Nordic Folkecenter for renewable energy, Dania.
Transkrypt
Nordic Folkecenter for renewable energy, Dania.
ZIELONA GÓRA 2010 ISBN 978-83-7481-360-0 Anna Krenz43 NIEZALEŻNIE OD SIECI AUTONOMICZNY ZINTEGROWANY SYSTEM ENERGII CASE STUDY: NORDIC FOLKECENTER FOR RENEWABLE ENERGY, DANIA 1. Streszczenie Od trzydziestu lat duński Nordic Folkecenter for Renewable Energy (NFC) intensywnie pracuje w kierunku integracji, zastosowania i promocji energii odnawialnej. W celu pełnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wytwarzanej na miejscu, system ogrzewania NFC został uaktualniony w celu wykazania, jak wiatr, słońce, biomasa, pellety i olej roślinny mogą być wykorzystane w autonomicznym zintegrowanym systemie pozyskiwania energii. Jest to pionierski projekt na skalę kraju i świata. Autonomiczny Zintegrowany System Energii (AZSE) w Folkecenter integruje różne własne źródła energii odnawialnej i w pełni zastępuje konwencjonalne paliwo energetyczne, jakim jest olej opałowy. Nowy system nie tylko stanowi zrównoważony sposób ogrzewania NFC, także w przyszłościowej perspektywie, ale jest modelem dla nowego systemu łączącego systemy ciepłownicze jak kogeneracja rozproszona i elektrownie wiatrowe. Model, który może być wykorzystany w większej skali w całym kraju. 2. Wstęp Nordic Folkecenter for Renewable Energy to niezależna organizacja pozarządowa działająca non-profit, której założeniem jest propagowanie strategii zrównoważonego rozwoju poprzez badania, rozwój i implementację energii odnawialnych. Folkecenter znajduje się w północno-zachodniej części Jutlandii, Dania. Organizacja działa od 1983r., dotychczasowymi badaniami objęto obszary energii odnawialnych (energia wiatrowa, słoneczna, biomasa i biogaz), architektury energooszczędnej oraz systemów efektywnego zużywania energii w Danii i na świecie. Oprócz badań, Folkecenter specjalizuje się w rozwoju, testowaniu i implementacji innowacji w zakresie energii odnawialnych w małej skali i innych technologii przyjaznych środowisku, dla małych i średnich przedsiębiorstw, jako specjalnej grupy docelowej. Folkecenter obejmuje teren o powierzchni 8ha, na którym znajdują się budynki o powierzchni 4000m2 (biura, warsztaty, sale wystawowe, centrum naukowe, część mieszkalna). Organizacja finansowana jest ze środków Dansk Energi (program Oszczędzanie Energii - Energisparepuljen), zatrudnia na stałe 6 osób. Folkecetner zarządzane jest przez radę 11 osób, a dyrektorem jest pionier energii odnawialnych – Preben Maegaard. 43 Mgr inż. Architekt 172 Rys. 1. Nordic Folkecenter for Renewable Energy, plan terenu (rys: AnnaKrenz/NFC) 3. Autonomiczny Zintegrowany System Energii w Folkecenter 3.1. Powstanie systemu – wstępne założenia Preben Maegaard, dyrektor Nordic Folkcenter for Renewable Energy, jest projektantem pierwotnego systemu ogrzewania w NFC jak i jego modernizacji. Oryginalny system zainstalowany został 30 lat temu i składał się z kotła na olej opałowy (najbardziej wydajnego w tamtym czasie) i kolektorów słonecznych w małej sieci ciepłowniczej, które dostarczały energię cieplną do czterech budynków. W miesiącach letnich układ kolektorów słonecznych dostarczał większość energii cieplnej na potrzeby NFC (ciepła woda). Zimą, kiedy słońca jest niewiele, energia słoneczna jest tak znikoma, że uruchamiano ogrzewanie kotłowe (dla ogrzewania pomieszczeń i zabezpieczenia zapotrzebowania na ciepłą wodę). Kiedy powstał pierwotny system ogrzewania w NFC w latach 70., Maegaard był już przekonany, że któregoś dnia będzie chciał korzystać z energii wiatrowej do produkcji ciepła i zainstalował dodatkową sieć przesyłową jak i zbiornik na ciepłą wodę o pojemności 10 000 litrów. Dwie główne elektrownie wiatrowe systemu, połączone z siecią energetyczną, to wiatraki o mocy: 7,5kW i 75kW. Produkują one energię elektryczną pokrywającą w pełni roczne zapotrzebowanie na prąd w NFC jak i generują nadwyżki energii, 173 średnio 150 000kWh rocznie (co odpowiada 15 000kg oleju opałowego). Jednakże w sytuacji, kiedy wiatr nie wieje, NFC zmuszone jest kupować energię z sieci. Rys. 2. Przykłady kolektorów słonecznych w Nordic Folkecenter for Renewable Energy (fot.: NFC) Brak stałych taryf cenowych w Danii spowodowały, że w Folkecenter płacono znacznie więcej za zakup energii z sieci oraz zakup oleju opałowego (w przeliczeniu na kWh), niż otrzymywano ze sprzedaży nadwyżki energii elektrycznej. Zaczęto myśleć o możliwości nie tylko obniżenia kosztów ogrzewania, ale i zapewnienia większej wartości energii wiatrowej, którą produkowano w NFC. Cena za kWh Energia DKK Euro Energia wiatrowa sprzedawana do sieci Kr 0,22 € 0,03 Energia kupowana z sieci Kr 1,75 € 0,23 Olej opałowy do ogrzewania Kr 1,10 € 0,15 Pellety drewniane Kr 0,45 € 0,06 Tab. 1. Ceny energii z różnych źródeł w Danii w 2008 roku [1] USD $ 0,04 $ 0,34 $ 0,22 $ 0,09 Istotnym aspektem systemu jest ekonomia. Zastosowanie energii z turbin wiatrowych do ogrzewania obniża znacznie jego koszty – sprzedając energię z turbin wiatrowych NFC otrzymuje cenę 0,22 DKK/kWh, podczas gdy koszt oleju opałowego jest pięć razy większy (1.10 DKK/kWh przy sprawności kotła 75%). Dodatkowo, kiedy nie ma wystarczajacego wiatru używanie zmagazynowanych pellet drewnianych do ogrzewania, jest bardziej opłacalne niz uźywanie oleju - koszt pellet wynosi 0,45 DKK/kWh, czyli mniej niż połowa ceny za olej opałowy. W celu zapewnienia samowystarczalności energetycznej NFC, uzupełniono system o kogenerator (Combined Heat and Power – CHP), który dostarcza 174 elektryczność i ciepło dla NFC, kiedy nie ma wiatru. Dzięki CHP nie ma konieczności zakupu energii elektrycznej z sieci. Wytworzona przez kogenerator energia cieplna jest wykorzystywana w lokalnej sieci ciepłowniczej NFC. System kontrolujący pozwala na przesyłanie wygenerowanej energii elektrycznej do trzech układów (w preferowanej kolejności): 1/ elektryczność do pokrycia zapotrzebowania energetycznego NFC 2/ elektryczność do ogrzewania wody, a kiedy jest jej nadmiar: 3/ elektryczność sprzedawana jest do krajowej sieci przesyłowej. Ostateczna wersja zaprojektowanego systemu, który został wdrożony w 2007 r., składa się z: kotła na prąd z elektrowni wiatrowej, kogeneratora (CHP) na olej roślinny, pieca na pellety połączonego z układem kolektorów słonecznych i zbiornika na ciepłą wodę. 3.2. Dane techniczne AZSE Autonomiczny Zintegrowany System Energii (AZSE) opracowany i wdrożony w Folkecenter for Renewable Energy w Danii, oparty jest na innowacyjnej zasadzie wykorzystywania zmiennych dostaw energii ze źródeł odnawialnych, jak słońce i wiatr, do produkcji energii grzewczej. Biorąc pod uwagę zmienność potencjału OZE do pokrycia zapotrzebowania na energię jak i nadwyżki generowanej energii, prototyp zintegrowanego systemu energetycznego efektywnie zarządza poszczególnymi jednostkami by zapewnić wymaganą energię grzewczą. Zasadą przyjętą przez Folkecenter jest propagowanie energiemix. Żadne źródło energii odnawialnej nie może w całości pokrywać zapotrzebowania na energię. Rys. 3. Budynek mieszczący AZSE w Folkecenter (fot.: Anna Krenz) AZSE wykorzystuje ciepłą wodę pod niskim ciśnieniem w lokalnej zamkniętej sieci centralnego ogrzewania by dostarczyć ciepłą wodę użytkową i ogrzewanie do 2.000 m2 powierzchni biur, sal konferencyjnych, laboratoriów, warsztatów i obiektów mieszkalnych na terenie NFC. System grzewczy składa się z: - 60 m2 kolektorów słonecznych, - kotła elektrycznego (boiler wiatrowy) o mocy 42 kWth, 175 - pieca KSM Stoker na pellety o mocy 50 kWth (z automatycznym rozruchem i zatrzymaniem), - agregatu kogeneracyjnego na olej roślinny o mocy 8kWel/16kWth (z automatycznym rozruchem i zatrzymaniem), - zbiornika na ciepłą wodę o pojemności 10 000 litrów. Do tego zastosowane są generatory energii elektrycznej (pierwotna funkcja), które wykorzystywane są również do produkcji energii grzewczej: - panele fotowoltaiczne o mocy 12 kWel PV, - elektrownie wiatrowe: 75 kWel, 37 kWel, Cztery urządzenia grzewcze i system buforowy sterowane są przez inteligentną sieć elektryczną (smart grid) - zaprojektowany specjalnie w tym celu panel kontrolny, którego zadaniem jest logiczne wykorzystanie poszczególnych urządzeń i zwiększenie udziału energii wiatrowej i słonecznej w systemie. AZSE funkcjonuje w trybie sezonowym i odpowiada zmianom pogody (słońce/brak słońca, wiatr/brak wiatru). Klimat na północno-zachodnim wybrzeżu Danii, gdzie zlokalizowane jest Folkecenter, jest umiarkowany ale cechuje się zmiennymi wiatrami. Nasłonecznienie jest średnie w skali Europy, oczywiście największe w miesiącach letnich. Poszczególne odnawialne źródła energii nie produkują energii na tym samym poziomie przez cały czas - słońce nie świeci w Europie jednakowo intensywnie cały rok podobnie jak i wiatr nie wieje codziennie z tą samą siłą. System jest elastyczny – poszczególne jego elementy odpowiadają na zmienne zapotrzebowanie energetyczne i zmienne dostawy energetyczne. Działanie AZSE oparte jest na czterech scanariuszach odpowiadających poszczególnym jednostkom układu: 3.2.1. Scenariusz 1 – kolektory słoneczne (produkcja ciepła) Od maja do września kolektory słoneczne dostarczają większość zapotrzebowania na ciepło w NFC. Nadmiar ciepła, które nie jest wykorzystane w ciągu dnia, zostaje zmagazynowany w domowych zbiornikach na ciepłą wodę i zbiorniku buforowym (10 000 l pojemności), zapewniającymi odpowiednią ilość ciepłej wody kiedy słońce nie świeci. Kogenerator nie jest włączany, gdyż energia elektryczna dostarczona jest w zależnowści od warunków przez: turbiny wiatrowe (wieje wiatr), ogniwa fotowoltaczne (świeci słońce), kupno z sieci energetycznej (brak słońca i wiatru). Rys. 4. Jeden z kolektorów słonecznych (l.), zbiornik na ciepłą wodę w NFC (p.) (fot.: NFC, Anna Krenz) 176 3.2.2. Scenariusz 2 - kocioł elektryczny (produkcja ciepła) Kiedy nie ma słońca, kolektory słoneczne nie wytwarzają energii cieplnej. Jeśli jest wiatr, urządzenie kontroli przepływu energii (KPE) kieruje nadmiar energii elektrycznej generowanej przez wiatraki przez tyrystory do kotła elektrycznego. Głównym zadaniem boilera wiatrowego jest konwersja nadmiaru energii elektrycznej wytwarzanej przez dwie turbiny wiatrowe NFC w energię grzewczą. Boiler jest kontrolowany przez dwa wskaźniki: 1/ dostępnej energii elektrycznej (moc) 2/ zadanej temperatury kotła Rys. 5. Boiler elektryczny na zasilany energią wiatrową (l.); panel kontrolny (tyrystory). (fot.: Anna Krenz) Moc dostarczaną do boilera oblicza się przez odjęcie ilości energii wymaganej w NFC od całkowitej energii produkowanej przez dwie turbiny wiatrowe. Przykładowo: jeśli wiatraki produkują 30kW, a NFC aktualnie wykorzystuje 10kW, to pozostałe 20kW dostarczane jest do elektrycznego boilera jeśli zadana tempertura kotła nie została wcześniej osiągnięta. Zadana temperatura kotła to maksymalnie 75ºC w zimie i 50ºC latem (z powodu niebezpieczeństwa przegrzania obwodu). 3.2.3. Scenariusz 3 - piec na pellety (produkcja ciepła) Przy braku słońca i słabym wietrze, jeśli kocioł elektryczny nie dostarcza wystarczającego ciepła, piec opalany pelletami zostaje automatycznie aktywowany. Biomasa używana jest tutaj jako magazyn energii odnawialnej. Stosowana jest jako paliwo tylko kiedy wiatr i słońce nie produkują wystarczającej ilości energii elekrycznej zamienionej na grzewczą. Energia elekryczna dostarczana jest z turbin wiatrowych tylko na pokrycie zapotrzebowania prądu elektrycznego w NFC. 177 Rys. 6. Piec KSM-Stoker na pellety drzewne (l.); pellety (p.) (fot.: Anna Krenz) 3.2.4. Scenariusz 4 – kogenerator (produkcja ciepła i prądu) Tylko w przypadku braku energii wiatrowej i słonecznej (bezwietrzne i zachmurzone dni, noce), uruchamiany jest agregat kogeneracyjny opalany olejem roślinnym. Agregat kogeneracyjny może działać w trybie autonomicznym w przypadku odcięcia energii z sieci (blackout). Rys. 7. Agregat kogeneracyjny na olej roślinny (fot.: Anna Krenz) W praktyce nadmiar energii wiatrowej pokrywa aż 60% rocznego zapotrzebowania na ciepło w NFC, reszta uzupełniona jest przez energię pochodzącą z kolektorów słonecznych i biomasy. System jest podłączony do sieci publicznej, jednak ogólną zasadą przyjetą w Folkecenter jest by nie kupować i nie sprzedawać prądu do sieci, jeśli to tylko możliwe, a wykorzystywać nadmiar wygenerowanej energii elektrycznej do wytwarzania ciepła, które może być natychmiast użyte lub magazynowane w postaci ciepłej wody. Dzieki autonomicznemu systemowi zapotrzebowanie na energię elektryczną kupowaną z sieci przesyłowej stanowi ułamek całkowitego zużycia. 178 4. Kogeneracja rozproszona w Danii Kogeneracja, czyli skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej (CHP, Combined Heat and Power) jest najbardziej efektywnym sposobem generowania prądu i ciepła [2]. Kogeneracja rozproszona jest to skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej w układach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie odbiorców energii. Jej zaletą jest między innymi uniknięcie kosztów rozbudowy sieci cieplnej jak i strat ciepła związanych z jej ekspoatacją. Systemy rozproszone ponadto, jako przeciwieństwo zaopatrzenia w energię z centralych elektrociepłowni, charakteryzują się większym bezpieczeństwem energetycznym na obszarze ich stosowania. Agregaty kogeneracyjne posiadają większą wydajność i mniejsze straty energii, niż tradycyjne elektrownie kondensacyjne czy kotłownie. Rys. 8. Straty energii w konwencjonalnych elektrowniach i stacjach kogeneracji (rys.: Anna Krenz) Układ kogeneracyjny składa się z reguły z: wewnetrznego silnika spalinowego, turbiny parowej, lub połączonego cyklu wytwarzania elektryczności i przechwytywania ciepła. Paliwem mogą być paliwa kopalne, OZE (np. biogaz) czy stałe odpady komunalne. Elektryczność jest sprzedawana do sieci, natomiast ciepło rozprowadzane jest do mieszkańców przez system podziemnych rur, dzięki komunalnym systemom ciepowniczym. Paliwa najczęściej używane w Danii do produkcji ciepła to biomasa (np. słoma czy zrębki drewniane) a także stałe odpady komunalne. 179 Rys. 9. Stacja kogeneracyjna w Faaborgu, zlokalizowana w pobliżu centrum miasta, zaopatruje w energię 7000 mieszkańow miasta (l.). Zbiornik na ciepłą wodę w środku budynku (r.). (fot. Preben Maegaard. NFC) Od końca lat 80., ze wsparciem rządu, ustanowiono w Danii zdecentralizowaną sieć stacji kogeneratorów, które są własnością użytkowników oraz gmin. W ten sposób większa część produkowanej energii zmieniła się z konwencjonalnej i centralnej produkcji o niskiej efektywności w lokalną, niezależną generację nonprofit, znajdującą się w rękach prywatnych gmin, wspólnot i farmerów (tzw. IPP – Independent Power Producers – niezaleźni producenci energii). W Danii kogeneracja dostarcza prawie 60% zapotrzebowania na energię elektryczną i 80% zapotrzebowania na ciepło [3]. W 1985 r. zapotrzebowanie na energię elektryczną w Danii pokrywało 14 cetralnych elektrowni i niewielka ilość elektrowni wiatrowych. W 2009 r. produkcja energii jest zdecentralizowana – operuje w niej ok. 3000 elektrowni wiatrowych i ponad 700 stacji kogeneracyjnych. Elektrownie wiatrowe i kogeneracja rozproszona mogą zapewnić dziś 45% zapotrzebowania na energię elektryczną. Rys. 10. Elektrownie w Danii w 1985 roku (l.) i w 2009 roku (p.). (źródło: Danish Energy Agency) 180 5. AZSE w skali makro W Danii zainstalowane jest około 5000 elektrowni wiatrowych, które produkują ponad 20% rocznego zapotrzebowania kraju na energię elektryczną. W okresach wysokich wiatrów turbiny wiatrowe produkować mogą aż 100% krajowego zużycia energii. Jednak centralne elektrownie węglowe zapewniają podstawowe zapotrzebowanie i nie posiadają możliwości regulowania nakładu prądu, znaczna ilość nadmiaru energii elektrycznej sprzedawana jest po niskich cenach rynkowych do krajów sąsiadujących jak Norwegia, Niemcy czy Szwecja. Dodatkowo wiele lokalnych elektrociepłowni (CHP) nadal pracuje wytwarzając nadmiar energii elektrycznej (sprzedawanej do sieci) by uzyskać potrzebną energię grzewczą dla konsumntów. Ten system jest zdecydowanie mało efektywny. Jak podkreśla Maegaard „w rzeczywistości Dania czasem dopłaca by pozbyć się nadmiaru energii elektrycznej“ [2]. Nowy system ogrzewania NFC został stworzony, aby naśladować, na małą skalę, duńskie systemy ciepłownicze. Zdecentralizowane komunalne systemy ciepłownicze w Danii wykorzystują kogenerację rozproszoną (istnieje tylko kilka ciepłowni), stosując różne paliwa: zrębki drewna, słomę, biogaz, stałe odpady komunalne, gaz ziemny, węgiel i inne. Te paliwa, jako akumulatory energii, są zasadniczo odpowiednikami pellet drewnianych stosowanych w systemie grzewczym w NFC. Autonomiczny Zintegrowany Systsem Energii w NFC używa pellet drewnianych (do ogrzewania) i kogeneratorów (do ogrzewania i wytwarzania energii elektrycznej) tylko w przypadku kiedy odnawialne źródła – wiatr i słońce – nie są w stanie wytworzyć wystarczającej energii elektrycznej i/lub cieplnej. Autonomiczny Zintegrowany System Energii jest zainstalowany i działa w NFC. Preben Maegaard stara się promować koncepcję Autonomicznego Zintegrowanego Systemu Energii, wskazując jego korzyści zarówno w mikro jak i makro skali, dla regionu jak i kraju. Założeniem Maegaarda jest integracja istniejących zdecentralizowanych stacji kogeneracji należących do poszczególnych gmin i systemów ciepłownictwa komunalnego z energią elektryczną z odnawialnych źródeł energii, której nadmiar wykorzystany ma być do ogrzewania [4]. Rys. 11. Schemat działania istniejących stacji CHP oraz proponowany Autonomiczny Zintegrowany System Energii w makro skali. (rys. Anna Krenz) 181 Po zainstalowaniu dodatkowego elektrycznego elementu grzewczego, stacje skojarzonej produkcji (kogeneratory) mogą bez problemu przejść na ogrzewanie elektryczne w czasie nadwyżki mocy wiatru. Kiedy wiatr nie dostarcza nadwyżek energii, stacje będą musiały powrócić do pierwotnych systemów produkcji energii w celu dalszego nieprzerwanego świadczenia usług. Ponieważ większość systemów ciepłowniczych ma stosunkowo szybki czas uruchamiania/zatrzymywania produkcji energii, w porównaniu z elektrowniami węglowymi lub atomowymi, wykorzystanie systemów kogeneracji w ciepłownictwie komunalnym jako nieregularnych układów zastępczych jest niewatpliwie efektywne. Koszty takiego układu obejmowałyby koszty instalacji wtórnych elektrycznych elementów grzewczych we wszystkich ciepłowniach, jak i montażu centralnego systemu kontrolnego z danymi produkcji mocy energetycznej z elektrowni wiatrowych w czasie rzeczywistym, produkcji energii skojarzonej i w ciepłowniach jak i danymi dotyczącymi krajowego zapotrzebowania sieci. Maegaard przewiduje [5], że jest to rozwiązanie opłacalne pod względem ekonomicznym, ze wzgledu na niskie/minusowe ceny eksportu energii. Jednak szczegółowe badania ekonomiczne nie zostały jeszcze przeprowadzone. Równie istotne jest, że koncepcja AZSE pozwala Danii na zwiększenie ogólnego udziału energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, zwiększenie niezależności energetycznej oraz dalsze zmniejszanie emisji CO2. Wiele z istniejących elektrociepłowni i ciepłowni już wykorzystuje odnawialne źródła energii pierwotnej, takie jak biomasa i biogaz. Ponadto strategia powolnego wdrażania paliw z OZE (np. biogaz) i wycofywania paliw kopalnych (jak gaz ziemny) w proponowanym układzie jest szansą stworzenia systemu energetycznego opartego w 100% na odnawialnych źródłach energii na terenie calej Danii. 6. Wnioski Alternatywą dla paliw kopalnych są odnawialne źródła energii, alternatywą dla centralnych i mało wydajnych elektrociepłowni są zdecentralizowane stacje kogeneracji rozproszonej. Podobnie zrównoważonym, efektywnym i opłacalnym rozwiązaniem dla zmiennych ilości generowanej energii z OZE są autonomiczne zintegrowane systemy, których zaletami są: istniejąca inftrastruktura, niewymagająca dodatkowych kosztów instalacyjnych, inteligentna kontrola dostaw i wydajne użytkowanie wyprodukowanej energii bez strat. Przykład AZSE w Folkecenter pokazuje, że stosowanie takich innowacyjnych systemów w mniejszej skali, pomimo braku pomocy ze strony rządu, jest opłacalne, wydajne i przede wszystkim możliwe. Model może się sprawdzić również w systemach makro, na skale kraju. Niegdyś Dania była liderem pod względem energi wiatrowej, teraz może być pionierem systemów integrujących jeszcze większy odłamek energii grzewczej i elektrycznej z OZE na skalę kraju. Dla Prebena Maegaarda jedyną metodą pełnego włączenia energii odnawialnych w struktury społeczne jest podejście całościowe – integracja poszczególnych źródeł w wydajne systemy. Przez miliony lat to różnorodność w naturze wyksztłaciła jej wytrzymałość, odporność i zdolności regeneracyjne. Czerpiąc inspirację z natury, powinniśmy kierować się podobnymi zasadami. 182 Literatura [1] AVIS R., MAEGAARD P., Leading the Way towards a 100% Renewable Energy Future through Integrated Systems for Heat and Power in Denmark. Artykuł, NFC, 2009. [2] REGULSKI B., Bariery i możliwości rozwoju kogeneracji i mikrokogeneracji w komunalnych systemach ciepłowniczych. Artykuł, Przegląd Komunalny, nr 5/2004 [1] AVIS R., MAEGAARD P., Transition to Energy Efficient Supply of Heat and Power. Artykuł, NFC, 2008. [3] MAEGAARD. P., Integrated Systems to Reduce Global Warming, manuskrypt, w ed. Chen, W.; Seiner, J.M.; Suzuki, T.; Lackner M.: Handbook of Climate Change Mitigation. Springer Science, 2010 (jeszcze nie opublikowane) [2] MAEGAARD P., Denmark: Wind Leader in Stand-By. Artykuł, International Sustainable Energy Review, marzec, 2008. REGARDLESS OF THE GRID AUTONOMOUS INTEGRATED ENERGY SYSTEM CASE STUDY: NORDIC FOLKECENTER FOR RENEWABLE ENERGY, DENMARK For thirty years the Danish Nordic Folkecenter for Renewable Energy (NFC) is working hard towards integration, application and promotion of renewable energy. In order to fully exploit renewable energy sources produced on the spot, NFC heating system was updated to show how wind, solar, biomass, pellets and vegetable oil can be used in an autonomous integrated system of energy production. This is a pioneering project in scale of the country and the world. Autonomous Integrated Energy System (AZSE) in Folkecenter integrates various individual sources of renewable energy and fully replaces the conventional fuel energy, which is fuel oil. The new system not only provides a sustainable way of heating for NFC, including forward-looking perspective, but it is a model for a new system that combines heating systems such as cogeneration and wind energy. The model can be used on a larger scale throughout the country. 183