Diagnoza: chłoniak

Diagnoza: chłoniak
- Diagnoza chłoniak budzi grozę. Tymczasem większość pacjentów można całkowicie
wyleczyć lub mogą oni żyć z chłoniakiem jak z chorobą przewlekłą przez 20-30 lat.
Trzeba jednak najpierw rozpoznać chorobę, nauczyć się z nią żyć i poddać się
niezbędnemu leczeniu – mówi prof. Wojciech Jurczak z Kliniki Hematologii w
Krakowie. Każdego roku w Polsce diagnozuje się ok. 8000 przypadków chłoniaków. Jest
to siódma co do częstości występowania choroba nowotworowa.
- Czy medycyna w ostatnich latach poczyniła postęp w leczeniu tego nowotworu?
- Jeszcze 20 lat temu wynaleziona w latach siedemdziesiątych chemioterapia CHOP była skuteczna u
40-50% chorych. Dziś w połączeniu lekami biologicznymi pomaga 70%. Jednak jej koszt wzrósł blisko
20-krotnie. Trzeba podkreślid, że potrafimy obecnie pomóc znakomitej większości chorych: dla
przykładu chłoniak Hodgkina można w sposób trwały wyleczyd u 95% pacjentów; chłoniaki o
pośrednim stopniu złośliwości u 65-75 % pacjentów. Chłoniaki o małej dynamice pozwalają z kolei
przy odpowiedniej terapii żyd jak z chorobą przewlekłą. Myślę, że cukrzyca, która też jest
przewlekłym schorzeniem, stwarza w życiu codziennym więcej ograniczeo niż ten rodzaj chłoniaka.
Chory może żyd 20-30 lat, pomimo kolejnych wznów procesu, które nie oznaczają w tym przypadku
tragedii. Są one niejako wpisane w naturalny przebieg choroby.
- Chłoniak to choroba o wielu twarzach?
- Jest kilkadziesiąt podtypów chłoniaków, m.in chłoniak ziarniczy, zwany chorobą Hodgkina,
przewlekła białaczka limfatyczna, chłoniak rozlany z dużych komórek B, chłoniak grudkowy, chłoniak z
komórek płaszcza, czy chłoniak limfoblastyczny.
- Co zatem łączy te schorzenia w jedną jednostkę chorobową?
- Wszystkie wywodzą się z białych ciałek krwi – limfocytów, które są elementem systemu
odpornościowego organizmu. Wspólną cechą jest też to, że w ich leczeniu metody chirurgiczne nie
mają zastosowania.
- Czy to gorzej dla rokowao chorego, że nie można rozwiązad problemu za pomocą noża
chirurgicznego?
- Jeśli istnieją skuteczne leki pozwalające wyrwad chorobę z korzeniami, to nóż chirurgiczny jest
niepotrzebny. Gdyby istniały takie leki na raka żołądka, nikt by go nie wycinał.
- Czy chłoniaki dają przerzuty?
- Pacjentów często to niepokoi. W tym nowotworze stopieo ich zaawansowania nie ma większego
znaczenia, bo stosujemy leki, które działają w całym organizmie. Dla rokowania ważny jest natomiast
podtyp chłoniaka i jego wrażliwośd na leczenie.
Jak objawia się ta choroba?
- Symptomy towarzyszące chłoniakom przypominają często objawy zwykłego przeziębienia, stąd są
lekceważone. Choroba w większości przypadków jest wykrywana dopiero w stadium
zaawansowanym. Pacjenci mogą zauważyd powiększenie się jednego lub kilku węzłów chłonnych,
utratę masy ciała, poty nocne, gorączki lub uporczywe swędzenie skóry. Dodatkową trudnością w
diagnozowaniu chłoniaków jest to, że mogą powstawad w narządach wewnętrznych, np. w układzie
pokarmowym. Dają wówczas objawy przypominające inne schorzenia, np. wrzody żołądka. Dlatego
też bardzo ważne jest, aby wszystkie niepokojące objawy, które utrzymują się dłużej niż trzy
tygodnie, konsultowad z lekarzem.
- Czy chłoniaka trudno jest zdiagnozowad?
- Lekarze potrafią to robid. Do postawienia pełnego rozpoznania potrzebny jest wywiad lekarski.
Lekarz musi zbadad wszystkie dostępne węzły chłonne, określid ich wielkośd, spoistośd, ruchomośd
oraz ustalid, czy są bolesne. Aby jednak postawid ostateczną diagnozę, fragment podejrzanego węzła
należy pobrad chirurgicznie do badania histopatologicznego. Aby określid stopieo zaawansowania
klinicznego, trzeba wykonad pełne badania laboratoryjne krwi, radiologiczne badanie klatki
piersiowej, badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, badanie tomografii komputerowej klatki
piersiowej i jamy brzusznej (oraz innych lokalizacji), badanie PET-CT, w niektórych przypadkach należy
również wykonad badanie szpiku kostnego.
- Największy problem jest z pacjentami powyżej 70 roku życia, gdy lekarze pierwszego kontaktu
widząc guz obawiają się, że dla takiego chorego niewiele da się zrobid i nie podejmują żadnych
działao. Tymczasem w wielu przypadkach wystarczyłoby łagodne leczenie, nawet bez zastosowania
chemioterapii. Rozpoznanie należy zatem postawid u każdego pacjenta, którego przewidywana
długośd życia jest dłuższa niż kilka tygodni.
Młodzi ludzie z chorobą Hodgkina nie zawsze diagnozowani są szybko i prawidłowo.
- To prawda. Im zdrowiej żyjemy, tym szybciej rozpoznamy u siebie symptomy choroby. Duszności
wysiłkowej nie zauważy młody człowiek, który pali i nie uprawia żadnych sportów. Ten, który dwiczy,
szybko zorientuje się, że wydolnośd mu spadła. Nieraz od wystąpienia pierwszych objawów do
postawienia diagnozy mijają 2-3 lata. Na przykład w Niemczech przy rozpoznaniu średnica węzłów
chłonnych jest zwykle o parę cm. mniejsza. Nie zmniejsza to jednak szans na wyleczenie, chod może
oznaczad większą intensywnośd stosowanej chemioterapii. Biorąc pod uwagę ilośd podtypów
chłoniaków, badaniem wycinków zajmują się najlepsi patolodzy, którzy mają do dyspozycji wszystkie
potrzebne metody diagnostyczne, praktycznie niedostępne w prywatnych pracowniach.
- Jak leczy się chłoniaki?
- Za pomocą chemioterapii i leków biologicznych głównie tzw. przeciwciał monoklonalnych. Ich
produkcja to skomplikowany proces, niemniej pozwalają one na niszczenie limfocytów, z których
wywodzi się chłoniak w sposób selektywny, bez toksycznego uszkodzenia innych komórek.
- Podstawą leczenia jest jednak chemioterapia. Wielu chorych w polskiej populacji nie może byd
jednak leczonych niektórymi cytostatykami np. przy doksorubicynie duże znaczenie ma stan układu
sercowo-naczyniowego, ponieważ są to leki obciążające dla serca. Polacy częściej chorują i umierają
na serce niż inni mieszkaocy Europy. Istnieje postad leku, tzw. liposomalna doksorubicyna, która
niejako omija serce. Niestety, NFZ nie refunduje takiego leczenia u chorych z chłoniakami, chod
zezwala na jego stosowanie w przypadku raka piersi. Chorzy na chłoniaka, którzy mają miażdżycę czy
niewydolnośd serca nie mogą z tego leczenia skorzystad. To nie jedyny przykład braku dostępności do
nowoczesnych leków polskich pacjentów chorych na chłoniaki – w jeszcze większym stopniu
ograniczenia dotyczą leków celowanych, o alternatywnym do cytostatyków mechanizmie działania.
- Na szczęście, wielu pacjentów możemy leczyd w ramach badao klinicznych sponsorowanych m.in.
przez firmy farmaceutyczne. Wbrew temu, co niektórzy twierdzą, badania takie umożliwiają chorym
dostęp do skutecznych terapii, których roczny koszt przekracza paręset tys. zł. Są to często leki już
zarejestrowane dla innego, bardzo podobnego typu chłoniaka, który leczy się tymi samymi
schematami chemioterapii.
- Czy w przypadku chłoniaków można mówid o profilaktyce?
- Nie znamy przyczyn powstawania tych nowotworów, wiec trudno temu zapobiegad. Jednak zdrowy
tryb życia pozwala na szybsze wykrycie choroby, bo osłabienie w zdrowym i sprawnym organizmie
łatwiej zauważyd. Poza tym dobra kondycja zdrowotna pozwala na zastosowanie obciążającego nieco
organizm leczenia. Dlatego zdrowe odżywianie i uprawianie sportu na pewno są sojusznikami w
walce z chłoniakami.