TemaT: „JaK chronIć węże?” cele nauczania: Strategia: A, E czas

TemaT: „JaK chronIć węże?” cele nauczania: Strategia: A, E czas

Konspekt zajęć na temat ochrony krajowych gatunków węży, przeznaczony dla uczniów szkół podstawowoych (klasy IV-VI)
Temat: „Jak chronić węże?”
Cele nauczania:
Wiadomości:
•
•
•
•
poznanie czterech krajowych gatunków węży
poznanie środowiska życia węży
poznanie cech charakterystycznych w budowie czterech krajowych gatunków węży
rozumienie terminu: organizm zagrożony wyginięciem
Umiejętności:
•
•
•
•
•
postępowanie w przypadku spotkania z wężem
rozpoznanie wybranych przedstawicieli węży krajowych
nazwanie czterech gatunków węży
wykonywanie rysunków
przyporządkowanie cech charakterystycznych do danego przedstawiciela gatunku
Postawy:
•
•
•
zrozumienie potrzeby ochrony gatunków
uwrażliwienie na piękno przyrody i jej różnorodność
zdobycie świadomości odpowiedzialności za środowisko naturalne
Metody nauczania: pogadanka, opis, opowiadanie
Środki dydaktyczne: zdjęcia, atlasy, tablica, kreda, kredki, bloki rysunkowe
Forma organizacyjna: praca zbiorowa, praca w grupach
Strategia: A, E
Czas trwania: 45 min.
Literatura:
1. B. Najbar, Ochrona węży i ich siedlisk, Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników,
Świebodzin 2002.
2. B. Najbar, Wąż Eskulapa, Monografie Przyrodnicze, Wydawnictwo Lubuskiego Klubu
Przyrodników, Świebodzin 2004.
Przebieg zajęć:
I. Faza przygotowawcza
– przedstawienie się dzieciom i zapoznanie z klasą, np. poprzez sprawdzenie listy obecności
– przedstawienie celu zajęć
– podanie tematu zajęć
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła podstawowa, klasy IV–VI
II. Faza realizacyjna
1.Wprowadzenie, pogadanka
Dzieci zostają wprowadzone w temat zajęć za pomocą kilku pytań: „Czy wiecie, ile gatunków
węży jest w Polsce?”, „Czy kiedykolwiek widzieliście węża?”, „Czym różnią się od siebie
węże, skoro wszystkie są długie i nie mają nóg?”. Następnie prowadzący zajęcia opowiada
dzieciom o wężu Eskulapa, gniewoszu plamistym, żmii zygzakowatej i zaskrońcu zwyczajnym.
Podczas pogadanki przedstawione zostają podstawowe fakty z biologii węży, na przykład
to, że wykluwają się z jaj, zimują w kryjówkach, lubią się wygrzewać na słońcu, polują na
drobne zwierzęta. (5 min)
2. Rozpoznawianie węży
Ćwiczenia: Prowadzący rozdaje dzieciom zdjęcia różnych gatunków węży, uczniowie próbują
dopasować cechy do gatunku z rozsypanki. Prowadzący dzieli klasę zostanie podzielona na
cztery grupy, z których każda wybiera jeden gatunek węża i próbuje go opisać za pomocą
haseł z rozsypanki (dzieci zostają odkrywcami nowych gatunków i jak przyrodnicy próbują
określić ich cechy). Przedstawiciele grup przedstawiają ustnie na forum klasy swoje opisy.
(5 min)
3.Co to znaczy, że „gatunek jest zagrożony wyginięciem”?
Pytanie to będzie pretekstem do wyjaśnienia, że nie wszystkie węże są jadowite i opowiedzenia
o tym jak się zachowują w przypadku spotkania z człowiekiem. (5 min)
4. Jak chronić węże?
Prowadzący ustala pojęcie organizmu zagrożonego wyginięciem za pomocą następujących
pytań: „Ile jest was w klasie?”, „Jak myślicie, czy jest to dużo, czy mało?”, „Ile jest uczniów
w szkole?”, „Ilu ludzi mieszka w najbliższym mieście?”, „Dlaczego jest tak mało węży?”.
Ostatnie pytanie pozwala na poruszenie tematu zagrożeń dla gadów, np. zbyt dużej ilości
dróg, niszczenia środowiska przez człowieka. (5 min)
III. Faza podsumowująca
5. Dlaczego trzeba chronić węże?
– ponieważ są pożyteczne
– są częścią przyrody tak jak człowiek
– są piękne
Co może zrobić człowiek, aby wężom żyło się lepiej?
–
–
–
–
nie zabijać
nie zanieczyszczać środowiska
w przypadku spotkania węża odejść i nie niepokoić go
nie wybierać jaj z gniazda
Na zakończenie zajęć uczniowie malują węża, który im się najbardziej spodobał, ze
wszystkimi szczegółami, które zauważyli. Podczas rysowania prowadzący może zadawać
pytania: „Co teraz sądzicie o wężach?”, „Czy Wam się podobają?”, „Czy te dzieci, które
do tej pory bały się węży, po tych zajęciach boją się ich mniej?”, „Czy uważajcie że węże
są potrzebne, pożyteczne”. Pytania te doprowadzą do swobodnych wypowiedzi uczniów
i samodzielnego wyciągania przez nich wniosków.
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła podstawowa, klasy IV–VI
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
Uczeń:
– wymieni liczbę i gatunki węży występujących w Polsce
– wyjaśni, że węże są częścią przyrody, którą trzeba chronić
– wyjaśni termin: organizm zagrożony wyginięciem
– określi zasady zachowania się, w przypadku spotkania z wężem
– rozwija umiejętności czytania i samodzielnego wnioskowania
– rozwija umiejętności pracy w grupach
– kształtuje postawę badawczą
Odpowiedzi do testu
1. A
2. B
3. A
4. D
5. C
6. odpowiedź: „martwego”
7. odpowiedź:
A. 2
B. 4
C. 1
D. 3
8. wąż Eskulapa, wspinać
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła podstawowa, klasy IV–VI
Zaskroniec zwyczajny
Do najczęstszych zachowań zaskrońca w przypadku spotkania z człowiekiem można zaliczyć
ucieczkę wąż ten porusza się szybko i zwinnie, a ubarwienie ochronne pomaga mu
szybko zniknąć z oczu wśród gęstej roślinności czy w wodzie. W momencie pochwycenia
wyrzuca z kloaki cuchnącą żółtą ciecz. W obliczu bezpośredniego zagrożenia,
udaje martwego, potrafi nienaturalnie wyginać i zwijać ciało, wywracać się na boki, na
grzbiet, rozszerzając przy tym szczęki i wysuwając język. Gdy zagrożenie minie starają
się szybko uciec. Niekiedy zaskrońce wydzielają krew z błon śluzowych, potrafią
ponadto owijać się wokół różnych przedmiotów, co znacznie utrudnia ich pochwycenie,
nerwowo wywijać końcówką ogona, wywoływać konwulsje. Czasem głośno
syczą, symbolicznie atakują wroga poprzez spłaszczenie okolicy głowy i ustawieniu ciała
w pozycji kobry. Znane są próby ugryzienia przeciwnika. Dla człowieka niegroźny.
Gniewosz plamisty
Gniewosz plamisty, jak sama nazwa wskazuje, należy do węży gniewnych,
nerwowych i odważnych, ale jego podstawową formą obronną jest ucieczka.
W środowisku naturalnym ze względu na ochronne ubarwienie jest trudny do zauważenia.
W przypadku „zaskoczenia” gniewosza na otwartej powierzchni wąż ten nieruchomieje,
następnie zwija się i przyjmuje groźną postawę. Podczas chwytania, w przeciwieństwie
do zaskrońca, nie zawaha się ugryźć. Dla człowieka niegroźny.
Żmija zygzakowata
Żmija zygzakowata jest zwierzęciem powolnym o ograniczonych możliwościach ucieczki,
zwłaszcza ciężarne samice. Zaskoczona żmija stara się uciec, a jeśli ucieczka jej się nie
uda zwija się w kłębek i zaczyna głośno syczeć. Gdy takie odstraszające zachowanie
nie pomaga i człowiek się zbliży po wyrzuceniu przedniego odcinka ciała na 20-40
cm, stara się go ukąsić i umknąć. Żmija atakuje tylko wtedy, gdy czuje się zagrożona,
jest to zachowanie spowodowane niemożliwością ucieczki oraz strachem przed człowiekiem
i większymi zwierzętami.
Wąż Eskulapa
Wąż Eskulapa jest dużym, sprawnym i szybkim wężem, który w momencie zagrożenia
najchętniej ucieka do pobliskiej kryjówki, w gęstwinę roślinności lub wspina się na drzewo.
Gdy nie ma możliwości ucieczki zwija się, syczy i wyrzuceniem przedniego odcinka
ciała stara się odstraszyć wroga. Potrafi owijać się wokół różnych przedmiotów, od
których trudno go oderwać. Pochwycony zajadle gryzie i zaciska się np. wokół ręki. Dla
człowieka niegroźny.
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła podstawowa, klasy IV–VI
Test (po przeczytaniu tekstu)
Po przeczytaniu tekstu spróbujcie wykonać poniższe zadania: odpowiedzieć na pytania
testowe (jest to test jednokrotnego wyboru, tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa),
uzupełnić brakujące wyrazy i połączyć pojęcia.
1. Które z węży w przypadku spotkania z człowiekiem ratują się ucieczką:
a) żmija zygzakowata,
b) wąż Eskulapa,
c) zaskroniec zwyczajny,
d) wszystkie cztery gatunki węży występujące w Polsce.
2. Który wąż potrafi wydzielać krew z błon śluzowych, aby zrobić wrażenie na
swoim wrogu:
a) gniewosz plamisty,
b) zaskroniec zwyczajny,
c) wąż Eskulapa,
d) żmija zygzakowata.
3. Który wąż w przypadku schwytania w przeciwieństwie do zaskrońca nie
zawaha się ugryźć:
a) gniewosz plamisty,
b) żmija zygzakowata,
c) wąż Eskulapa,
d) zaskroniec zwyczajny.
4. Które z węży są niegroźne dla człowieka:
a) zaskroniec zwyczajny,
b) gniewosz plamisty,
c) waż Eskulapa,
d) wszystkie wymienione gatunki.
5. Który wąż zanim ukąsi zwija się w kłębek i głośnym sykiem ostrzega „nie
zbliżaj się!”:
a) wąż Eskulapa,
b) gniewosz plamisty,
c) żmija zygzakowata,
d) zaskroniec zwyczajny.
6. Uzupełnij brakujące wyrazy:
W momencie zagrożenia, np. w przypadku spotkania z człowiekiem, zaskroniec
zwyczajny potrafi udawać .......................
7. Połącz w pary cechy z gatunkami węży
A Jedyny jadowity wąż występujący w Polsce.
B Jego nazwa pochodzi od gniewnego i odważnego zachowania
w momencie zagrożenia.
B Należy do najdłuższych węży w Polsce.
D Dobrze czuje się w pobliżu środowisk wodnych, jest
doskonałym pływakiem.
1. Wąż Eskulapa
2. Żmija zygzakowata
3. Zaskroniec
zwyczajny
4. Gniewosz plamisty
8. Uzupełnij brakujące wyrazy:
............ .......................... jest dużym, szybkim i sprawnym wężem, który w momencie
zagrożenia stara się umknąć do pobliskiej kryjówki. Potrafi doskonale .................... się
na drzewa. Jest to najbardziej zagrożony wyginięciem gatunek węża w Polsce.
Materiały edukacyjne
Polskiego Klubu Ekologicznego
Ochrona krajowych gatunków węży
Szkoła podstawowa, klasy IV–VI