LINUX – CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU 1. Linux jest systemem

LINUX
LINUX – CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU
1. Linux jest systemem operacyjnym; powstał na bazie rodziny systemów Unix, będąc w założeniach jego
wolną alternatywą.
2. Linux jest zaliczany do tzw. Wolnego Oprogramowania oznacza to, że jest rozprowadzany na podstawie
Powszechnej Licencji Publicznej GNU.
a. Powszechna Licencja Publiczna GNU (z ang. General Public License) ta nazwa pierwszego
darmowego systemu zgodnego z UNIX’em. Licencja ta zapewnia użytkownikowi oprogramowania
tzw. cztery wolności:
i.
Swobodę w uruchamianiu nawet w celach komercyjnych (wolność 0);
ii.
Dostęp do kodu źródłowego, możliwość jego analizy i modyfikacji wg swoich potrzeb(wolność 1);
iii.
Swobodę w wykonywaniu i rozpowszechnianiu kopii (wolność 2);
iv.
Swobodę w udoskonalaniu programu i rozpowszechnianiu własnych wersji pod warunkiem
dołączenia kodu źródłowego (wolność 3);
3. Linux nie jest własnością żadnej firmy, ani osoby, zaś strona Linux.pl nie jest stroną producenta tego
systemu - jest stroną o Linuksie. Linux należy do całej społeczności, tysięcy osób które go rozwijają od
1991 roku, kiedy to Linus Torvalds stworzył pierwsze jądro systemu. Sam Linus również nie jest właścicielem
Linuksa (chociaż jest właścicielem znaku towarowego).
4. Linux - oznacza jądro systemu, jednak większość ludzi zwykło nazywać w ten sposób całą dystrybucję
(zobacz stronę jądra Linuksa: www.kernel.org)
5. Dystrybucja Linuksa (GNU/Linux) - jest kompletnym systemem operacyjnym, czyli jądrem wraz z
zestawem niezbędnego oprogramowania. Są dystrybucje zajmujące dyskietkę, a są i takie które zajmują
kilka płyt DVD, wszystko zależy od ilości dołączonego oprogramowania - dystrybucja to nie tylko system,
to również komplet gotowych programów, za pomocą których możesz pracować, grać, słuchać muzyki
czy oglądać film.
6. Ilość dostępnych dystrybucji nie jest znana - jest ich kilkaset. Do najpopularniejszych obecnie dystrybucji
należą:
a.
Debian - http://www.debian.org
b.
Ubuntu - http://www.ubuntu.com
c.
Fedora - http://fedora.redhat.com
d.
openSUSE - http://www.opensuse.org
e.
Slackware - http://slackware.com
f.
Knoppix - http://www.knoppix.com
g.
Gentoo - http://www.gentoo.org
7. Organizacja plików.
a. Struktura plików jest hierarchiczna; inaczej niż w Windows - gdzie każda partycja ma strukturę drzewa
– tu jest jedno drzewo katalogów, a kolejne partycje, , a nawet dyski są traktowane jak podkatalogi.
b. Dyski w systemie Linux są podkatalogami katalogu /dev. Oznaczenia dysków;
i.
/hda – pierwszy dysk nadrzędny
ii.
/hdb
c. Układ katalogów:
i.
/bin - zawiera programy, wykonywalne pliki binarne, stąd nazwa katalogu to bin.
ii.
/boot - zawiera pliki startowe i jądro systemu operacyjnego (kernel).
iii.
/dev - zawiera odwołania do wszystkich urządzeń peryferyjnych, które są reprezentowane jako
pliki.
iv.
/etc - pliki konfiguracyjne system; podobne do tych, które są w Panelu sterowania w Windows.
v.
/home - katalogi domowe użytkowników
vi.
vii.
/lib - biblioteki programów wykorzystywanych przez system i użytkowników.
/lost+found - W tym katalogu znajdują się pliki odzyskane po niewłaściwym zamknięciu systemu
(np. Awaria prądu).
viii.
/mnt - Ten katalog pełni rolę katalogu /media, w innych dystrybucjach linuksa.
ix.
/proc - Wirtualny system plików zawierający informacje o zasobach systemowych. /root Katalog domowy administratora systemu.
x.
/tmp - Katalog tymczasowy systemu; zawartość tego katalogu zostaje wyczyszczona po
ponownym włączeniu komputera
xi.
/usr - Katalog, w którym przechowywane są programy, biblioteki itp. na użytek wszystkich
użytkowników.
8. Uprawnienia do plików. System Linux jako system wieloużytkownikowym musi więc zapewnić plikom
ochronę. Ze względu na prawa dostępu Użytkownicy komputera są podzieleni na trzy kategorie:
a. Właściciel (User)
b. Grupa (Group)
c. Inni (Other)
9. Każda z kategorii może mieć inne prawa dostępu do pliku. Wyróżniamy trzy grupy uprawnień:
a. R (ang. Read only) do otwierania i przeglądania;
b. W (ang. Write) do modyfikacji pliku i zapisywania;
c. X (ang. Execution) do wykonywania pliku i zapisywania;
d. _ - brak uprawnień
10. Poszczególne uprawnienia do pliku nazywane są flagami. Każda z kategorii użytkowników otrzymuje po
trzy flagi, czyli każdy plik ma 9 flag. Dodatkowo ma jeszcze jedną fagę :
a. _ - zwykły plik;
b. d - katalog
Przykład rozszyfrujmy jakie uprawnienia maja poszczególne kategorie użytkowników:
rwx r –x – – x
11. Uprawnienia do pliku w postaci cyfrowej:
Symbol
Liczba
znaczenie
X
1
Wykonanie
W
2
Zapis
R
4
odczyt
-
0
Brak uprawnień
Zapis „rwx” odpowiada wartości: 4 + 2 + 1 = 7
Zmiana uprawnień: chmod
Linux – charakterystyka systemu
1. Wady i zalety systemów operacyjnych Linux
2. Dystrybucje, przeznaczenie i koszty
 cen komercyjnych dystrybucji,
 który z systemów operacyjnych jest najbezpieczniejszy,
 która z dystrybucji jest najbardziej rozpowszechniona lub najczęściej wybierana przez
użytkowników.
3. W systemie Linux można pracować w trybie tekstowym i w trybie graficznym.
4. Tryb tekstowy - Terminal czyli emulator konsoli służy do komunikacji z systemem za pomocą wydawanych
poleceń. Terminal uruchamiamy:
a. CTRL + ALT + T - w okienku,
b. Menu -> Plik -> Otwórz w terminalu
c. Menu Programy-> Akcesoria-> Terminal.
d. Alt+Control+F1 - w trybie pełnoekranowym,
e. Alt+Control+F7 - powrót do trybu graficznego,
5. Zgłoszenie systemu po uruchomieniu konsoli:
[NAZWA UŻYTKOWNIKA]@[NAZWA KOMPUTERA]:~$
6. Miejsce, w którym się znajdujemy po uruchomieniu Terminala to katalog domowy użytkownika:
/HOME/[NAZWA UŻYTKOWNIKA]
7. Konto administratora – su. Można zalogować się jako administrator przez konsole:
 $ SU
Należy podać hasło, od tej pory zalogowani jesteśmy jako root (administrator). Jako root można
wykonać każdą operację.
SU USER – zalogowanie się na podanego użytkownika, wymaga hasła

Drugi sposób, to dodanie sudo przed poleceniem, które wymaga uprawnień administratora . Na
przykład do zainstalowania z repozytorium dowolnego dostępnego pakietu trzeba wpisać:
$ SUDO APT-GET INSTALL NAZWA_PAKIETU
Gdzie nazwa_pakietu to nazwa instalowanego pakietu. Np.
$ sudo apt-get install gimp.exe
PODSTAWOWE KOMENDY I POLECENIA W LINUX
POLECENIA ZWIĄZANE Z P OMOCĄ
help (wyświetla nam wszystkie polecenia w Linuxie)
man polecenie (pokazuje nam pomoc do programu)
POLECENIA ZWIĄZANE Z UŻYTKOWNIKAMI , GRUPAMI, LOGINAMI I ZAMYKANIEM SYSTEMU
shutdown(zamykamy Linuxa)
adduser (dodajemy nowego użytkownika)
newgrp (dodajemy nową grupę)
passwd (zmieniamy hasła)
logout (wylogowanie się)
who (sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany)
users (j/w)
w (j/w)
whoami (sprawdzamy kim jesteśmy)
mesg (zezwolenie na przyjmowania komunikatów)
write (wysłanie wiadomości do danego użytkownika)
wall (j/w tylko do wszystkich użytkowników)
rwall (j/w tylko do wszystkich w sieci)
ruser (wyświetla komunikaty)
talk (możliwość interaktywnej rozmowy)
finger(szczegółowe informacje o użytkownikach)
su (zmieniamy się w innego użytkownika)
chmod (zmieniamy parametry pliku)
chown (zmieniamy właściciela pliku)
chgrp (zmieniamy jaka grupa jest właścicielem pliku)
POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI I KATALOGAMI
POLECENIA ZWIĄZANE Z KATALOGAMI
ls (wyświetla zawartość katalogu)
dir (jw. okrojona wersja, pochodząca z msdos'a)
pwd (pokazuje nam katalog w którym się znajdujemy)
cd (zmiana katalogu)
rmdir (usunięcie katalogu)
mkdir (tworzenie katalog)
POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI
cat (edytowanie tekstu)
rm (usuwamy plik(i))
POLECENIA ZWIĄZANE Z KOPIOWANIEM I PRZEN OSZENIEM, PLIKÓW I K ATALOGÓW
mv (przenosimy plik lub zmieniamy jego nazwę)
cp (kopiujemy plik)
mvdir (przenosimy katalog lub zmieniamy jego nazwę)
POLECENIA ZWIĄZANE Z PROCESAMI
ps (pokazuje nam jakie procesy są aktualnie wykonywane)
kill ("zabijamy" procesy)
POLECENIA ZWIĄZANE Z KOMPRESJĄ I ARCHIWI LIZACJĄ
gzip(kompresuje nam archiwum *.gz)
tar (archiwizuje nam archiwum *.tar)
POLECENIA ZWIĄZANE Z UŻYTKOWNIKAMI, GRUPAMI, LOGINAMI I ZAMYKANIEM SYSTEMU:
SHUTDOWN
Przeznaczenie: zamykanie systemu
Parametry: shutdown [minuty] [informacja dla zalogowanych użytkowników]
shutdown natychmiastowe zamknięcie systemu
shutdown now j/w
shutdown 0 (zero) j/w
shutdown 2 system zamknie się za 2minuty
shutdown 2 2minuty do wył. systemu system zamknie się za 2minuty pokazując komunikat
ADDUSER
Przeznaczenie: dodawanie nowego użytkownika
Parametry: adduser [nazwa użytkownika]
adduser jan dodaje użytkownika do komputera o nazwie(imieniu) jan
NEWGRP
Przeznaczenie: dodawanie nowej grupy lub przełączanie na inną
Parametry: newgrp [nazwa grupy]
newgrp programmers dodaje nową grupę o nazwie programmers
Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tworzenia grupy, jeśli nie masz
PASSWD
Przeznaczenie: zmiana hasła
Parametry: passwd [użytkownik]
adduser zmienia hasło loginu na którym jesteś zalogowany
adduser thomson zmienia hasło użytkownika thomson, jeśli jesteś zalogowany jako root i nie
musisz znać poprzedniego hasła zwykłego użytkownika
Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root masz prawo dostępu do tej komendy, jeśli nie jesteś musisz
się najpierw przelogować na root'a
WHO
Przeznaczenie: sprawdzamy kto jest aktualnie zalogowany
Parametry: who [parametry]
who pokazuje np: root tty01 Dec 13 12:42
who am i pokazuje nam informacje o naszym loginie
USERS
Przeznaczenie: pokazuje nazwy użytkowników zalogowanych w systemie
WHOAMI
Przeznaczenie: sprawdzamy nazwą loginu na którym się zalogowaliśmy
Opis: jeśli jesteś zalogowany jako root to wyśwetla napis w następnej linijce "root"
MESG
Przeznaczenie: zezwolenie lub nie na przyjmowania komunikatów
Parametry: adduser [Yn]
mesg y możesz otrzymywać wiadomości
mesg n nie możesz otrzymywać wiadomości
Opis: jest to możliwość ustawienia czy do ciebie mają przychodzić komunikaty
Patrz także: [write] [wall] [rwall] [ruser]
WRITE
Przeznaczenie: wysyłanie komunikatów do wybranego użytkownika
Parametry: write [użytkownik] [wiadomość]
write pasternak witaj wysłanie wiadomości do użytkownika pasternak, u pasternaka pojawi się tekst:
Message from silverstar!root on tty1 at 23:33 wiadro
SU
Przeznaczenie: szybka zmiana loginu; jeśli jesteśmy jako root nie trzeba podawać hasła
Parametry: su [user]
su root zmieniamy się w użytkownika root po podaniu jego hasła
CHMOD
Przeznaczenie: zmiana uprawnień do pliku, folderu
Parametry: chmod [u(user)g(grupa)o(pozostali)a(wszyscy)]
[+][r(czytanie)w(pisanie)x(uruchamianie)][nazwa pliku]
chmod ugorw file odbieramy prawa dostępu do czytania i modyfikowania pliku właścicielowi, grupie
oraz użytkownikom
chmod arw j/w
chmod a+r wszyscy mają prawo do czytania pliku
chmod a+rwx wszyscy mają prawo do czytania, zapisywania i uruchamiania pliku
Parametry: chmod [liczba od 000 do 777][nazwa pliku]
chmod 777
Pierwsza liczba to prawa użytkownika, druga to prawa grupy a trzecia prawa pozostałych
0 lub brak praw dostępu
1 lub x wykonywanie
2 lub w czytanie
3 lub wx zapis
4 lub r zapis i wykonywanie
5 lub rx odczyt
6 lub rw odczyt i zapis
7 lub rwx odczyt, zapis i wykonywanie
chmod 777 file dajemy pełny dostęp właścicielowi, grupie oraz użytkownikom
chmod 000 file zabieramy pełny dostęp właścicielowi,grupie oraz użytkownikom
chmod a+r wszyscy mają prawo do czytania pliku
chmod a+rwx wszyscy mają prawo do czytania,zapisywania i uruchamiania pliku
Opis: prawo dostępu dające lub nie prawa do zapisu, czytania i wykonywania
ls l - wyświetlenie uprawnień wdanym folderze. Pierwszy znak oznacza plik / katalog:



minus zwykły plik
d - folder,
9 następnych to prawa dostępu:
o 3 pierwsze dla włąściciela (u), 3 następe dla grupy (g), 3 ostatnie dla wszystkich (a)
CHGRP
Przeznaczenie: ustawiamy która grupa jest właścicielem pliku
Parametry: chgrp [grupa] [plik]
chgrp gracze spis gracze są właścicielami pliku spis
chgrp gracze * gracze są właścicielami wszystkich plików
Opis: jest to możliwość ustawienia czy d ciebie mają przychodzić komunikaty
II. POLECENIA ZWIĄZA NE Z PLIKAMI I KATAL OGAMI:
POLECENIA ZWIĄZANE Z KATALOGAMI:
LS
Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu
Parametry: ls [parametr] [katalog]
ls
zostaną wyświetlone pliki i katalogi jeden po drugim
ls a
zostaną wyświetlone wszystkie pliki (ukryte) i katalogi
ls l
zostaną wyświetlone uprawnienia plików i katalogów w postaci listy,
ls t
zostaną wyświetlone pliki i katalogi według daty, najpierw wyświetlane są pliki nowsze
ls r
zostaną wyświetlone pliki i katalogi według daty, najpierw wyświetlane są pliki starsze
DIR
Przeznaczenie: sprawdzanie zawartości katalogu, podobnie jak ls
PWD
Przeznaczenie: sprawdzanie w którym jesteśmy katalogu
CD
Przeznaczenie: zmiana katalogu
Parametry: ls [parametr lub katalog]
cd .. cofamy się o 1 katakog na dół
cd ../.. cofamy się o 2 katakogi na dół
cd gry otwieramy katalog gry
cd gry/tetris otwieramy katalog tetris w katalogu gry
cd ../programy otwieramy katalog programy w katlogu niżej
cd /programy otwieramy katalog programy na samym "dole"
cd otwieramy własny katalog
RMDIR
Przeznaczenie: usuwanie katalogu UWAGA katalog musi być pusty
Parametry: rmdir [katalog(i)]
rmdir kat1 usuniencie katalogu kat1
rmdir kat1 kat2 usuniencie katalogu kat1 i kat2
rmdir kat1/kat10 usuniencie katalogu kat10 w katalogu kat1
MKDIR
Przeznaczenie: utworzenie katalogu
Parametry: mkdir [katalog]
mkdir kat8 zostanie utworzony katalog kat8
mkdir kat1 gry zostanie utworzony katalog kat8 i gry
mkdir gry/nethach zostanie utworzony katalog gry a wnim utworzony katalog nethack
POLECENIA ZWIĄZANE Z PLIKAMI:
CAT
Przeznaczenie: edytowanie tekstu
Parametry: cat [parametr] [katalog]
cat >nowy.w wpisany tekst jest zapisany do pliku nowy.w
cat nowy.w > dwa plik nowy.w kopiujemy do pliku dwa
cat dwa nowy.w >tr3 plik nowy.w i dwa (złączony jeden po drugim) kopiujemy do tr3
cat tr3 > one > two > tree plik tr3 kopiujemy do one, one do two, two do tree
RM
Przeznaczenie: usuwanie pliku
Parametry: rmdir [plik(i)]
rmdir plk1 usuniencie pliku kat1
rmdir plk1 plk2 usuniencie pliku kat1 i kat2
POLECENIA ZWIĄZANE Z KOPIOWANIEM I PRZEN OSZENIEM, PLIKÓW I K ATALOGÓW :
MV
Przeznaczenie: przenoszenie plików
Parametry: mv [plik] [cel]
mv qfile /tmp przenosimy plik qfile do katalogu /tmp
mv f* kat przenosimy wszystkie pliki zaczynające się litere f do katalogu kat
CP
Przeznaczenie: kopiowanie pliku (-ów)
Parametry: cp [plik/katalog] [cel]
cp plk1 plik198 kopiujemy zawartość plk1 do plik198
cp plk1 c kopiujemy zawartość pliku plk1 do c
UWAGA! Gdy kopiujemy do folderu innego użytkownika musimy mieć uprawnienia lub być na niego
zalogowani
MVDIR
Przeznaczenie: przenoszenie katalogu; polecenie działa podobnie jak mv
Parametry: mvdir [katalog] [cel]
mvdir homm3 gry przenosimy katalog homm3 do gry
mvdir kosz /tmp przenosimy katalog kosz do /tmp
III. POLECENIA ZWIĄZ ANE Z PROCESAMI:
PS
Przeznaczenie: sprawdzanie komunikatów
Parametry: ps [parametry]
KILL
Przeznaczenie: zabijanie procesów
Parametry:kill [parametr] [PID]
kill 200 zabija proces z numerem 200 (PID)
kill 9 200 jeśli jest oporny i nieche się wyączyć jest to prawie pewny sposób
kill 9 1 zabija wszystkie procesy procesy
kill 9 0 !!!samobójstwo!!!
IV. POLECENIA ZWIĄZANE Z POMOCĄ:
HELP
Przeznaczenie: wyświetla nam wszystkie polecenia w Linuxie
MAN
Przeznaczenie: pokazuje nam pomoc do programu
Parametry: man [program]
man mount wyświetla pomoc do polecenia mount
V. POLECENIA ZWIĄZANE Z KOMPRESJĄ I ARCHIWI LIZACJĄ:
GZIP
kompresuje nam archiwum *.qz
gunzip [parametry] [*.gz]
gzip arx tworzy nam skompresowany plikp arx.gz
gzip d arx.gz rozpakowuje archiwum arx.gz
Opis: Można tylko kompresować jeden plik, w przypadku większej ilości trzeba użyć TAR'a
TAR
Przeznaczenie: achiwizuje nam archiwum *.qz
Parametry: tar [parametry] [*.tar]
tar cvf plik* archwzuje nam wszystkie pliki do sk.tar
tar xvf rozarchwzuje nam wszystkie sk.tar
Opis: TAR nie kompresuje nam plików, żeby były z kompresowane trzeba użyć GZIP'a