Leon - Ślebarski
Transkrypt
Leon - Ślebarski
13 Na pocztówkach z Owiêcimia najczêciej by³ i jest prezentowany dom lebarskich, obecnie gmach S¹du Rejonowego. Ten okaza³y budynek o cechach pónoklasycystycznych ma swoj¹ historiê, siêgaj¹c¹ pocz¹tków XIX w. W pracy pt. Rys dziejów Ksiêstwa Owiêcimskiego i Zatorskiego Jan Nepomucen G¹tkowski wspomina o wielkim domu lebarskich i o jego pierwszym w³acicielu - ks. kanoniku Michale lebarskim. Dom przetrwa³ prawie 200 lat i ci¹gle zdobi rynek miasta. Od pocz¹tku XX w. czêsto zmienia³ w³acicieli, jednak w pamiêci mieszkañców Owiêcimia pozostaje ci¹gle jako dom lebarskich. W³anie w tym domu rodzina lebarskich, wra¿liwa na szeroko pojête piêkno, ukszta³towa³a swoiste centrum kultury i sztuki. Ks. Micha³ kolekcjonowa³ obrazy, meble i za³o¿y³ rodzinn¹ bibliotekê. By³ cz³owiekiem niezwyk³ym. Prezentacja jego bogatego ¿yciorysu wymaga wiêcej czasu, dlatego chcia³bym tu wymieniæ kilku innych mieszkañców, których osobowoæ kszta³towa³a siê w atmosferze tego domu. ZNANI W 1849 roku urodzi³ siê tu Micha³ Konstanty Pawe³ lebarski. Uzdolniony artystycznie studiowa³ malarstwo prawdopodobnie w Wiedniu. Pozostawi³ kilka obrazów o tematyce religijnej. Mieszka³ tu tak¿e architekt Teodor Kunze spokrewniony z rodzin¹ lebarskich, jak równie¿ inna krewna, Anna Fleger, z polecenia ksiêdza Micha³a lebarskiego fundatorka kaplicy cmentarnej, w której do dzi odbywaj¹ siê nabo¿eñstwa ¿a³obne. 5 czerwca 1829 roku urodzi³ siê w tym domu Leon Antoni Szubert, syn kancelisty Antoniego i Barbary z domu Kosiñskiej. Po ukoñczeniu szko³y redniej studiowa³ w Krakowskiej Szkole Sztuk Piêknych w latach 1847-1850. Rzeby uczyli go profesorowie Henryk Kossowski i Karol Ceptowski. Kilka rzeb wykonanych w Krakowskiej Akademii zwróci³o na m³odego artystê uwagê profesorów. Wys³ano go na jeden rok do Wiednia, aby pog³êbia³ swoje umiejêtnoci artystyczne. Tam szybko doceniono zadziwiaj¹cy talent m³odego rzebiarza z Owiêcimia co w stolicy pe³nej uprzedzeñ przeciw zdolnoci Polaków, jeszcze do sztuk piêknych, musia³o dowodziæ niepodobieñstwa walki z oczywistoci¹ . Akademia Wiedeñska nie mog³a d³u¿ej doskonaliæ i kszta³towaæ wielkiego talentu Szuberta i po roku jego pobytu postanowiono wys³aæ go na dwuletnie stypendium do Monachium. Tam w latach 1852-1853 Leon Szubert kontynuowa³ naukê rzeby w Monachijskiej Akademii Sztuk Piêknych. Tam te¿ wykona³ portret ksiêcia Esterhazego, by³ego ambasadora austriackiego i za jego poparciem uzyska³ 1200 florenów na dwuletni pobyt w Rzymie. Pracownia m³odego stypendysty mieci³a siê w pa³acu austriackiej ambasady na pizza di Venezia (wczeniej by³a to pracownia Antonio Canovy, znanego w³oskiego rzebiarza), tam równie¿ mieszka³ w skromnym mieszkaniu. Pracowa³ bardzo intensywnie, czêsto w niedostatku. Lubi³ towarzystwo polskich emigrantów. W chwilach pracy odjêtych, najmilej mu by³o albo w takiem towarzystwie przebywaæ, co go wi¹za³o z rodzinn¹ ziemi¹, albo biec na rozwa¿anie niemiertelnych wzorów watykañskich i kapitoliñskich. Odwiedzali go znacz¹cy mecenasi i mi³onicy sztuki, jak Cornelius (Peter Cornelius, 1883-1867, malarz niemiecki) czy Overbeck (Johann Friedrich Overbeck, 1789-1869, niemiecki malarz i grafik). Polski rzebiarz, Tomasz Sosnowski (1810-1888), profesor Aka- demii w. £ukasza w Rzymie uwa¿a³ Szuberta za najlepszego m³odego polskiego rzebiarza tworz¹cego w Rzymie. Leon Szubert by³ g³êboko religijnym cz³owiekiem, w jego dzie³ach dominowa³y motywy chrzecijañskie, którym nadawa³ doskona³¹ formê rzeby staro¿ytnej. Próbowa³ ³¹czyæ idea³ piêknoci moralnej z idea³em piêkna kszta³tu i cia³a. Rzeby, które wykona³ by³y harmonijne, ³¹czy³y w sobie piêkno formy i bogat¹ treæ. Przyk³adem mo¿e byæ du¿ych rozmiarów rzeba wykonana z gliny, a nastêpnie odlana z gipsu Przekleñstwo piewaka, która przedstawia starca podtrzymuj¹cego umieraj¹cego m³odzieñca. Starzec wyobra¿a wieszcza narodu, za umieraj¹cy NIEZNANI m³odzieniec jest symbolem przedwczesnej mierci artysty. Grupa Przekleñstwo piewaka powsta³a na motywie poezji Ludwiga Uhlanda. Za rzebê Konkordat przedstawiaj¹c¹ Piusa IX i cesarza Franciszka Józefa (1856) uzyska³ rodki finansowe na przed³u¿enie pobytu w Rzymie o kolejne dwa lata. W latach 1856-1857 pracuje nad wielk¹ grup¹ Ukoronowania Chrystusa. Intensywna i ciê¿ka praca nad t¹ rzeb¹ nadwyrê¿y³a zdrowie artysty. Nasilaj¹ca siê choroba p³uc drastycznie koñczy karierê artysty, zmuszony jest opuciæ Rzym. W drodze powrotnej do Owiêcimia Leonowi towarzyszy³ jego brat Awit, który równie¿ uczy³ siê malarstwa w Rzymie (Awit Szubert wystawia³ swoje prace w latach 1862-1865, jego Widok z Tivoli zakupi³o krakowskie Muzeum Narodowe. Póniej by³ znanym krakowskim fotografem. W latach 70-tych by³ pionierem fotografii Tatr, by³ tak¿e wybitnym portrecist¹). Leon Szubert zmar³ w Owiêcimiu 18 wrzenia 1859 roku. W rodzinnym miecie zosta³ uhonorowany. Wspó³czeni mu mieszkañcy miasta ufundowali p³askorzebê z jego popiersiem, mo¿na j¹ ogl¹daæ wewn¹trz kocio³a parafialnego pw. Wniebowziêcia Najwiêtszej Marii Panny. To epitafium jest zarazem dowodem wdziêcznoci obywateli miasta wielkiemu artycie. Jest te¿ w tym kociele ma³a tablica wykonana z czarnego kamienia, wmurowana nad kropielnic¹, w której wyra¿ono w kilku s³owach ogromny ból matki po mierci Leona. Równie¿ W³osi docenili jego niezwyk³y talent. W Rzymie powsta³ komitet z³o¿ony ze znakomitych rzebiarzy, którzy postanowili wykonaæ dzie³o Przekleñstwo piewaka, a dochód przeznaczyæ na pomnik dla zmar³ego artysty. Spod jego rêki wyszed³ Chrystus w kaplicy Przedzieckich w kociele Dominikanów oraz Chrystus wród dzieci u Franciszkanów w Krakowie. Móg³ byæ tak¿e autorem piêknej rzeby w. Micha³a Archanio³a we W³osienicy wykonanej na zlecenie ks. Micha³a lebarskiego. Z inicjatywy ksiêdza kanonika w 1843 roku rozpoczêto budowê kocio³a filialnego pw. w. Micha³a Archanio³a we W³osienicy. Ks. Micha³ lebarski by³ zarazem fundatorem tego przedsiêwziêcia, on pokry³ koszty budowy i wystroju wnêtrza tego kocio³a. Wystrój wnêtrza jest niezwykle wytworny w stylu pónego baroku i nie przypomina wnêtrza kocio³ów budowanych na wsiach. W o³tarzu g³ównym dominuje figura w. Micha³a Archanio³a, jest to jedna z najbardziej okaza³ych wizji w. Micha³a. Rzebê móg³ wykonaæ Leon Szubert na probê ks. lebarskiego. Brakuje konkretnych materia³ów ród³owych, wystêpuje tu jednak zgodnoæ w datach oraz wzajemna znajomoæ tych dwóch osób. Budowê kocio³a we W³osienicy zakoñczono w 1845 roku, jednak konsekrowany by³ dopiero w roku 1857. Zakoñczenie budowy kocio³a nie wiadczy o tym, ¿e koció³ jest ca³kowicie wykoñczony. Zwykle wystrój wnêtrza nowo budowanego kocio³a odk³ada siê na okres póniejszy. Wystêpuje tu du¿a zbie¿noæ dat pomiêdzy czasem budowy kocio³a i okresem dojrza³ej twórczoci Leona Szuberta. W 2002 roku minê³o 145 lat od mierci Leona Szuberta. By³ wybitnym artyst¹ zas³uguj¹cym na przypomnienie. Przechodz¹c przez owiêcimski rynek warto pomyleæ o Nim, a tak¿e o innych mieszkañcach, którzy godnie reprezentowali to piêkne miasto. ród³a: - Jan Nepomucen G¹tkowski: Rys dziejów Ksiêstwa Owiêcimskiego i Zatorskiego, nak³adem autora, Lwów 1867. - ks. Micha³ lebarski: Liber Memorabilium Ecclesiae Parochialis Osviecimensis, 1830. - Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Tom I, zeszyt 1 (powiat Bialski) i zeszyt 7, (Powiat Limanowski), Ministerstwo Kultury i Sztuki, Warszawa 1951. - Tygodnik Ilustrowany, No 16, Warszawa, 1860. - E. Swieykowski, Pamiêtnik Towarzystwa Przyjació³ Sztuk Piêknych w Krakowie (18541904), Kraków 1905. - Józef Muczkowski: Historya rzeby, w Roczniku Krakowskim, Wyd. Towarzystwa Mi³oników History i Zabytków Krakowa, Tom VI, Kraków 1904, str. 157. - Encyklopedia Powszechna, Tom 24 (has³o: Szubert Leon), Warszawa 1865. - Krzysztof Jurecki, Historia fotografii polskiej do roku 1990, Internet (www.culture.pl). W za³¹czeniu ryciny: 1) Leon Szubert. Przedruk drzeworytu G. Robera z Tygodnika Ilustrowanego No 16 z 1860r. 2) Przekleñstwo piewaka, rzeba Leona Szuberta. Przedruk drzeworytu G. Robera z Tygodnika Ilustrowanego No 16 z 1860r. prof. dr hab. Andrzej lebarski Instytut Fizyki U w Katowicach