jest
pytanie o to, co jest lepsze a co gorsze, a raczej jak wykorzystać potencjał
edukacyjny tkwiącym w każdym z narzędzi.
3. Doświadczenia autorów i zespołu, w którym wdrażano przedstawiany system
i wnioski z tego wynikające zmierzają do tworzenia hybryd narzędzi, które
dość elastycznie dopasowuje się do przekazywanych treści nauczania, typu
studiów czy wreszcie mentalności studentów.
4. Prace związane z poszukiwaniem nowych form edukacji i skutecznego ich
wdrażania w warunkach Naszej Uczelni trwają dalej, ale, co już pokazały
pierwsze doświadczenia, istotą tych zmian jest nie tylko system komunikacji,
lecz także mentalność zawodowa nauczycieli, studentów i organizacji szkoły.
W wielu przypadkach można tutaj dopatrzyć się podstawowych trudności.
Jednak potencjał, jaki dostrzega grupa osób wdrażających tego typu system,
jest na tyle ogromny i na tyle inspirujący, że przekształcenia szkoły wyższej
o charakterze jakościowym nie jest kwestią wyboru a konieczności.
Abstract
The work presents the crucial insights concerning the introduction of the
e-learning system to the process of extramural studying. The system is treated
supportive in this process. Considering the way of studying and the age of students,
the systems of distant education seem to find their place in such methods of
studying. In the evolution of educational systems the methods of distant learning are
still searching for their appropriate place in rather classically built syllabi. The authors
present the system that has been prepared to support the teaching process of
computer technology as well as they present the results of the survey carried out in
a large group of distant learning students. There have been also presented the most
11
important conclusions obtained during the several years' period of implementation of
e-learning systems to support the process of education in selected courses.
Bibliografia:
1. Colin R, Malcom J.Nicholl, Ucz się szybciej, na miarę XXI wieku, Logos,
Warszawa 2003.
2. Weinberg G. M., Myślenie systemowe, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,
Warszawa, 1997.
3. Butrler Gillian, Hope Tony, Zarządzaj swoim umysłem, Oficyna wydawnicza
ABA, Warszawa, 2001
4. Gorden Gordon, Vos Jeannette, Rewolucja w uczeniu, Wydawnictwo Moderski
iS-ka, Warszawa 2000.
5. Kubiak M. J., Wirtualna edukacja; Wydawnictwo Mikom, Warszawa 2000.
6. Wieczorkowski K., Warunki rozwoju kształcenia na dystans; Kultura
i edukacja, Warszawa 1996.
7. Zieliński Z., Wykorzystanie technik informacyjnych w procesie dydaktycznym
szkoły wyższej, dysertacja doktorska, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2003.
Netografia:
1. http://grendel.wsh-kielce.edu.pl/extern - serwer eStudentWSH nauczania na
odległość.
12