Jakość życia i zrównoważony rozwój w Kielcach w badaniach

Transkrypt

dr Andrzej Kościołek
LENS VISION Kielce.
Jakość życia i zrównoważony rozwój w Kielcach w
badaniach socjologicznych – w oparciu o wywiady
kwestionariuszowe i zogniskowane
Kielce listopad 2010
SPIS TREŚCI:
1. PRZESŁANIE BADAŃ………………………………………….. 3
2. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W WYMIARZE
GLOBALNYM I LOKALNYM……………………………………. 4
3. CELE I PROBLEMYBADAWCZE……………………………… 9
4. METODY I NARZĘDZIA BADAWCZE…………………………10
5. DOBÓR PRÓB I ZESPÓŁ ANKIETERÓW…………………….13
WYWIADY KWESTIONARIUSZOWE……………………………. 15
6. CZARAKTERYSTYKA BADANEJ GRUPY……….…………...16
7. OPINIE MIESZKAŃCÓW KIELC NA TEMAT
POSZCZEGÓLNYCH SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA W
MIEŚCIE…………………………………………………………... 22
ZOGNISKOWANE WYWIADY GRUPOWE……………………… 52
8. PRZEBIEG BADAŃ FOKUSOWYCH…….…………………… 53
9. ANALIZA MATERIAŁU EMPIRYCZNEGO……………………. 55
10. WNIOSKI………………………………………………………… 73
11. BIBLIOGRAFIA………………………………………………….. 76
2
1. PRZESŁANIE BADAŃ
Od początku transformacji uwidacznia się w Polsce coraz wyraźniej zainteresowanie i
wręcz nobilitacja problematyki społeczności lokalnych. Budowa demokracji, jakkolwiek
ważna i spektakularna na poziomie ogólnokrajowym, jednak dostępna jest bezpośredniemu
doświadczeniu głównie w miejscu zamieszkania.
Po dwudziestu już latach, odkąd tworzone są w naszym kraju fundamenty
społeczeństwa obywatelskiego, odkąd Państwo przestało być dysponentem i dostarczycielem
większości dóbr i wartości zbiorowego życia, członkowie społeczności lokalnych nie mogą
pozostać jedynie w roli beneficjentów określonych świadczeń. Od wrażliwości na problemy
społeczne oraz woli i wiedzy jak je rozwiązywać, od sposobów współpracy na szczeblu
lokalnym, zasad samoorganizacji i zakresu współdziałania zależy dzisiaj bardzo wiele z tego,
co nazywamy jakością życia. A już z pewnością zależy rozwój małych ojczyzn, bowiem
widoczna staję się i jest coraz bardziej oczywista konstatacja, że źródeł rozwoju należy
szukać coraz pilniej wewnątrz mikrosystemu lokalnego – tak najkrócej można
scharakteryzować przesłanie badań, których rezultaty prezentuje niniejszy raport.
Lokalność – bez względu na to jak ją rozumiemy i jakie konkretne treści jej
przypisujemy – wymaga nie tylko refleksji nad poszczególnymi zastosowaniami tego pojęcia,
ale także refleksji nad jego najważniejszymi odniesieniami do takich kategorii jak: tradycje,
kultura
współczesna,
system
polityczny,
transformacja
systemowa,
społeczeństwo
obywatelskie, demokracja, jakość życia, zrównoważony rozwój itp. Tego typu odwołania –
wymienione powyżej bez aspiracji wyczerpania ich – nabierają szczególnej wagi, gdy
analizuje się podstawowe zasady i kierunki przekształceń układów społecznych, w
okolicznościach
drastycznych
zmian
indywidualnych
sposobów
życia,
porządków
ustrojowych, ponadnarodowych systemów politycznych i globalizacji każdej niemal
dziedziny życia zbiorowego.
Środowisko, którym społeczność dysponuje, nabiera dla użytkowników cech swoistej
wartości – jest dobrem składającym się na wielowymiarową kategorię jakości życia i to
dobrem decydującym w dużej mierze o zakwalifikowaniu owej kategorii do wysokiej lub
niskiej jakości. Przy czym trzeba zauważyć, że dążenie do wysokiej jakości życia nie może
odbywać się w sposób wąski i korzystny tylko z punktu widzenia obecnych pokoleń.
Przeciwnie – poprawa jakości życia musi brać pod uwagę wielowymiarowość jego
komponentów i rozwój równomierny z myślą o obecnych i przyszłych pokoleniach.
3
2. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W WYMIARZE GLOBALNYM I LOKALNYM
Pojęcie „zrównoważony rozwój” – (Sustainable Development) – zostało po raz
pierwszy użyte w trakcie Konferencji w Sztokholmie w 1972 roku, jednak nie pojawiła się
wraz z tym faktem jasno określona definicja interesującego nas tu pojęcia 1. Deklaracja
Sztokholmska akcentowała już elementy jakościowe dotyczące otoczenia i warunków życia
człowieka oraz – co warto podkreślić – wskazywała na dwa rodzaje kapitału: ludzki i
przyrodniczy, jako zasadnicze składniki warunkujące właściwy, zgodny z potrzebami
człowieka rozwój. Zdefiniowanie zrównoważonego rozwoju nastąpiło dopiero w raporcie pt:
„Nasza wspólna przyszłość” z 1987 roku, opracowanym przez Światową Komisję Środowiska
i Rozwoju, Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zrównoważony rozwój został wówczas
określony jako proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego
pokolenia, w sposób umożliwiający realizację tych samych dążeń także następnym
pokoleniom.
Wyodrębniono wówczas przy tym – ze względu na wielość zjawisk składających się
na to zagadnienie – trzy główne obszary, na których należy skoncentrować się przy
planowaniu skutecznej strategii osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Są to mianowicie:
1. ochrona środowiska i racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi, poprzez
między innymi ograniczanie zanieczyszczenia środowiska, ochronę zagrożonych
wyginięciem gatunków zwierząt i roślin, promocję odnawialnych źródeł energii,
2. wzrost gospodarczy i sprawiedliwy podział korzyści z niego wynikających,
poprzez między innymi ułatwianie dostępu do rynków dla państw rozwijających
się, finansowanie rozwoju, zmianę nieracjonalnych wzorców konsumpcji i
produkcji,
3. rozwój społeczny, poprzez między innymi walkę z ubóstwem, dostęp do edukacji,
ochrony zdrowia i łagodzenie lub eliminację problemów społecznych itp.
W/w obszary, które w najwyższym stopniu decydują o powodzeniu i jakości życia
społeczeństw, to zarazem zalecenia i postulaty opisujące konieczne i możliwe działania
wszystkich skupisk ludzkich. Postulaty te znalazły odzwierciedlenie w pracach ONZ, m. in.
podczas tzw. wielkich konferencji i w dokumentach przez te konferencje przyjętych. Wśród
nich wymienić należy:
1
Piontek B, Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
2002, s. 13.
4
1.
„Szczyt Ziemi” – Konferencja ONZ w sprawie środowiska i rozwoju w Rio de
Janeiro (1992 r.). W wyniku Konferencji powołano do życia komisję
funkcjonalną Rady Gospodarczej i Społecznej (ECOSOC) ds. zrównoważonego
rozwoju. Komisja (Commission on Sustainable Development) zbiera się na
corocznych sesjach poświęconych przeglądowi implementacji postanowień
dotyczących
zrównoważonego
rozwoju.
W
postanowieniach
światowej
konferencji w Rio de Janeiro uznano za trwały i zrównoważony taki rozwój
społeczny i gospodarczy, który zapewnia zaspokojenie potrzeb współczesnych
społeczeństw, bez naruszania możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych
pokoleń2.
2.
Światowy szczyt w sprawie rozwoju społecznego w Kopenhadze (1995 r.). Było
to jedno z najliczniej reprezentowanych przez głowy państw zgromadzeń
globalnych, które przyjęło deklarację, zalecającą by popierać taką polityczną,
gospodarczą etyczną i duchową koncepcję rozwoju społecznego, która oparta
jest na poszanowaniu praw i godności człowieka, równości, szacunku dla
innych, pokoju, demokracji, wzajemnej odpowiedzialności i współpracy, a także
na pełnym poszanowaniu różnych wartości etycznych i religijnych oraz
kulturowych korzeni społeczeństwa. Jednocześnie przyznano pierwszeństwo
działaniom na rzecz popierania postępu społecznego, sprawiedliwości i poprawy
warunków życia ludzi, prowadzonym na szczeblu krajowym, regionalnym i
międzynarodowym, w których wszyscy w pełni mogą uczestniczyć3.
3.
Światowy szczyt zrównoważonego rozwoju w Johanesburgu (2002 r.).
Najważniejszym rezultatem szczytu było opracowanie dwóch dokumentów:
Deklaracji Politycznej (Political Declaration) oraz Planu Działania (Plan of
Implementation). Pierwszy jest dokumentem potwierdzającym zobowiązania
państw wobec wprowadzania zasad zrównoważonego rozwoju, zgodnie z
„Agendą 21” i niwelowania różnic między państwami w dziedzinie poziomu
rozwoju
gospodarczego.
Podkreślono
rolę
demokracji,
rządów
prawa,
respektowania praw i wolności obywatelskich oraz pokoju i bezpieczeństwa w
osiąganiu tego celu. Zwracano też uwagę na kwestię zwiększenia pomocy
finansowej, eliminacji zadłużenia oraz zmiany systemu handlu światowego. We
2
Keating M, Szczyt ziemi :globalny program działań : napisana potocznym językiem wersja dokumentu agenda
21 Warszawa : GEA, 1994.
3
Daklaracja i Program Działań Światowego Szczytu na rzecz Rozwoju w Kopenhadze, Warszawa: Instytut
Pracy i Spraw Socjalnych 1997, s. 21.
5
drugim dokumencie zawarte są odniesienia do Milenijnych Celów Rozwoju
ONZ, w tym zobowiązanie do zmniejszenia ubóstwa na świecie do 2015 r. o
połowę. Znajduje się w nim także podkreślenie zasady wspólnej, ale
zróżnicowanej odpowiedzialności, postulowanej przez państwa rozwijające się.
Stwierdza ona, że choć odpowiedzialność za degradację środowiska ponoszą
wszystkie państwa, to jednak państwa rozwinięte, wytwarzające najwięcej
zanieczyszczeń, powinny ponosić koszty ochrony środowiska w sposób
proporcjonalny do wyrządzanych szkód. Jednocześnie, zgodnie z propozycjami
krajów rozwiniętych, uwzględniono stosowanie zasad dobrego rządzenia (good
governance) jako podstawy zrównoważonego rozwoju4.
4.
Międzynarodową konferencję w sprawie finansowania rozwoju w Monterrey
(2002 r.). W czasie Konferencji przyjęto szereg decyzji mających na celu
niesienie pomocy krajom ubogim. 22 marca podpisano Porozumienie z
Monterrey nawołujące do podjęcia wyzwań związanych z finansowaniem
rozwoju gospodarczego i osiągnięciem zrównoważonego rozwoju społecznego,
które w konsekwencji prowadzą do ograniczenia skali ubóstwa. Porozumienie
wskazuje działania mające wesprzeć rozwój handlu, wzywa przywódców państw
do implementacji zobowiązań z Doha (Katar) dotyczących udzielania pomocy
najsłabiej rozwiniętym krajom w międzynarodowym handlu. Dokument wzywa
kraje rozwinięte do zniesienia barier handlowych utrudniających eksport z
krajów najsłabiej rozwiniętych. Zaleca zwiększanie pomocy jak i redukcję
zadłużenia tych krajów.
5.
Kwestia zrównoważonego rozwoju zajęła wcześniej także istotne miejsce w
Milenijnych celach rozwoju, przyjętych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych w 2000r. Przywódcy 189 państw podczas szczytu ONZ przyjęli
Deklarację Milenijną, zawierającą osiem Milenijnych Celów Rozwoju
(Millenium Developement Goals – MDG), które stanowią zobowiązanie
społeczności międzynarodowej do redukcji ubóstwa i głodu, zapewnienia
równego statusu kobiet i mężczyzn, poprawy stanu zdrowia, poprawy stanu
edukacji, walki z AIDS, ochrony środowiska naturalnego, a także zbudowania
4
Krzysztofowicz M, Światowy Szczyt ONZ w sprawie Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu, Warszawa:
Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych 2002, s. 616 – 617.
6
globalnego partnerstwa między narodami na rzecz rozwoju. Cele te mają zostać
osiągnięte do 2015 roku5.
6.
Szczyt klimatyczny w Poznaniu (2008 r.). Delegaci z prawie 200 krajów świata
uzgodnili w stolicy Wielkopolski m.in. uruchomienie światowego funduszu
adaptacyjnego, którego przyjęcie – po długotrwałych i żmudnych obradach – to
także najbardziej konkretne ustalenie konferencji klimatycznej w Poznaniu.
Dzięki funduszowi kraje bogatsze będą składać się na rozwój ekologicznych
inwestycji w krajach rozwijających się, co sprawi, że te biedniejsze kraje będą
ograniczać emisję dwutlenku węgla do atmosfery.
Wracając do zagadnień związanych z pojęciem zrównoważonego rozwoju, do
głównych celów zalicza się działania w zakresie: ochrony środowiska, sprawiedliwości i
spójności społecznej, dobrobytu gospodarczego oraz realizacji zobowiązań w skali
międzynarodowej. W nowej „Strategii zrównoważonego rozwoju” wyodrębniono siedem
kluczowych wyzwań dla państw Unii Europejskiej, w obszarze polityki gospodarczej,
ekologicznej i społecznej:
1. zahamowanie zmian klimatycznych i promowanie czystej energii;
2. zapewnienie, by systemy transportowe odpowiadały wymogom ochrony
środowiska oraz spełniały gospodarcze i społeczne potrzeby społeczeństwa;
3. promowanie zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji;
4. lepsze zarządzanie i unikanie nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych;
5. promowanie wysokiej jakości zdrowia publicznego oraz lepszą ochronę przed
zagrożeniami dla zdrowia;
6. stworzenie społeczeństwa opartego na integracji społecznej, uwzględniającego
solidarność
między
zagwarantowanie
pokoleniami
jakości
życia
oraz
w
ramach
obywateli;
pokoleń,
aktywne
a
także
promowanie
zrównoważonego rozwoju na forum międzynarodowym;
7. zapewnienie zgodności wewnętrznych i zewnętrznych polityk UE z zasadami
zrównoważonego
rozwoju,
jak
również
z
podjętymi
przez
UE
międzynarodowymi zobowiązaniami.
Wdrażanie w/w postulatów dotyczy i jest w centrum uwagi Unii Europejskiej, zakłada
się przy tym, że powinno mieć charakter horyzontalny (tzn. równoprawny) w stosunku do
realizacji wszystkich polityk i strategii na poziomie UE i krajów członkowskich. Jednocześnie
5
Ośrodek Informacji ONZ, Warszawa, www.unic.un.org.pl
7
sukces nowej strategii zależeć będzie w dużej mierze od jej starannego i przemyślanego
włączenia do krajowych i przede wszystkim lokalnych strategii rozwoju oraz narzędzi
realizacji polityki gospodarczej i społecznej.
Wskaźniki Zrównoważonego Rozwoju, czyli:
Zadowolenie obywateli ze wspólnoty lokalnej;
Lokalny wkład do globalnych zmian klimatycznych;
Lokalne możliwości przemieszczania się i transport pasażerski;
Dostępność lokalnych publicznych terenów zielonych i usług lokalnych;
Jakość lokalnego powietrza na zewnątrz;
Zagrożenie hałasem;
Produkty promujące trwały rozwój.
Przykładem i ważnym krokiem zarazem na poziomie lokalnym jest troska i działania
miasta Kielce w w/w zakresie. W 2006 roku Kielce znalazły się w zaszczytnym gronie
„Złotych miast” – nagrodzonych za wyjątkowo ciekawą i dobrze przyjętą przez mieszkańców
kampanię Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu. W ubiegłym roku
Prezydent Miasta – Wojciech Lubawski – dla podkreślenia wagi tej problematyki podpisał
Kartę Europejską i tym samym miasto znów przystąpiło do Kampanii Europejskiego
Tygodnia Zrównoważonego Transportu.
Codzienna ruchliwość przestrzenna mieszkańców w miastach ważna jest zarówno z
punktu widzenia jakości życia osób bezpośrednio zainteresowanych (czas poświęcony na
podróże, częstotliwość występowania korków, koszty, itd.), jak i skali ingerencji w
środowisko naturalne. Indywidualne odczucia potwierdzają się w badaniach – pokonujemy
codziennie coraz większe odległości, używamy do tego coraz częściej samochodów
osobowych, płynność przemieszczania się jednak (w tym szybkość ruchu w miastach) maleje.
Istnieje ścisła współzależność pomiędzy ruchliwością a innymi odniesieniami, ważnymi w
kontekście miejskim, do których należą m. in. jakość powietrza i emisja dwutlenku węgla,
hałas, bezpieczeństwo na drogach, wykorzystanie terenów i krajobraz miejski. Pożądane jest
stopniowe ograniczanie komunikacji opartej na indywidualnym transporcie samochodowym a
jednoczesne zwiększenie wykorzystania alternatywnych sposobów transportu.
Społeczeństwo, realizujące koncepcję zrównoważonego rozwoju to takie, które jest
wystarczająco bezpieczne, zarówno pod względem bezpieczeństwa ruchu, jak i poziomu
przestępczości, by rodzice mieli poczucie, że ich dzieci mogą chodzić po ulicach lub
8
korzystać z usług transportu zbiorowego (w towarzystwie osób dorosłych lub samodzielnie, w
zależności od wieku). Jest to także społeczeństwo, w którym usługi publiczne – czy to
transport zbiorowy, czy też szkoły podstawowe i średnie – znajdują się na tyle blisko, że z
łatwością można do nich dojść lub dojechać na rowerze. Społeczeństwo, realizujące
koncepcję zrównoważonego rozwoju to także takie, w którym rodzice biorą na siebie
odpowiedzialność za wpajanie swym dzieciom stylu życia przyjaznego dla środowiska, jak
również za uczenie ich korzystania z transportu zbiorowego lub właściwego zachowania
podczas jazdy na rowerze. Takie działania, jak wożenie dzieci do szkoły samochodem nie
tylko przyczyniają się do powstawania korków w godzinach największego natężenia ruchu i
związanych z nimi problemów ekologicznych, społecznych (włącznie ze złym stanem
zdrowia i słabą sprawnością fizyczną) oraz ekonomicznych, ale także wysyłają dzieciom
niewłaściwe sygnały dotyczące świadomości ekologicznej i zachowań korzystnych z punktu
widzenia właśnie koncepcji zrównoważonego rozwoju.
3. CELE I PROBLEMY BADAWCZE
Celem badań ujmując go najogólniej, było zdiagnozowanie opinii i podstaw
mieszkańców Kielc, w odniesieniu do środowiskowych komponentów jakości życia. Wśród
elementów składających się na owe środowiskowe komponenty jakości życia w mieście –
jako cele cząstkowe – badaniu podlegały oceny swojej miejscowości jako bezpiecznego
miejsca, zaufanie do wybranych instytucji lokalnych, obawy i lęki w bezpośrednim otoczeniu
miejsca zamieszkania, przywiązanie do miejsca zamieszkania. Bardzo istotnym celem
poznawczym, poddanym empirycznym poszukiwaniom, było określenie najwłaściwszych i
najskuteczniejszych sposobów działania władz samorządowych, instytucji komunalnych,
organizacji pozarządowych (społecznych) oraz innych możliwych podmiotów życia
lokalnego i samych mieszkańców, na rzecz poprawy standardów życia wspólnotowego i
indywidualnego w odniesieniu do środowiska.
Formułując problematykę niniejszych badań w najbardziej lapidarnej formie można ja
przedstawić w postaci pytania:
„Jak w świadomości mieszkańców Kielc przedstawia się sytuacja w różnych
komponentach środowiska naturalnego w mieście”.
Rozważając ten problem głębiej można dojść do sformułowania kilku problemów
(pytań) szczegółowych:
1. Jaki jest stopień zadowolenia z zamieszkiwania w swojej miejscowości?
9
2. Co jest podstawą pozytywnie waloryzowanego przywiązania do swojej miejscowości?
3. Jakie problemy (wartości, sprawy) są przez mieszkańców najmocniej eksponowane?
4. Jaki jest społeczny odbiór działań instytucji samorządowych w sferze poszczególnych
składników środowiska (przestrzeni fizycznej, przestrzeni akustycznej, wody,
powietrza, gleby i odpadów miejskich?
5. Jakie są możliwe formy indywidualnej lub zbiorowej aktywności członków
społeczności lokalnych w sferze poszczególnych składników środowiska?
Sformułowane problemy badawcze wypływały wprost z celów, które stały u podstaw
motywów podjęcia niniejszych badań.
4. METODY I NARZĘDZIA BADAWCZE
W badaniach przyjęto założenie metodologiczne, iż podjęte cele i problematykę
empiryczną zrealizować będzie można metodami: wywiadu kwestionariuszowego i
zogniskowanego wywiadu grupowego. Na podstawie wcześniejszej operacjonalizacji
problematyki badawczej skonstruowany został kwestionariusz wywiadu i po kilkudziesięciu
testach przyjęto ostateczny kształt narzędzia używanego w niniejszych badaniach.
Kwestionariusz zawiera 38 pytań - w tym 5 są to dane identyfikacyjne kategorii
respondenta i tzw. dane metryczkowe. Większość pytań (często znacznie rozbudowanych)
miała charakter wyskalowany – ze skalą pięciostopniową – i skonstruowana była jako pytania
zamknięte.
Kwestionariusz wywiadu odnosił się głównie do zagadnień jakości życia w Kielcach,
identyfikacji respondentów ze swoją społecznością lokalną oraz dotyczył celów i
problematyki badawczej zaprezentowanych powyżej. Jest to zasadniczy zestaw pytań, w
których zawarte są kwestie poddane analizie w opracowaniu oddanym zainteresowanym
czytelnikom. Pytania były stawiane tak, aby uzyskane odpowiedzi były jak najbardziej
jednoznaczne oraz aby, w pierwszej kolejności, były zrozumiałe dla respondentów. Ci ostatni
zresztą nie mieli zastrzeżeń do poruszanych zagadnień, a nawet podkreślali znaczenie podjętej
problematyki we współczesnym życiu miejskim. Jak zostało zaznaczone wcześniej, właściwe
badania poprzedzone zostały badaniami pilotażowymi i testami narzędzia badawczego.
Materiał badań zebrany na potrzeby niniejszego raportu został opracowany
statystycznie głównie pod kątem porównania wyników w pięciu okręgach (wyborczych)
Kielc. Zebrane dane były dwojakiego rodzaju:
10
jakościowe – gdzie wybierano jedną z zaproponowanych w kwestionariuszu
opcji – płeć (kobieta, mężczyzna), wykształcenie (podstawowe, zasadnicze
zawodowe, średnie, policealne i niepełne wyższe, wyższe) itp.,
ilościowe – gdzie wartościowano podane odpowiedzi w skali od 5 do 0 (np.:
najbardziej, bardzo, przeciętnie, mało, najmniej, nie wiem).
W przypadku danych jakościowych zróżnicowanie rozkładów pomiędzy okręgami
badano za pomocą statystyki testowej
zerowa H0 testu
2
2
. Zgodnie z przyjętą w statystyce zasadą, hipoteza
zakładała brak zróżnicowania rozkładów okręgów. Hipotezę zerową
odrzucano, gdy jej prawdopodobieństwo p wyznaczone na podstawie obliczonej wartości
statystyki
2
ufności
= 0,05. W przypadku odrzucenia hipotezy zerowej przyjmowano hipotezę
i odpowiedniej liczby stopni swobody df było mniejsze od przyjętego poziomu
alternatywną o istotnym statystycznie zróżnicowaniu odpowiedzi na pytania ankiety w
okręgach z prawdopodobieństwem q = p – 1. Pozwalało to przyjąć wniosek o istotności
statystycznej różnic między okręgami z prawdopodobieństwem wyższym niż 95%.
Dla danych ilościowych obliczono średnie wartości odpowiedzi w poszczególnych
okręgach, a następnie porównywano średnie za jednowymiarowej (jednoczynnikowej) analizy
wariancji (ANOVA). Odpowiednie obliczenia wykonano w programie Statistica. Analiza ta
pozwoliła zweryfikować hipotezę zerową o braku różnic średnich w okręgach (w tabelach
przedstawiono poziom prawdopodobieństwa p hipotezy zerowej o braku różnic pomiędzy
okręgami).
Druga metoda użyta w badaniach – zogniskowany wywiad grupowy (FGI – Focus
Group Interwiew), zwana potocznie fokusem – wymagała jako narzędzia badawczego nie
powtarzalnego kwestionariusza, ale scenariusza wywiadu.
Ta budząca coraz większe zainteresowanie metoda badań społecznych należy do
grupy badań jakościowych. W Polsce głównie kojarzona z badaniami marketingowymi,
obecnie coraz częściej towarzyszy (za przykładem światowych firm badawczych) wielu
projektom (finansowanym
z różnych funduszy), mającym na
celu usprawnienie
funkcjonowania życia publicznego (w różnych dziedzinach), aktywizację środowisk
lokalnych, oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym.
Decyzja o wyborze tej właśnie metody była warunkowana względami
pragmatycznymi – możliwością uzyskania jak najszerszej, jakościowej wiedzy na temat
postawionego problemu badawczego, w oparciu o doświadczenia, stanowiska, opinie,
11
poglądy lokalnych ekspertów, zaprezentowane w trakcie pogłębionego, moderowanego
wywiadu. Wiedza uzyskana tą drogą była niezbędna do sformułowania pomysłów, wskazania
metod i instrumentów pobudzających potrzebę wspólnego działania wśród mieszkańców
Kielc w analizowanej sferze lokalnego życia..
Sens
zastosowania
metody
zogniskowanych
wywiadów
grupowych
w
przeprowadzonych badaniach sprowadzał się do kilku jej zasadniczych walorów:
1. – koncentracja na jakościowym opisie rzeczywistości umożliwiała zdobycie wiedzy
bardziej cennej z punktu widzenia prowadzonego badania, polegającej na
wyodrębnieniu różnorodnych zjawisk społecznych, a nie tylko na prostym zestawieniu
ich częstości występowania;
2. – brak wymogu dużej próby badawczej (co określa badania ilościowe), stał się
sprzyjającym dla przeprowadzenia badania (wywiadu) wśród liderów, nie tak w końcu
licznych w środowiskach lokalnych;
3. – dobór próby miał tutaj charakter celowy i podporządkowany został całkowicie
problemowi badawczemu; w tym wypadku próbę stanowili lokalni eksperci i
społecznicy, zajmujący się różnymi wymiarami środowiska w mieście;
4. – sprzyjający pogłębieniu badanego problemu okazał się również sposób prowadzenia
wywiadu przez moderatora – według wcześniej przygotowanego scenariusza, ale z
możliwością elastycznego jego doskonalenia, modyfikowania w trakcie rozwoju
dyskusji przez dostosowanie formy i kolejności zadawania pytań do celów badania, co
z kolei zaowocowało większą swobodą i szczerością wypowiedzi;
5. – ponadto sama forma pytań, najczęściej zaczynających się od słów: „co?”, „jak?” i
„dlaczego?” nie miała charakteru rozstrzygającego lecz eksploracyjny, z możliwością
dopytywania, wyjaśniania i uszczegóławiania.
Należy również wspomnieć o pewnych ograniczeniach prowadzenia badań metodą
jakościową – FGI, wynikających z braku możliwości przełożenia wniosków osób biorących
udział w badaniu, na wnioski o większym stopniu ogólności (tzn. brak ilościowej
generalizacji), czy też wynikających z zawsze obecnego niebezpieczeństwa zbyt subiektywnej
analizy i zbyt swobodnej interpretacji, a nawet nadinterpretacji wyników. Jednakże w
przypadku realizowanego celu badania – gdzie chodziło głównie o zrozumienie
rzeczywistości (a nie pomiar zjawisk), przy spełnieniu wszystkich wymaganych warunków
niezbędnych do jego przeprowadzenia w sposób profesjonalny i rzetelny, nie miały one
większego znaczenia i nie osłabiły jakości uzyskanych wyników.
12
5. DOBÓR PRÓB I ZESPÓŁ ANKIETERÓW
Założeniem wstępnym, przyjętym w fazie projektowania badań, było przeprowadzenie
wywiadów z dwoma odmiennymi – do pewnego stopnia – grupami respondentów.
Oczywistym musi się wydawać fakt, że w każdej społeczności lokalnej istnieją grupy
przeciętne poinformowane o tym, co dzieje się na ich bezpośrednio doświadczanym terenie i
takie, których wiedza jest imponująca. Przyjęliśmy zatem, że o interesujące nas informacje
zwrócimy się do losowo wybranych mieszkańców Kielc – aby uzyskać dominujący,
przeciętny stan świadomości i opinii na interesujący nas temat. Zapytamy też o te same
kwestie (choć w nieco inny sposób) tzw. ekspertów, gdyż od nich spodziewamy się uzyskać
bardziej przemyślane i głębiej doświadczane informacje i stany świadomości. Po prostu
zakładaliśmy, że tacy reprezentanci instytucji i środowisk zainteresowanych podjętą w
badaniach problematyką będą lepiej poinformowani i co więcej – ich wiedza i poglądy mogą,
siłą swego oddziaływania, stać się w przyszłości tymi dominującymi (może nawet
uśrednionymi) przejawami lokalnej świadomości społecznej. Tak więc w badaniach
zwróciliśmy się do dwóch prób respondentów, wyłonionych wśród mieszkańców Kielc:
I Próba – losowo dobrani mieszkańcy miasta z podziałem na pięć istniejących okręgów
wyborczych – po 80 respondentów na każdy okręg, co daje ogółem 400 wywiadów..
II Próba – celowo dobrani respondenci (eksperci): 10 – 12 osób na każdy z dwóch fokusów.
Urząd miasta otrzymał szczegółową instrukcję, pokazującą procedurę losowania I
Próby i wykonał tę czynność we własnym zakresie. O wiele mniejsze problemy nastręczało
sporządzenie prób celowych. Byli to przede wszystkim działacze organizacji pozarządowych,
przedstawiciele instytucji takich jak: Urząd Miasta Kielce, Wodociągi Kieleckie S.A.,
Politechnika Świętokrzyska, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut
Geologiczny w Kielcach, Rejonowe Przedsiębiorstwo Zieleni w Kielcach, itp.
Badania terenowe realizowali doświadczeni ankieterzy, którzy mają na koncie
kilkukrotne uczestnictwo w badaniach a mimo to odbyły się dwukrotne szkolenia dla
ankieterów, którzy otrzymywali także po dwa egzemplarze narzędzia, w celu zrealizowania
próbnych wywiadów na swoim terenie. Z wielu relacji wynika, że w trakcie badań wśród
kielczan, w większości przypadków byli chętnie zapraszani i właściwie traktowani przez
respondentów. Nie dotarły żadne informacje o przykrych incydentach, czy jakimkolwiek
złym traktowaniu ankieterów.
13
Tak ogromny i ciekawy materiał będzie jeszcze zapewne wielokrotnie przedmiotem
analiz pod różnym kątem. Niniejszy raport można uznać za najbardziej ogólne spojrzenie na
uzyskane wyniki oraz przedmiot dalszych rozważań i dyskusji.
14
WYWIADY KWESTIONARIUSZOWE
15
6. CHARAKTRYSTYKA BADANEJ GRUPY
Jak wcześniej zostało napisane, w badaniach, na podstawie których powstał niniejszy
raport, przeprowadzono w sumie na terenie Kielc 400 wywiadów kwestionariuszowych.
Wyniki zaprezentowane poniżej zostaną przedstawione z uwzględnieniem głównie dwóch
zasad:
1. będą dotyczyć całości materiału empirycznego, czyli zbiorczo wszystkich zebranych
400 wywiadów;
2. będą dotyczyć wyszczególnienia i przedstawienia wyników z podziałem na 5 okręgów
wyborczych, które mogą stanowić namiastkę różnorodności opinii na terenie miasta.
Tabela 1. Kobiety i mężczyźni wśród respondentów w poszczególnych okręgach (w%)
Okręg
Płeć badanych
Kobieta
Mężczyzna
Okr.1
46,8
53,2
Okr.2
62,0
38,0
Ogółem
Okr.3
51,9
48,1
2
5,274
df
4
p
0,2603
Okr.4
56,4
43,6
Okr.5
61,3
38,8
55,7
44,3
70
60
50
40
30
20
10
0
Okr.1
Okr.2
Okr.3
Kobieta
Okr.4
Okr.5
Mężczyzna
Wykres 1. Kobiety i mężczyźni wśród respondentów w poszczególnych okręgach (w%)
Jak wynika z przedstawionej tabeli i wykresu wśród badanych było 55,7% kobiet i
44,3% mężczyzn. Nie ma zróżnicowania pomiędzy okręgami (prawdopodobieństwo hipotezy
16
zerowej o braku zróżnicowania p=0,2603 jest wyższe od poziomu istotności statystycznej
=0,05).
Tabela 2. Rozkład procentowy wykształcenia badanych z poszczególnych okręgów
Okręg
Wykształcenie badanych
1. Podstawowe
2. Zasadnicze zawodowe
Ogółem
Okr.1
5,2
11,7
Okr.2
7,8
5,2
Okr.3
1,3
13,0
Okr.4
3,9
15,6
Okr.5
3,8
13,9
4,4
11,9
35,1
27,3
27,3
44,2
27,8
32,3
15,6
15,6
16,9
11,7
24,1
16,8
32,5
44,2
41,6
24,7
30,4
34,6
3. Średnie
4. Policealne i niepełne
wyższe
5. Wyższe
2
22,902
df
16
p
0,1164
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Okr.1
Okr.2
1
Okr.3
2
3
Okr.4
4
Okr.5
5
Wykres 2. Ilustracja graficzna procentowego wykształcenia badanych
Jak widać najwięcej ogółu badanych miało wykształcenie wyższe – 34,6%,
zdecydowanie najmniej podstawowe – 4,4%. Zróżnicowanie pomiędzy okręgami nie jest
istotne statystycznie – jednak prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania
p=0,1164 nie jest wyraźnie wyższe od poziomu istotności statystycznej
=0,05. Można
zatem mówić o pewnych tendencjach, uwidocznionych na wykresie, do przewagi osób z
wykształceniem wyższym w okręgach 2. i 3. oraz z wykształceniem średnim w okręgu 4.
17
Tabela 3. Rozkład procentowy wieku badanych z poszczególnych okręgów
Okręg
Wiek badanych
Ogółem
1. 18 – 30 lat
Okr.1
18,9
Okr.2
42,3
Okr.3
34,6
Okr.4
24,4
Okr.5
24,4
29,0
2. 31 – 40 lat
33,8
19,2
16,7
21,8
32,1
24,6
3. 41 – 50 lat
18,9
19,2
15,4
19,2
24,4
19,4
4. 51 – 60 lat
16,2
14,1
21,8
26,9
15,4
18,9
5. 61 lat i więcej
12,2
5,1
11,5
7,7
3,8
8,0
2
28,496
df
16
p
0,0276
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Okr.1
Okr.2
1
Okr.3
2
3
Okr.4
4
Okr.5
5
Wykres 3. Ilustracja graficzna procentowego wieku badanych
Najwięcej ogółu badanych było w wieku 18-30 lat – 29,0%, zdecydowanie najmniej w
wieku 61 lat i więcej – 8%. Zróżnicowanie w pomiędzy okręgami jest istotne statystycznie –
prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania p=0,0276 i jest niższe od
poziomu istotności statystycznej =0,05. Jak widać na wykresie, najwięcej ludzi młodych jest
w okręgach 2. i 3.
18
Tabela 4. Sektor zatrudnienia badanych w poszczególnych okręgach (w%)
Okręg
Sektor zatrudnienia
Ogółem
Okr.1
16,7
Okr.2
18,0
Okr.3
18,7
Okr.4
17,0
Okr.5
18,8
17,8
2. Firma prywatna
3. Własna działalność
gospodarcza
4. Uczeń/student
21,6
19,0
17,8
23,2
19,8
20,3
5,9
4,0
2,8
5,4
10,4
5,6
6,9
22,0
10,3
8,0
8,3
11,0
5. Emeryt/rencista
14,7
7,0
15,0
8,9
7,3
10,6
6. Bezrobotny(a)
13,7
15,0
11,2
13,4
19,8
14,5
7. Pracujący/a w domu
8. Korzystający(a) z
zasiłków
11,8
11,0
15,9
18,8
12,5
14,1
8,8
4,0
8,4
5,4
3,1
6,0
1. Instytucja publiczna
2
37,759
df
28
p
0,1031
1
2
3
Okr.5
4
Okr.4
Okr.3
5
Okr.2
Okr.1
6
7
8
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
Wykres 4. Ilustracja graficzna procentowego rozkładu sektora zatrudnienia badanych
19
Najwięcej ogółu badanych było zatrudnionych w firmach prywatnych – 20,3% oraz w
instytucjach publicznych. Wyraźnie najmniej prowadzi własną działalność gospodarczą –
5,6% lub korzysta z zasiłków – 6%. Zróżnicowanie w tym względzie pomiędzy okręgami nie
jest istotne statystycznie (prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania
p=0,1031 i jest wyższe od poziomu istotności statystycznej
=0,05), jest jednak na tyle
bliskie poziomu istotności, że można mówić o pewnych tendencjach zilustrowanych na
wykresie powyżej. Jak widać, w okręgu 2. przeważają zdecydowanie uczniowie i studenci,
zaś w okręgu 5. jest wyraźnie najwięcej bezrobotnych – z drugiej strony w okręgu 1 i 3 jest
najwięcej osób deklarujących korzystanie z zasiłków. Warto także zauważyć, że w okręgu 5.
jest wyraźnie najwięcej osób prowadzących własną działalność gospodarczą.
Tabela 5. Rozkład procentowy przynależności respondentów do formalnych i
nieformalnych organizacji działających na rzecz społeczności miasta.
Okręg
Przynależność do organizacji
Ogółem
Tak
Okr.1
12,7
Okr.2
19,0
Okr.3
2,5
Okr.4
10,1
Okr.5
17,7
12,4
Nie
87,3
81,0
97,5
89,9
82,3
87,6
2
12,674
df
4
p
0,0130
W tym pytaniu chodziło o informację, na ile mieszkańcy miasta potrafią angażować
się w działalność społeczną, ochotniczą? Jest to warunkiem zaistnienia i ugruntowania się
postaw obywatelskich i wreszcie społeczeństwa obywatelskiego w ogóle. Są to co prawda
tylko deklaracje, gdyż w wywiadzie nie mamy możliwości weryfikowania odpowiedzi
respondentów, ale i tak wyniki nie są optymistyczne. 12,4 % osób działających na rzecz
miasta i jego społeczności to ciągle bardzo mało – choćby w stosunku do wymagań i
oczekiwań mieszkańców formułowanych pod adresem administracji i władz miasta
20
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Okr.1
Okr.2
Okr.3
Tak
Okr.4
Okr.5
Nie
Wykres 5. Ilustracja graficzna procentowego rozkładu przynależności do organizacji
działających na rzecz społeczności miasta
Jak wynika z przedstawionej tabeli i wykresu tylko 12,4% badanych kielczan należy
do formalnych lub nieformalnych organizacji działających na rzecz społeczności miasta.
Istnieje wyraźne zróżnicowanie pomiędzy okręgami (prawdopodobieństwo hipotezy zerowej
o braku zróżnicowania p=0,0130 jest niższe od poziomu istotności statystycznej
=0,05).
Widocznie najwięcej jest kielczan z okręgów 2. i 5., działających w takich organizacjach;
zdecydowanie najmniej z okręgu 3.
21
7. OPINIE MIESZKAŃCÓW KIELC NA TEMAT POSZCZEGÓLNYCH SKŁADNIKÓW
ŚRODOWISKA W MIEŚCIE
Tabela 6. Ważność spraw odnoszących się do funkcjonowania miasta (w %)
Ocena
Ważność spraw
bardzo ważne
5
ważne
1. Sprawy ekonomiczne
2. Sprawy polityczne
3. Ochrona środowiska
43,5
12,8
48,4
4
38,3
27,4
37,3
4. Ochrona zdrowia
mieszkańców
66,0
27,5
5. Oświata i szkolnictwo
wyższe
49,5
6. Kultura i sztuka
średnio
ważne
3
14,3
28,9
11,1
mało
ważne
nieważne
nie mam
zdania
2
1
0
2,5
19,3
2,0
1,0
8,5
0,8
0,5
3,0
0,5
5,3
1,0
0,3
0,0
35,3
11,8
1,0
1,8
0,8
29,6
45,9
19,5
4,3
0,8
0,0
7. Rozwój budownictwa
mieszkaniowego
37,4
40,2
15,6
4,5
1,8
0,5
8 Bezpieczeństwo
mieszkańców
76,0
20,5
3,0
0,3
0,3
0,0
9. Estetyka i wygląd miasta
48,4
40,9
8,3
1,8
0,8
0,0
2
df
898
40
p
<0,0000
Najważniejsze dla mieszkańców Kielc są: bezpieczeństwo i ochrona zdrowia, najmniej
ważne sprawy polityczne oraz, niestety, kultura i sztuka. Zasadnicze pytanie zilustrowane
powyższymi danymi, to kwestia: gdzie wśród ważnych spraw dla mieszkańców Kielc plasują
się zagadnienia dotyczące ochrony środowiska? Wynik nie jest zaskakujący, gdyż te kwestie
są postrzegane raczej jako przeciętnie ważne, podobnie jak estetyka miasta i budownictwo
mieszkaniowe.
22
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1
2
bardzo ważne
3
ważne
4
5
średnio ważne
6
7
mało ważne
nieważne
8
9
nie mam zdania
Wykres 6. Ilustracja graficzna procentowego rozkładu nt. ważności spraw odnoszących
się do funkcjonowania miasta.
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, ważność spraw dla mieszkańców jest bardzo
zróżnicowana. Prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania jest bliskie zera
(p<0,0001). W związku z tym można przyjąć hipotezę alternatywną, o wyraźnym
zróżnicowaniu ważności ujętych w ankiecie spraw dla kielczan z prawdopodobieństwem
niemal 100%.
Tabela 7. Porównanie średnich wskazań w okręgach
Średnie arytmetyczne
Ważność spraw
Wyniki
ANOVA
Okręg
Okr.1
4,271
2,813
4,250
Okr.2
4,479
3,125
4,542
Okr.3
4,208
3,292
4,208
Okr.4
4,333
3,125
4,333
Okr.5
4,167
3,292
4,292
p
0,3474
0,3198
0,3217
4,646
4,750
4,563
4,625
4,563
0,5774
4,375
4,604
4,229
4,333
4,313
0,2239
3,958
4,188
3,854
3,979
3,875
0,3334
4,208
4,313
4,000
4,229
4,021
0,3376
8 Bezpieczeństwo
mieszkańców
4,646
4,833
4,771
4,708
4,646
0,3645
9. Estetyka i wygląd
miasta
4,333
4,438
4,354
4,333
4,313
0,9380
1. Sprawy ekonomiczne
2. Sprawy polityczne
3. Ochrona środowiska
4. Ochrona zdrowia
mieszkańców
5. Oświata i szkolnictwo
wyższe
6. Kultura i sztuka
7. Rozwój budownictwa
mieszkaniowego
23
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
3
Okr.1
4
Okr.2
5
Okr.3
6
7
Okr.4
Okr.5
8
9
Wykres 7. Ilustracja graficzna porównanie średnich wskazań w 5 okręgach
Porównanie średnich wskazań ważności spraw w okręgach wskazuje, że opinie
mieszkańców nie różnią się pod tym względem między sobą. Jednoczynnikowa analiza
wariancji (ANOVA) w każdym przypadku wskazała na wartość hipotezy zerowej o braku
zróżnicowania wyraźnie wyższą od przyjętego poziomu istotności =0,05.
24
Tabela 8. Mocne i słabe strony Kielc (w%)
Ocena
Mocne i słabe strony Kielc
dość
mocna
mocna
1. Położenie geograficzne
2. Stan środowiska naturalnego
3. Rozwój komunikacji
4. Stan dróg i ulic
5. Stan przemysłu
6. Stan budownictwa
mieszkaniowego
7. Ilość i stan zabytków
8. Czystość i estetyka miasta
9. Poziom usług zdrowotnych
10. Dostępność do przedszkoli
11. Dostępność do placówek
oświatowych (szkoła
podstawowa; gimnazjum; liceum)
12. Dostępność do szkolnictwa
wyższego
13. Zaangażowanie mieszkańców
Kielc na rzecz miasta
przeciętna dość słaba
słaba
nie mam
zdania
0
5
41,5
15,8
6,8
1,3
0,8
4
31,7
33,1
17,8
5,5
3,3
3
23,4
41,1
44,5
29,0
31,2
2
1
1,8
5,0
17,6
27,0
28,0
0,3
1,5
9,8
36,8
30,5
1,5
3,5
3,5
0,5
6,3
2,8
14,8
47,7
15,6
12,3
6,8
8,5
6,4
1,0
4,1
35,5
24,5
7,0
12,2
44,2
53,8
41,9
37,8
8,7
9,2
24,3
20,3
3,1
6,1
25,8
25,7
0,0
0,0
0,0
0,0
11,2
45,2
38,9
1,7
2,9
0,0
14,4
45,7
31,8
5,2
3,0
0,0
2,6
7,0
48,1
20,8
21,4
0,0
2164
2
df
p
60
0,0000
60
50
40
30
20
10
0
1
2
3
mocna
4
5
dość mocna
6
przeciętna
7
8
9
dość słaba
10
słaba
11
12
13
nie mam zdania
Wykres 8. Ilustracja graficzna na temat mocnych i słabych stron Kielc (w%)
Dane zawarte w tabeli i zilustrowane na wykresie powyżej wskazują, że ocena
mocnych
i
słabych
stron
Kielc
przez
mieszkańców
jest
bardzo
zróżnicowana.
Prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania jest bliskie zera (p<0,0001).
25
W związku z tym hipotezę alternatywną o wyraźnym zróżnicowaniu oceny mocnych i
słabych stron miasta przez kielczan można przyjąć z prawdopodobieństwem niemal 100%.
Według mieszkańców Kielc zdecydowanie najsilniejsza strona miasta to położenie
geograficzne, zaś wyraźnie najsłabsza to stan dróg i ulic.
Tabela 9. Porównanie średnich wskazań w okręgach
Ważność spraw
Wyniki
ANOVA
Okręg
2. Stan środowiska naturalnego
3. Rozwój komunikacji
4. Stan dróg i ulic
5. Stan przemysłu
6. Stan budownictwa
mieszkaniowego
7. Ilość i stan zabytków
8. Czystość i estetyka miasta
9. Poziom usług zdrowotnych
10. Dostępność do przedszkoli
11. Dostępność do placówek
oświatowych (szkoła
podstawowa; gimnazjum;
liceum)
12. Dostępność do szkolnictwa
wyższego
13. Zaangażowanie mieszkańców
Kielc na rzecz miasta
Okr.1
4,325
3,713
3,063
2,113
2,263
Okr.2
4,063
3,613
3,063
2,263
2,475
Okr.3
4,025
3,513
3,050
2,000
2,175
Okr.4
4,263
3,600
3,050
1,963
2,338
Okr.5
4,150
3,913
3,050
2,138
2,450
p*
0,1489
0,0915
1,0000
0,3746
0,5623
2,963
2,950
2,875
3,063
3,163
0,6238
3,550
3,350
2,450
3,363
3,500
3,200
2,700
3,375
3,363
2,925
2,450
3,075
3,363
3,313
2,375
3,763
3,388
3,225
2,200
3,325
0,6129
0,0450
0,0872
0,2058
4,075
3,838
3,888
4,150
3,625
0,0245
3,888
3,575
3,850
4,238
3,525
0,0001
3,075
2,788
3,025
2,838
3,150
0,5049
* różnice istotne statystycznie zostały pogrubione
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
3
Okr.1
4
5
Okr.2
6
Okr.3
7
Okr.4
8
9
10
11
12
13
Okr.5
Wykres 9. Ilustracja graficzna porównanie średnich wskazań w 5 okręgach
26
Jak widać, mieszkańcy poszczególnych okręgów różnią się w sposób istotny
statystycznie w trzech mocnych lub słabych stronach Kielc:
Dostępność do szkolnictwa wyższego – zdecydowanie najwyższa ocena okręgu 4. i
zdecydowanie najniższa 5.
Dostępność do placówek oświatowych (szkoła podstawowa; gimnazjum; liceum) –
zdecydowanie najniższa ocena okręgu 5.
Czystość i estetyka miasta – wyraźnie najniższa ocena okręgu 3.
Tabela 10. Zadowolenie z zamieszkiwania w Kielcach (z rozbiciem na okręgi w%)
Okręg
Zadowolenie z mieszkania w
Kielcach
Ogółem
1. Zdecydowanie tak
2. Raczej tak
3. Przeciętnie
4. Raczej nie
Okr.1
23,9
56,5
17,4
2,2
Okr.2
40,4
44,7
14,9
0,0
Okr.3
37,0
52,2
8,7
0,0
Okr.4
29,8
53,2
12,8
4,3
Okr.5
32,6
39,1
21,7
2,2
32,8
49,1
15,1
1,7
5. Zdecydowanie nie
0,0
0,0
2,2
0,0
4,3
1,3
2
15,987
df
20
p
0,7174
60
50
40
30
20
10
0
Okr.1
Okr.2
Okr.3
1
2
3
Okr.4
4
Okr.5
5
Wykres 10. Ilustracja rozkładu procentowego nt. zadowolenia z zamieszkiwania w
Kielcach z rozbiciem na okręgi
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, prawie polowa kielczan jest raczej
zadowolona z mieszkania w swoim mieście. Bardzo mało było odpowiedzi „raczej nie” i
27
„zdecydowanie nie”. Różnice pomiędzy okręgami nie są istotne statystycznie, wobec
prawdopodobieństwa hipotezy zerowej o braku różnic p=0,7174, znacznie przekraczającego
poziom istotności =0,05.
Tabela 11. Ocena stanu składników środowiska w Kielcach (w%)
Składniki środowiska w
Kielcach
Bardzo dobrze
5
1. Powietrze
2. Wody powierzchniowe
(rz. Silnica; zalew; staw
w parku)
3. Wody podziemne
4. Gleby
5. Hałas
2
df
p
18,4
Ocena
Raczej Ani dobrze,
Raczej źle Bardzo źle Nie wiem
dobrze
ani źle
4
3
2
1
0
60,9
18,2
1,8
0,8
0,0
1,5
29,9
29,6
26,8
12,1
0,0
24,8
6,8
2,1
44,6
39,9
34,3
24,1
39,2
42,3
437
20
<0,0001
4,6
11,5
16,8
1,9
2,7
4,6
0,0
0,0
0,0
70
60
50
40
30
20
10
0
1
Bardzo dobrze
2
Raczej dobrze
3
Ani dobrze, ani źle
4
Raczej źle
5
Bardzo źle
Nie wiem
Wykres 11. Ilustracja graficzna oceny stanu składników środowiska w Kielcach (w%)
Dane zawarte w tabeli i zilustrowane na wykresie powyżej wskazują, że ocena stanu
składników środowiska w Kielcach przez jego mieszkańców jest bardzo zróżnicowana.
Prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania jest bliskie zera (p<0,0001).
Dość mało jest ocen bardzo dobrych. Najwyżej – raczej dobrze – oceniane jest powietrze.
W innych przypadkach przeważają oceny: raczej dobrze oraz ani dobrze, ani źle.
28
Tabela 12. Porównanie średnich ocen składników środowiska w Kielcach (w okręgach)
Składniki środowiska w Kielcach
1. Powietrze
(rz. Silnica; zalew; staw w parku)
3. Wody podziemne
4. Gleby
5. Hałas
Wyniki
ANOVA
Okręg
Okr.1
4,325
Okr.2
4,063
Okr.3
4,025
Okr.4
4,263
Okr.5
4,150
p
0,0204
3,363
3,375
3,075
3,763
3,325
0,1832
4,075
3,888
3,075
3,838
3,575
2,788
3,888
3,850
3,025
4,150
4,238
2,838
3,625
3,525
3,150
0,0123
0,0072
0,1391
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
3
Okr.2
Okr.3
4
Okr.4
5
Okr.5
Wykres 12. Ilustracja graficzna porównanie średnich ocen składników środowiska w
Kielcach (w okręgach)
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, mieszkańcy poszczególnych okręgów różnią
się w sposób istotny statystycznie w odniesieniu do stanu trzech składników środowiska w
Kielcach:
Powietrze – wyraźne zróżnicowanie ocen, najwyższej – okręg 1. i najniższej – okręg 3.
Wody podziemne – zdecydowanie najniższa ocena w okręgu 5.
Gleby – wyraźnie najwyższa ocena w okręgu 4.
29
Tabela 13. Oceny zmian składników środowiska w Kielcach w ciągu ostatnich 5 lat
(w%)
Składniki środowiska w
Kielcach
Bardzo dobrze
5
1. Powietrze
(rz. Silnica; zalew; staw
w parku)
3. Wody podziemne
4. Gleby
5. Hałas
2
df
p
12,6
Ocena
Raczej Ani dobrze,
Raczej źle Bardzo źle Nie wiem
dobrze
ani źle
4
3
2
1
0
37,7
38,8
10,3
0,6
0,0
3,3
30,1
43,9
17,4
5,2
0,0
14,1
4,6
3,0
36,2
29,7
24,2
43,8
55,8
45,6
152
20
<0,0001
4,9
8,1
22,3
1,0
1,8
4,9
0,0
0,0
0,0
60
50
40
30
20
10
0
1
Bardzo dobrze
2
Raczej dobrze
3
Ani dobrze, ani źle
4
Raczej źle
5
Bardzo źle
Nie wiem
Wykres 13. Ilustracja graficzna ocen zmian składników środowiska w Kielcach w ciągu
ostatnich 5 lat (w%)
Podobnie, jak w poprzednim pytaniu, również oceny kielczan zmian składników
środowiska w ciągu ostatnich 5 lat w ich mieście jest bardzo zróżnicowana.
(prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania jest bliskie zera – p<0,0001).
Stosunkowo mało jest ocen bardzo dobrych, zaś z drugiej strony bardzo mało ocen bardzo
złych. Przeważają oceny: ani dobrze, ani źle oraz raczej dobrze.
30
Tabela 14. Porównanie średnich oceny zmian składników środowiska w Kielcach w
ciągu ostatnich 5 lat (w%) w okręgach
Składniki środowiska w Kielcach
1. Powietrze
(rz. Silnica; zalew; staw w parku)
3. Wody podziemne
4. Gleby
5. Hałas
Wyniki
ANOVA
Okręg
Okr.1
3,888
Okr.2
4,125
Okr.3
3,625
Okr.4
3,638
Okr.5
3,525
p
0,0035
3,475
3,525
3,025
3,463
3,275
0,0488
4,450
4,363
3,063
4,213
4,100
3,475
4,238
3,888
3,075
4,050
4,300
3,200
3,788
3,600
3,250
0,0156
0,0026
0,1732
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
Okr.2
3
Okr.3
4
Okr.4
5
Okr.5
Wykres 14. Ilustracja graficzna porównania średnich ocen zmian składników
środowiska w Kielcach w ciągu ostatnich 5 lat (w%) w okręgach
Z tabeli i wykresu powyżej wynika, że mieszkańcy poszczególnych okręgów różnią
się w sposób istotny statystycznie w odniesieniu do zmiany stanu składników środowiska w
Kielcach aż w czterech przypadkach:
Powietrze – wyraźne zróżnicowanie ocen, najwyższej – okręg 2. i najniższej okręg 5.
Wody powierzchniowe – zdecydowanie najniższa ocena w okręgu 3.
Wody podziemne – bardzo wyraźne zróżnicowanie ocen, najwyższej – okręg 1. i
najniższej okręg 5.
Gleby – wyraźnie najwyższa ocena w okręgu 5.
31
Tabela 15. Czynniki wpływające na zanieczyszczenie powietrza w Kielcach (w%)
Czynniki zanieczyszczające
Najbardziej
powietrze
5
1. Samochody/kolej
55,8
2. Przemysł
9,5
2,1
4. Zaniedbania władz
10,2
miasta
5. Zaniedbania samych
mieszkańców (np.;
28,3
palenie odpadów: plastik;
polistyren)
2
df
p
Ocena
Przeciętnie
Bardzo
Mało
Najmniej
Nie wiem
0
4
30,7
17,5
2,9
3
11,8
43,9
23,3
2
1
1,5
22,5
31,5
0,3
6,6
40,2
0,0
0,0
0,0
21,1
41,5
20,5
6,7
0,0
37,4
24,9
8,1
1,3
0,0
1065
20
0,0000
60
50
40
30
20
10
0
1
2
Najbardziej
Bardzo
3
Przeciętnie
4
Mało
Najmniej
5
Nie wiem
Wykres 15. Czynniki wpływające na zanieczyszczenie powietrza w Kielcach (w%)
Ocena przez kielczan czynników zanieczyszczających powietrze jest mocno
zróżnicowana (wartość statystyki testowej
2
=1065 jest wyjątkowo wysoka). Szczególnie
widać to na wykresie – zdecydowanie najbardziej są to samochody i kolej, zdecydowanie
najmniej położenie geograficzne.
32
Tabela 16. Porównanie średnich wskazań czynników zanieczyszczających powietrze
w okręgach
powietrze
1. Samochody/kolej
2. Przemysł
4. Zaniedbania władz miasta
5. Zaniedbania samych
mieszkańców (np.; palenie
odpadów: plastik; polistyren)
Wyniki
ANOVA
Okręg
Okr.1
4,575
3,063
2,113
3,200
Okr.2
4,325
3,263
2,188
3,463
Okr.3
4,313
3,375
2,175
3,575
Okr.4
4,450
2,900
2,113
3,613
Okr.5
4,363
3,113
2,113
3,613
p
0,1755
0,1054
0,9912
0,2950
3,975
3,963
3,850
3,813
3,975
0,7759
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
3
Okr.2
Okr.3
4
Okr.4
5
Okr.5
Wykres 16. Ilustracja graficzna porównanie średnich wskazań w 5 okręgach czynników
zanieczyszczających powietrze
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, mieszkańcy poszczególnych okręgów Kielc
nie różnią się pomiędzy sobą w ocenie czynników zanieczyszczających powietrze. Analiza
wariancji we wszystkich przypadkach przyniosła wyniki prawdopodobieństwa hipotezy
zerowej o braku zróżnicowania wyższe od przyjętego w statystyce poziomu istotności
=0,05.
33
Tabela 17. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o czynniki zanieczyszczające
wody gruntowe w Kielcach
Ocena
Czynniki zanieczyszczające wody
Najbardziej
gruntowe
5
1. Brak kanalizacji
34,3
2. Przemysł
10,2
0,8
9,1
5. Świadome zaniedbania samych
mieszkańców; np. dzikie
34,6
wysypiska; mycie samochodów
na ulicach; itp.
2
df
p
Bardzo
Przeciętnie
Mało
4
32,9
24,5
3,4
24,0
3
21,7
39,1
26,7
40,9
2
7,5
19,0
32,0
19,9
39,8
18,1
6,2
Najmniej
Nie wiem
1
0
3,6
7,2
37,1
6,1
0,0
0,0
0,0
0,0
1,3
0,0
740
20
0,0000
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1
2
Najbardziej
Bardzo
3
Przeciętnie
4
Mało
Najmniej
5
Nie wiem
Wykres 17. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o czynniki zanieczyszczające
wody gruntowe w Kielcach
Ocena kielczan czynników zanieczyszczających wody gruntowe jest niezwykle
zróżnicowana (wartość statystyki testowej
2
=740 jest bardzo wysoka). Widać to na wykresie
– najbardziej i bardzo są to: brak kanalizacji oraz świadome zaniedbania samych
mieszkańców; zdecydowanie najmniej i mało położenie geograficzne.
34
Tabela 18. Porównanie średnich wskazań czynników zanieczyszczających wody
gruntowe w okręgach
wody gruntowe
1. Brak kanalizacji
2. Przemysł
5. Świadome zaniedbania
samych mieszkańców; np.
dzikie wysypiska; mycie
samochodów na ulicach; itp.
Wyniki
ANOVA
Okręg
Okr.1
4,025
3,275
2,350
3,363
Okr.2
4,125
3,638
2,600
3,600
Okr.3
3,775
3,513
2,563
3,650
Okr.4
4,325
3,275
2,300
3,450
Okr.5
4,113
3,100
2,163
3,500
p
0,0725
0,0716
0,3084
0,6984
4,200
4,150
4,013
4,075
3,900
0,3456
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
3
Okr.2
Okr.3
4
Okr.4
5
Okr.5
Wykres 18. Ilustracja graficzna porównania średnich wskazań w 5 okręgach czynników
zanieczyszczających wody gruntowe
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, podobnie jak to było w przypadku powietrza,
mieszkańcy poszczególnych okręgów Kielc nie różnią się pomiędzy sobą w ocenie
czynników zanieczyszczających wody gruntowe. Analiza wariancji we wszystkich
przypadkach
przyniosła
wyniki
prawdopodobieństwa
hipotezy
zerowej
o
braku
zróżnicowania wyższego od przyjętego w statystyce poziomu istotności =0,05.
35
Tabela 19. Czynniki wpływające na poziom hałasu w Kielcach (w%)
Czynniki wpływające na poziom
hałasu
Ocena
Najbardziej
5
1. Ruch uliczny
2. Kolej
3. Przemysł
4. Imprezy masowe
5. Gęstość zaludnienia
6. Niska kultura współżycia
2
df
p
57,2
3,1
1,5
5,2
3,4
19,2
Bardzo
Przeciętnie
4
29,2
11,6
8,0
10,8
12,2
27,3
3
11,1
39,4
41,8
28,4
40,7
30,2
1902
25
0,0000
Mało
2
1,8
32,7
35,3
33,0
28,3
18,9
Najmniej
Nie wiem
1
0
0,8
13,1
13,4
22,7
15,3
4,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
70
60
50
40
30
20
10
0
1
2
Najbardziej
3
Bardzo
Przeciętnie
4
Mało
5
Najmniej
6
Nie wiem
Wykres 19. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o czynniki wpływające na
poziom hałasu w Kielcach
Poziom hałasu jest kolejnym parametrem środowiska, którego przyczyny kielczanie
oceniają jednoznacznie, wyraźnie różnicując wpływające na niego czynniki (wartość
statystyki testowej
2
=1902 jest niezwykle wysoka). Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej,
przyczyną odczuwanego hałasu w opiniach kielczan jest przede wszystkim ruch uliczny.
36
Tabela 20. Porównanie średnich wskazań czynników wpływających na poziom hałasu
w okręgach
Czynniki wpływające na
poziom hałasu
1. Ruch uliczny
2. Kolej
3. Przemysł
4. Imprezy masowe
5. Gęstość zaludnienia
6. Niska kultura współżycia
Okr.1
4,550
2,613
2,538
2,600
2,738
3,488
Okr.2
4,413
2,888
2,788
2,675
3,000
3,463
Okręg
Okr.3
4,388
2,463
2,575
2,375
2,738
3,450
2
3
4
Wyniki
ANOVA
Okr.4
4,500
2,300
2,275
2,275
2,400
3,500
Okr.5
4,225
3,038
2,650
2,650
2,925
3,488
5
6
p
0,1160
0,0000
0,0255
0,1464
0,0192
0,9990
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
Okr.1
Okr.2
Okr.3
Okr.4
Okr.5
Wykres 20. Ilustracja graficzna porównanie średnich wskazań w 5 okręgach czynników
wpływających na poziom hałasu w Kielcach
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, inaczej niż to było w przypadku powietrza i
wód gruntowych, mieszkańcy poszczególnych okręgów Kielc różnią się pomiędzy sobą w
ocenie czynników wpływających na poziom hałasu. Analiza wariancji w przypadku kolei,
przemysłu i gęstości zaludnienia przyniosła wyniki prawdopodobieństwa hipotezy zerowej o
braku zróżnicowania niższego od przyjętego w statystyce poziomu istotności =0,05. Kolej
jest przyczyną hałasu najczęściej dla mieszkańców okręgu 5. a najrzadziej dla okręgu 4.
Przemysł i gęstość zaludnienia jako przyczynę hałasu wskazują przede wszystkim
mieszkańcy okręgu 2., a najrzadziej okręgu 4.
37
Tabela 21. Czynniki zanieczyszczające glebę w Kielcach w ocenach mieszkańców (w%)
Ocena
Czynniki zanieczyszczające glebę
Najbardziej
5
1. Brak kanalizacji
2. Przemysł
3. Samochody/kolej
5. Świadome zaniedbania kielczan
2
df
p
36,1
5,9
21,2
9,5
29,2
Bardzo
Przeciętnie
4
30,3
25,3
37,4
25,9
35,8
Mało
3
2
24,5
6,9
43,0
20,2
30,8
8,8
43,7
16,7
28,1
6,1
234
20
0,0000
Najmniej
Nie wiem
1
0
2,2
5,6
1,9
4,3
0,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1
2
Najbardziej
Bardzo
3
Przeciętnie
4
Mało
Najmniej
5
Nie wiem
Wykres 21. Ilustracja graficzna czynników wpływających na zanieczyszczenie gleby w
Kielcach w ocenach mieszkańców (w%)
Ocena przez kielczan czynników zanieczyszczających glebę, podobnie jak w
przypadku innych czynników zanieczyszczających środowisko, jest bardzo zróżnicowana
(wartość statystyki testowej
2
=234 jest bardzo wysoka). Jak wynika z tabeli i wykresu,
najbardziej i bardzo są to: brak kanalizacji oraz świadome zaniedbania kielczan; duże
znaczenie przypisywane jest w tym względzie także poruszającym się po miejskich drogach
samochodom.
38
Tabela 22. Porównanie średnich wskazań czynników zanieczyszczających glebę
w okręgach
glebę
1. Brak kanalizacji
2. Przemysł
3. Samochody/kolej
5. Świadome zaniedbania
kielczan
Okr.1
4,188
3,288
4,025
3,300
Okr.2
4,138
3,563
3,775
3,700
Okręg
Okr.3
3,875
3,350
3,788
3,613
4,150
4,013
3,938
Wyniki
ANOVA
Okr.4
4,300
3,025
3,950
3,550
Okr.5
3,963
2,938
3,425
3,600
p
0,1368
0,0046
0,0046
0,3670
3,938
3,863
0,4693
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
3
Okr.2
Okr.3
4
Okr.4
5
Okr.5
Wykres 22. Ilustracja graficzna porównania średnich wskazań w 5 okręgach czynników
zanieczyszczających glebę
różnią się pomiędzy sobą w ocenie czynników zanieczyszczających glebę. Analiza wariancji
w przypadku przemysłu oraz kolei i samochodów przyniosła wyniki prawdopodobieństwa
hipotezy zerowej o braku zróżnicowania niższego od przyjętego w statystyce poziomu
istotności
=0,05. Przemysł jest przyczyną zanieczyszczenia gleby najczęściej dla
mieszkańców okręgu 2. a najrzadziej dla okręgu 5. Kolej i samochody jako przyczynę
zanieczyszczania gleby wskazują przede wszystkim mieszkańcy okręgu 1., a najrzadziej w
okręgu 5.
39
Tabela 23. Działania jakie należy podjąć, aby ograniczyć zanieczyszczenie powietrza w
Kielcach (w%)
Ocena
Działania ograniczające
zanieczyszczanie powietrza
Najbardziej
Bardzo
Przeciętnie
Mało
Najmniej
Nie wiem
5
4
3
2
1
0
25,5
26,6
30,2
10,4
7,3
0,0
42,7
40,2
14,0
2,5
0,5
0,0
45,0
39,7
12,7
2,3
0,3
0,0
32,4
41,1
17,3
6,1
3,1
0,0
55,8
27,9
12,7
3,0
0,5
0,0
22,3
27,7
27,7
10,2
12,0
0,0
14,3
16,8
31,4
15,4
22,2
0,0
1. Ograniczyć ruch samochodów
w centrum.
2. Usprawniać komunikację
zbiorową
3. Rozwijać infrastrukturę
rowerową
4. Kontrolować zakłady
przemysłowe.
5. Surowo karać
zanieczyszczających.
6. Rozbudować miejskie służby
ochrony środowiska.
7. Podatkami wpływać na zmianę
sposobów ogrzewania mieszkań.
2
df
p
603
30
0,0000
60
50
40
30
20
10
0
1
2
Najbardziej
3
Bardzo
4
Przeciętnie
5
Mało
6
Najmniej
7
Nie wiem
Wykres 23. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o działania ograniczające
zanieczyszczenie powietrza w Kielcach
Jak wynika z tabeli i wykresu powyżej, kielczanie bardzo jednoznacznie wskazują
działania, jakie trzeba podjąć aby ograniczyć zanieczyszczenie powietrza w Kielcach.
Rozkład wyborów poszczególnych działań jest bardzo zróżnicowany – wartość statystyki
testowej
2
=603 jest niezwykle wysoka. Kielczanie wskazują takie działania, jak: surowe
40
karanie zanieczyszczających, rozwijanie infrastruktury rowerowej, usprawnianie komunikacji
zbiorowej i kontrolowanie zakładów przemysłowych.
Tabela 24. Porównanie średnich wskazań działań ograniczających zanieczyszczenie
powietrza w Kielcach w okręgach
zanieczyszczanie powietrza
Okr.1
1. Ograniczyć ruch
samochodów w centrum.
2. Usprawniać komunikację
zbiorową
3. Rozwijać infrastrukturę
rowerową
4. Kontrolować zakłady
przemysłowe.
5. Surowo karać
6. Rozbudować miejskie
służby ochrony środowiska.
7. Podatkami wpływać na
zmianę sposobów
ogrzewania mieszkań.
Okręg
Okr.3
Okr.2
Wyniki
ANOVA
Okr.4
Okr.5
p
3,538
3,388
3,763
3,413
3,913
0,0317
4,375
4,188
4,200
4,175
4,288
0,5146
4,475
4,375
4,263
4,213
4,150
0,0813
4,238
3,988
4,025
4,050
3,563
0,0009
4,588
4,313
4,500
4,213
4,263
0,0253
3,338
3,625
3,800
3,275
3,300
0,0460
3,463
3,338
2,813
2,813
2,900
0,0081
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
3
Okr.1
Okr.2
4
Okr.3
5
Okr.4
6
7
Okr.5
Wykres 24. Ilustracja graficzna porównanie średnich wskazań w 5 okręgach działań,
jakie należy podjąć, aby ograniczyć zanieczyszczenie powietrza
Mieszkańcy poszczególnych okręgów Kielc różnią się pomiędzy sobą we wskazaniach
działań ograniczających zanieczyszczenie powietrza w Kielcach. Analiza wariancji niemal w
każdym przypadku przyniosła wyniki prawdopodobieństwa hipotezy zerowej o braku
41
zróżnicowania niższego od przyjętego w statystyce poziomu istotności
=0,05. Nie dotyczy
to tylko usprawniania komunikacji zbiorowej i rozwijania infrastruktury rowerowej. Rozkład
wskazywanych najczęściej w okręgach działań ilustruje wykres powyżej. Jak widać
najbardziej w swoich wskazaniach różnią się badani z okręgów 1. i 5. Wskazania badanych z
innych okręgów są do siebie zbliżone.
Tabela 25. Działania, które można podjąć, aby zmniejszyć zanieczyszczenie wód
gruntowych w Kielcach (w%)
Działania zmniejszające
Najbardziej
zanieczyszczanie wód gruntowych
5
1. Inwestować w budowę
66,3
kanalizacji i oczyszczalni
2. Ograniczać emisję
33,5
zanieczyszczeń przemysłu.
3. Surowo karać
52,2
zanieczyszczających
4. Ograniczać solenie dróg zimą.
22,2
5. Ograniczyć zabudowę terenów
31,6
bez kanalizacji
6. Poprawiać świadomość
51,9
ekologiczną mieszkańców
2
df
p
Ocena
Bardzo
Przeciętnie
Mało
Najmniej
Nie wiem
4
3
2
1
0
27,6
5,6
0,3
0,3
0,0
43,7
17,4
3,6
1,8
0,0
30,4
15,2
1,8
0,5
0,0
34,7
28,7
8,9
5,5
0,0
38,3
21,5
5,9
2,7
0,0
37,4
8,1
1,3
1,3
0,0
323
25
0,0000
70
60
50
40
30
20
10
0
1
2
Najbardziej
3
Bardzo
Przeciętnie
4
Mało
5
Najmniej
6
Nie wiem
Wykres 25. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o działania zmniejszające
zanieczyszczenie wód gruntowych w Kielcach
42
Podobnie jak w przypadku powietrza, kielczanie bardzo jednoznacznie wskazują
działania, jakie trzeba podjąć, aby ograniczyć zanieczyszczenie wód gruntowych w Kielcach.
Rozkład wyborów poszczególnych działań jest bardzo zróżnicowany (wartość statystyki
testowej
2
=323 jest bardzo wysoka). Kielczanie wskazują głównie takie działania, jak:
inwestowanie w budowę kanalizacji i oczyszczalni, surowe karanie zanieczyszczających i
poprawianie ekologicznej świadomości mieszkańców.
Tabela 26. Porównanie średnich wskazań działań zmniejszających zanieczyszczenie wód
gruntowych w Kielcach w okręgach
Działania zmniejszające
zanieczyszczanie wód
gruntowych
kanalizacji i oczyszczalni
2. Ograniczać emisję
zanieczyszczeń przemysłu.
3. Surowo karać
zanieczyszczających
4. Ograniczać solenie dróg
zimą.
5. Ograniczyć zabudowę
terenów bez kanalizacji
ekologiczną mieszkańców
Wyniki
ANOVA
Okręg
Okr.1
Okr.2
Okr.3
Okr.4
Okr.5
p
4,725
4,588
4,513
4,800
4,438
0,0017
4,138
4,213
4,113
4,175
3,738
0,0082
4,550
4,425
4,375
4,138
4,188
0,0100
3,975
3,363
3,650
3,788
3,638
0,0172
4,113
4,175
3,900
4,100
3,838
0,2082
4,500
4,250
4,338
4,563
4,313
0,0778
3
4
5
6
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
Okr.2
Okr.3
Okr.4
Okr.5
Wykres 26. Ilustracja graficzna porównanie średnich wskazań w 5 okręgach działań
zmniejszających zanieczyszczenie wód gruntowych w Kielcach
43
Podobnie jak to było w przypadku powietrza, mieszkańcy poszczególnych okręgów
Kielc różnią się pomiędzy sobą we wskazaniach działań zmniejszających zanieczyszczenia
wód gruntowych w Kielcach. Analiza wariancji w większości przypadków przyniosła wyniki
prawdopodobieństwa hipotezy zerowej o braku zróżnicowania niższego od przyjętego w
statystyce poziomu istotności
=0,05. Nie dotyczy to ograniczania zabudowy terenów bez
kanalizacji oraz poprawiania świadomości ekologicznej mieszkańców – tu kielczanie ze
wszystkich okręgów są zgodni. Jak widać na wykresie powyżej, zróżnicowanie w okręgach
zależy od wskazywanego działania – trudno wskazać jakąś jednoznaczną regułę. Można
uznać, że badani wskazywali działania najbardziej przydatne we własnych okręgach.
Tabela 27. Możliwe działania zmniejszające poziom hałasu w Kielcach (w%)
Działania zmniejszające poziom
hałasu w Kielcach
Ocena
Najbardziej
Bardzo
Przeciętnie
Mało
Najmniej
Nie wiem
5
4
3
2
1
0
27,5
24,9
30,1
10,3
7,2
0,0
47,3
31,6
15,5
4,8
0,8
0,0
12,2
10,7
31,7
24,6
20,8
0,0
34,9
37,7
20,0
4,9
2,6
0,0
15,5
30,8
36,3
12,2
5,2
0,0
32,6
31,3
25,1
6,5
4,7
0,0
1. Ograniczać w centrum Kielc
ruch samochodów.
2. Wyeliminować z ruchu pojazdy
zbyt hałaśliwe
3. Ograniczać hałaśliwe imprezy
masowe w centrum
4. Wprowadzać skuteczne
zabezpieczenia techniczne np.
ekrany dźwiękochronne
5. Ograniczać emisję hałasu przez
przemysł
6. Karać ludzi hałasujących na
ulicach i osiedlach
2
df
p
475
25
0,0000
Główne wskazanie to eliminacja zbyt hałaśliwych pojazdów, wprowadzanie
skutecznych zabezpieczeń (w postaci np. ekranów dźwiękochłonnych) i karanie ludzi
hałasujących na ulicach. Najmniej wskazań – co może trochę dziwić – dotyczy ograniczania
hałaśliwych imprez w centrum, choć z drugiej strony, jeśli zauważymy, że badania robione
były na obszarze całych Kielc, to trzeba zgodzić się, że imprezy takie nie przeszkadzają
zbytnio mieszkańcom obrzeży miasta.
44
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1
2
Najbardziej
3
Bardzo
4
Przeciętnie
Mało
5
Najmniej
6
Nie wiem
Wykres 27. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o działania zmniejszające
poziom hałasu w Kielcach
Podobnie jak w przypadku powietrza i wód gruntowych, wskazania kielczan odnośnie
działań zmniejszających poziom hałasu są jednoznaczne – rozkład wyborów poszczególnych
2
działań jest bardzo zróżnicowany (wartość statystyki testowej
=475 jest bardzo wysoka).
Główne wskazanie to eliminacja zbyt hałaśliwych pojazdów. Najmniej wskazań (co może
trochę dziwić) dotyczy ograniczania hałaśliwych imprez w centrum.
Tabela 28. Porównanie średnich wskazań działań zmniejszających poziom hałasu w
Kielcach w okręgach
Działania zmniejszające poziom
hałasu w Kielcach
Okr.1
1. Ograniczać w centrum Kielc
ruch samochodów.
2. Wyeliminować z ruchu
pojazdy zbyt hałaśliwe
3. Ograniczać hałaśliwe
imprezy masowe w centrum
4. Wprowadzać skuteczne
zabezpieczenia techniczne
np. ekrany dźwiękochronne
5. Ograniczać emisję hałasu
przez przemysł
6. Karać ludzi hałasujących na
ulicach i osiedlach
Okr.2
Okręg
Okr.3
Okr.4
Wyniki
ANOVA
Okr.5
p
3,600
3,375
3,650
3,438
3,925
0,0483
4,438
3,975
4,238
4,438
4,038
0,0018
2,688
2,700
2,563
2,513
3,125
0,0240
4,113
4,038
4,163
3,888
3,838
0,1942
3,488
3,500
3,513
3,313
3,525
0,7490
4,050
3,863
3,675
3,913
3,863
0,3576
45
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
3
Okr.2
4
Okr.3
5
Okr.4
6
Okr.5
Wykres 28. Ilustracja graficzna porównania średnich wskazań w 5 okręgach działań
zmniejszających poziom hałasu
różnią się pomiędzy sobą we wskazaniach działań zmniejszających poziom hałasu w Kielcach
w zakresie ograniczania ruchu samochodów w centrum Kielc, eliminowania z ruchu zbyt
hałaśliwych pojazdów oraz ograniczania hałaśliwych imprez masowych w centrum (analiza
wariancji w tych przypadkach przyniosła wyniki prawdopodobieństwa hipotezy zerowej o
braku zróżnicowania niższego od przyjętego w statystyce poziomu istotności
=0,05). Jak
widać na wykresie, zróżnicowanie dotyczy okręgu 1. i 5., a także w mniejszym stopniu 4.
46
Tabela 29. Działania ograniczające zanieczyszczenie gleby w Kielcach (w%)
Najbardziej
zanieczyszczenie gleby w Kielcach
5
65,2
kanalizacji i oczyszczalni.
2. Ograniczać zanieczyszczenia z
32,0
przemysłu i transportu.
3. Ograniczyć stosowanie soli i
24,2
środków chem. w zimie.
4. Likwidować dzikie składowiska
71,1
odpadów
5. Surowo karać
52,8
54,2
ekologiczną mieszkańców.
2
df
p
Ocena
Bardzo
Przeciętnie
Mało
Najmniej
Nie wiem
4
3
2
1
0
27,8
6,4
0,5
0,0
0,0
42,7
18,7
4,6
2,0
0,0
33,6
30,7
8,6
2,9
0,0
22,8
5,6
0,3
0,3
0,0
30,6
13,5
2,0
1,0
0,0
33,0
9,7
1,5
1,5
0,0
368
25
0,0000
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1
2
Najbardziej
3
Bardzo
Przeciętnie
4
Mało
5
Najmniej
6
Nie wiem
Wykres 29. Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o działania ograniczających
zanieczyszczenie gleby w Kielcach
Również w przypadku wysiłków ograniczających zanieczyszczenie gleby w Kielcach,
wybory badanych jednoznacznie wskazują te działania, które według kielczan są
najważniejsze. Są to przede wszystkim likwidowanie dzikich składowisk odpadów i
inwestowanie w budowę kanalizacji i oczyszczalni, a także w nieco mniejszym stopniu
surowe karanie zanieczyszczających i poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców.
W stosunku do dwóch pozostałych działań różnice są bardzo istotne statystycznie (wartość
statystyki testowej
2
=368 jest bardzo wysoka).
47
Tabela 30. Porównanie średnich wskazań działań ograniczających zanieczyszczenia
gleby w Kielcach w okręgach
zanieczyszczenie gleby w
Kielcach
kanalizacji i oczyszczalni.
2. Ograniczać
zanieczyszczenia z
przemysłu i transportu.
3. Ograniczyć stosowanie soli i
środków chem. w zimie.
4. Likwidować dzikie
składowiska odpadów
5. Surowo karać
ekologiczną mieszkańców.
Okr.1
Okr.2
Okręg
Okr.3
Okr.4
Wyniki
ANOVA
Okr.5
p
4,813
4,463
4,588
4,713
4,500
0,0038
4,088
4,038
4,113
4,188
3,675
0,0078
4,038
3,525
3,713
3,888
3,613
0,0207
4,713
4,688
4,650
4,788
4,463
0,0197
4,588
4,300
4,475
4,138
4,275
0,0112
4,475
4,288
4,425
4,513
4,263
0,2667
5
6
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
1
2
Okr.1
3
Okr.2
4
Okr.3
Okr.4
Okr.5
Wykres 30. Ilustracja graficzna porównania średnich wskazań w 5 okręgach działań
ograniczających zanieczyszczenie gleby
Dane zawarte w tabeli i zilustrowane na wykresie powyżej wskazują, że mieszkańcy
poszczególnych okręgów Kielc różnią się pomiędzy sobą we wskazaniach niemal wszystkich
działań ograniczających zanieczyszczenia gleby w Kielcach – świadczy o tym analiza
wariancji, która przyniosła wyniki prawdopodobieństwa hipotezy zerowej o braku
zróżnicowania niższego od przyjętego poziomu istotności
=0,05. Nie dotyczy to poprawy
48
świadomości
ekologicznej
mieszkańców.
Podobnie
jak
w
poprzednich
pytaniach
kwestionariusza, zróżnicowanie dotyczy przede wszystkim okręgów: 1. i 5.
Tabela 31. Chęć wyprowadzenia się z miasta mieszkańców poszczególnych okręgów
Okręg
Zamiar wyprowadzenia się z Kielc
Ogółem
1. Zdecydowanie tak
2. Raczej tak
3. Jeszcze się waham
4. Raczej nie
Okr.1
1,3
6,4
12,8
43,6
Okr.2
1,3
6,5
22,1
41,6
Okr.3
5,3
17,1
15,8
35,5
Okr.4
4,1
4,1
13,5
32,4
Okr.5
5,2
3,9
15,6
44,2
3,4
7,6
16,0
39,5
5. Zdecydowanie nie
35,9
28,6
26,3
45,9
31,2
33,5
25,610
df
20
p
0,1791
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Okr.1
Okr.2
Okr.3
1
2
3
Okr.4
4
Okr.5
5
Wykres 31. Ilustracja graficzna odnośnie zamiaru wyprowadzenia się z miasta
mieszkańców poszczególnych okręgów
Przedstawiona tabela i wykres wskazują, iż zdecydowana większość badanych nie
zamierza wyprowadzać się z Kielce – łączne wskazania „raczej nie” i „zdecydowanie nie” to
razem 73% wyborów. Nie istnieje istotne statystycznie zróżnicowanie pomiędzy okręgami
(prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku zróżnicowania p=0,1791 jest wyższe od
poziomu istotności statystycznej
=0,05). Obserwowane na wykresie zróżnicowanie można
uznać za pewną tendencję, która w tak ważnej dla Kielc materii mogłaby być poddana
49
bardziej szczegółowym badaniom. Jak widać najwięcej osób, które nie chcą opuszczać Kielc
jest w okręgu 4, najmniej zaś w okręgu 3.
Tabela 32. Ocena przez mieszkańców Kielce jakości życia w skali 1 do 5 (dane
posortowane wzglądem średniej ogółem)
Elementy oceny jakości życia
Zadowolenie z zajmowanego mieszkania
Nasycenie w miejscu zamieszkania
terenami zielonymi
Możliwości kształcenia się w kieleckich
uczelniach
Możliwość i dostępność miejsc
atrakcyjnego spędzania czasu (kina;
kultura ogólna; kawiarnie)
Czystość miasta
Bezpieczeństwo w miejscu zamieszkania
Dostępność i funkcjonalność
komunikacji publicznej w Kielcach
Dostępność i wyposażenie obiektów
sportu i rekreacji ( hale; kryte baseny) dla
wszystkich grup wiekowych
mieszkańców
Estetyka budynków; ulic itp.
Decyzje i działalność Prezydenta miasta
Dostępność i wyposażenie miejsc
rekreacji na świeżym powietrzu dla
wszystkich grup wiekowych
mieszkańców
Dostępność placówek oświatowych w
Kielcach (przedszkola; szkoły)
Sprawność działania Urzędu Miasta w
załatwianiu spraw mieszkańców
(uprzejmość urzędników; kompetencje)
Zaufanie kielczan do współmieszkańców
Dostępność i poziom usług zdrowotnych
Decyzje i działalność Rady Miejskiej w
Kielcach
Zaufanie kielczan do władz miasta
Zabezpieczanie socjalne – wsparcie osób
potrzebujących pomocy (biednych;
bezrobotnych; starszych;
niepełnosprawnych)
Możliwość znalezienia ciekawej i dobrze
płatnej pracy w Kielcach
Ogółem
Okręg
Wyniki
ANOVA
3,775
Okr.1 Okr.2 Okr.3 Okr.4 Okr.5
3,563 3,850 3,750 4,038 3,675
p
0,063
3,578
3,488 3,500 3,475 3,713 3,713
0,337
3,548
3,675 3,388 3,800 3,538 3,338
0,0827
3,525
3,475 3,663 3,650 3,463 3,375
0,411
3,413
3,298
3,400 3,488 3,188 3,650 3,338
3,300 3,413 3,050 3,350 3,375
0,0161
0,173
3,273
3,350 3,288 3,325 3,000 3,400
0,220
3,258
3,100 3,400 3,150 3,613 3,025
0,004
3,228
3,068
3,200 3,213 3,075 3,300 3,350
3,325 3,200 2,913 3,375 2,525
0,3170
0,000
3,035
2,825 3,100 3,088 3,250 2,913
0,119
2,940
2,663 3,013 3,075 2,750 3,200
0,0893
2,893
3,038 3,050 2,813 2,963 2,600
0,119
2,810
2,458
2,588 2,913 2,613 2,725 3,213
2,200 2,650 2,625 2,513 2,300
0,004
0,019
2,455
2,700 2,588 2,463 2,125 2,400
0,157
2,418
2,163 2,463 2,288 2,475 2,700
0,133
1,985
2,125 2,025 2,388 1,588 1,800
0,004
1,725
1,575 1,988 1,675 1,725 1,663
0,072
Jak wynika z tabeli badani kielczanie najwyżej ocenili zadowolenie z zajmowanego
mieszkania – średnia ogółem 3,775. Średnie oceny powyżej 3,5 osiągnęły ponadto: nasycenie
50
miejsca zamieszkania terenami zielonymi, możliwość kształcenia się w kieleckich uczelniach
oraz możliwość i dostępność miejsc atrakcyjnego spędzania czasu (kina; kultura ogólna;
kawiarnie). Najniżej oceniona została możliwość znalezienia ciekawej i dobrze płatnej pracy
w Kielcach – 1,725. Również bardzo niskie oceny uzyskało zabezpieczanie socjalne –
wsparcie
osób
potrzebujących
pomocy
(biednych;
bezrobotnych;
starszych;
niepełnosprawnych) – średnia 1,985. Oceny poniżej 2,5 otrzymały ponadto: zaufanie do
władz miasta, decyzje i działalność Rady Miejskiej w Kielcach oraz dostępność i poziom
usług zdrowotnych.
Analizując ocenę jakości życia w okręgach można zauważyć, że w większości
przypadków oceny są zbieżne – prawdopodobieństwo hipotezy zerowej o braku
zróżnicowania, testowane jednoczynnikową analizą wariancji (ANOVA), jest niższe od
przyjętego poziomu ufności =0,05 jedynie w 6 przypadkach. Są to:
1. Decyzje i działalność Prezydenta miasta – wysokie oceny w okręgach 4. i 1. oraz
bardzo niskie w 5.
2. Zabezpieczanie socjalne – wsparcie osób potrzebujących pomocy (biednych;
bezrobotnych; starszych; niepełnosprawnych) – wyjątkowo niskie oceny w okręgach 4.
i 5.
3. Zaufanie kielczan do współmieszkańców – zdecydowanie najwyższe w okręgu 5.
4. Dostępność i wyposażenie obiektów sportu i rekreacji (hale; kryte baseny) dla
wszystkich grup wiekowych mieszkańców – wyraźnie najwyższe w okręgach 4. i 2.
5. Czystość miasta – wyraźnie najniższe w okręgu 3.
6. Dostępność i poziom usług zdrowotnych – wyraźnie niższe w okręgach 1. i 5.
Należy zaznaczyć, że dość blisko granicy znaczącego statystycznie zróżnicowania
istotności były następujące badane elementy jakości życia: zadowolenie z zajmowanego
mieszkania, możliwości znalezienia ciekawej i dobrze płatnej pracy w Kielcach, możliwości
kształcenia się w kieleckich uczelniach oraz dostępność placówek oświatowych w Kielcach.
Można to uznać za pewne tendencje, których potwierdzenie wymagałoby bardziej
pogłębionych badań.
51
ZOGNISKOWANE WYWIADY GRUPOWE
52
8. PRZEBIEG BADAŃ FOCUSOWYCH.
Badaniami metodą FGI zostały objęte łącznie 24 osoby, tzn. eksperci różnych
dyscyplin zawodowych, naukowych itp. zajmujący się kwestią środowiska w mieście. Byli to
przedstawiciele
między
innymi:
Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego
Jana
Kochanowskiego w Kielcach, Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach, Państwowego
Instytutu Geologicznego w Kielcach, Urzędu Miasta Kielce, Rejonowego Przedsiębiorstwa
Zieleni
w
Kielcach,
Wodociągów
Kieleckich
S.A.,
Powiatowego
Inspektoratu
Weterynaryjnego w Kielcach, Kieleckiej Grupy Inwestycyjnej Sp. z o.o. w Kielcach,
Pracowni Architektonicznej „Detan” w Kielcach, Drogowej Pracowni Projektowej w
Kielcach. Uczestnikami badań byli także aktywni kreatorzy życia społecznego, tzn. działacze
stowarzyszeń i towarzystw zajmujących się ochroną, czy też badaniami środowiska.
Wymienić należy: Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody, Ligę Ochrony Przyrody, Zarząd
Okręgowy w Kielcach, Stowarzyszenie „Zielone Kielce”, Towarzystwo Urbanistów Polskich
w Kielcach, Komisję Ochrony Przyrody Zarząd Główny PTTK.
Badania przeprowadzono w dwóch etapach (dwóch badaniach focusowych),
wybierając na miejsce spotkań salę, stwarzającą satysfakcjonujące warunki do ich
przeprowadzenia. Wszystkie spotkania odbyły się w planowanym czasie i trwały 2 -2,5
godziny..
Spójność wewnętrzna wytypowanych grup wynikała głównie z podobnego rodzaju
doświadczeń, uzyskanych w pracy zawodowej i na rzecz środowiska lokalnego, co dokładnie
odpowiadało celowi badania. Dlatego takie kryteria jak płeć, wiek, dochód, wykształcenie, na
tym etapie doboru próby i w tym badaniu nie miały większego znaczenia.
Najlepsze efekty prowadzenia wywiadu dało się zauważyć w mniej licznych
grupach (9 - cio osobowych), w których uzyskano więcej informacji od pojedynczego
uczestnika. Obecne w nich osoby były bardziej uważnymi słuchaczami, łatwiej się
motywowały do rozmowy, chętniej podejmowały problem omawiany przez swojego
poprzednika, próbując się do niego ustosunkować, zaproponować własne rozwiązania.
Omawiane badania focusowe były realizowane z zachowaniem wszystkich
wymaganych standardów stosowanych w takich badaniach, zarówno na etapie przygotowań
jak i realizacji. Wywiad był prowadzony przez profesjonalnego moderatora dobrze znającego
problem badawczy (skonsultowany z badaczem odpowiedzialnym za całość), potrafiącego
wykorzystać odpowiednie techniki i narzędzia zarówno werbalne jak i niewerbalne do
53
aktywizacji grupy focusowej i skutecznie radzącego sobie w sytuacjach utrudniających
moderowanie. Wynikiem tych zabiegów była dobra kontrola nad grupą i panowanie nad
przebiegiem wywiadu.
Całość przebiegu procesu badawczego została zarejestrowana przy użyciu sprzętu
audio-video (kamery cyfrowej i dyktafonu). Na podstawie tej rejestracji i możliwości jej
odtworzenia sformułowano następnie dokładne pisemne transkrypcje, które z kolei stały się
podstawą do analizy badawczej (zaprezentowanej w kolejnej części raportu) i uzyskania
globalnego spojrzenia na wyniki.
W czasie badania nie zapomniano również o stworzeniu przyjaznej atmosfery do
dyskusji. Zadbano o odpowiednią przestrzeń, rozmieszczenie w niej zaproszonych osób, jak
najbardziej korzystne dla celów badania, uczestników i osób prowadzących, a nawet o drobny
poczęstunek (jest to reguła w tego typu projektach badawczych i prowadzonych przy
zastosowaniu omawianej metody).
Wywiad został przeprowadzony według następującego planu:
Scenariusz pogłębionych wywiadów grupowych
badań świadomości ekologicznej kielczan
I etap
Wstęp
- przywitanie gości,
- wzajemne przedstawienie się,
- wyjaśnienie celu spotkania.
II etap
Aktywizacja
- podział na trzy- lub dwuosobowe grupy (w celu
wstępnego przedyskutowania podanych zagadnień),
- ustalenie zasad współpracy w tych grupach (osoba A
wchodzi
w
rolę
mówiącego
o
swoich
doświadczeniach, osoba B w rolę słuchacza i
notującego, po czym odwracamy role).
- podanie każdemu uczestnikowi kartki z pytaniami i
problemami do analizy,
- praca w grupach.
III etap
Prezentacja poglądów
- przedstawienie poglądów swoich rozmówców
(dopytywanie, wyjaśnianie, uszczegóławianie),
54
- konfrontacja tych wypowiedzi z innymi, wymiana
zdań, dzielenie się doświadczeniami,
- dyskusja, rodzenie się nowych pomysłów.
IV etap
Podsumowania i
wnioski
- co w tych doświadczeniach, opiniach było wspólne?
- jakie wystąpiły różnice?
- możliwość uzupełnienia wypowiedzi.
9. ANALIZA MATERIAŁU EMPIRYCZNEGO
Problematyka badawcza uwzględniała model:
Presji – działań indywidualnych i zbiorowych człowieka, stanowiących przyczyny zmian w
środowisku. Jak wpływamy i w jaki sposób ten wpływ się przejawia? Które działania są
najbardziej niepokojące, niebezpieczne?
Stanu – jak przedstawia się stan (kondycja) środowiska i jego głównych komponentów?
Czym, jako zbiorowość miejska dysponujemy (w sensie postaw, mentalności i materialnym)?
w odniesieniu do stanu świadomości społecznej.
Reakcji - decyzje i działania, które są lub muszą być podejmowane indywidualnie i zbiorowo
w celu poprawy stanu środowiska w Kielcach i przeciwdziałaniu jego degradacji? Jak
osiągnąć stan zrównoważonego rozwoju?
Analizie poddanych zostanie siedem następujących wymiarów środowiska w
Kielcach:
1. Zagospodarowanie przestrzeni (plany).
2. Powietrze.
3. Wody powierzchniowe.
4. Wody podziemne.
5. Gleby.
6. Przestrzeń akustyczna (hałas).
7. Odpady.
Nim zajmiemy się poszczególnymi wymiarami środowiska należy podkreślić dwie
kwestie, które dość często przewijały się przez różne wątki wywiadów – pozytywne oceny
przestrzeni miasta i problem edukacji ekologicznej. Eksperci biorący udział w focusach dość
55
zgodnie przyznawali, że mamy miasto, które ma niezmiernie bogaty potencjał, jeśli chodzi o
położenie geograficzne i walory przyrodnicze.
- Nie płaczmy tak bardzo, bo jak ja obserwuje te 20 lat co najmniej, to nasze miasto zrobiło
naprawdę bardzo dużo. Nie płaczmy. Miasto pięknieje.
- Kielce mają w sobie coś takiego pięknego, że jeżeli wsiądzie się do jakiegokolwiek
czerwonego autobusu to się wyląduje w lesie.
Te walory wymagają popularyzacji i wyeksponowania, bo mało który kielczanin wie,
że mieszka w miejscu niezwykłym przyrodniczo:
-
…mamy
wyjątkowe
miasto,
jeśli
chodzi
o
warunki
przyrodnicze.
I właściwie miasto samo się broni. Niewiele trzeba tak naprawdę zrobić, żeby było fajnie,
żeby było się czym cieszyć. Wszelkie badania faunistyczne, pokazują, że mamy jedno
z bogatszych miast w Polsce pod względem występowania np. ptaków, płazów i gadów.
Kluczem do troski o środowisko wśród ekspertów jest wiedza i świadomość zagrożeń,
jakie niesie współczesna cywilizacja, i to, jak współczesne pokolenia są nią pochłonięte.
Obecnie żyjące pokolenia egzystują już w dość dużym dystansie od naturalnego środowiska –
natura wydaje się wielu osobom odrębną i daleką rzeczywistością. Dlatego musimy ją
odkrywać niejako od nowa, uczyć się jej wszyscy.
- … powiem teraz o reakcji. Tak jak powiedzieli poprzednicy. Edukacja, edukacja, edukacja
od małego człowieka. Mały człowiek, musi wiedzieć o segregacji śmieci, że w swoim
otoczeniu powinien dbać o czystość.
- …już od przedszkola powinien być przedmiot: ochrona środowiska. Edukacja dzieci
i młodzieży. Nie nauczymy dorosłej osoby szanować środowisko. Może jakieś jednostki.
Widzimy nawet po działalności edukacyjnej w naszym towarzystwie przyrodniczym, że
dzieciaki wrażliwe, zapamiętują to i nawet po nauce dziecko mówi: „Tatusiu, czemu Ty
myjesz samochód nad rzeką? Pan przecież mówił, że nie wolno samochodu nad rzeką myć”.
To był dość często powtarzający się wątek, obecny w dyskusjach wtedy głównie, gdy
mowa była o reakcji, czyli działaniach niezbędnych na stwierdzenie zaistniałego stanu
środowiska. Miasto – powiat grodzki, ze swoją siecią szkół i przedszkoli, ma najlepszą
pozycję jako podmiot odpowiedzialny za edukację, szczególnie młodego pokolenia, Powinno
się to stać zanim kolejne pokolenia zupełnie oderwą się od środowiska i będą żyć tylko w
środowisku stworzonym przez człowieka. Już obecnie daje się zauważyć, że środowisko jest
dla niektórych mieszkańców miasta niezrozumiałym tłem, obojętnym lub nawet
przeszkadzającym dodatkiem. Blednie świadomość znaczenia owego środowiska w stosunku
do naszego zdrowia i silnego z nim powiązania.
56
1. Zagospodarowanie przestrzeni (plany).
Kluczem
do
rozważań
nad
środowiskiem
i
podstawowym
warunkiem
uporządkowania i unormowania przestrzeni miasta jest dla wielu ekspertów dobrze
pod względem profesjonalnym przygotowany i społecznie przekonsultowany Plan
Zagospodarowania Przestrzennego Miasta. Jego brak bardzo destrukcyjnie wpływa
na wszelkie procedury administracyjne i opóźnia rozwój.
- Jesteśmy, w sensie, powiedzmy … rozwoju biznesowego czy gospodarczego za
Namibią, między innymi dlatego, że nie mamy planów zagospodarowania, a właśnie
to powoduje, że wszystkie działania, również z infrastrukturą czy z energetyką, z
wodą, ze ściekami, inwestycjami związanymi z ochroną środowiska są również
prowadzone w żółwim tempie, bo procedury administracyjne dzisiaj, przez brak
planu są kilkakrotnie dłuższe niż mogłyby być gdyby plany były.
W planach, o których mowa, zaburzona została – jeśli one są, w postaci planów
miejscowych – proporcja między dobrem prywatnym a publicznym. Bardziej
chronione jest to pierwsze, często zresztą ze stratą ogólnospołeczną.
- Jest brak koordynacji w planowaniu przestrzennym. Są teoretycznie plany krajowe, plany
regionalne natomiast to nie jest prawo miejscowe. To są jakieś strategie przestrzenne, które
tak naprawdę nie mają siły prawnej wobec prawa własności. Prawo własności zostało w
naszej Konstytucji i w całym naszym prawodawstwie tak umocowane w tej chwili, że, jak
kiedyś było poniewierane i właściciel nic nie miał ze swojej własności, tak teraz jest
odwrotnie. Bardzo słabo jest umocowane tzw. publiczne dobro.
Ta ostatnia kwestia wymaga wysiłku legislacyjnego i nie zależy od władz lokalnych.
Taki stan rzeczy powoduje jednak bezsilność władz miasta wobec grup nacisku, właścicieli i
ich pełnomocników, którzy korzystając z możliwości prawnych egzekwują swoje interesy,
często z nieodwracalną stratą dla całej społeczności.
- Gdyby był plan przestrzenny, obowiązujący, w którym tereny zielone są, mapy są,
wszystko jest… tylko to nie ma pieczątki. I dopóki planu nie ma, można sobie takie
numery robić, że w pewnym momencie, gdzieś wszystko jest dozwolone, wszystko się
robi. Miasto mówi: „My jesteśmy bezbronni, bo nie mamy prawa żeby nie pozwolić”
57
I oczywiście zarabia kilka osób, a płaci cala społeczność miasta. Moim zdaniem,
największym wrogiem planu przestrzennego miasta i tego ładu w mieście są same
władza miasta.
Brak solidnego planu to także pole do działania i myślenia partykularnego. W
trakcie dyskusji pojawił się problem zagospodarowania przestrzennego dzielnicy
Białogon, gdzie zlokalizowane są kieleckie ujęcia wody pitnej dla mieszkańców
miasta. Nie od dzisiaj znane są wysiłki właścicieli zlokalizowanych tam działek, aby
uzyskać pozwolenia na jakieś, choćby najdrobniejsze inwestycje. Każda odmowa
wzbudza społeczny sprzeciw, gdyż tamtejsze tereny stają się inwestycyjnie i
rynkowo bezużyteczne, a miasto mogłoby odegrać w tym względzie rolę aktywną,
proponując atrakcyjne rozwiązania, będące dla mieszkańców swoistą rekompensatą.
- I musi powstać, a nie powstał od wielu, wielu lat program życia na Białogonie.
Czyli w całym tym, powiedzmy najbliższym otoczeniu zbiornika. Ci ludzie nie mogą
być pozbawieni szans … reszta społeczeństwa musi im dać taką szanse, w ten sposób,
żeby stworzyć w zamian coś innego na tych terenach.
- …nie byłoby problemu przekonywania mieszkańców Białogonu, gdyby oni mieli
jakąś alternatywę w zagospodarowaniu przestrzennym. Na przykład robimy: staw
białogoński został, robimy pole golfowe, robimy jakieś boiska do siatkówki…
Natomiast w momencie, kiedy nie ma tej alternatywy nazwanej, czy promowanej
przez miasto, oni się buntują …, na pewno to by było łatwiejsze, gdyby była,
wymiana poglądów na ten temat.
Inna
ważna
kwestia
leżąca
na
pograniczu
kwestii
przestrzennego
zagospodarowania miasta i środowiska, to ochrona tzw. korytarzy ekologicznych.
Atrakcyjność działek, ich rynkowa wartość i walory użytkowe nie powinny
przesądzać o infrastrukturalnym zagospodarowaniu bez mała całej cennej i
najatrakcyjniejszej przyrodniczej połaci miasta.
- jednym z głównych celów ustawy o Ochronie Przyrody, jest np. ochrona korytarzy
ekologicznych.
Naturalnymi
korytarzami
ekologicznymi
są
np.
doliny
rzek.
My mamy rzeki. Silnica jest naszą rzeką, a my chcemy koniecznie zrobić z niej ściek. I jeszcze
jedna, bardzo negatywna rzecz związana z rzekami, to jest wycinanie naturalnej, przybrzeżnej
roślinności
58
- Jeśli chodzi o te korytarze ekologiczne to występują one głównie na obrzeżach miasta,
natomiast w centrum miasta, wzdłuż Silnicy, ich nie mamy. Teren Zalewowy, został
zabudowany, brzegi zostały zasypane i dolina rzeki Silnicy została pozbawiona naturalnych
terenów zalewowych. W tej chwili na obszarze miasta dzieje się podobna sytuacja. Ostatnio
robiliśmy taką ekspertyzę i co się okazuję: jest bardzo duża presja do schodzenia do koryta
rzeki i na niektórych odcinkach już tej terasy nie ma, bo jest obecnie, można powiedzieć,
w trakcie degradacji całkowitej.
Pojawił się także bardzo ważny głos, akcentujący konieczność powiązania
Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Miasta
z
analogicznymi
planami
ościennych gmin. Miasto tworzy z nimi swoisty system powiązań, a jeśli dodać, że
wszystkie plany powinny mieć wyznaczony pewien horyzont czasowy, wówczas to
powiązanie staje się jak najbardziej oczywiste.
- Plan przestrzenny, są także związki funkcjonalne miasta z sąsiednimi gminami. …
To są związki funkcjonalne w zakresie: transportu, zaopatrzenia w wodę,
dostarczania wody, ochronę tych ujęć wody, bo ta ochrona tak samo ma być w
planach przestrzennych, przez gminę realizowana, jak np. przez gminę Zagnańsk, bo
my stamtąd wodę bierzemy. I musimy się też jakoś dogadać, żeby oni nam tą wodę
chronili. … ale to uwzględni plan przestrzenny miasta. Całego miasta… i jego wizja
rozwoju, gdzie horyzonty czasowe się podaje. Natomiast, my nauczyliśmy się przez
ostatnie lata – nie wiem dlaczego? – mówić o planie przestrzennym jako o planie
miejscowym. Działka – wolno budować, nie wolno. Teren zielony taki i taki…
2. Powietrze.
W kwestii powietrza podkreślano niezły stan w tym wymiarze naszego
środowiska. Uznano, iż nie ma większego problemu z jakością powietrza na terenie
miasta. Sprzyjają temu przede wszystkim warunki, takie jak ukształtowanie naturalne
terenu, geograficzne usytuowanie i rzeźby terenu. Podkreślano, że przede wszystkim
należałoby dbać, aby go nie pogarszać, a więc przede wszystkim nie dopuścić do
lokalizacji na terenie miasta inwestycji przede wszystkim obciążających stan i jakość
powietrza, czyli zakładów przemysłowych. Choć to Kielcom akurat nie najbardziej
59
grozi. Obecnie największe zagrożenie dla powietrza stwarzają sami mieszkańcy, a
konkretnie ich samochody.
- 80% zanieczyszczeń, to są zanieczyszczenia motoryzacyjne.
Jednak temat powietrza nie jest tak jednoznaczny. Zdaniem niektórych
specjalistów, wcale nie jest ono tak dobrej jakości, jak wsk azywali na to losowo
dobrani mieszkańcy miasta. Poważnym problemem jest zapylenie powietrza, a z
drugiej strony ubywa drzew, które mogą przyswoić te pyły i inne szkodliwe
substancje.
- Powietrze mamy w niedobrym stanie. Jest przekroczenie standardów pyłu, tego
najdrobniejszego, który jest niezwykle szkodliwy. Okazuje się bowiem, że on przenika przez
błony komórkowe.
- W ciągu jednego roku nasadzenia parkowe, na obszarze 1 km 2 pochłaniają 61 ton
pyłów, a jedno drzewo średniej wielkości unieszkodliwia ołów ze 136 litrów benzyny.
W ciągu ostatnich lat źródło zanieczyszczeń powietrza nieco się zmieniło.
Kiedyś były to przemysł i domowe kominy, które ciągle jeszcze emitują ogromne
ilości szkodliwych substancji.
- Mieszkam w domu, naprzeciwko którego istnieje emitent, czyli lokalny kominek,
który niestety 12 rodzin zatruwa i … mimo, że proponowaliśmy temu panu wymianę
na nasz koszt jego sposobu ogrzewania, nie wyraził zgody i nie ma żadnego
instrumentu. Ani władza, ani społeczność lokalna żeby kogoś takiego przekonać,
powiedzmy do skutecznego przyjęcia oferty … Mam gabinet swój w Śródmieściu, na
ulicy Leonarda, gdzie szacowny Urząd Miar emituje mi prosto w okna truciznę i
zasmradza jeszcze kilka innych kamienic wokół. I mimo, że Prezydent Miasta, jego
służby i bardzo wyczulony Dyrektor Wydziału Środowiska osobiście się angażował w
sprawę, nie był w stanie zmusić Urzędu Kontroli i Miar do zmiany sposobu
ogrzewania.
Obecnie największy wpływ na zanieczyszczenie powietrza mają samochody i nie
widać rozwiązania tej sytuacji
- Stan powietrza na dzisiaj w sensie norm w Kielcach jest kiepski … przedtem
narzekaliśmy tylko na centrum: ul. Mała, Duża emisja kominowa, bo dużo się paliło
60
w piecach kotłowni lokalnych. W tej chwili to smog samochodowy nas dobija, bo
korki … Tak, że ta sytuacja się rozładuje dopiero za 2 – 3 lata jak drogi będą miały
większą przepustowość.
Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem, wpływającym na zanieczyszczenie
powietrza w Kielcach jest specyficzne ukształtowanie terenu – chodzi o problemy z
„przewietrzaniem” miasta, a szczególnie jego centrum. Jest ono szczególnie
eksploatowane w tym względzie i przez usytuowanie w niecce trudno usuwają się te
ciężkie zanieczyszczenia.
- Czapę mamy z tych spalin, które właśnie nie zawsze są rozprowadzane przez wiatr
a centrum miasta właśnie leży w tym najniższym miejscu…
Poprawę sytuacji w wymiarze zanieczyszczenia muszą dać zdecydowane
działania władz miasta. Budowa nowych dróg, stwarzaj ących szansę na większą
przepustowość i płynność przemieszczania się to jedna sfera działań – tu odczujemy
poprawę, jak nas zapewniają władze miasta, za 2 – 3 lata. Druga linia reakcji, to
eliminowanie
z
miasta
lokalnych
kominów
i
zmiana
sposobu
ogrzewania
indywidualnych domów.
- I dbamy o rozwój sieci gazowej i rozładowywanie korków. Miasto może sobie z tym
poradzić tylko w jeden sposób: …. Doprowadzić gaz – i to dać za swoje pieniądze,
nawet doprowadzi.
Dodatkowym rozwiązaniem może być wybudowanie w mieście spalarni
śmieci, które aktualnie są spalane w wielu domowych piecach i kotłowniach bez
żadnych zabezpieczeń.
- palimy odpadami w piecach, bo możemy wszystkim śmieciami jakie tylko są. Oczywiście z
nich wydobywają się dioksyny i furany, o których wszyscy wiedzą, a kiedy się buduje
spalarnie – tam protestują. Natomiast jak palą w swoich paleniskach to nie ma tam tych
dioksyn i furanów i im nic nie przeszkadza. Jeśli chodzi o system ciepłowniczy, również on
pozostawia wiele do życzenia. Nadal mamy kotłownie i paleniska, które niestety w okresie
zimowym w dalszym ciągu np. związki siarki mają przekroczenia.
61
3. Wody powierzchniowe.
Wody opadowe i powierzchniowe są początkiem wielkiego cyklu, na końcu
którego znajdują się wody podziemnie, stanowiące – w przypadku naszego miasta –
główne źródło wody, którą piją i używają do innych celów mieszkańcy Kielc.
Znawcy
zagadnienia
zwracają
uwagę
na
raczej
przeciętną
jakość
wód
powierzchniowych.
- Mamy trzecią jakość wód powierzchniowych… jest trzecia i dalej pozaklasowe. Z
tym, że najbardziej optymalna jest taka sytuacja, jak jest pierwsza, druga klasa, ale
pierwszą klasę to ma chyba 1% w ogóle rzek w województwie świętokrzyskim, drugą
parę powyżej dziesięciu, a reszta to jest trzecia…
Coraz większy obszar miasta posiada kanały burzowe i, jakkolwiek jest to
posunięcie rozwiązujące przynajmniej po średnich opadach problem odprowadzania
wód opadowych, to jednak pozbawia to gleby naturalnego nawodnienia. Eksperci
zwracają uwagę, mówiąc o stanie środowiska, że zbyt dużo tych wód odprowadzamy
poza obszar miasta.
- …jest niesamowicie ważne, zostawiać wodę na terenie miasta. Natomiast zarządza
wodami opadowymi w Kielcach najmniej kompetentna służba, czyli Zarząd Dróg.
Budowa kanalizacji deszczowej jest w ich rękach. Nie mają o tym pojęcia.
Doprowadzają do … no powiedzmy rozwiązań, które nie mają się nijak do tego
głównego celu, który powinien nam służyć, czyli zatrzymywania wody. Najchętniej
wszystką wodę wysłaliby do morza poprzez największe rury, jakie tylko można sob ie
zafundować w konkretnej sytuacji.
- Ja wspominałem tutaj o ochronie wód opadowych. To znaczy nie wysyłania jej do
morza natychmiast.
Wody powierzchniowe i opadowe to przecież zasób, który powinniśmy się
nauczyć wykorzystywać. W niektórych krajach europejskich projektuje się już domy,
w których do możliwych, pozakonsumpyjnych celów (np. do ubikacji) stosuje się
wody deszczowe. Jest to obecnie tylko kwestia instrumentów finansowych, bo np. nie
62
uzyska się kredytu z preferencyjnym oprocentowaniem, jeśli takie proekologiczne
rozwiązania nie będą uwzględnione w fazie projektowania i wykonawstwa.
Ale jakość wód powierzchniowych to jeszcze kilka problemów, o których
świadczą poniższe słowa, dotyczące niebezpieczeństwa infiltracji zanieczyszczonych
wód
powierzchniowych
transportowanych
przez
kieleckie
rzeki
do
Doliny
Białogońskiej:
- Jeżeli chodzi o Dolinę Białogońską to mamy tam bardzo ważny węzeł hydrograficzny, gdzie
spotyka się rzeka: Bobrza, Silnica i Sufraganiec. Ma on bardzo duże znaczenie dla miasta
Kielce, ponieważ pod tym obszarem znajduje się główny zbiornik wód podziemnych,
z którego korzysta miasto Kielce. Około 60% wody pozyskiwanej. Ale rzeka Silnica w tym
odcinku ujściowym gubi około 15% wody. To znaczy, że ta woda infiltruje w koryto Silnicy
i ta woda z tymi zanieczyszczeniami przesiąka. No i ta warstwa jest na tyle silna i nie
przepuszcza tych zanieczyszczeń, że ten stan się nie pogarsza. Ale być może ta fala
zanieczyszczeń po jakimś czasie niestety dotrze do horyzontu wód podziemnych. To jest
również basen sedymentacyjny. Świadczy o tym nie tylko to, że na głębokości kilku metrów
znajdują się torfy, stwierdzone torfy w Kotlinie Białogońskiej. To znaczy, że istnieje tendencja
do akumulacji tych materiałów. Możemy to obserwować współcześnie. Z całego obszaru
miasta, ten materiał z dróg, z tych terenów, które mają uszczelnione podłoże, są gładkie i po
nich
łatwo
zmywany
jest
materiał,
przedostaje
się
do
transportu
rzecznego
i korytem Silnicy, po prostu sobie płynie. Na odcinku od Pakosza, w korycie Silnicy
obserwujemy potężną akumulację śródkorytową. Co tam jest akumulowane? No przede
wszystkim zanieczyszczenia z miasta: zanieczyszczenia komunikacyjne z metalami ciężkimi.
Od czasu do czasu ten materiał jest wydobywany przez bagrowanie, wyrzucany na brzeg
rzeki, tworzą się można powiedzieć takie pseudo wały. Woda z materiałem rozpuszczonym
przedostaje się dalej do rzeki Bobrzy, natomiast ten materiał klastyczny czyli zawiesiny
i rumowisko wleczone z tymi zanieczyszczeniami pozostaje w tym basenie sedymentacyjnym
jakim jest Dolina Białogońska. Tu istnieje ten problem zanieczyszczeń.
Teren miasta charakteryzuje się także znacznym zasoleniem wód powierzchniowych,
którego przyczyną jest przede wszystkim stosowanie soli w okresie zimowym w sposób dość
beztroski do utrzymania przejezdności dróg:
- obszar miasta, można powiedzieć, stanowi „słoną wyspę” na tle obszarów sąsiednich. W
okresie zimowym, przenosi się to także na wiosnę, w okresie do maja, obserwujemy
zwiększoną zawartość chlorków w wodach rzecznych. Te różnice są drastyczne. Jeżeli
63
zobaczylibyśmy, jaka jest koncentracja chlorków w górnym odcinku rzeki Silnicy i poniżej
ujścia rowu odwadniającego obwodnicę, to zbadałem, że te różnice sięgają 1000 razy. Mniej
więcej było stwierdzone zasolenie takie jak w Bałtyku.
Stosowana w nadmiarze sól pozostaje w wodzie, mimo nawet poddania jej procesowi
oczyszczania. Jest to o tyle niebezpieczne, że mieszkańcy miasta na końcu tego cyklu piją tę
wodę trochę jakby na własne żądanie.
- Ścieki wiadomo, są oczyszczane, aczkolwiek oczyszczalnia biologiczna nie ma możliwości
zatrzymywania zasolenia i potem te chlorki automatycznie przechodzą do rzeki … Tworzy się
takie środowisko, które z komórek roślinnych wodę odciąga, a rośliny nie są
w stanie tej wody pobierać. Nie ma takich oczyszczalni, takich technologii oczyszczania,
która pozwoliłaby oczyścić tę wodę z soli.
Jeszcze inną ważną sprawą jest regulowanie koryt rzek. Po latach zachwytu
uporządkowanymi brzegami naszych rzek, jako reakcja, powinno nastąpić usiłowanie
przywrócenia dawnych ich kształtów.
- tam gdzie jest to możliwe starajmy się zachować ich naturalny bieg. Nie wchodźmy w
obetonowania tam, gdzie można. Jesteśmy za naturalnością, za meandrami, polderami.
Muszą
się
fachowcy
wypowiedzieć,
ale
z
kolegą
stoimy
na
stanowisku,
że
w przypadku bardzo dużych ulew, czy zagrożeń powodziowych, sprawdzone nie tylko
w Polsce są mechanizmy polderów i naturalnych meandrów, a nie podwyższania walów
przeciwpowodziowych …
Regulacja rzek i innych zbiorników wodnych to jedna kwestia, druga to turystyczne i
rekreacyjne wykorzystanie tych atrakcji.
- nasze zbiorniki miejskie ubożeją, stają się wyjałowione. Im bardziej my je przekształcamy na
miejsca atrakcyjne turystycznie tym one są mniej atrakcyjne przyrodniczo, czyli turystycznie.
Fragmenty naturalne, nawet w mieście stanowiły takie małe ostoje ptaków, one znikają.
Wspomniała Pani o Stawie Białogońskim. To było coś niezwykłego, jakie miejsce cenne
przyrodniczo. Aż dziwne, że zrobiliśmy tak żadnego rezerwatu czy użytku ekologicznego, a
teraz tam nie ma nic.
Podobnie niepokoić powinno to, co zrobiono z kieleckim Zalewem, gdzie tendencja
do regulowania i „porządkowania” wszystkiego przynosi akurat przeciwne od zamierzonych
rezultaty.
- …czy ten nasz malutki zalewik to on musiał być tak zabetonowany dookoła? Czy przystań
dla łodzi, jachtów, musiała być zrobiona, jak dla kutrów rybackich? Czy tam musiało być tyle
64
betonu? Nie. Można było zrobić różnymi innymi metodami, bardziej biologicznymi.
Wprowadzić materiał dostosowany do takiej skali.
Podawano w czasie zogniskowanych wywiadów przykłady rozwiązań z innych krajów
europejskich, gdzie
się renaturalizuje rzeki, przywraca im naturalny bieg, zwalniając przepływ i
zwiększając retencję naturalną, plus, niestety nie zagospodarowuje …
podczas, gdy w Kielcach tendencja do zagospodarowywania, i niestety
–
zabudowywania terenów zalewowych może stworzyć znaczne niebezpieczeństwo dla
ludzi i ich dobytku, bo
- jeśli tam powstały osiedla, cała woda, która idzie na ulice, na dachy do rynny,
idzie na burzówkę. To jest dosłownie czasem niecała godzina żeby ta woda zasiliła
rzekę w jednym momencie. I te nawalne deszcze, które poszły, te dwie powodzie w
97/98 rok pokazały, czym to grozi. I zaczęto działania ratunkow e w sensie
przepustowości rzeki Silnicy – dobrze. Ale jednocześnie zabudowano i zabudowuje
się obszar źródliskowy, jakby gdzie indziej w Kielcach nie było terenu.
Dodatkowo jeszcze tama na Zalewie w przypadku dużych opadów musi być
opuszczona, aby można było się pozbyć już zgromadzonej wody. To często jest 3-4
godziny, aby zapobiec tragedii. Reakcją w tej sytuacji jest pozostawianie jak
największych obszarów niezabudowanych, gdzie woda będzie mogła wsiąkać, a nie
zlewać się w rzekach i zbiornikach wodnych. Stan zalewu musi być w sytuacji
większych opadów precyzyjnie dozorowany i, w razie konieczności, częściowo, na
ile się da – opróżniany.
4. Wody podziemne.
Mamy bardzo dobrej jakości wodę pitną w kieleckich kranach, Tzw. woda
źródlana, którą można kupić w butelkach, jest gorszej jakości niż ta, którą mamy w
naszych Kielcach – tak zgodnie twierdzą eksperci.
- My w Kielcach pijemy olbrzymie ilości wody, sprowadzanej z zewnątrz, kiedy sami
mamy wodę dobrą… były nawet jakieś rozmowy o butelkowaniu naszej wody czy coś.
65
Nie wiem czy to się już skończyło, ale chyba na razie jeszcze na niczym. … Woda
źródlana, z tym napisem na butelce, jest wodą gorszą niż ta, którą mamy w kranach
w Kielcach.
Mając takie zasoby bardzo dobrej wody jak w Kielcach, powinniśmy jak
najbardziej pieczołowicie je chronić, a żadne apele i przypomnienia nie dadzą
takiego rezultatu, jak budowanie świadomości oraz poczucia odpowiedzialności i
troski o ten nasz „skarb”.
- Brak świadomości, że ta woda, którą się pije to przebywa wieloletnią, daleką drogę
podziemną, gdzie się oczyściła, nabrała jakichś własności, zmineralizowała się.
Potem my ją bierzemy z kranu. Tej świadomości nie ma, ale nie tylko dziecko.
Przeciętny obywatel miasta też jej nie ma… Trzeba znaleźć sposób, żeby trafić do
świadomości na potrzeby ochrony tych elementów. Czyli tą reakcję, ten ostatni
moment…z tą edukacją …
Tak więc znów, jako reakcja, pojawia się potrzeba edukacji, gdyż współczesne
pokolenia żyją tak głęboko „zatopione” już w cywilizacji, że synonimem wody jest
dla wielu kran, bez refleksji nad tym, jaką drogę przebywa woda, zanim do tego
kranu dotrze. To jest też argument, stojący za koniecznością bezwzględnej ochrony
obszarów, z których infiltrowana jest przez lata woda do naszych kieleckich ujęć.
-… to co Panu spłynie z powierzchni, to po 25 latach (to co spadnie na obrzeżach np. Górek
Szczukowskich, to po 25 latach dociera do strefy ujęć dla Białogonu), mamy w naszym ujęciu.
To sobie krąży, krąży, krąży,… Dlatego w mieście, w strefie ujęć nie wolno wszystkiego
brukować.
Temu zawdzięczamy dobrą wodę w Kielcach i problem polega głównie na ochronie
tego stanu rzeczy, czyli reakcji, bo np. sól, którą sypiemy w zimie na ulice, w ujęciach naszej
wody pitnej pojawi się dopiero po wielu latach. Czy warstwy gleby zdołają tę sól odfiltrować?
To co robimy obecnie, robimy dla przyszłości, a w tym wypadku jest to stwierdzenie jak
najbardziej konkretne. Kolejnym rozwiązaniem w kategorii reakcje, w odniesieniu do wód
podziemnych jest – zdaniem ekspertów – sadzenie i dbanie o drzewa, szczególnie te
największe, bo tworzą one samoistny rezerwuar wody i jej oczyszczania. Podkreślano…
-…wielką rolę drzew, jako takich dużych organizmów, które mają dosyć duży wpł yw
na całą tą gospodarkę, powiedzmy, wodno-powietrzną – wielkie drzewo odparowuje
66
czystej wody (drzewo jest oczyszczalnią naturalną) – 500 litrów na dobę. Duże
drzewo, około 50 – cio letnie: buk, dąb, wierzba…w systemie korzeniowym (…) jest
od 200 do 400 m 3 wody. To znaczy, że 200 do 400 ton wody wokół drzewa, jest
absorbowane …, ok. 100 ton na pewno absorbuje zanieczyszczonej wody. I właśnie ta
woda zostaje przez ten, skomplikowany system, jakim jest drzewo, oczyszczona i
odparowuje.
Tutaj znów pojawia się problem kompetencji i odpowiedzialności za miejską sieć
kanalizacji deszczowej i system odwodnienia miasta, która aktualnie spoczywa w
gestii Miejskiego Zarządu Dróg. Brak jest szerszego spojrzenia i działań,
dotyczących kwestii zatrzymania w mieście wod y opadowej, która zasilać mogłaby
miejskie drzewa i tereny zielone. Preferencje tego typu instytucji skupiają się na
jednowymiarowym działaniu dotyczącym dróg, bez uwzględniania wielowymiarowej
koncepcji
równoważenia
ingerencji
w
środowisko
tymi
tak
potrze bnymi
inwestycjami (jeden z efektów to zbyt łatwe wycinanie drzew).
5. Gleby.
Zagadnienie gleby, jako składnika środowiska w Kielcach w sposób szczególnie
wyraźny – jeśli chodzi o presję i stan – łączy się z zabudowywaniem obszaru miasta i
przedostawaniem się do gleby chlorków i materiałów ścieralnych, głównie na skutek
natężenia ruchu kołowego.
- Na pewno, w ciągu 20 lat nastąpiło ciągłe zmniejszanie możliwości absorpcji wody
przez glebę, z uwagi na zabudowywanie bardzo dużych terenów. I to są też sprawy
powodzi, które są już coraz głupiej komentowane w Polsce. Przepisy zobowiązują
nas, że nowe inwestycje powinny pozostawiać około 25% terenów aktywnych
biologicznie.
Druga ważna kwestia, to…
- …negatywne oddziaływanie, jeżeli chodzi o transport, na glebę i wodę. Więc jeżeli
chodzi o glebę to cząstki ścieralne opon, one przy wilgotnym powietrzu łączą się i
opadają na glebę, co powoduje zanieczyszczenie tej gleby i jej degradację, Tutaj ja
67
się dowiedziałem, bo państwo mówili, że niektóre osoby maja po 2 samoch ody. Ja
analizowałem ilu jest mieszkańców Kielc, więc 30-go grudnia/1-go stycznia było 198
tysięcy, a tutaj wynika, że samochodów w Kielcach jest 120 tysięcy.
Nie bez znaczenia jest – i to też było mocno akcentowane – oddziaływanie
odpadów komunalnych na glebę.
- … jeżeli chodzi o presję na glebę i wodę to wymienić należy takie właśnie
negatywne oddziaływanie odpadów komunalnych…
Z tych danych jasno można wysnuć wniosek, że degradacja gleby w Kielcach jest
w dużej mierze spowodowana właśnie natężeniem samochodów w przestrzeni miasta.
Do tego dochodzi mycie tych samochodów na ulicach i podwórkach oraz bezmyślne
wylewanie zużytych olejów wprost do ziemi (lub do kratki ściekowej). I tu znów
należałoby przywołać jako reakcję konieczność edukacji, ale też – przykro to mówić
– także karania niesubordynowanych mieszkańców miasta. Do tego dochodzi jeszcze
zimowe utrzymanie dróg, czyli najprościej – solenie, o którym już wspominaliśmy
nieco wcześniej.
- Ja nie wiem czy w jakimś mieście, czy w ogóle w jakimś kraju jest taka presja żeby
w 3 godziny po opadach śniegu, były ulice czyste. Soli się te ulice szalenie i proszę
państwa to wpływa bardzo negatywnie, oczywiście nie tylko na zieleń, ale i na
infrastrukturę podziemną. Proszę państwa ulica Krakowska … tam były wielokrotnie
wsadzane lipy i ciągle niestety te lipy wypadają…
Bardzo szkodliwe dla gleb jest wylewanie wprost do ziemi olejów i innych płynów
technicznych czy chemicznych. Jeden z uczestników fokusów – strażnik przyrody –
wspominał sytuację, gdy ukarał mandatem osobę wylewającą zużyty olej do ziemi:
- Przysoliłem facetowi 500 zł mandatu karnego za wylewanie ścieków do gleby.
Okazało się, że to lekarz.
Zatem edukacja ekologiczna powinna dotyczyć nie tylko dzieci i gorzej
wykształconych dorosłych, ale także przedstawicieli
środowisk, po których
należałoby się spodziewać pełnej świadomości zagrożeń.
Inna bardzo niepokojąca i kontrowersyjna praktyka, odnosząca się do gleby, to
wypalanie traw po zimie. W tej kwestii zdania były wśród ekspertów podzielone:
68
część uważała, że wszelkie wypalanie traw jest szkodliwe tak dla roślinności, jak też,
a może najbardziej, dla fauny żyjącej w owych trawach i glebie. Padały też
argumenty za kontrolowanym (płatowym) wypalaniem traw.
- Żyjemy geograficznie w strefie lasów zrzucających liście na zimę. Otwarte tereny
nie są naturalnymi terenami. (…) I tak naprawdę dziś, to jest wybór często w ramach
ochrony, jeżeli nie ma innych racjonalnych metod, ponieważ teraz nie ma wypasu na
takich terenach owiec, krów, która w ten sposób funkcjonowała, gdzieś tam w lasach
wyżerała to poszycie i te lasy zupełnie inaczej wyglądały niż dziś. (…) I tak
naprawdę, czy są to zmienno-wilgotne łąki, czy to są torfowiska niskie, czy to są
kserotermy, wypalanie jest alternatywną metodą, ale nigdy w całości tylko płatowo.
To, że żywiołowy rozwój ma swoje odbicie w środowisku, jest tak oczywiste,
że nie wymaga trudu poszukiwanie argumentów na tę tezę. Nie zawsze jednak
zdajemy sobie sprawę z faktu, że korzystanie z dobrodziejstw środowiska jest
zawsze znacznie większe niż możliwości, jakie mamy do dyspozycji w celu jego
równoważenia. Dlatego trzeba mówić o zrównoważonym rozwoju, bo, jak
dotychczas, zaprzątnięci jesteśmy głównie korzystaniem ze środowiska – często bez
ograniczeń. Obecnie musimy się skupić na jego równoważeniu – dla obecnych i
przyszłych pokoleń.
6. Przestrzeń akustyczna (hałas)
Nadmierny hałas osacza nas zewsząd – coraz częściej pragniemy ucieczki od
niego. Jeśli przyjrzeć się biografii przeciętnego mieszkańca miasta, okaże się, że
hałas towarzyszy mu od najwcześniejszego dzieciństwa; w przedszkolu, szkole, na
osiedlu, w miejscach publicznych i prywatnych. Przestrzeń akustyczna, będąca
istotnym składnikiem środowiska człowieka, staje się coraz mniej „higieniczna”,
może mieć destrukcyjne skutki dla psychicznej i somatycznej kondycji człowieka;
coraz częściej lekarze stwierdzają istotny wpływ hałasu na różnego rodzaju
schorzenia cywilizacyjne.
69
- Zapominamy o tym, że jak mamy mówić o rozwoju zrównoważonym, to powinniśmy mówić o
ludziach. Czyli powinniśmy mówić o zdrowiu, że hałas to nie jest kwestia tego czy nam
przeszkadza czy nie, tylko hałas powoduje ciężkie schorzenia serca i układu krążenia, to jest
udowodnione.
Za nadmierny hałas obwiniane są najczęściej, i słusznie, pojazdy przemieszczające się
po kieleckich ulicach. Zbyt dużo samochodów osobowych i często niestety w złym stanie
technicznym, które powinno się ( przynajmniej niektóre z nich) eliminować z ruchu. Eksperci
akcentowali brak skutecznych metod i przyrządów, pozwalających w łatwy i prosty sposób
oceniać poziom hałasu emitowanego przez pojazd, a co za tym idzie, jego wpływ na ogólny
poziom hałasu w mieście.
- Hałasu, nie wytwarzają wszystkie pojazdy w jednakowy sposób. Są pojazdy, które tak
hałasują, a ja nie widziałem nigdy, żeby ktoś zatrzymał taki pojazd i sprawdził jego
hałaśliwość. I tu jest problem: trzeba byłoby chociaż wyeliminować te najgłośniejsze.
Często
wskazywanym
rozwiązaniem,
służącym
łagodzeniu
odczuwania
wysokiego poziomu natężenia hałasu, są szeroko stosowane ekrany izolujące
siedliska ludzkie od źródeł nieprzyjemnych i uporczywych dźwięków. Nie jest to
jednak rozwiązanie ani w pełni skuteczne, ani nie powodujące innego rodzaju
uciążliwości, jak chociażby przestrzenną izolacje i bariery dla ludzi i zwierząt.
Jednak w Kielcach już w kilku miejscach zastosowano te ekrany i nieuniknione jest
dalsze ich zastosowanie w związku z realizacją w obszarze miasta Trasy nr 74.
- W centrum miasta, gdzie ruch pojazdów jest, jaki jest, a będzie się zwiększał, niewiele się
da pooddziaływać, stworzyć te zasłony, ekrany, które nie zawsze są skuteczne. One są
skuteczne przy autostradach. W miastach, przy ciasnej zabudowie, zaczyna być to niemożliwe.
Przepisy, które obwarowują te konieczne przekształcenia nie są spójne w stosunku do potrzeb,
jakie tutaj realizujemy. Powinniśmy się bronić przed hałasem, chociaż teraz jest to już
niemożliwe, bo zostaliśmy uraczeni drogą ekspresową przez miasto i niewiele można w tym
temacie zrobić. Ale miasta tego typu jak nasze, powinny jak najbardziej odchodzić od dróg
komunikacyjnych powyżej GP.
Poważnym problemem dla ochrony środowiska jest urządzanie dzikich torów
dla motocykli i kładów. Niszczona jest roślinność, naturalne ukształtowanie terenu i
przede wszystkim w takich miejscach (często rezerwatach) powstaje kontrastow y
hałas, nie licujący z przestrzenią otoczenia.
70
…Rezerwat przyrody Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego … Ja przepraszam
najmocniej, ale ja używam ostrych słów: nie można powiedzieć, że to mądrzy ludzie,
ale debile po prostu… zdewastowali jedno ze zboczy zjeżdżając sobie w dół. Raz, że
jest to niebezpieczne, a drugi: zniszczyli całkowicie glebę, nie mówiąc o tym hałasie,
który tam wyrządzają. A nieopodal tego znajduje się użytek ekologiczny Wietrznia,
gdzie jest ostoja, bardzo ciekawych ptaków wodno-błotnych.
Reakcją na powyżej zarysowaną presję i stan środowiska może być
wyznaczenie w mieście lub w pobliskich miejscowościach torów do jazdy
motocrossowej. Inne aspekty stwarzające presję na środowiska w tym wymiarze
mogą być rozwiązane np. przez „piętrowo” nasadzane rośliny, stwarzające w ten
sposób naturalną barierę dla hałasu. Można też zobowiązać np. Straż Miejską do
kontrolowania pojazdów szczególnie hałaśliwych (wcześniej wyposażając strażników
w odpowiednie urządzenia i umiejętności). Nie udało się bowiem, jak dotąd, zbadać i
zlokalizować źródeł hałasu.
- Naukowcy nie potrafią odróżnić, zidentyfikować, jakie są źródła hałasu. Wiadomo,
że on jest. Bardzo często przekraczany w ciągu doby … I w tym momencie, nawet w
świecenie nie ma żadnych pomysłów … poza tym, żeby to ograniczyć. Bo to głównie
transport jest tym generatorem hałasu. I powiem od siebie, że ja jestem bardzo
sceptyczny, jeżeli chodzi o ekrany… Natomiast likwidacja tego szumu na ulicy? nie
ma na świecie pomysłu… jest jeden pomysł: silniki samochodowe coraz cichsze. I to
jest jedyna walka naszej cywilizacji, bo już nie ma tych traktorów, że jak jedzie, to go
słychać 3 km dalej.
7. Odpady
Myślenie o odpadach „wytwarzanych” przez mieszkańców i zaśmiecaniu przez
nich przestrzeni miasta w pierwszym skojarzeniu naprowadza uwagę znów ku ważnej
problematyce edukacji. W tej dziedzinie właśnie: edukacja, dobry przykład i
rozliczne akcje oraz konkursy mogą odegrać kluczową rolę. Ciągle jeszcze jednak
71
pozostanie problem dzikich wysypisk, których na terenie miasta znaleźć można
sporo.
- …dzikie wysypiska śmieci. No to jest nagminna rzecz, jeśli chodzi o zaśmiecanie na
terenie naszego miasta. I tu się znowu kłania ta selektywna zbiórka odpadów.
Spalanie śmieci w paleniskach domowych, co też było podnoszone .
Miasto nie ma systemu selektywnego odbierania śmieci. Eksperci zgodnie
zauważyli, że firmy, które zajmują się odbiorem śmieci z terenu miasta nie są
zobligowane do ich selekcji i pozyskiwania surowców wtórnych. Tylko niewielki
odsetek śmieci jest powtórnie przetwarzany i jesteśmy w naszym kraju ostatnią
chyba wyspą w Unii Europejskiej, gdzie na razie taki system nie jest obligatoryjny.
Ale można go stworzyć, stosując chociażby zachęty finansowe, gdyż mieszkańcy
- … powinni za odpady niesortowane płacić wysoko, a natomiast, jeżeli będą
sortowane odpady, to powinna być jakaś zachęta za ich sortowanie…
Brak nawyków sortowania i ekonomicznych zachęt to jedna strona medalu.
Drugą jest niespójny system, a właściwie brak systemu odbioru, segregacji i
utylizacji śmieci.
- Jest on broniony przez firmy pochodzące z zachodniej Europy, które wykupiły nasze firmy
odpadowe i u nas chcą robić to, na co w ich krajach macierzystych im nikt nie pozwoli.
W każdym bądź razie, u nas ta radość, że stoją pojemniki do segregacji jest płonna, dlatego,
że nie ma systemu odbioru.
Najbliższe lata wymuszą jednak zmianę w tej materii – miasto musi się do
tego przygotować i już to czyni. Będziemy zmuszeni do segregacji śmieci w coraz
szerszym zakresie i wykorzystywania pozyskiwanych z odpadów komunalnych
surowców wtórnych.
- Miasto na miarę tych przepisów, które są, podejmuje wysiłki. Jest uchwalony Regulamin
Utrzymania Czystości i Porządku, który nałożył na firmy obowiązek zbudowania tych
systemów w obszarach, które obsługują; w ciągu 4 lat mają uzyskać wskaźniki segregacji –
25% w każdym roku, niestety bardzo trudno to wyegzekwować.
Jeszcze inna sprawa to unikanie przez niektórych właścicieli posesji płacenia
za wywóz śmieci. Pojawia się argument, że nie wytwarzane są śmieci – ale przecież
każdy ma swój udział i ich „produkcji”. Każdy też obligatoryjnie powinien płacić na
72
wywóz
śmieci,
dzięki
czemu
może
znikną
dzikie
wysypiska,
nie
będzie
„podrzucania” śmieci na osiedla i nie będzie się palić w piecach czym popadnie.
Zasadą powinno być
- bardzo konsekwentne egzekwowanie obowiązków, które są niepodważalne, nie ma dyskusji.
Nie ma umowy – kara finansowa. Nie trzeba zaraz mówić o wielkich kwotach. Kontrole
przeprowadzane ze Strażą Miejską rzeczywiście w sposób bezwzględny, krok po kroku.
Dochodzą do nas również głosy, że nie dzieje się najlepiej, tzn. nie ma tych kontroli.
Ostatnią kwestią przywołaną w trakcie dyskusji był problem ze śmieciami
wielkogabarytowymi. Często zalegają śmietniki na osiedlach, szpecą przestrzeń i
mogą być nawet niebezpieczne.
- Pojawiają się też śmieci wielkogabarytowe i mnie, z punktu widzenia mieszkańca bloku,
przeszkadzają te wersalki, ubikacje, szafy przy śmietnikach. I tego jest coraz więcej. Ale z
drugiej strony, należałoby zrozumieć chociażby starszych ludzi. Co mają zrobić z rozpadającą
się wersalką?
Tak więc jest problem odpadów komunalnych: dzikie wysypiska, brak
sortowania śmieci, podrzucanie ich innym, spalanie w piecach i problem
wielkogabarytowych przedmiotów zostawianych przy śmietnikach. Reakcją pow inien
być dobrze przemyślany, modyfikowany i – co najważniejsze – konsekwentnie
realizowany system odbioru, składowania i utylizacji miejskich odpadów.
10. WNIOSKI
Na zakończenie można zaproponować szereg spostrzeżeń, ocen i wniosków.
Przedstawmy je w następujących punktach.
1.
Sprawy
środowiska
w
opiniach
mieszkańców
Kielc
nie
należą
do
najważniejszych, chociaż wśród dziewięciu kategorii znalazły się na
czwartym miejscu (sumując wskazania: bardzo ważne i ważne), po
bezpieczeństwie i ochronie zdrowia.
2.
Stan środowiska naturalnego w Kielcach to jedna z najmocniejszych stron
miasta w opiniach mieszkańców, a oceny tego środowiska z punktu widzenia
ekspertów plasują się również wysoko.
73
3.
Kielczanie są w 82% zadowoleni z zamieszkiwania w mieście, ale już „tylko”
73% nie zamierza się (i raczej nie zamierza) wyprowadzić z Kielc.
4.
Mieszkańcy miasta dobrze i bardzo dobrze oceniają poszczególne składniki
środowiska (powietrze, wody powierzchniowe i podziemne, gleby hałas), ale
już przeważnie przeciętnie oceniają zmiany w tych wymiarach w ostatnich
pięciu latach.
W dalszych wnioskach zawarte będą punkty widzenia, odnoszące się do
wymiaru „reakcje”, w odniesieniu do poszczególnych składników środowiska.
5.
Powietrze: surowo karać zanieczyszczających, usprawnić komunikację
miejską (zamiast dominacji indywidualnego, transport publiczny) i rozwijać
infrastrukturę rowerową. Eksperci dodali jeszcze: rozwój sieci gazowej i
zarazem
zmianę systemu ogrzewania,
większą ilość drzew,
większą
przepustowość dróg.
6.
Wody
powierzchniowe:
ograniczanie
solenia
dróg
zimą,
zachowanie
naturalnych brzegów rzek, zalewów itp., modernizacja obiektów, gdzie
używa się substancji groźnych dla wód, likwidacja potencjalnych ognisk
zanieczyszczeń, podczyszczanie i wykorzystanie deszczówki, unikanie
betonowania znacznych połaci miasta i kierowania wód opadowych do
kanałów burzowych.
7.
Wody podziemne: inwestowanie w budowę kanalizacji i oczyszczalni,
poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców i wiedzy o tym, że Kielce
mają wody doskonałej wręcz jakości, surowe karanie zanieczyszczających,
ustanawianie i zachowanie stref ochronnych zbiorników wód podziemnych.
8.
Gleby: likwidacja dzikich składowisk odpadów, inwestowanie w budowę
kanalizacji i oczyszczalni, zmniejszanie solenia dróg w zimie, ograniczanie
ruchu samochodowego, a szczególnie jego konsekwencji w zanieczyszczaniu
ziemi, karanie i edukowanie wylewających oleje oraz inne chemikalia do
gleby, a także tych, którzy bezmyślnie i bez uzasadnienia wypalają trawy.
9.
Hałas: eliminowanie zbyt hałaśliwych pojazdów, wprowadz anie skutecznych
(i
estetycznych)
zabezpieczeń
przed
hałasem,
tworzenie
zielonych
74
(roślinnych) barier dla hałasu w bezpiecznej odległości od osi dróg,
rozwijanie zbiorowego transportu.
10. Odpady:
rozwiązanie kwestii usuwania odpadów wielkogabarytowych,
skuteczny
i
ekonomicznie
stymulujący
system
segregacji
odpadów,
eliminacja dzikich wysypisk i karanie niesubordynacji w tym względzie,
obligatoryjne opłaty za odbiór śmieci, system ulg dla fi rm za wprowadzanie
technologii małoodpadowej lub bezodpadowej.
Aby wszystkie powyższe reakcje mogły być stopniowo i konsekwentnie
wprowadzane w życie konieczne jest:
11. Zaprzestanie wybiórczej i jednotorowej działalności, na rzecz stworzenia
spójnej, wielowątkowej i wielowymiarowej strategii, zobowiązującej różne
podmioty (samorząd, organizacje pozarządowe, biznes, placówki nauki i
lokalnych
liderów)
do
uspołecznienia
procesu
podejmowania
decyzji
wpływających na środowisko, w celu konsultacji i przyjęcia jak najlepszych
rozwiązań.
12. Konieczność koordynacji tworzenia planów rozwoju miasta w zgodzie z
interesami indywidualnymi i publicznymi, przy czym te ostatnie nie mogą
przegrywać z tymi pierwszymi.
13. Tworzenie kanałów komunikacyjnych między podmiotami zaintereso wanymi
środowiskiem, w celu uzyskania przejrzystości oceny stanu faktycznego i
przyjęcia czytelnych planów perspektywicznych.
14. Rozwinięcie
nowoczesnego
systemu
edukacji
wszystkich
pokoleń,
z
naciskiem na kształtowanie pozytywnych nawyków i troski o zrównowa żony
rozwój społeczności lokalnej.
15. Budowanie
społeczeństwa
obywatelskiego
–
współdziałającego,
współdecydującego i współodpowiedzialnego za wymiary śr odowiska w
przestrzeni
miasta,
potrafiącego
równoważyć
żądania
ekonomiczne
i
ekologiczne.
75
11. BIBLIOGRAFIA
1. Deklaracja i Program Działań Światowego Szczytu na rzecz Rozwoju w
Kopenhadze, Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych 1997.
2. Keating M, Szczyt ziemi: globalny program działań; napisana potocznym
językiem wersja dokumentu agenda 21, Warszawa: GEA, 1994.
3. Krzysztofowicz M, Światowy Szczyt ONZ w sprawie Zrównoważonego
Rozwoju w Johannesburgu, Warszawa: Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw
Międzynarodowych 2002,
4. Ośrodek Informacji ONZ, Warszawa, www.unic.un.org.pl
5. Piontek B, Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN 2002.
76

Jakość życia i zrównoważony rozwój w Kielcach w badaniach

Transkrypt

Podobne dokumenty

Uchwała Nr XXXVI/252/2010 Rady Gminy Kwilcz z dnia 30 marca

Informacje Kolegium S dziowskiego

Rosja – okr´g twerski

„Mały” OKR - REAKTYWACJA

HARMONOGRAM CZASOWY RAMOWY Mistrzostwa