Pobierz

ANALIZA DYSKURSU MEDIALNEGO UTWORU
„OSTROŚĆ NA NIESKOŃCZONOŚĆ” ZESPOŁU COMA
Dagmara Miąsik
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Streszczenie
Coma wydaje się być jednym z najciekawszych zespołów na rynku polskiej muzyki. Piosenka wskazana
w tytule, autorstwa Piotr Roguckiego, może zostać łatwo potraktowana jako wiersz i tak analizowana.
Pomocne w tym są narzędzie dostarczone przez analizę dyskursu medialnego, którego podstawy teoretyczne także znalazły się w artykule. Taka metodologia pozwala nie tylko na dotarcie do głębi przekazu,
ale i pozostawia otwarte pole interpretacji poezji.
Przedmiotem mojej analizy będzie utwór łódzkiego zespołu rockowego Coma pt. „Ostrość na nieskończoność”. Utwór pochodzi z drugiej płyty zespołu pod tytułem „Zaprzepaszczone siły wielkiej armii świętych znaków”. Coma to zespół muzyki alternatywnej, który wyróżnia się nieprzeciętnym głosem wokalisty Piotra Roguckiego oraz ciężkim brzmieniem gitar. Na polskiej scenie muzycznej zasłynął od 2004 roku szczególnie w niekomercyjnych stacjach muzycznych, Internecie oraz studenckich rozgłośniach radiowych. Coma wyróżnia się ze względu na niebanalne, poetyckie teksty, które pisze wokalista Piotr Rogucki. Utwory w większości utrzymane są w nastroju ponurym i pesymistycznym.
Utwór „Ostrość na nieskończoność” jest znakomity pod względem słów i muzyki. Doskonale nadaje się
do przeanalizowania go za pomocą triady dyskursu medialnego. Tekst piosenki jest zarówno napisany,
jak i zaśpiewany: „AD może dotyczyć zarówno tekstów mówionych jak i pisanych”1. Analiza dyskursu
jest twórcza, dlatego nadaje się do przebadania utworu: „jest przy tym otwarta i pozwala na ujawnienie
się kreatywności i samodzielności poznawczej badacza2”. Dyskurs medialny według Kingi Dunin ustala
„wzór dla całej społecznej komunikacji, decyduje o tym, co wolno, a czego nie wolno powiedzieć publicznie, co jest prawomocną treścią, co jest ważne, a co nie. Ponadto dyskurs taki rości sobie prawo do
uniwersalności, sugeruje, że nie ma innego świata i innych sposobów jego opisywania niż te, które mogą
1
2
M. Lisowska-Magdziarz, Analiza tekstu w dyskursie medialnym, Kraków 2006, s. 25
Tamże, s. 27
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 1 (5) 2011, s. 13-17
Analiza dyskursu medialnego utworu „Ostrość na nieskończoność” zespołu Coma
się w nim pomieścić. W istocie jest to świat zawłaszczony przez elity symboliczne, gadające głowy, które
swój autorytet czerpią tylko częściowo ze swojej pozycji w strukturze społecznej, a w większej mierze
tworzą go poprzez popisy medialne”3. Do przeanalizowania utworu „Ostrość na nieskończoność” pomocna będzie również definicja dyskursu praktycznego, który ucieleśnia wiedzę praktyczno-moralną
oraz odpowiada za transmisję prawnych i moralnych wyobrażeń w kulturze – możliwość jego podjęcia
jest więc równoznaczna z wolnością polityczną oraz otwarciem kultury na wartości obce tej kulturze lub
nawet przeciwstawiające się tradycji4. Dyskurs praktyczny według Habermasa weryfikuje normy społeczne o charakterze etycznym, które posiadają konsekwencje polityczne5. Warunkiem przeprowadzenia tej techniki badawczej będzie racjonalność myślenia, rozpatrywanie tekstu pod względem obowiązujących norm społecznych oraz dochodzenia do prawdy.
Z utworem Comy „Ostrość na nieskończoność” można zapoznać się za pomocą różnorodnych mediów.
Odczytanie i interpretacja piosenki uwarunkowana będzie stanem wiedzy oraz koncepcjami poznawczymi dla współczesnych czasów, określonym rodzajem aktywności ludzkiej oraz praktycznymi warunkami formułowania wypowiedzi6. Każdy utwór Piotra Roguckiego podobnie jak wiersz można interpretować na różne sposoby. Teksty zespołu są wypełnione różnymi środkami poetyckimi i językowymi.
„Ostrość na nieskończoność” przeanalizuję za pomocą techniki najwybitniejszego badacza dyskursu
Teun’a A. van Dijka. Wyróżnił on trzy aspekty takie jak: „używanie języka- przekazywanie idei – społecznie usytuowaną interakcję. Językiem w użyciu zajmuje się językoznawstwo, sposobem, w jaki przekazywane są idee i wiedza – psychologia poznawcza; interakcjami społecznymi zaś – socjologia i psychologia
społeczna”7. Analiza dyskursu medialnego korzysta z tych trzech wymiarów jako zintegrowanego sposobu. Przy opisywaniu współczesnych mediów i ich treści nie można pominąć żadnego z trzech aspektów.
Jako pierwszy poddam analizie język utworu. Język jest tworem społecznym, który aktywnie uczestniczy
w poznaniu rzeczywistości8. „Ostrość na nieskończoność” można nazwać wierszem. Nie jest to banalna
piosenka w której istnieje tylko powtarzający się refren. Każdy słuchając ten utwór może zinterpretować
go w różny sposób według indywidualnego sposobu myślenia. Język otwiera nam „nieracjonalne przesłanki interpretowania zjawisk. Przyswajamy je wraz z językiem w dzieciństwie w postaci przekonań,
znaczeń założeń kulturowych. W ten sposób stają się one perspektywą poznawczą, swoistą 'metafizyką',
od której nie da się uciec, bo nie da się uciec od języka”9.
Sam tytuł piosenki dostarcza nam ważnej informacji. „Ostrość na nieskończoność” kojarzy się z optyką
i fotografią. W profesjonalnym aparacie fotograficznym można ustawić tzw. odległość hiperfokalną od
której rozpoczyna się głębia ostrości obrazu przy ustawieniu ostrości na nieskończoność i przy danej
wielkości przesłony. Tworząc zdjęcie możemy wyostrzyć dany obiekt, a resztę tła rozmyć w tzw. nieskończoność.
Utwór rozpoczyna się stwierdzeniem podmiotu lirycznego, iż nie zamierza zatruwać drugiej osoby, czyli
swej sympatii „pigułkami ze słów”. Metafora „pigułki ze słów” oznacza, iż podmiot liryczny nie będzie
3
http://www.opoka.org.pl/zycie_kosciola/kultura/kinganormalka.html, z dnia 22.01.2009
K. Stasiuk, Krytyka kultury jako krytyka komunikacji. Pomiędzy działaniem komunikacyjnym, dyskursem, a kulturą
masową, Wrocław 2003, s. 65
5
Tamże, s. 65
6
M. Lisowska-Magdziarz, dz. cyt., s. 16
7
Tamże, s. 9
8
S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 2001, s. 43
9
Tamże, s. 88
4
14
Analiza dyskursu medialnego utworu „Ostrość na nieskończoność” zespołu Coma
w stanie uspokoić swojej dziewczyny drobnymi kłamstwami, które są jak pigułki przeciwbólowe. Nie
może udawać i dłużej ukrywać swoich błędów. Jest indywidualistą, który pogubił się w współczesnym
świecie. Wyznaje w wierszu swoje błędy życiowe, które sprawią przykrość dziewczynie, którą pokochał.
Stwierdza, iż brak mu moralności, a jego nadzieja na nowe dni jest pesymistyczna. Podmiot liryczny
przeżywa kryzys psychiczny.
„Zaniemogły ze strachu,
Zagoniły się w szaleństwie
Myśli złożone,
Marzenia bezsenne”.
W piosence moment wyśpiewania tych słów jest spokojny i nastrojowy. Autor przyznaje się, że w jego
głowie kłębią się różne myśli, dręczą go bezsenne noce, które zastępuje metaforą „marzenia bezsenne”.
W dyskursie medialnym dużą uwagę przywiązuje się do środków językowych i stylistycznych m.in. metafor. Za pomocą metaforyki tekstu „nie tylko sięgamy w głąb obrazu świata zawartego w badanym dyskursie, lecz także znajdujemy podstawy do wnioskowania o całym systemie wartości i ocen po stronie
nadawcy”10.
W „Ostrości na nieskończoność” podmiot liryczny przedstawia siebie jako osobę nadwrażliwą, która
przeżywa załamanie. System wartości tej osoby wyraźnie się spaczył :
„Granice między dobrem a złem,
W każdą stronę
Rozbiegły się znaki jak psy.”
Od tego momentu muzyka w piosence nabiera tempa i zaczyna budować napięcie przed wulgarnym
stwierdzeniem autora: „W kolejnej odsłonie Skurwiłem się znojnie”. Piotr Rogucki używa wulgarnego
stwierdzenia, aby ukazać swoją zadziorność. Wśród młodzieży panuje moda „na dosadność i wulgarność, na mocne przeżywanie rzeczywistości, które wyrazić jedynie można – jak twierdzi wielu młodych
pytanych w ankietach – przez wyrazy dosadne, przekleństwa i wulgaryzmy”11. Następnie wyznaje, że
„Lecz dzięki Tobie Nie wszystko skończone”. Autor wierzy, że jego dziewczyna nigdy go nie zawiedzie.
Ma jeszcze nadzieję, iż ona mu przebaczy jego szaleńcze błędy. Po tym stwierdzeniu następują najważniejsze słowa piosenki, które nawiązują do tytułu: „Ja widzę ostrość na nieskończoności To nieskończoność nabiera ostrości”. Autor wyznaje, że jego problemy wydają się być nieskończone, lecz on nabiera
sił do walki z nimi. W tym momencie muzyka tworzy napięcie, mocno słychać brzmienie gitar, które nadają niesamowity charakter. Autor wyśpiewuje poetycko zabarwione treści:
10
11
M. Lisowska-Magdziarz, dz. cyt., s. 102
K. Ożóg, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku, Rzeszów 2007, s. 197
15
Analiza dyskursu medialnego utworu „Ostrość na nieskończoność” zespołu Coma
„Znam drogi wiodące do dna,
Mosty rzucone na wiatr,
Światło walczące o blask,
Kształty bez formy i żal”
Poprzez metaforę „drogi wiodące do dna” rozumiemy, że podmiot liryczny wybrał złą drogę życia. Dręczą go wyrzuty sumienia, które symbolizują „mosty rzucone na wiatr”. Ukazują jego zagubienie i zaprzepaszczenie wartości. Natomiast stwierdzenie „światło walczące o blask” jest poetycką przenośnią, iż autor posiada jeszcze pewną nadzieję, która trzyma go przy życiu. Stawia siebie jako szaleńca, który nie
potrafi sobie poradzić z własnymi problemami. Dręczy go poczucie winy za popełnione błędy. Zadaje
sobie pytanie: „Powinienem wybrać lecz jak?”. Brakuje mu odwagi, potrzebuje pomocy, ponieważ dotyka go depresja. Przeraża go pędzący czas, jedynie zostaje mu nadzieja, która jest rodzaju żeńskiego:
„Ona wzbiera we snach,
Ona chwyta mnie w locie i
Powstrzymuje czyny”.
Choć czuje się samotny, wyznaje, że trzyma go jeszcze przy życiu cień nadziei, który najprawdopodobniej odpędza go od najgorszej myśli, czyli popełnienia samobójstwa. Uważa, że jeszcze ma szansę nadrobić stracony czas. Na koniec mocno wyśpiewuje słowa:
„Znów nie wypełniliśmy się
Nie wypełniliśmy się
Dniem”.
Żałuje kolejnego dnia życia spędzonego samotnie na rozmyślaniach. Zaprzepaścił on swój związek z ukochaną. Ma coraz mniej sił i odwagi na uratowanie beznadziejnej sytuacji.
Następnym aspektem potrzebnym do analizowania dyskursu jest przekazywanie idei. Autor w utworze
poruszył problem zagubienia młodych ludzi, którzy często przeżywają różne załamania. Obecny świat
bogaty w pokusy różnego rodzaju zaprzepaszcza psychikę młodego człowieka. Bohatera wiersza odbieramy jako szaleńca, czyli indywidualistę o cechach romantycznych. Wypowiada się w imieniu artystów
i ludzi nadwrażliwych. Jego psychika nie pasuje do obecnych reguł świata. Poprzez swoje przykre przejścia posiada pewne doświadczenie życiowe z którym dzieli się z innymi. Sprawił przykrość swojej dziewczynie poprzez liczne błędy. Wszystkie doświadczenia, które przeżył spowodowały załamanie psychiczne. Utwór może być przesłaniem do młodych ludzi, którzy są podatni na depresje. Z powodu przykrych
doświadczeń, zamykają się oni w sobie i cierpią. Młodzi ludzie najczęściej uciekają w różnego rodzaju
używki. Podmiot liryczny od nich również nie stronił.
Utwór skierowany jest głównie do osób, które często odczuwają niezrozumienie. Może być też wyrazem
osób zranionych nieszczęśliwą miłością.
16
Analiza dyskursu medialnego utworu „Ostrość na nieskończoność” zespołu Coma
Przekazanie idei w tym utworze wiążę się z następnym najważniejszym aspektem dyskursu, czyli skutkiem społecznym. Utwór „Ostrość na nieskończoność” porusza problem depresji. Piosenka kierowana
jest przede wszystkim do młodzieży i osób w średnim wieku. W obecnych czasach młodzi ludzie mają
mało odporną psychikę. Depresja dotyka coraz większą część społeczeństwa polskiego. W początkowej
fazie nie radzenia sobie z własnymi niepowodzeniami sięgają po różnego rodzaju używki. Po pewnym
czasie odwracają się od najbliższych i zamykają się na otaczający ich świat. Stają się zamknięci w sobie
i samotni. Niewątpliwie w takim momencie potrzebują pomocy. Autor ostrzega innych przed najgorszym skutkiem depresji, czyli chęcią odebrania sobie życia. Zachęca do podzielenia się ze swoim problemem z kimś drugim, a przede wszystkim z lekarzem psychologiem czy psychiatrą, który wyprowadzi
z ciągłego odczuwania smutku. Młodzi ludzie nie mogą poddawać się przeciwnościom losu. Życie jest
zbyt krótkie, żeby zamykać się na drugiego człowieka. W utworze podmiot liryczny zwrócił uwagę na
mieszanie się norm społecznych. Sama muzyka Comy dostarcza ukojenia na stargane nerwy. Analizując
ten utwór można przytoczyć dyskurs psychiatryczny, gdzie „prawda obłędu jest odwrotnością prawdy
ludzkiej – dlatego trzeba poddać ją represji: wyleczyć obłąkanego za pomocą technik medycznych, których źródłem jest prawda rozumu, „gdyż jego racją jest tylko prawda, że oszalał”12. Podmiot liryczny posiada nadzieję, która odgania go od myśli skończenia ze sobą i swoim życiem. „Ostrość na nieskończoność” traktuje jako ostrzeżenie przed skutkami depresji, które mogą prowadzić do szaleństwa
i najgorszych myśli. Może być odebrany jako artystyczny bunt wrażliwych jednostek, które nie mogą
znaleźć sobie miejsca we współczesnym świecie.
12
K. Stasiuk, Krytyka kultury jako krytyka komunikacji. Pomiędzy działaniem komunikacyjnym, dyskursem,
a kulturą masową, Wrocław 2003, s. 121
17