Niedosłuch stanowi istotny problem zdrowotny, społeczny i

Niedosłuch stanowi istotny problem zdrowotny, społeczny i

Nr wniosku: 191085, nr raportu: 15076. Kierownik (z rap.): mgr Katarzyna Joanna Cieśla
Niedosłuch stanowi istotny problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Badania prowadzone w Instytucie
Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie wskazują, iż w Polsce 1-2 noworodków na 1000 rodzi się ze znaczną wadą słuchu,
a w wieku powyżej 75 lat zaburzenia słuchu występują u ok. 75% osób. Specyficznym typem niedosłuchu ślimakowego jest
częściowa głuchota (ang. partial deafness, PD), tj. ubytek na poziomie znacznym lub ciężkim w zakresie dźwięków
o wysokich (i średnich) częstotliwościach. Jest to niedosłuch występujący naturalnie wraz z wiekiem. Problem ten ma
szczególne znaczenie w obecnej sytuacji szybkiego starzenia się społeczeństwa. Od kilkunastu lat pacjentom z częściową
głuchotą proponuje się leczenie za pomocą wszczepu implantu ślimakowego (ang. cochlear implant, CI) - urządzenia
elektronicznego umieszczanego w uchu wewnętrznym, które zastępuje funkcję uszkodzonych lub nieobecnych komórek
słuchowych. Pierwszą w świecie operację w klasycznej częściowej głuchocie przeprowadził w 2002 roku Prof. Henryk
Skarżyński.
Korzyści z rehabilitacji słuchowej są w populacji pacjentów z częściową głuchotą na różnym poziomie. To
zróżnicowanie może wynikać ze zmian plastycznych związanych z deprywacją słuchową zachodzących w ośrodkowym
układzie słuchowym, których ocena jest obecnie możliwa dzięki dostępności metod neuroobrazowania. Jedną z nich jest
technika czynnościowego rezonansu magnetycznego (ang. functional magnetic resonance, fMRI). Mierzony sygnał
odzwierciedla zmiany ukrwienia w poszczególnych regionach mózgu towarzyszące aktywności neuronów. Badanie za
pomocą fMRI jest przeciwwskazane po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego w związku z interakcją metalowych
części urządzenia z polem magnetycznym skanera MR. Sugerowaną techniką do oceny lokalizacji aktywności mózgu jest w
tej sytuacji pozytonowa tomografia emisyjna (np. O15-H2O PET), dostarczająca informacji in vivo na temat procesów
metabolicznych w tkankach ciała.
W ramach prowadzonych badań fMRI wykazano, że uzyskane u pacjentów z częściową głuchotą mapy tonotopowe
kory słuchowej odzwierciedlają wzorzec przechodzenia pobudzenia przez błonę podstawną w uchu wewnętrznym, który
wydaje się podobny do sytuacji normalnego słyszenia. Jednocześnie, w aktywności kory słuchowej uwidoczniono wpływ
zjawisk patofizjologicznych charakterystycznych dla niedosłuchu ślimakowego. Przede wszystkim stwierdzono efekt
poszerzenia filtrów słuchowych oraz objawu wyrównania głośności (wzrost percypowanej głośności nieproporcjonalny do
wzrostu intensywności dźwięku). Zjawiska te wpływały na lokalizację i wielkość aktywności. Dotychczas nie opublikowano
prac fMRI oceniających organizację tonotopową kory słuchowej w niedosłuchu (tj. częściowa głuchota) oraz określających
jej związek z zjawiskami w obwodowym układzie słuchowym. Wyniki wskazują m.in., że reorganizacja na poziomie
pierwotnych struktur ośrodkowego układu słuchowego jest obecna.
Drugie badanie fMRI wykonano w podgrupie pacjentów ze stosunkowo niewielkim niedosłuchem w zakresie niskich
i średnich częstotliwości dźwięku, którzy prezentowali porównywalny do osób zdrowych poziom rozpoznawania
dźwięczności głosek (na podstawie czasu rozpoczęcia głośności, tzw. Voice-Onset-Time [VOT], tj. odstępu między
początkiem realizacji a tzw. segmentem dźwięcznym mowy) – zjawiska fundamentalnego dla opracowywania informacji
językowej. W wyniku prezentacji jednoznacznie dźwięcznych i bezdźwięcznych głosek u pacjentów uwidoczniono
aktywność w tych samych regionach mózgu, co w przypadku słuchu prawidłowego. U pacjentów dodatkowo w
opracowywanie sygnału zaangażowany był prawy zakręt czołowy dolny, odpowiedzialny za wczesne wykrywanie istotnych
wskazówek związanych z zadaniem poznawczym. Przeprowadzone badania były pierwszymi na świecie, które dotyczyły
zjawiska VOT w częściowej głuchocie. Badania PET, w których uczestniczyło kilkoro pacjentów 8-10 miesięcy po
wszczepieniu implantu ślimakowego wykazały m.in., iż przetwarzanie słów jednosylabowych w mózgu wymaga
zaangażowania obustronnych płatów skroniowych (tj. w normie) oraz dodatkowo wtórnej kory wzrokowej, prawego zakrętu
czołowego dolnego oraz przedniej części zakrętu obręczy. Te i wcześniejsze wyniki wskazują na kompensację zaburzonego
przetwarzania słuchowej informacji językowej poprzez neuronalne mechanizmy uwagowe i wykonawcze. Ponadto na
wczesnych etapach rehabilitacji po wszczepie implantu ślimakowego znaczenie wydaje się mieć zjawisko współpracy między
obszarami kory mózgowej, w których ma miejsce analiza bodźców zmysłowych (tzw. cross-modal plasticity).
W ramach badań psychologicznych u pacjentów z częściową głuchotą przed zabiegiem CI stwierdzono m.in.
nieznacznie podwyższony poziom symptomów depresyjnych i lękowych, w porównaniu do osób normalnie słyszących oraz
różnice w funkcjonowaniu psychospołecznym miedzy pacjentami z wczesnym (niedosłuch prelingwalny) oraz nabytym w
późniejszym życiu (niedosłuch postlingwalny) ubytkiem słuchu. Wyniki wskazują na potrzebę monitorowania stanu
psychicznego pacjentów rehabilitowanych słuchowo oraz w razie konieczności zaproponowania im dodatkowej
zindywidualizowanej opieki psychologicznej.
Rezultaty przedstawionych interdyscyplinarnych prac badawczych potwierdzają, że metody neuroobrazowania mogą
dostarczyć informacji komplementarnych do wyników audiologicznych i psychologicznych uzyskiwanych u pacjentów
z częściową głuchotą. Przewiduje się, iż techniki te w przyszłości mogą stać się stałym elementem wieloaspektowej oceny
funkcjonowania pacjenta. Szczególnie ważne wydaje się poznanie wpływu niedosłuchu na wzorce mózgowego przetwarzania
dźwięków oraz sygnału mowy. Otrzymane wyniki mogą ponadto stanowić źródło wiedzy oraz inspiracji dla naukowców
planujących badania w dziedzinie ośrodkowych mechanizmów opracowywania informacji słuchowej w populacji klinicznej
oraz osób pragnących poszerzyć swoją ogólną znajomość funkcjonowania układu słuchowego.