Etap rejonowy

ZASTRZEŻONE
KOD
PKT
WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
ETAP REJONOWY
rok szkolny 2014/2015
30 stycznia 2015r.
Drogi uczniu!
Witaj na etapie rejonowym Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego.
Przeczytaj uważnie instrukcję.
Sprawdź, czy arkusz konkursowy zawiera 32 zadania.
Jeśli zauważyłeś, że arkusz jest niekompletny lub zawiera inne usterki - zgłoś Komisji
Konkursowej.
Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem.
Odpowiedzi wpisuj długopisem lub piórem, nie używaj ołówka i korektora.
Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi.
W zadaniach zamkniętych wybierz jedną właściwą odpowiedź spośród podanych
i zakreśl ją znakiem X.
Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną
odpowiedź.
Odpowiedź w zadaniach otwartych wpisz w wyznaczone miejsca.
Gdy popełnisz błąd w zadaniach otwartych, przekreśl złą odpowiedź i obok napisz
poprawną.
Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały zapisane w miejscu do tego
przeznaczonym.
Na rozwiązanie zadań masz 90 minut.
Powodzenia!
Wojewódzka Komisja Konkursowa
Zadanie 1. (0-1 pkt)
Rośliny nasienne dzielimy na nagonasienne i okrytonasienne. Do roślin nagonasiennych
zaliczamy sosnę, która charakteryzuje się następującymi cechami:
a) jest jednopienna i nie owocuje
b) jest wiatropylna i owocuje
c) jest jednopienna i owocuje
d) jest owadopylna i nie owocuje
Zadanie 2. (0-2 pkt)
Przyporządkuj podanym gruczołom właściwe hormony:
A. nadnercza
1. adrenalina
B. tarczyca
2. insulina
C. trzustka
3. glukagon
D. przytarczyce
4. parathormon
5. tyroksyna
A_______
B________ C________ D________
Zadanie 3. (0-1 pkt)
Próchnica to choroba zębów wywołana przez bakterie. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi
tej choroby są cukry. Podstawowym warunkiem, aby próchnica się nie rozwinęła jest
właściwa higiena jamy ustnej, jak również odpowiednia dieta. Choroba początkowo rozwija
się bezboleśnie. Pojawiający się ból zęba oznacza, że bakterie dotarły do:
a) miazgi zęba
b) szkliwa zęba
c) zębiny
d) szyjki zębowej
Zadanie 4. (0-1 pkt)
Ośrodki odpowiedzialne za pracę serca i oddychanie znajdują się w:
a) płacie czołowym mózgu
b) rdzeniu przedłużonym
c) rdzeniu kręgowym
d) móżdżku
Zadanie 5. (0-1 pkt)
U myszy allel warunkujący żółtą sierść (A) dominuje nad allelem odpowiedzialnym za
szare umaszczenie (a). Homozygoty dominujące obumierają w stadium zarodkowym.
Spośród podanych niżej odpowiedzi wybierz tę, w której jest poprawnie podany stosunek
fenotypów u potomstwa F1 z krzyżówki rodziców, którzy są heterozygotami i mają żółtą
sierść.
a) 4 : 1
b) 3 : 1
c) 2 : 1
d) 1 : 1
2
Zadanie 6. (0-2 pkt)
Człowiek spożywa białka, które są źródłem wielu aminokwasów. Istnieją też pewne
aminokwasy, które są syntetyzowane w organizmie człowieka.
Wskaż dwa prawidłowe stwierdzenia dotyczące aminokwasów.
a) Aminokwasy egzogenne mogą powstawać w organizmie człowieka.
b) Aminokwasy egzogenne muszą być dostarczane do organizmu człowieka.
c) Pokarmy niepełnowartościowe nie zawierają wszystkich niezbędnych
aminokwasów i są to najczęściej pokarmy pochodzenia roślinnego.
d) Pokarmy pełnowartościowe zawierają wszystkie aminokwasy endogenne i są to
pokarmy pochodzenia zwierzęcego.
Zadanie 7. (0-3 pkt)
Przeczytaj poniższy tekst, a następnie wykonaj polecenie.
„Metabolizm to całokształt procesów biochemicznych i towarzyszących im przemian
energii, jakie zachodzą w żywych organizmach i stanowią istotę życia (gr. metabole –
przemiana). Metabolizm obejmuje dwa zasadnicze rodzaje procesów. Pierwszy z nich to
procesy kataboliczne(..). Drugie, to procesy anaboliczne”.
„Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu” PWN
W poniższym tekście skreśl odpowiednie wyrazy tak, aby powstały zdania prawdziwe.
Procesy syntezy złożonych związków chemicznych ze związków prostszych nazywamy
anabolizmem / katabolizmem. Procesy te odbywają się zwykle z wydzieleniem energii /
dostarczeniem energii. Są to więc reakcje endoergiczne / egzoergiczne. Do przemian
anabolicznych zaliczamy fotosyntezę / oddychanie. Procesy metaboliczne przebiegają
w komórce z udziałem związków zwanych enzymami / eksonami, które inicjują i
przyspieszają szybkość reakcji chemicznych w organizmie.
Zadanie 8. (0-1 pkt)
Piramida Zdrowego Żywienia to schemat przedstawiający proporcje, w jakich należy
spożywać pokarmy, aby być zdrowym. Wybierz prawidłową odpowiedź, zawierającą te
produkty, których powinniśmy spożywać najmniej:
a) pełnoziarniste pieczywo, płatki zbożowe
b) tłuszcze, słodycze
c) mięso, chleb, ziemniaki
d) jaja, nabiał, warzywa, owoce
Zadanie 9. (0-1 pkt)
Zarodek pszenicy znajdujący się w ziarniaku:
a) odżywia się kosztem bielma i oddycha tlenowo
b) odżywia się kosztem bielma i oddycha beztlenowo
c) odżywia się autotroficznie i oddycha beztlenowo
d) odżywia się autotroficznie i oddycha tlenowo
3
Zadanie 10. (0-1 pkt)
Bakterie współżyjące z roślinami bobowatymi (motylkowymi):
a) wiążą wolny azot z powietrza
b) pasożytują na tych roślinach
c) tworzą próchnicę w glebie
d) wiążą tłuszcze i białka potrzebne roślinie
Zadanie 11. (0-1 pkt)
Pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowego są:
a) tylko bakterie
b) wszystkie rośliny niższe i niektóre rośliny kwiatowe
c) organizmy, które pod wpływem energii świetlnej wytwarzają pokarm z tlenku
węgla(IV) i wody
d) glony, grzyby, porosty, mszaki, paprotniki
Zadanie 12. (0-1 pkt)
Nadmiar karboksyhemoglobiny we krwi powoduje niedotlenienie organizmu,
a w najgorszym przypadku nawet śmierć przez uduszenie. Rozłożenie jej jest procesem
bardzo długim i nie zawsze możliwym. Karboksyhemoglobina to kompleks hemoglobiny z:
a) azotem
b) tlenkiem węgla (IV)
c) tlenkiem węgla (II) zwanego potocznie czadem
d) węglem
Zadanie 13. (0-1 pkt)
Przeanalizuj poniższy schemat dotyczący fotosyntezy i oddychania tlenowego, a następnie
wybierz właściwą odpowiedź zawierającą prawidłowe nazwy substancji 1 i 2.
WODA
CO2
FOTOSYNTEZA
ODDYCHANIE TLENOWE
1
2
Odp.
1
a)
b)
c)
d)
tlenek węgla (IV)
sole mineralne
cukry
tlen
2
woda
tlenek węgla (IV)
tlen
tlenek węgla (IV)
Zadanie 14. (0-1 pkt)
Wskaż zestaw zawierający wyłącznie rośliny o jadalnych owocach:
a) bób, groch, ziemniak, pomidor
b) dynia, pomidor, kalarepa, ogórek
c) pomidor, papryka, ogórek, dynia
d) ziemniak, kalafior, dynia, fasola
4
Zadanie 15. (0-1 pkt)
Które z poniższych zdań nie charakteryzuje porostów.
a) Są nazywane organizmami pionierskimi.
b) Rozmnażają się za pomocą nasion.
c) Ich plecha ma budowę krzaczkowatą, skorupiastą lub listkowatą.
d) Są przykładem mutualizmu glonów z grzybami.
Zadanie 16. (0-1 pkt)
Przykładem pasożytniczego organizmu jest:
a) dąb
b) rosiczka
c) bakteria tężca
d) dorosła postać bielinka kapustnika
Zadanie 17. (0-1 pkt)
Śpiączkę afrykańską wywołuje:
a) Pałeczka okrężnicy
b) Zarodziec malarii
c) Świdrowiec gambijski
d) Ameba
Zadanie 18. (0-1 pkt)
Biedronka siedmiokropka charakteryzuje się:
a) przeobrażeniem zupełnym z obecnością larwy, ale bez poczwarki
b) przeobrażeniem niezupełnym z obecnością poczwarki
c) rozwojem prostym
d) przeobrażeniem zupełnym z obecnością larwy i poczwarki
Zadanie 19. (0-1 pkt)
Wybierz zestaw zawierający te cechy spośród zamieszczonych w tabeli, które są
charakterystyczne dla płazów.
a)
b)
c)
d)
I.
jedna kosteczka słuchowa
II.
jeden obieg krwi
III.
obecność przepony
IV.
obecność larwy – kijanki
V.
zmiennocieplność
I, II, III, IV
I, IV, V
I, II, V
I, II, III, IV, V
5
Zadanie 20. (0-1 pkt)
Podczas rozwoju zarodkowego łożysko tworzy się:
a) tylko u ssaków i to nie u wszystkich
b) u kręgowców jajorodnych
c) u niektórych płazów, ptaków
d) u wszystkich bezowodniowców
Zadanie 21. (0-1 pkt)
Termin "populacja" jest prawidłowo zastosowany w zdaniu:
a) Wróble domowe występujące w Sopocie, Gdyni i Kościerzynie są
przedstawicielami tej samej populacji.
b) Gatunek myszy polnej składa się z wielu lokalnych populacji.
c) Bażant i kuropatwa należą do tej samej populacji, bo żywią się stonką.
d) Niektóre gatunki nie tworzą populacji.
Zadanie 22. (0-1 pkt)
Składanie liści mimozy w odpowiedzi na działanie bodźca mechanicznego np. dotyku to
przykład reakcji ruchowej zwanej:
a) geotropizmem
b) nyktynastią
c) sejsmonastią
d) tigmotropizmem
Zadanie 23. (0-2 pkt)
Poniżej przedstawiony jest schemat, który ilustruje przebieg jednego z procesów
obronnych w organizmie człowieka.
czynniki osoczowe
protrombina
czynniki płytkowe
jony Ca2+
trombina
fibrynogen
fibryna
skrzep
Uzupełnij zdania w poniższym tekście, wpisując właściwe wyrazy w poprawnej formie
gramatycznej.
Płytki krwi odgrywają istotną rolę w procesie________________ krwi, zapobiegając
krwotokom. W okolicy zranienia przebiega wiele reakcji chemicznych przeprowadzanych
przez enzymy. W efekcie białko zawarte w osoczu krwi zwane ___________________
zostaje przekształcone w _________________ Jest to białko włókniste, tworzące wraz
z płytkami krwi gęstą sieć. Inne komórki krwi zostają przez tą sieć zatrzymane i tak tworzy
się _________________ hamujący krwawienie.
6
Zadanie 24. (0-2 pkt)
Spośród poniższych informacji (A-G) wybierz te, które charakteryzują surowicę
odpornościową oraz te, które charakteryzują szczepionkę. Zapisz ich oznaczenia literowe
w wyznaczonych miejscach.
A. Uodparnia organizm na daną chorobę.
B. Zawiera przeciwciała.
C. Zawiera osłabione drobnoustroje chorobotwórcze.
D. Wywołuje bierną odpowiedź immunologiczną.
E. Podawana np. po ukąszeniu przez żmiję.
F. Wywołuje chorobę wirusową.
G. Mobilizuje organizm do wytwarzania przeciwciał.
Surowica odpornościowa _________________Szczepionka _________________
Zadanie 25. ( 0-4 pkt)
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz w tabeli znak X w odpowiednim polu
P (prawda) lub w odpowiednim polu F (fałsz).
P
F
Zróżnicowanie genotypów u osobników jednego gatunku nosi nazwę
zmienności genetycznej.
Nowe gatunki powstają w wyniku izolacji rozrodczej.
Rozwój rodowy człowieka to antropologia.
Kolebką człowiekowatych jest Afryka.
Zadanie 26. (0-3 pkt)
Tkanka nerwowa utworzona jest przez komórki nerwowe i glejowe. Neuron to komórka
nerwowa, która odpowiada za przepływ informacji w postaci impulsów nerwowych. Na
podstawie rysunku i własnej wiedzy wykonaj poniższe polecenia:
A. Na powyższym rysunku zaznacz strzałką kierunek przepływu impulsu w neuronie.
B. Podaj nazwy części neuronu oznaczonych na rysunku cyframi 2 i 5.
2_____________________
5______________________
C. Podaj, który ze sposobów przesyłania impulsów nerwowych w komórce nerwowej
odbywa się dzięki osłonce mielinowej. Z dwóch poniższych sposobów skreśl ten, który
stanowi błędną informację.
sposób liniowy / sposób skokowy
7
Zadanie 27. (0-4 pkt)
W autonomicznym układzie nerwowym (AUN) człowieka wyróżniamy część współczulną
i przywspółczulną. Obie części działają antagonistycznie względem siebie.
Uzupełnij tabelę, zaznaczając literą X, odpowiednio dla części współczulnej
i przywspółczulnej AUN, właściwe czynności wegetatywne organizmu spośród
wymienionych w tabeli.
Część
współczulna
Czynność wegetatywna
Część
przywspółczulna
Hamowanie perystaltyki jelit
Rozkurcz mięśni tchawicy i oskrzeli
Wzmaganie wydzielania insuliny
Zwężenie źrenicy
Zadanie 28. (0-2 pkt)
Transport wody między komórką, a jej środowiskiem zewnętrznym zależy między innymi
od stężenia substancji rozpuszczonych w soku komórkowym oraz stężenia substancji
rozpuszczonych w środowisku zewnętrznym.
A. Za pomocą strzałek przedstaw na obu rysunkach kierunek ruchu wody między
roztworami oddzielonymi od siebie półprzepuszczalną błoną.
środowisko zewnętrzne
wnętrze komórki
środowisko zewnętrzne
wnętrze komórki
- substancja rozpuszczona
B. Nazwij proces przenikania wody przedstawiony na powyższych schematach:
_____________________________
Zadanie 29. (0-5 pkt)
Podane w ramce nazwy zwierząt przyporządkuj do poniższych grup kręgowców za
pomocą przypisanych im cyfr od 1 do 13.
1. słoń 2. wieloryb 3. dziobak 4. kiwi 5. padalec 6. sowa 7. traszka
8. jesiotr 9. foka 10. ropucha 11. orka 12. morświn 13. jaszczurka
Ryby ______________________________Płazy ______________________________
Gady ______________________________Ptaki_______________________________
Ssaki_______________________________
8
Zadanie 30. (0-1 pkt)
„Do szybkiej oceny stanu odżywienia organizmu służą wywiady i badania ogólnolekarskie,
w trakcie których lekarz zbiera informacje o sposobie żywienia się badanej osoby, jej
sytuacji społecznej oraz przebytych lub obecnych chorobach. Dodatkowo lekarz dokonuje
oceny wyglądu niektórych tkanek i narządów, tj. skóry, błony śluzowej języka, oczu,
włosów (...), których nieprawidłowy wygląd może świadczyć o niedoborze lub nadmiarze
określonych składników odżywczych.(...) Innym sposobem oceny stanu odżywienia są
badania antropometryczne, które polegają na pomiarze rozmiarów i składu ciała, tj. masy
ciała, wysokości, grubości fałdów tłuszczowych(...) Obecnie najczęściej prawidłowość
masy ciała ocenia się na podstawie różnych wskaźników.”
„Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu” PWN
Najpopularniejszym wśród wskaźników stosowanych przy ocenie naszego zdrowia jest:
a) wskaźnik masy ciała BMI
b) wskaźnik typu otyłości WHR
c) wskaźnik jakości żywieniowej INQ
d) wskaźnik poziomu limfocytów CLL
Zadanie 31. (0-3 pkt)
U ludzi grupy krwi są determinowane przez trzy allele: IA ; IB ; oraz i . Allele IA ; IB dominują
nad allelem i , ale względem siebie nie wykazują dominacji. W tabeli przedstawiono grupy
krwi dwóch par rodziców, którzy spodziewają się dziecka.
Para rodziców
numer 1
numer 2
Grupa krwi matki
AB
A
Grupa krwi ojca
B
B
Na podstawie przedstawionych informacji wybierz numer pary rodziców (1 lub 2), którym
mogłoby się urodzić dziecko o grupie krwi 0. Zapisz genotypy rodziców, rozwiąż krzyżówkę
i podaj odpowiedź:
genotypy rodziców:
matki
ojca
Miejsce na rozwiązanie krzyżówki genetycznej
Odp: Rodzice, którym może urodzić się dziecko z grupą 0 to para z numerem ________
9
Zadanie 32. (0-8 pkt)
Rozwiąż krzyżówkę, a następnie zapisz hasło.
1. Struktury zbudowane z ciasno upakowanej chromatyny.
2. Podstawowy element budujący DNA i RNA.
3. Zespół wszystkich genów danego organizmu, a także zapis alleli danego genu.
4. Wszystkie chromosomy kariotypu z wyjątkiem chromosomów płci.
5. Choroba genetyczna, której efektem jest gromadzenie się gęstego śluzu,
głównie w układzie oddechowym.
6. Podział redukcyjny, zachodzący w procesie powstawania gamet u człowieka.
7. Odmiana genu, może być dominujący lub recesywny.
1
2
3
4
5
6
7
HASŁO: _______________________________________________
10