Odzież w laboratorium

laboratorium 9-10/2011
| l a b o r ato r i u m
p r z e m y s ło w e
Odzież w laboratorium
Dobór, metody prania i serwisowania
Streszczenie
Współczesne
laboratorium to strefa wypełniona wieloma
sprzętami i kosztowną aparaturą, zwykle
z zaawansowaną elektroniką. Dobór
tego wyposażenia, sposób finansowania
zakupu, metody walidacji i konserwacji
to najczęściej decyzje rozważane
wielokrotnie i dokładnie przemyślane.
W mnogości decyzji zwykle pomijana
jest istotna kwestia należytego wyboru
i metod serwisowania odzieży.
Słowa kluczowe
odzież
laboratoryjna i robocza, wynajem
odzieży, użytkowanie odzieży
Summary
Today’s lab is a zone
filled with many appliances and expensive
apparatus, usually with advanced
electronics. Selection of equipment,
financing purchase, methods of validation
and maintenance are the most
frequently discussed and thought out
decisions. In the multitude of decisions,
important question of the proper
methods of selection and maintenance
of clothing is usually overlooked.
Key words
lab clothing
and workwear, hire of clothing,
clothing maintenance
U
brania i obuwie to niezwykle ważne
elementy wyposażenia współczesnego, nowoczesnego laboratorium,
są one bowiem czynnikami w bezpośredni sposób wpływającymi na jakość
pracy i wartość badań.
Zależnie od rodzaju laboratorium i charakteru oraz wykonywanych w nim zadań
dobór odzieży musi uwzględniać co najmniej kilka podstawowych czynników:
– zapewnienie bezpieczeństwa pracy
i ochrony pracowników, np. przed
zagrożeniami biologicznymi i chemicznymi,
– spełnienie norm zgodnych z wymogami prawa,
– specyficzność warunków procesu badawczego lub produkcyjnego,
– jakość i pewność pomiarów bądź produkcji,
– metody konserwacji i prania odzieży
(szczególnie istotne dla odzieży wysoce
specjalistycznej, np. cleanroomowej,
gdzie ubiór stanowi jeden z krytycznych warunków skuteczności procesu
i wymogów bezpieczeństwa),
– uwzględnienie dynamiki ruchów użytkownika i zapewnienie wygodnej, wielogodzinnej pracy.
Właściwie zdefiniowanie norm, które spełnić musi odzież w laboratorium,
nie jest zadaniem prostym, nie jest także
możliwe szersze zaprezentowanie tejże tematyki w krótkim artykule. Wspomnieć
należy jedynie o potrzebie oparcia się
w tych decyzjach na wnikliwej analizie
prowadzonych w laboratorium prac, określeniu czynników szkodliwych i niebezpiecznych, poznaniu wymagań prawnych
i wewnątrzzakładowych oraz uzyskaniu
opinii o zgodności z przepisami BHP.
W praktyce bardzo często określenie
norm prowadzone jest wspólnie z dostawcą odzieży.
Rodzaje odzieży
Jerzy Kustra
R enex
58
laboratoryjnej
Decyzja, czy korzystać z odzieży jednorazowej, czy wielokrotnego użytku, również
przysparza trudności. Nie do każdego
rodzaju zadań można wykorzystywać
tę drugą, zwykle jest to jednak możliwe,
a mnogość dzisiejszych rozwiązań w zakresie wyboru tkanin i dzianin pozwala
na zastosowanie takich rozwiązań dla
większości procesów.
Za wyborem odzieży wielokrotnego
użytku przemawia wiele korzyści:
– koszty – dla laboratorium pracującego w cyklu 5-dniowym korzystanie z odzieży wielokrotnego użytku
to około 30% oszczędności,
– logistyka – szczególnie w połączeniu
z firmą wynajmującą i serwisującą
odzież zyskujemy na braku potrzeby
ciągłego dbania o utrzymywanie stanu
magazynowego, utylizację, transport,
itp.; jest to znaczna oszczędność czasu
i kosztów oraz pewność działań,
– nietypowe rozmiary i wygoda pracy
– odzież jednorazowa niemal zawsze
produkowana jest w kilku rozmiarach
i nie ma możliwości dostosowania jej
do konkretnej osoby; często stanowi
to problem i w poważny sposób ogranicza swobodę ruchów.
Dokonując wyboru, należy rozważyć
zakup odzieży antystatycznej, zwłaszcza
że zyskujemy znacznie bardziej przydatny produkt bez wyraźnych różnic cenowych. Chodzi tu o odzież wykonaną
z tkaniny bądź dzianiny z wplecionym
włóknem węglowym. Taka konstrukcja
odzieży zapewnia odprowadzanie ładunków elektrostatycznych. Stosując ją,
zyskujemy ochronę sprzętu przed uszkodzeniami spowodowanymi wyładowaniami elektrostatycznymi i zabezpieczamy
pole pracy przed czynnikami mogącymi
wpłynąć na wyniki badań. Odzież taka
również w znacznie mniejszym stopniu
gromadzi kurz.
Dla wielu zastosowań ten rodzaj
odzieży jest wymogiem niezbędnym.
W laboratoriach mikroelektronicznych
i wielu pomiarowych praca bez odzieży
antystatycznej nie może być prowadzona,
ponieważ zwykła odzież robocza powo-
l a b o r ato r i u m p r z e m y s ło w e
Pranie i wynajem
odzieży
Pranie specjalistycznej odzieży we własnym zakresie najczęściej jest najgorszym
z rozwiązań, a jego wady szybko stają się
oczywiste. Przede wszystkim pracownik
w warunkach domowych nie jest w stanie przeprowadzić prania w sposób zapewniający dalsze użytkowanie odzieży
w laboratorium, odzież bowiem bardzo
szybko traci właściwości bakteriobójcze i antystatyczne, a już z pewnością
nie będzie mogła być wykorzystywana
w strefach czystych.
Specjalistyczny proces prania, odbywający się w pomieszczeniach o kontrolowanych parametrach środowiskowych,
gwarantuje pełen monitoring zanieczyszczeń typu kurz i pył, niezbędny dla branży
elektronicznej, farmaceutycznej, biotechnologicznej i optycznej. Takie warunki
zapewniają jedynie pralnie zbudowane
w pomieszczeniach typu clean room.
Pralnia taka funkcjonuje także w Polsce.
W podpoznańskiej miejscowości umiejscowiono nowoczesny zakład pralniczy,
z pomieszczeniami pralniczymi w klasie
czystości ISO 6 i ISO 5.
Poziom czystości kontrolowany jest
przez system monitoringu w zakresie:
– ilości wymienianego powietrza na godzinę,
– temperatury,
– wilgotności,
– nadciśnienia w pomieszczeniu,
– ilości cząstek o wielkości 0,35,0 mikrona.
Dla odzieży cleanroomowej możliwe jest pranie jedynie w takim
standardzie i w kontrowanych warunkach zgodnie
z normami ISO 14644
lub GMP (Good Manufacturing Practices).
W przeciwnym razie
odzież stanie się pyłotwórcza i jej użycie w strefie czystej
obniży klasę czystości, niwelując efekty
pracy.
Pranie przemysłowe zwykle połączone jest z usługą
wynajmu, a nie zakupu odzieży. Jest
to usługa bardzo
korzystna, od lat
powszechna u naszych zachodnich
i północnych sąsiadów, a i w Polsce
9-10/2011
coraz bardziej popularna dla praktycznie
każdego rodzaju odzieży laboratoryjnej,
ochronnej i roboczej. Zdecydowała o tym
przede wszystkim racjonalność i ekonomiczność tego rozwiązania.
System, skonstruowano tak, by gdy
jedna sztuka odzieży będzie znajdowała
się w użytku, druga dostępna była w szafce
pracownika, trzecia zaś prana (dopuszczalne są inne warianty). Cotygodniowe
wymiany niwelują problemy z zabrudzoną odzieżą lub jej brakiem. Ponieważ
klient nie jest obciążany kosztami zakupu
odzieży, a jedynie jej wynajmu połączonego z usługą prania, rozwiązanie to jest
zdumiewająco korzystne ekonomicznie,
zwłaszcza w porównaniu z zakupem
odzieży i dodatkiem pralniczym. Ponadto
odzież jest cały czas serwisowana, przez
co rozumie się jej profesjonalne naprawy
i utylizację. W takim cyklu odzież może
być wykorzystywana w dobrym stanie
nawet do 5 lat.
Odzież jest elektronicznie nadzorowana, klienci mogą online sprawdzać
jej stan, etap użytkowania oraz cykl
w obiegu. Zyskują pełną kontrolę
nad ważnym elementem laboratorium i mogą wyeliminować
większość problemów logistycznych i serwisowych,
a jednocześnie zredukować koszty, niekiedy nawet
znacznie.
Podsumowując, należy
stwierdzić, że korzystając ze sprawdzonych, profesjonalnych
rozwiązań, jesteśmy w stanie dysponować odzieżą
przygotowaną
odpowiednio
do naszych potrzeb, zgodnie
z obowiązującymi normami
i bez uciążliwości związanych
z jej utrzymaniem w wymaganym stanie.
Zadanie to warto jest więc powierzyć w całości
profesjonalnym
podmiotom.
q
fot. archiwum Renex
duje odpływ ładunku elektrostatycznego na aplikacje, co prowadzi do uszkodzeń elementów osprzętu i zaburzenia
pomiarów.
Coraz powszechniejsza staje się także
odzież z jonami srebra. Cechują ją doskonałe właściwości antybakteryjne i antyalergiczne oraz przeciwgrzybiczne.
W laboratoriach mikrobiologicznych
jest to już rozwiązanie coraz bardziej
powszechne.
Odrębna kategoria to odzież do pomieszczeń czystych (clean room). Tu decydującym czynnikiem jest zabezpieczenie
przed pyleniem. Człowiek wkraczający
do strefy czystej musi w specjalnie przygotowanej szatni przebrać się w kompletny strój (nierzadko łącznie z bielizną),
składający się z kombinezonu, czepka
z maską, rękawic i obuwia. Dopiero tak
przygotowany wchodzi poprzez śluzę
powietrzną do strefy czystej. Jak łatwo
sobie wyobrazić, praca w kombinezonie
przez kilka godzin dziennie (a zdarza się
kilkanaście godzin pracy, np. gdy mówimy o zadaniach wykonywanych przez
transplantologów) może stać się skrajnie
nieprzyjemna i krępować ruchy.
Jakość szycia i użytych materiałów jest
sprawą kluczową. Tak prozaiczny problem,
jak nitki, które wystają ze szwów, może
stać się poważnym zagrożeniem, na przykład gdy przypadkowa nitka dostanie się
do badanej próbki lub przygotowywanej
aplikacji. Źle przygotowana tkanina antystatyczna, która traci właściwości po kilka
praniach, to kolejny częsty problem wpływający na jakość pomiarów i produktu.
Znane jest wiele przypadków, gdy tak
z pozoru drobna sprawa, jak wadliwie
wykonana odzież, stała się powodem
zniwelowania efektów wielomiesięcznych
badań, a nawet doprowadziła do powstania niebezpiecznego produktu finalnego,
co zaowocowało np. katastrofą komunikacyjną.
Należy polegać na sprawdzonych producentach, legitymujących się referencjami i certyfikatami. Są to zwykle firmy
z wieloletnią historią, które dobiorą lub
wyprodukują odzież dla konkretnych
potrzeb. Odzież laboratoryjna stanowi
ważną część wyposażenia laboratorium
i błędem jest wybierać ją bez analizy.
|laboratorium
59