spis tresci - mamhaka.zsti.pl

Mam haka na raka! – edycja 3
„Posłuchaj małolata!
Sprawdź, czy zdrowa twa prostata!”
Więcej informacji na:
www.mamhaka.zsti.pl
1
SPIS TREŚCI
Co to jest prostata? Choroby prostaty ................................ 3
Leczenie ……………………………………………...…….. 7
Profilaktyka raka prostaty …….………………………… 11
2
Co to jest prostata? Choroby prostaty.
Gruczoł krokowy, inaczej prostata lub stercz, znajduje się tuż pod pęcherzem moczowym.
Produkuje wydzielinę, która wchodzi w skład nasienia, czyli spermy uwalnianej w
szczytowym momencie aktu seksualnego.
Do prawidłowego funkcjonowania prostata potrzebuje hormonów wytwarzanych przez jadra.
Gdy ich poziom jest niski, stercz się obkurcza. Wydzielina wszystkich gruczołów
produkowana jest w wyspecjalizowanych komórkach, zwanych nabłonkowymi. Podporę dla
wszystkich nabłonków gruczołowych stanowi zbudowany z tkanki łącznej zrąb. Zrąb
gruczołu krokowego zawiera włókna mięśniowe, co ma istotne znaczenie dla objawów
schorzeń prostaty. W przerośniętej prostacie zwiększa się zarówno ilość nabłonka, jak zrębu.
Co więcej, choć narząd ten wydaje się tworem pojedynczym, w rzeczywistości składa się z
dwóch części, podatnych na odrębne schorzenia.
Gruczoł krokowy złożony jest z części centralnej i obwodowej, zbudowanych z nabłonka
gruczołowego otoczonego zrębem zawierającym włókna mięśniowe.
W pobliżu gruczołu krokowego znajdują się dwa ważne mięśnie zwane zwieraczami.
Zapobiegają one wyciekaniu moczu z pęcherza oraz ułatwiają wytrysk spermy w trakcie
orgazmu. Dla kontroli wydalania moczu z pęcherza szczególnie ważny jest mięsień położony
poniżej prostaty – zewnętrzny zwieracz pęcherza.
Rak prostaty
Rak prostaty jest to jeden z najczęstszych nowotworów u mężczyzn w wieku podeszłym.
W Polsce choroba ta zajmuje w populacji męskiej 3 miejsce wśród przyczyn zgonów na
choroby nowotworowe. Mikroskopowe elementy tego nowotworu spotyka się już w wieku
około 50 lat u prawie 30% mężczyzn i aż u 80 % mężczyzn w wieku lat 80. Rak prostaty jest
przyczyną 9% zgonów z powodu chorób nowotworowych u mężczyzn.
Guz ten rozwija się stosunkowo powoli, niekiedy bezobjawowo, początkowo objawy mogą
sugerować łagodny rozrost prostaty. Dlatego tak ważne jest wykrycie go w fazie, w której
można leczyć go radykalnie i skutecznie. Służyć temu może regularne badanie gruczołu
krokowego u urologa. Co najmniej raz do roku zaleca się je osobom, które przekroczyły 50
rok życia lub wcześniej, w przypadku pojawienia się objawów zaburzeń w oddawaniu moczu,
lub wówczas, gdy w najbliższej rodzinie (ojciec, brat) odnotowano zachorowanie na raka
prostaty w młodym wieku. Niestety, nie wiadomo jak wielu mężczyzn odwleka wizytę u
urologa. Spowodowane jest to zarówno skrępowaniem, jak i brakiem podstawowej wiedzy na
temat chorób prostaty oraz możliwości ich leczenia.
Czynniki ryzyka
Choroba częściej występuje u mężczyzn otyłych.
Kolejne czynniki to:
-siedzący tryb życia
3
-wstrzemięźliwość płciowa
-choroby weneryczne
-stany zapalne dróg moczowych
Objawy rozrostu stercza częściej rozpoznaje się u mężczyzn spożywających dużą ilość
mięsa, tłuszczu i małą ilość warzyw. Ustalono, że nadmierne spożywanie mleka stanowi
również czynnik ryzyka. Na wystąpienie dolegliwości mają wpływ używki powodujące
obrzęk gruczołu krokowego, w tym alkohol (zwłaszcza wysokoprocentowy), nadmierna ilość
ostrych przypraw. Nie obserwowano istotnego związku pomiędzy łagodnym rozrostem
stercza a paleniem papierosów. Stres i napięcia nerwowe, także wymieniane są wśród
czynników ryzyka. Łagodny rozrost stercz może być przekazywany genetycznie.
Objawy
Rak gruczołu krokowego (prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta po 55 roku życia). Rak
prostaty we wczesnej fazie nie powoduje żadnych dolegliwości, ale może być wykryty w tej
bezobjawowej fazie przez urologa, co gwarantuje możliwości leczenia radykalnego, czyli
wyleczenia. Dopiero zaawansowany rak powoduje dolegliwości podobne do tych, jak w
łagodnym rozroście gruczołu krokowego.
Należą do nich:
- częstsze oddawanie moczu w nocy i w dzień
- parcia moczu typu naglącego
- zaleganie moczu w pęcherzu
- czy całkowite zatrzymanie moczu
- bóle związane z przerzutami do układu kostnego
Dlatego nie wolno ignorować żadnych dolegliwości ze strony układu moczowego. W
związku z tym po 50 roku życia należy zgłaszać się do urologa raz w roku.
Najczęstszymi chorobami prostaty są:
•
•
•
stany zapalne,
łagodny rozrost prostaty,
rak prostaty.
Zasadniczo dzielimy stopień zaawansowania raka stercza na chorobę ograniczoną do narządu,
gdy komórki raka znajdują się tylko w gruczole krokowym, oraz na chorobę uogólnioną, gdy
nastąpił rozsiew (przerzuty) komórek nowotworowych poza stercz (najczęściej przerzuty
występują w węzłach chłonnych i kościach). Wyróżniamy także chorobę zaawansowaną
miejscowo, kiedy komórki nowotworowe znajdują się w sterczu oraz przekraczają jego
torebkę (jednak w tym przypadku nie występują przerzuty).
4
Łagodny rozrost prostaty (BPH)
U większości mężczyzn gruczoł krokowy z wiekiem powiększa się. Mikroskopowo jest to
przerost łagodny, czyli nie nowotworowy. Większość mężczyzn powyżej 80 roku życia ma
przerost gruczołu krokowego, z czego mniej więcej u połowy występują objawy. Przyczyny
tego przerost nie do końca są wyjaśnione. Dziś już wiemy, że mają w nim udział męskie
hormony płciowe. Nie występuje u mężczyzn wykastrowanych, ani u niedojrzałych płciowo
chłopców. Przerost dotyczy zarówno nabłonka gruczołowego, jak i podścieliska. Niekiedy
sam narząd nie jest bardzo duży, a występujące objawy wydają się być spowodowane
kurczem mięśni podścieliska, zamykającym ujście pęcherza i cewkę moczową. Łagodny
przerost prostaty obejmuje najpierw centralną część gruczołu, która powiększając się uciska i
spłaszcza sferę obwodową, tak że zostaje z niej tylko cienka torebka. Proces ten nigdy nie
wykracza poza prostatę. Bez względu na to, jak duże przybierze rozmiary, przerośnięty
gruczoł zawsze pozostaje w torebce niczym orzech w łupinie. W badaniu Fizykalnym jest
gładki, o regularnych zarysach, kształcie, sprężysty w dotyku. Jeśli jest po prostu duży, lecz
nie występują żadne z opisanych powikłań, mężczyzna na ogół nie wie, że w jego anatomii
coś się zmieniło. Regularne kontrole urologiczne pozwolą zmniejszyć dolegliwości
spowodowane łagodnym rozrostem prostaty oraz dają szansę na wykrycie raka prostaty
w jego wczesnej fazie zaawansowania (pozwalającej na całkowite wyleczenie).
Zapalenie prostaty (stercza)
Zapalenia stercza, infekcyjne lub o innym podłożu, zdarza się nierzadko mężczyznom w
każdym wieku. Niekiedy wywołuje objawy przypominające zapalenie pęcherza, miedzy
innymi piekący ból przy oddawaniu moczu. U starszych mężczyzn, mających już łagodne
przerosty prostaty, może się objawiać nagłym nasileniem dotychczasowych dolegliwości.
Bywa też, że objawy są niecharakterystyczne i trudne do interpretacji.
Najczęstszymi przyczynami mogą być:
- nadmierny stres
- siedzący tryb życia
- braku ruchu
Lekarze jako przyczynę zapalenia prostaty podają również szeroko pojętą swobodę
seksualną. Ze względu na przyczynę, zapalenie prostaty dzieli się na bakteryjne
i niebakteryjne. Pierwszy rodzaj jest wywołany najczęściej przez zakażenie dróg moczowych.
Niebakteryjne zapalenie prostaty ma zazwyczaj charakter przewlekły i dotyczy ponad połowy
pacjentów zgłaszających się na badania lekarskie.
Rak prostaty
Rak prostaty jest złośliwą odmianą nowotworu atakującą zazwyczaj mężczyzn powyżej 45
roku życia. Zwykle początkowo rozwijają się w obwodowej części gruczołu i nie od razu
uciskają cewkę moczową. Wielu mężczyzn z rakiem prostaty cierpi też na łagodny przerost
centralnej części tego narządu: często to właśnie jego objawy prowadzą do wykrycia
5
nowotworu. Od zewnątrz prostatę otacza cienka warstwa tkanki łącznej, tak zwana torebka.
Początkowo guz pozostaje w obrębie torebki, z czasem jednak rozrasta się, przerasta torebkę i
nacieka na okoliczne struktury. Rozsiew może także następować przez oddzielenie się
pojedynczych komórek nowotworowych, które, wychwycone przez sąsiednie węzły chłonne,
przedostają się do chłonki i dają początek ogniskom przerzutowym. Jeszcze inna droga
wiedzie przez krew – zwykle do kości kręgosłupa i miednicy. Lekarz podejrzewa raka, gdy
badaniem stwierdza obecność twardego guzka gruczołu krokowego lub jeśli cały narząd jest
twardy, a jego kształt nieregularny. Niestety bardzo małych guzów nie da się wyczuć.
Wcześnie zdiagnozowany nowotwór prostaty jest zatem całkowicie uleczalny – dlatego
lekarze specjaliści podkreślają konieczność konsultacji urologicznych przy jakichkolwiek
objawach zaburzeń ze strony układu moczowego.
6
Leczenie
W leczeniu raka prostaty stosujemy:
- zabieg operacyjny
- radioterapię
- hormonoterapię
- chemioterapię
O wyborze sposobu leczenia decyduje stopień zaawansowania choroby, stopień złośliwości
raka, schorzenia współistniejące, wiek chorego oraz jego preferencje.
Zabieg operacyjny
Radykalna prostatektomia (całkowite usunięcie prostaty) to podstawowy zabieg
chirurgiczny w leczeniu raka prostaty. Stosuje się go w przypadku, gdy badania wykażą, że
rak nie rozprzestrzenił się poza obszar prostaty. Polega na usunięciu całego gruczołu prostaty
wraz z tkankami go otaczającymi (włączając pęcherzyki nasienne).
Radykalna prostatektomia załonowa – podczas tej operacji, stosowanej przez większość
urologów, pacjent jest w znieczuleniu ogólnym, lub nadoponowym. Chirurg wykonuje cięcie
w dolnej części brzucha, pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym. Bywa, że najpierw
pobiera się do badania okoliczne węzły chłonne. To czy węzły chłonne są usuwane zależy od
poziomu PSA i punktacji Gleasona. Jeśli jedno i drugie jest wysokie, usuwa się wszystkie
węzły chłonne w sąsiedztwie prostaty. Chirurg powinien też zwrócić uwagę na dwa malutkie
pęczki nerwów biegnące po bokach prostaty. Są to nerwy odpowiedzialne za erekcje, jeśli
dojdzie do ich uszkodzenia, pacjent staje się impotentem.
Radykalna prostatektomia kroczowa – Podczas tej operacji chirurg wykonuje cięcie na
skórze krocza (obszaru skóry między odbytem a moszną). Stosuje się ją w przypadku gdy nie
istnieje potrzeba oszczędzenia pęczków nerwowych i nie pobiera się węzłów chłonnych, oraz
w sytuacji gdy nie można wykonać innego zabiegu np. załonowego. Po zabiegu, gdy pacjent
nadal jest znieczulony, zakładany jest cewnik, czyli rodzaj gumowej rurki, która
wprowadzana jest przez cewkę moczową, aby umożliwić drenaż pęcherza moczowego.
Cewnik usuwa się po ok. 2 tygodniach.
Radykalna laparoskopowa prostatektomia (LRP) – Polega na wykonaniu małego cięcia i
wprowadzeniu do ciała pacjenta specjalnego instrumentu operacyjnego. Przewagą tej techniki
jest zredukowanie krwawienia, bólów pooperacyjnych i czasu hospitalizacji pacjenta, w
porównaniu do technik klasycznych. Zachowanie ciągłości pęczków nerwowych podczas
operacji wykonywanej tą techniką jest możliwe.
7
Przezcewkowe usunięcie prostaty (TURP) – Jest to operacja paliatywna, co oznacza że
wykonuje się ją aby złagodzić objawy choroby, nie jest to zabieg leczący przyczynę choroby.
Wykonuje się ją u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami oddawania moczu, którzy nie
zakwalifikowali się do zabiegu leczącego. TURP stosuje się też w leczeniu nierakowego
rozrostu prostaty (łagodnego przerostu prostaty BPH). Podczas tej operacji chirurg usuwa
część gruczołu prostaty, która otacza bezpośrednio cewkę moczową. Nie wykonuje się cięć na
skórze – instrument zwany resektoskopem wprowadzany jest przez zewnętrzne ujście cewki
moczowej. Chirurg dociera narzędziem aż do wysokości prostaty, następnie tkanka prostaty
jest podgrzana dzięki specjalnej elektrodzie i usunięta na zewnątrz.
Radioterapia
Terapia ta wykorzystuje promienie o wysokiej energii do zabijania komórek rakowych.
Stosuje się ją w przypadkach raka o niskim stadium zaawansowania i tylko, gdy rak obejmuje
sama prostatę lub rozprzestrzenił się tylko do przylegającej do prostaty tkanki. Obecnie
stosowane są dwie główne odmiany terapii radiacyjnej: napromienianie wiązką zewnętrzną
i brachyterapia.
Napromienianie wiązką zewnętrzną – Wiązka promieniowania skupiona jest na prostacie,
wysyłana jest przez zewnętrzne źródło. Przed takim zabiegiem wykonywane są liczne badania
obrazowe takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy zdjęcia
rentgenowskie aby dokładnie określić lokalizację prostaty. Zanim rozpocznie się naświetlanie
lekarz robi atramentem znak na skórze, co pomoże w prawidłowym wycelowaniu wiązki.
Pacjent poddawany jest naświetlaniu 5 razy w tygodniu przez okres 8-9 tygodni.
Trójwymiarowa radioterapia konformalna – Na podstawie trójwymiarowego obrazu
prostaty, uzyskanego dzięki tomografii komputerowej naświetla się możliwie najmniejszy
obszar ciała, co zmniejsza niebezpieczeństwo takiego zabiegu. Dzięki precyzji radioterapii
konformalnej tkanki zdrowe ulegają tylko nieznacznemu uszkodzeniu.
Radioterapia techniką dynamicznej modulacji intensywności wiązki (IMRT) – to metoda
bardziej zaawansowana niż konformalna metoda 3D. Aparat emitujący wiązkę krąży wokół
pacjenta. Dzięki tej technice wiązka docierająca do ciała pacjenta potrafi dostarczyć dużą
porcję promieniowania do tkanek nowotworowych jednocześnie oszczędzając tkanki zdrowe.
Brachyterapia (radioterapia wewnętrzna) – Brachyterapia (zwana też terapią kontaktową,
lub miejscową) polega na umieszczaniu w guzie nowotworowym maleńkich płytek lub ziaren
radioaktywnych. Stosuje się ją u pacjentów z rakiem we wczesnym stadium, który rośnie
relatywnie wolno. Aby precyzyjnie umieścić ziarna radioaktywne wcześniej lekarze
wykonują szereg badań obrazowych takich jak transrektalne USG, tomografię komputerową i
rezonans magnetyczny. Bez nich komórki nowotworowe mogą nie zostać wystarczająco
napromieniowane, a zdrowe tkanki otaczające mogą zostać niepotrzebnie zniszczone.
Brachyterapia LDR – ziarna radioaktywne (zawierające radioaktywne izotopy takie jak
Jod125 lub pallad 103) wstrzykiwane są przez skórę krocza w gruczoł prostaty. Ziarna
umieszczone w ten sposób w ciele pacjenta uwalniają niskie dawki promieniowania przez
tygodnie lub miesiące. Na ogół wstrzykuje się od 40 do 100 ziaren radioaktywnych. Są
8
niewielkich rozmiarów, więc ich obecność jest dla pacjenta niewyczuwalna, a po rozpadzie
zawartego w nich materiału radioaktywnego, pozostawia się je na miejscu.
Brachyterapia HDR – przez skórę krocza do prostaty wprowadza się puste igły. Następnie
wypełnia się je izotopem Irydu na 5-15 min. Na ogół wykonuje się 3 takie zabiegi w
odstępach kilkudniowych. Radioaktywny pierwiastek jest za każdym razem usuwany z ciała
pacjenta.
Kriochirurgia – specjalne igły wprowadza się przez skórę krocza, pomocne w tym zabiegu
jest USG transrektalne. Przez igły do prostaty wtłaczane są gazy o bardzo niskiej
temperaturze, które momentalnie tworzą kawałki lodu niszczące gruczoł prostaty. Aby mieć
pewność, że nie są niszczone tkanki otaczające prostatę, chirurg obserwuje pole operacyjne
przez USG transrektalne. W czasie zabiegu przez cewnik do cewki moczowej podawana jest
ciepła sól fizjologiczna aby uchronić cewkę przed niską temperaturą.
Hormonoterapia
Celem hormonoterapii jest obniżenie poziomu hormonów męskich (androgenów np.
testosteron) w ustroju. Androgeny są produkowane głównie w jądrach, mogą stymulować
komórki rakowe prostaty do wzrostu. Obniżenie poziomu androgenów może powodować
zmniejszanie się komórek raka lub spowolnić ich wzrost. Hormonoterapia nie jest jednak
samodzielną formą leczenia i nie stanowi substytutu terapii opisanych powyżej. Typy
hormonoterapii
Orchiektomia – to chirurgiczne usunięcie jąder (w nich powstaje 90% androgenów). Po
takim zabiegu guz nowotworowy prostaty zmniejsza się.
Analogi LHRH – leki z tej grupy są wstrzykiwane pacjentom podskórnie w przednią ścianę
brzucha lub domięśniowo w pośladek. Podaje się je raz w miesiącu lub co 3, 4, 6 lub 12
miesięcy. Po podaniu analogów LHRH poziom testosteronu zanim zacznie spadać przez
pewien czas podnosi się. To wynik złożonego mechanizmu działania tych leków. Aby
uniknąć tego niepożądanego efektu podaje się równocześnie leki antyandrogenowe.
Antagoniści LHRH – to nowsza grupa leków, silniej i szybciej obniżają poziom testosteronu,
nie powodują jego czasowego wzrostu na początku terapii tak jak leki z grupy agonistów
LHRH. Badania kliniczne wykazały że u 5% pacjentów wystąpiła silna reakcja alergiczna na
leki z tej grupy. Z tego powodu leki te stosuje się tylko u pacjentów z silnymi objawami raka
prostaty, którzy nie mogą stosować leków z innych grup.
Antyandrogeny – blokują enzym odpowiedzialny za produkcje androgenów w organizmie
człowieka (nawet po orchiektomii, lub podczas leczenia analogami LHRH, mała ilość
androgenów produkowana jest przez nadnercza). Przyjmowane są jako tabletki doustne raz
dziennie. Antyandrogeny stosuję się łącznie z analogami LHRH lub po zabiegu orchiektomii.
Nazywa się to kombinowaną blokadą androgenów.
9
Leki z innych grup – estrogeny stosowane były dawniej u pacjentów z zaawansowanym
rakiem prostaty. Z powodu ich efektów ubocznych (zakrzepy krwi, powiększenie piersi u
mężczyzn) zostały zastąpione przez analogi LHRH i antyandrogeny. Stosuje się je tylko w
wypadku nieskuteczności leków z innych grup.
Chemioterapia
Tradycyjna chemioterapia w zaawansowanym raku prostaty jest dość powszechnie uznawana
przez urologów i onkologów za zbyt toksyczną, jak również za nieefektywną. W
chemioterapii stosuje się leki przeciwnowotworowe podawane dożylnie lub doustnie. Leki
dostają się do krwiobiegu, a z biegiem krwi do wszystkich narządów, dlatego znajdują
zastosowanie w sytuacji gdy doszło już do odległych przerzutów. Podobnie jak
hormonoterapia, chemioterapia nie prowadzi do całkowitego wyleczenia. Nie ma możliwości,
aby jej wynikiem było zniknięcie wszystkich komórek nowotworowych. Jej stosowanie ma na
celu poprawę jakości życia osoby chorej i spowolnienie procesu nowotworowego.
10
Profilaktyka raka prostaty
Diagnostyka nowotworu prostaty składa się z kilku elementów, stosowanych przez lekarzy
w zależności od stanu pacjenta. Podstawowym badaniem, wykonywanym najczęściej przez
urologa, ale także internistę lub lekarza rodzinnego, jest badanie per rectum (ang. DRE –
digital rectal exam). Pozwala ono ocenić, czy gruczoł krokowy ma prawidłowe rozmiary i
kształt, co lekarz wyczuwa przy lekkim ucisku palcem. Ta prosta i bezbolesna metoda
pozwala wykryć zmiany wyczuwalne poprzez torebkę gruczołu krokowego, takie jak
stwardnienia czy grudki. Badanie per rectum w 75% przypadków pozwala na stwierdzenie
twardych guzków zlokalizowanych w obrębie prostaty. Dodatkowo lekarz zleca także badania
moczu i krwi pacjenta.
Badanie per rectum
Ocenę poszczególnych elementów układu moczowo-płciowego można także przeprowadzić
poprzez badanie USG przez powłoki brzuszne wykonane przez urologa.
USG przez powłoki brzuszne nie ma wartości diagnostycznej w badaniu gruczołu
krokowego, natomiast może służyć ocenie rozprzestrzenienia choroby (np. zajęcie węzłów
chłonnych). Kolejnym, bardzo ważnym badaniem, stosowanym w diagnostyce raka gruczołu
krokowego jest pomiar stężenia PSA we krwi. Badanie to powinno być wykonane nie
wcześniej niż 48 godzin po badaniu per rectum.
PSA (ang. Prostate Specific Antigen) – jest specyficznym antygenem sterczowym,
wytwarzanym przez komórki nabłonkowe prostaty. Jeśli wyniki PSA wykazują stężenie
powyżej 4 ng/ml krwi – niezbędna jest dalsza diagnostyka, nawet wówczas, gdy wielkość
guza jest tak mała, że uniemożliwia jego wykrycie w trakcie badania per rectum. Wprawdzie
wzrost stężenia PSA w surowicy może być również następstwem łagodnego rozrostu lub
zapalenia stercza, jednak stwierdzenie nieprawidłowej wartości PSA jest sygnałem do
podjęcia badań, mających na celu wykrycie raka stercza. Ponieważ ta forma badania nie jest
11
do końca miarodajna (ok. 15% mężczyzn cierpiących na raka stercza ma prawidłowe stężenie
PSA), lekarze zazwyczaj zlecają jako badania dodatkowe ultrasonografię przezodbytniczą
i następnie biopsję prostaty. U młodych mężczyzn, zwłaszcza tych, których najbliżsi krewni
zachorowali na raka prostaty, sygnałem do dalszych badań może być nieprawidłowość w
badaniu przezodbytniczym lub nawet niewielki (poniżej 2 ng/ml) wzrost PSA.
Ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS - ang. TransRectalUltraSound) polega na ocenie
gruczołu krokowego przy użyciu sondy USG włożonej do odbytnicy. TRUS obok badania per
rectum i pomiaru stężenia PSA jest jedną z najważniejszych metod stosowanych
w diagnostyce raka gruczołu krokowego. Postępowaniem pozwalającą jednoznacznie
potwierdzić rozpoznanie (i dzięki temu wdrożyć leczenie) raka gruczołu krokowego jest
biopsja. Biopsję stercza wykonuje się, jeśli wynik badania gruczołu krokowego palcem przez
odbytnicę nasuwa podejrzenie raka i (lub) jeśli stężenie PSA w surowicy jest zwiększone.
Podczas tej procedury wprowadza się do odbytu głowicę. Specjalną igłą wysuwaną z głowicy,
pod kontrolą USG, pobiera się z miejsc podejrzanych o zmiany nowotworowe próbki do
badania histopatologicznego. Na jego podstawie wykrywa się obecność komórek
nowotworowych i określa stopień ich złośliwości.
Biopsja gruczołu krokowego
Pobrane komórki badane są pod mikroskopem. Ocenia się dwa najbardziej rozległe typy
utkania raka. Stopień złośliwości komórek ustala się na podstawie tzw. skali Gleasona. Jest
to skala punktowa, określająca kategorię deformacji komórek. Każdy typ utkania jest
oceniany w skali od 1 do 5 (1 oznacza komórki najlepiej zróżnicowane = najmniej złośliwe, 5
oznacza komórki najmniej zróżnicowane = najbardziej złośliwe). Wynik w skali Gleasona
przedstawia się jako sumę tych dwóch ocenianych typów utkania. Wartości poniżej 7
interpretowane są jako nowotwory mniej agresywne.
12
Skala Gleasona
Jako uzupełnienie diagnostyki raka prostaty lekarze wykorzystują tomografię komputerową
i rezonans magnetyczny.
Tomografię stosuje się szczególnie przy niejasnym obrazie uzyskanym na USG.
Rezonans magnetyczny jest jeszcze dokładniejszym badaniem, umożliwiającym zebranie
informacji o wielkości, kształcie i dokładnej lokalizacji zmian chorobowych.
Obydwa badania służą do określenia stopnia zaawansowania raka prostaty – w szczególności
oceny zajęcia przez chorobę węzłów chłonnych oraz występowania przerzutów odległych.
Jeśli pojawia się podejrzenie przerzutów nowotworowych do kości (najczęściej miednicy,
trzonów kręgosłupa lub żeber), wykonuje się scyntygrafię kości. Polega ona na dożylnym
podaniu znacznika i obserwowaniu miejsc w kościach, w których znacznik gromadzi się
w dużych ilościach przy pomocy specjalnej kamery – detektora.
13