Pryzmaty okularowe - Optimed® Piotr Michałowski

P
PR
RY
YZ
ZM
MA
AT
TY
Y
O
OK
KU
UL
LA
AR
RO
OW
WE
E
a) - pryzmat pojedynczy o grubości h
b) – dwa pryzmaty pojedyncze o grubości h/2
c) - cztery pryzmaty pojedyncze o grubości h/4
d) – mikropryzmat o grubości h/n + grubość podłoŜa
Zwiększenie gęstości ułoŜenia pojedynczych „pryzmatów” zmniejsza grubość całego pryzmatu, ale zwiększa się
teŜ zacienienie obrazu przez coraz gęściejszą siatkę linii
utworzonych z krawędzi pryzmatu i ścianek pionowych. Przy
gęstości ułoŜenia linii co 0.5÷1.5 mm i wykonaniu
mikropryzmatu z tworzyw sztucznych następuje obniŜenie
ostrości widzenia o 10÷15%, a przy miękkich foliach
pryzmatycznych o 15÷30% i szybko maleje w miarę
uŜytkowania (zabrudzenie „szczelin” i stępienie szczytów)
1. Kąt łamiący pryzmatu
Rycina 1 Kąt łamiący pryzmatu
Kąt
łamiący
pryzmatu
jest
funkcją
kąta
wierzchołkowego, współczynnika załamania materiału
i długości fali światła
2. Dioptria pryzmatyczna
4. Prosty pomiar duŜych pryzmatów
Małe moce pryzmatyczne do 6 czy 8 dptr pryzm łatwo
mierzy się frontofokometrem. Większe moce z dość duŜą
dokładnością moŜna zmierzyć zwykłym laserem jakim
często bawią się dzieci lub wykorzystują wykładowcy jako
wskaźnika.
Rycina 2 Definicja jednostki dioptrii pryzmatycznej
Jedna dioptria pryzmatyczna jest zdolnością do
odchylenia biegu promienia o 1 cm na długości 1 m
3. Grubość pryzmatu
Pryzmat o średnicy 40mm i zdolności łamiącej 10 dptr
pryzm ma grubość ok. 10 mm i stanowi juŜ duŜą trudność
w oprawieniu w oprawkę okularową.
A co zrobić
z pryzmatem o mocy 30 dptr pryzm który juŜ nawet nie
mieści się w przestrzeni pomiędzy oczodołem a oprawką nie
wspominając juŜ o większych średnicach tarczy? Jak
zmniejszyć grubość pryzmatu? Zastosowanie materiału o
wysokim współczynniku załamania nie wchodzi w grę ze
względu duŜe abberacje chromatyczne. Po konsultacji
z okulistą moŜna czasem podzielić jeden pryzmat z jednego
oka na dwa przed obojgiem oczu lecz nie zawsze.
JeŜeli nie zaleŜy nam na bardzo dobrej ostrości wzroku
moŜna zastosować mikropryzmaty lub folie
mikropryzmatyczne zbudowane podobnie jak soczewki
Fresnella choć widać tak jak przez firankę lub Ŝaluzje.
Rycina 3 Idea budowy mikropryzmatu
Pryzmaty okularowe
strona 1 z 3
5. Dobieranie pryzmatów
Dobieranie pryzmatów nie jest łatwe. Potrzeba ogromnej
wiedzy i doświadczenia okulistycznej i optometrycznej.
Zastosowanie zbyt duŜych mocy pryzmatycznych moŜe
zatrzymać proces leczenia choroby zezowej. DuŜą trudność
stanowi dobór metody leczenia choroby zezowej wynikający
z dwóch róŜnych szkół „szczecińskiej” i „krakowskiej”
o bardzo róŜnych poglądach zgodnych jedynie w tym, Ŝe
leczenie operacyjne lub pryzmatami musi być poprzedzone
wyleczeniem niedowidzenia będącym główną przyczyną
zeza. Jest jednak duŜa grupa dorosłych pacjentów
dotkniętych dwojeniem, której moŜna doraźnie pomóc.
Osoby u których poraŜenie czy niedowład mięsni gałki
ocznej wystąpił jako objawy towarzyszące innym chorobom
lub po przebytym urazie są bardzo zfrustrowane oglądaniem
filmów na dwóch telewizorach jednocześnie. Mam nadzieję,
Ŝe nikt nie będzie miał za złe optykom za taką pomoc
osobom.
Przed dobieraniem pryzmatów trzeba skorygować wady
refrakcji sferycznej i cylindrycznej kaŜdego oka oddzielnie.
Poinformować pacjenta o niemoŜności wyleczenia z dolegliwości dwojenia i zapewnieniu, Ŝe nasze działania są bardzo
ograniczone i mogą usunąć dwojenie tylko w niewielkim
zakresie ruchu oczu i tylko w jednej pozycji ustawienia
głowy. Sadzamy wygodnie pacjenta w pozycji w której
będzie wykorzystywał dobrane okulary z prośbą by starał się
w czasie całego badania utrzymać tą sama pozycję głowy
(dobrze zastosować fotel z podpórką). Przy dobieraniu
Piotr Michałowski sty-2016
pryzmatu trzeba rozdzielić obrazy dla kaŜdego oka. Istnieje
bardzo wiele metod, ale ograniczę się tylko do dwóch:
1) metoda Madox’a polegająca na obserwacji (po
skorygowaniu wad refrakcji) w ciemnym pomieszczeniu
małego jasno świecącego punktu lewym okiem i tego
samego punktu przez bardzo silne szkło cylindryczne
(szkiełko Madox’a) prawym okiem. Ustawiamy
soczewkę Madox’a poziomo by oko prawe widziało
pionową linię. Gdy pacjent stwierdzi, Ŝe świecący punkt
widzi po lewej stronie linii dokładamy pryzmat przed
chorym okiem bazą ku nosowi (gdy po prawej bazą ku
skroni). Zwiększamy moc pryzmatu, aŜ do momentu gdy
punkt będzie widoczny na linii. Zapisujemy wynik mocy
i bazy dla składowej poziomej. Soczewkę pryzmatyczną
moŜna wyjąć.
Ustawiamy szkiełko Madox’a pionowo, aby pacjent
widział linię poziomą. JeŜeli widzi punkt nad kreską, to
przed chorym okiem dodajemy pryzmat bazą ku dołowi
(jeśli chore jest oko lewe), a gdy punkt widzi poniŜej linii
ku górze. Gdy chore jest oko prawe bazę ustawiamy
odwrotnie. Zapisujemy moc i bazę składowej pionowej.
Dodajemy wektorowo obydwie składowe otrzymując
ostateczną moc i bazę potrzebnego pryzmatu. Zamiast
przeprowadzać rachunek wektorowy moŜna posłuŜyć się
metodą graficzną. Pryzmat o wyznaczonej mocy zgodnie
z ustaloną bazą wkładamy w oprawkę próbną przed oko
pacjenta. Przy pomocy szkiełka Madox’a sprawdzamy
czy punkt znajduje się zarówno na pionowej linii jak i na
linii poziomej.
2) Metoda krzyŜa spolaryzowanego gdzie przez soczewki
polaryzacyjne skorygowane lewe oko obserwuje na
ekranie spolaryzowany obraz lewego i górnego ramiona
krzyŜa, a oko prawe prawe i dolne ramię tego krzyŜa.
Prosimy pacjenta by skupił się tylko na pionowych
ramionach krzyŜa Gdy pacjent stwierdzi, Ŝe górne ramię
widzi po lewej stronie dolnego dokładamy pryzmat przed
chorym okiem bazą ku nosowi (gdy po prawej bazą ku
skroni). Zwiększamy moc pryzmatu, aŜ pojawienia się
jednej linii pionowej. Zapisujemy wynik mocy i bazy dla
składowej poziomej. Soczewkę pryzmatyczną lepiej
zostawić.
Pryzmaty okularowe
strona 2 z 3
Pacjent obserwuje tylko poziome ramiona. JeŜeli widzi
lewe ramię krzyŜa powyŜej prawego, to przed chorym
okiem dodajemy pryzmat bazą ku dołowi (jeśli chore jest
oko lewe), a gdy widzi lewe poniŜej prawego ku górze.
Gdy chore jest oko prawe bazę ustawiamy odwrotnie.
Zapisujemy moc i bazę składowej pionowej.
3) metoda pryzmatu nastawnego jest podobna do dwóch
poprzednich z tym Ŝe zamiast wstawiania pryzmatów
stałych stosujemy okład dwóch jednakowych pryzmatów
obrotowych. Przy zsynchronizowaniu obrotu pryzmatów
w przeciwnych kierunkach wypadkowa baza układu tych
pryzmatów nie zmienia połoŜenia ale ich moc zmienia
wartość od 0 do dwóch mocy pojedynczego pryzmatu
a w połoŜeniu pośrednim osiąga wartość
θ' = θ*(cos δ+1)
gdzie
θ' - moc pryzmatyczna układu
θ - moc kaŜdego pryzmatu obrotowego
δ - kąt między bazami pryzmatów obrotowych
Identycznie jak w poprzednich metodach pryzmat
o wyznaczonej mocy zgodnie z ustaloną bazą wkładamy
w oprawkę próbną przed oko pacjenta. Polecamy
obserwować czy obrazy obu oczu tworzą regularny
krzyŜ.
Pozwalamy pacjentowi na poruszanie się w tych
okularach pytając czy będzie zadowolony z takich
okularów. Na ogół pacjenci pomimo bardzo
ograniczonego zakresu patrzenia poza ustalonym
kierunkiem z duŜą ulgą patrzą przed siebie wiedząc, Ŝe
nie będzie juŜ dwóch teściowych i nie będą musieli
podejmować decyzji jak wyminąć na szosie dwa jadące
naprzeciw samochody.
Dopasowywanie okularów pryzmatycznych do bliŜy jest
analogiczne
z
wyjątkiem
większej
trudności
w utrzymaniu stałej pozycji głowy i odległości od tekstu.
W praktyce tylko foropter zapewnia stałe połoŜenie
tekstu
Piotr Michałowski sty-2016
Wykreślne obliczanie mocy i ustawienia jednego pryzmatu dla wyrównania
odchylenia oka przy znanych dwóch składowych pionowej i poziomej
Moc i kierunek pryzmatu potrzebnego do skorygowania odchylenie oka w płaszczyźnie
poziomej i pionowej (odchylenie skośne) obliczamy metodą wektorową. Od środka skali
określa się dwa wektory: poziomy(x) i pionowy (y) o bazie przeciwnej do kierunku
odchylenia oka. Wykreślamy prostokąt o bokach (x) i (y) i rysujemy przekątną tego
prostokąta otrzymując wektor wypadkowy. Długość powstałego wektora określa moc
pryzmatu, a odchylenie od osi x - wyznacza bazę.
Przykład
Dwa pryzmaty: jeden o mocy 12 dpryzm. ustawiony bazą w osi 0o wraz z drugim pryzmatem o mocy 9 dpryzm. ustawionym bazą
90o moŜna zastąpić jednym o mocy 15 dpryzm ustawiony bazą 37o. Moc moŜemy obliczyć =√ 122 + 92 = 15 a bazę ze wzoru Baza
= arc tg(9/12)=36,86.
Pryzmaty okularowe
strona 3 z 3
Piotr Michałowski sty-2016