Analiza dotycząca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski

Analiza dotycząca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski

Analiza dotycząca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski
Wschodniej w ramach projektu „Tworzenie i Rozwój Sieci
Współpracy Centrów Obsługi Inwestora”.
dla
Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych
Warszawa, marzec 2014
1
2
Autorzy:
Michał Thlon (rozdz. 3, 5, 6, 8, 11)
Maciej Piotrowski (rozdz. 4, 6, 7, 8, 9.2, 10)
Magdalena Marciniak-Piotrowska (rozdz. 1, 2, 9.1)
Dorota Thlon (rozdz. 1, 2, 12)
Artur Kowalczyk, Krystian Krawczyk (1, 2, 9.1, 12)
Współpraca:
dr Arkadiusz Tarnowski,
Departament Rozwoju Regionalnego
Redaktor naukowy:
Michał Thlon
Recenzent:
Dr hab. Robert Włodarczyk
Wydawca:
Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych
ul. Bagatela 12
00-585 Warszawa
Miejsce i rok wydania:
Warszawa 2014
3
Spis treści
1.
2.
3.
Streszczenie ............................................................................................................................................. 6
Summary................................................................................................................................................ 11
Charakterystyka gospodarcza Polski Wschodniej ................................................................................... 14
3.1
Infrastruktura ....................................................................................................................................... 14
3.2
Rynek pracy .......................................................................................................................................... 16
3.3
Dostępność siły roboczej, w tym wiek i wykształcenie ........................................................................ 17
3.4
Poziom wynagrodzeń ........................................................................................................................... 22
3.5
Koszty produkcji ................................................................................................................................... 24
3.6
Powiązania kooperacyjne ..................................................................................................................... 25
4. Kluczowe sektory i branże Polski Wschodniej ........................................................................................ 33
4.1. Makroregion Polski Wschodniej ........................................................................................................... 33
4.2. Kluczowe sektory i branże Polski Wschodniej ...................................................................................... 34
4.2.1. Kluczowe sektory i branże powiatu miasta Kielce ........................................................................... 42
4.2.2. Kluczowe sektory i branże powiatu miasta Białystok ...................................................................... 44
5. Dostępność ofert inwestycyjnych ........................................................................................................... 50
5.1. Dostępność ofert inwestycyjnych na poziomie województwa ............................................................ 50
5.1.1. Dostępność ofert inwestycyjnych powiatu miasta Kielce ............................................................... 53
5.1.2. Dostępność ofert inwestycyjnych powiatu miasta Białystok .......................................................... 56
5.2. Jakość obsługi inwestora ...................................................................................................................... 60
5.3. Podsumowanie ..................................................................................................................................... 62
6. Diagnoza Polski Wschodniej w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych ...................................... 67
6.1. Poziom napływu inwestycji .................................................................................................................. 67
6.1.1. Poziom napływu inwestycji do powiatu miasta Kielce .................................................................... 78
6.1.2. Poziom napływu inwestycji do powiatu miasta Białystok ............................................................... 80
6.2. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w Polsce Wschodniej ...................................................................... 83
6.2.1. Najwięksi inwestorzy powiatu miasta Kielce ................................................................................... 86
6.2.2. Najwięksi inwestorzy powiatu miasta Białystok .............................................................................. 87
7. Promocja inwestycyjna Polski Wschodniej ............................................................................................. 89
7.1. Najważniejsze obszary promocji na danych rynkach zagranicznych w zakresie pozyskania inwestorów
(macierz korelacji sektor – rynek) ........................................................................................................ 89
7.2. Efektywność nośników i narzędzi promocji oferty inwestycyjnej Polski Wschodniej .......................... 90
7.3. Dobre praktyki w zakresie pozyskania inwestorów ............................................................................. 94
8. Potencjał eksportowy Polski Wschodniej na tle kraju ............................................................................ 99
8.1. Wartość eksportu ................................................................................................................................. 99
8.2. Bilans handlowy województw z uwzględnieniem struktury towarowej eksportu ............................. 102
8.3. Relacja obrotów handlu zagranicznego do PKB województw ............................................................ 103
8.4. Udział spółek z kapitałem zagranicznym w eksporcie ........................................................................ 104
8.5. Dynamika wzrostu eksportu i obrotów towarowych dla województw .............................................. 104
8.6. Sektory, branże i produkty eksportowe ............................................................................................. 108
8.7. Kierunki eksportu ............................................................................................................................... 111
8.8. Liderzy eksportu ................................................................................................................................. 112
9. Determinanty rozwoju eksportu .......................................................................................................... 115
9.1. Bariery rozwoju eksportu ................................................................................................................... 115
9.2. Wybrane instrumenty wsparcia eksportu .......................................................................................... 119
9.2.1. Klasyfikacja instrumentów ............................................................................................................ 119
9.2.2. Instrumenty ponadnarodowe ....................................................................................................... 120
9.2.3. Instrumenty krajowe ..................................................................................................................... 121
9.2.4. Instrumenty bezpośrednie wsparcia działalności międzynarodowej ............................................ 122
9.2.5. Instrumenty pośrednie wsparcia działalności międzynarodowej ................................................. 124
10. Instrumenty wspierające rozwój eksportu w okresie 2014-2020 .......................................................... 131
10.1. Wprowadzenie ................................................................................................................................... 131
10.2. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020 ..................................................................... 133
10.3. Program Operacyjny Polska Wschodnia ............................................................................................ 133
10.4. Regionalny Program Województwa Podlaskiego 2014-2020............................................................. 134
10.5. Regionalny Program Województwa Świętokrzyskiego 2014-2020 .................................................... 135
4
10.6. Regionalny Program Województwa Lubelskiego 2014-2020 ............................................................. 135
10.7. Regionalny Program Województwa Podkarpackiego 2014-2020 ...................................................... 135
10.8. Regionalny Program Warmia i Mazury 2014 - 2020 .......................................................................... 136
11. Priorytetowe sektory i rynki w zakresie promocji eksportu .................................................................. 138
11.1. Priorytetowe sektory w zakresie promocji eksportu ......................................................................... 138
11.2. Priorytetowe rynki w zakresie promocji eksportu ............................................................................. 139
11.3. Najważniejsze obszary promocji na danych rynkach zagranicznych w zakresie rozwoju eksportu
(macierz korelacji sektor rynek) ......................................................................................................... 141
11.4. Efektywność nośników i narzędzi promocji eksportu z Polski Wschodniej ........................................ 145
12. Bibliografia ........................................................................................................................................... 148
13. Spisy..................................................................................................................................................... 152
13.1. Spis tabel ............................................................................................................................................ 152
13.2. Spis rysunków ..................................................................................................................................... 153
5
1.
Streszczenie
Niniejsza analiza została opracowana przez grupę ekspertów firmy Bluehill Sp. z o.o. oraz Quality Watch
Sp. z o.o., na zlecenie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., w ramach projektu pn.
„Tworzenie i rozwój sieci współpracy centrów obsługi inwestora”. Celem ogólnym badania było określenie
potencjału inwestycyjnego Makroregionu Polski Wschodniej oraz rynków najwyższej szansy w zakresie eksportu
i napływu inwestycji. Cele uzupełniające to:

określenie potencjału gospodarczego Polski Wschodniej w zakresie przyciągania inwestycji
zagranicznych;

określenie atrakcyjności inwestycyjnej Polski Wschodniej;

określenie potencjału eksportowego Polski Wschodniej;

analiza efektywności instrumentów wsparcia eksportu oraz działań w obszarze promocji.
Do opracowania analizy zastosowano następujące metody gromadzenia danych:
1)
2)
3)
4)
analizę danych zastanych – badaniom poddano m.in. dokumenty o charakterze strategicznym
na poziomie kraju, raporty i analizy zawarte na stronach państwowych instytucji zajmujących się
wspieraniem eksportu, artykuły naukowe, założenia programowe funduszy, strony WWW instytucji
wspierających współpracę naukową oraz wiele innych;
analizę danych statystycznych – uwzględniono dane pochodzące z Eurostatu, GUS, „Roczników
statystycznych przemysłu”, „Rocznika statystycznego handlu międzynarodowego 2013” oraz danych
zakupionych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej;
analizę dobrych praktyk – dotyczącą przede wszystkim analizy instrumentów i narzędzi wspierających
współpracę międzynarodową, w tym pozyskania inwestorów;
analizę
danych
pierwotnych
zgromadzonych
techniką
indywidualnych
wywiadów
nieustrukturyzowanych z przedstawicielami sieci centrów obsługi inwestorów i eksporterów (COIE),
realizowanych drogą telefoniczną, w celu rozwinięcia i uzupełnienia niektórych obszarów badań.
W pierwszym rozdziale raportu scharakteryzowano najważniejsze elementy związane z potencjałem
gospodarczym Makroregionu Polski Wschodniej, w tym infrastrukturę, specyfikę rynku pracy, poziom
wynagrodzeń i kosztów produkcji. Analizie poddano kluczowe sektory gospodarki regionu ze szczególnym
uwzględnieniem powiatu miasta Kielce i powiatu miasta Białystok. Dodatkowo przeprowadzono badania
dotyczące powiązań kooperacyjnych występujących w regionie.
Drugą cześć raportu poświęcono analizie zdolności makroregionu w zakresie przyciągania inwestycji
zagranicznych. Zbadano poziom napływu inwestycji zagranicznych ze szczególnym uwzględnieniem powiatu
miasta Kielce i powiatu miasta Białystok. W tej części przeprowadzono także analizę działalności podmiotów
z udziałem kapitału zagranicznego oraz dokonano wskazania największych inwestorów regionu, a także
priorytetowych rynków zagranicznych.
Makroregion Polski Wschodniej obejmuje pięć województw: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie,
warmińsko-mazurskie. Pod względem powierzchni stanowi prawie jedną trzecią powierzchni kraju (31,6%).
Analizując dotychczasową strukturę przemysłu Makroregionu Polski Wschodniej, a także potencjał rozwojowy
związany z położeniem regionu, jego zasobami i warunkami naturalnymi można wyróżnić 11 sektorów
gospodarki, które mogą stanowić impuls do dynamicznego rozwoju całego regionu: Business Process
Outsourcing (BPO), budowlany, drzewny i meblarski, odnawialnych źródeł energii, logistyczny, lotniczy,
maszynowy, metalowy, odzieżowy, spożywczy i turystyczny.
W 2013 r. liczba ludności w omawianym makroregionie wynosiła ponad 8,2 mln – co piąty (21,3%) mieszkaniec
kraju mieszkał w Polsce Wschodniej. Przeciętny poziom wynagrodzeń w województwach Makroregionu Polski
Wschodniej w 2013 r. znacząco odstawał od przeciętnej wartości w skali kraju. Najniższy poziom przeciętnego
wynagrodzenia odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie stanowiło ono 84,9% wartości
przeciętnego wynagrodzenia w kraju.
6
Oferty inwestycyjne wojewódzkich centrów obsługi inwestorów Makroregionu Polski Wschodniej
są nierównomiernie rozlokowane w poszczególnych województwach. W województwie świętokrzyskim
dostępnych jest 80 ofert (w samych Kielcach 62), w warmińsko-mazurskim – 292, podkarpackim – 333,
lubelskim – 194, podlaskim – 5 (w Białymstoku)
Ważnym aspektem regionalnej atrakcyjności inwestycyjnej jest ocena jakości obsługi inwestorów. W trzeciej
edycji rankingu „Gmina na 5”, przeprowadzonego w 2103 r., tytuł został przyznany 90 jednostkom samorządu
1
terytorialnego . W tej grupie znalazło się 14 gmin z województw Polski Wschodniej (w 2012 r. było to 12 gmin).
Warto dodać, że aż 5 gmin z Polski Wschodniej znalazło się w pierwszej dziesiątce (Ostrowiec Świętokrzyski –
miejsce 1., Lublin – 2., Krosno – 3., Lubaczów – 7. i Lubawa – 8.). Gminy województw Makroregionu Polski
Wschodniej, w których poziom jakości obsługi inwestorów był najwyższy zaprezentowano w Tabeli 20.
Udział bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) napływających do omawianego makroregionu w 2013 r.
stanowi ponad 7% ogólnej wartości BIZ w całym kraju. Wśród województw Makroregionu Polski Wschodniej
w kategorii działalności podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego zdecydowanym liderem jest
województwo podkarpackie, charakteryzujące się zarówno najwyższymi wartościami inwestycji, jak
i największym zróżnicowaniem pochodzenia kapitału. Głównym źródłem kapitału zagranicznego
w województwie podkarpackim są podmioty z USA, na które przypada 40% wszystkich nakładów, czyli
3,0 mld PLN. Jest to wartość ponad dwukrotnie większa niż opisująca zaangażowane inwestorów z Niemiec,
drugiego głównego kierunku napływu kapitału do regionu.
Cały Makroregion Polski Wschodniej budzi relatywnie małe zainteresowanie inwestorów zagranicznych.
Głównym powodem jest słabsza niż w innych regionach kombinacja czynników, kształtujących ogólną
atrakcyjność inwestycyjną. Województwa Polski Wschodniej należą do regionów o najmniejszej atrakcyjności
inwestycyjnej. Zajmują one niskie lokaty w analizach większości czynników atrakcyjności. Mała atrakcyjność
województw makroregionu nie oznacza, że nie mają one szans na przyciągnięcie dużych inwestorów, ale szanse
te są mniejsze niż w innych regionach kraju. Szansą na osiągnięcie sukcesu w tym zakresie jest wzmocnienie
atrakcyjności inwestycyjnej na bazie unikatowych zasobów i atutów poszczególnych województw, w wyniku
poszukiwań inwestorów niekoniecznie dużych, ale takich, którzy mogą efektywnie wykorzystać potencjał
regionu.
Kolejną część raportu poświęcono zagadnieniu promocji inwestycyjnej Polski Wschodniej. Województwa Polski
Wschodniej są uznawane za regiony o małej atrakcyjności inwestycyjnej, co jest efektem długofalowych
procesów gospodarczych. Aby temu przeciwdziałać i wzmocnić atrakcyjność inwestycyjną, tak regionalną, jak
i lokalną, niezbędny jest dalszy rozwój infrastruktury komunikacyjnej oraz zapewnienie odpowiedniej podaży
dobrze przygotowanych terenów inwestycyjnych. Bardzo ważne są również działania o charakterze
informacyjno-promocyjnym i usługowym. Jednym ze sposobów wyznaczenia potencjalnych obszarów promocji
w zakresie przyciągania inwestorów jest analiza danych historycznych nt. dotychczasowej ich aktywności
na terenie danego kraju bądź regionu.
W związku z tym, na podstawie danych statystycznych,
z wykorzystaniem macierzy korelacji „sektor – rynek”, wyznaczono obszary promocji. Na podstawie
przeprowadzonych badań i zestawienia aktywności inwestorów w latach 2007–2012 z uwzględnieniem krajów
ich pochodzenia, można stwierdzić, że największą aktywność wykazują inwestorzy pochodzący z Niemiec,
Stanów Zjednoczonych, Holandii, Francji i Włoch. Każdy z tych krajów jest reprezentowany przez bardzo
zróżnicowane sektory inwestycji i w każdym z nich potencjalni inwestorzy powinni być objęci działaniami
promocyjnymi. Ponadto można wyróżnić kraje o dużej specjalizacji branżowej pochodzących z nich inwestorów,
np. produkcja urządzeń elektrycznych i elektronicznych (Japonia, Korea Południowa), produkcja metali
i metalowych wyrobów gotowych (Włochy) czy też produkcja artykułów spożywczych (Dania, Szwajcaria).
1
Za zasługujące na zdobycie tytułu „Gmina na 5” uznano takie jednostki samorządu terytorialnego, których: atrakcyjność
inwestycyjna w badaniu Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych, pt. „Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2013” została
oceniona na jedną z dwóch najwyższych klas („A” lub „B”) oraz w badaniu urzędów osiągnęła ponadprzeciętne wyniki
wobec pozostałych gmin sklasyfikowanych w klasie „A”, co oznacza, że sumaryczna ocena wyróżnionej gminy była wyższa
aniżeli suma średniej i odchylenia standardowego uzyskanego w klasie „A”. Wartości te, uzyskane w badaniu, wyniosły
odpowiednio 13,10 i 5,92, czyli że gmina była wyróżniona tytułem „Gminy na 5” jeżeli uzyskany przez nią wynik był wyższy
niż 19,02.
7
Następnie analizie poddano efektywność nośników i narzędzi promocji, takich jak chociażby ulgi podatkowe
czy promocja wizerunkowa makroregionu, jak również dokonano identyfikacji dobrych praktyk zagranicznych
w zakresie pozyskiwania inwestorów.
Przedmiotem analizy w kolejnej części było badanie potencjału eksportowego makroregionu na tle kraju.
Wskazano najważniejsze parametry związane z tym zagadnieniem, a mianowicie wartościowe i procentowe
ujęcie eksportu, saldo bilansu handlowego, jak również przeprowadzono analizy pod kątem wskazania liderów
eksportu i najważniejszych kierunków sprzedaży zagranicznej.
We wszystkich województwach makroregionu największym partnerem handlowym są Niemcy, kolejne miejsca
zajmują Francja , Rosja i Ukraina. Województwa Polski Wschodniej charakteryzują się na tle kraju wysokim
udziałem obrotów handlowych z krajami byłego ZSRR, co jest zrozumiale z uwagi na ich położenie geograficzne.
Najważniejszymi pozycjami eksportowymi makroregionu są wyroby z sekcji tworzywa sztuczne, metale
nieszlachetne i artykuły z metali nieszlachetnych, maszyny i urządzenia oraz pojazdy. W ujęciu wartościowym
zdecydowanym liderem rankingu hitów eksportowych makroregionu jest sekcja XVI Części silników
turboodrzutowych i turbośmigłowych. Na kolejnych miejscach uplasowały się sekcje związane z sektorem
spożywczym i przemysłu maszynowego.
Dodatnie saldo charakteryzuje województwa lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie, natomiast ujemne jest
udziałem województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. W tym ostatnim przypadku deficyt eksportu jest
bardzo wyraźny i wynosi prawie 578 mln PLN.
Wartości wskaźników, odzwierciedlających obroty handlu zagranicznego w stosunku do PKB poszczególnych
regionów na tle kraju, w województwach Makroregionu Polski Wschodniej są niskie. Jest to szczególnie
widoczne w przypadku importu, co należy uznać za aspekt pozytywny. W przypadku eksportu wartości tych
wskaźników są korzystniejsze, ale i tak znacznie mniejsze od przeciętnej krajowej. Jedynie w przypadku
województwa podkarpackiego wartości współczynników (zawłaszcza eksportu) zbliżają się do średniej krajowej.
W skali całego makroregionu podmioty z udziałem kapitału zagranicznego mają bardzo duży wpływ
na potencjał eksportowy regionu. Łączna wartość eksportu wygenerowana przez podmioty z zagraniczną
własnością kapitału oraz struktury mieszane kapitałowo sięga prawie 45% całej wartości eksportu, z czego
podmioty o stricte zagranicznej strukturze kapitału eksportują towary i usługi na poziomie 35% zagregowanej
sprzedaży eksportowej.
Pozytywny wpływ na internacjonalizację działalności podmiotów gospodarczych, szczególnie w początkowej
fazie prowadzenia międzynarodowej wymiany handlowej, mają instrumenty wsparcia eksportu. Polski system
wspierania eksportu opiera się głównie na instrumentach o charakterze ogólnym, w sensie zarówno
geograficznym, jak i branżowym. Dlatego ostatni rozdział zawiera analizę instrumentów wsparcia działalności
międzynarodowej. Dokonano ich klasyfikacji na podstawie zasięgu działania – w podziale na instrumenty
ponadnarodowe oraz krajowe, jak również w oparciu o charakter wsparcia – uwzględniając instrumenty
bezpośrednie (np. pomoc finansowa) i pośrednie (np. wsparcie informacyjne i eksperckie). W miarę
dostępności danych, poddano także analizie zaangażowanie ze środków publicznych w działania, dotyczące
wsparcia eksportu i współpracy międzynarodowej, w tym planowane instrumenty wsparcia w perspektywie
finansowej 2014-2020. Ogólnie można stwierdzić, że w ramach nowej perspektywy finansowej na lata
2014-2020 przewidziano wiele różnych programów, których celem jest wsparcie eksportu przedsiębiorstw,
jak chociażby Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r., Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 20142020, Program Polska Wschodnia 2014-2020 czy poszczególne regionalne programy operacyjne na lata 20142020. W ramach wskazanych programów operacyjnych przewidziano takie działania, jak np.: wsparcie
internacjonalizacji innowacyjnych przedsiębiorstw, wsparcie promocji przedsiębiorstw na rynkach
międzynarodowych, dofinansowanie udziału w targach zagranicznych i misjach czy pomoc w wypracowaniu
strategii eksportowych MŚP.
Uzupełnieniem rozdziału jest analiza priorytetowych sektorów oraz rynków w zakresie promocji eksportu,
jak również identyfikacja najważniejszych grup produktów, które powinny zostać objęte promocją
na wskazanych rynkach docelowych. Do priorytetowych branż Polski Wschodniej powinny zostać zaliczone
te, które generują (lub mogą generować) wysoki eksport netto i wysoką wartość dodaną, zaś
8
do najważniejszych grup towarowych będących przedmiotem eksportu z terenu Polski Wschodniej należy
zaliczyć przede wszystkim:





kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz ich części;
kauczuk i artykuły z kauczuku;
pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria;
meble; pościel, materace, stelaże pod materace, poduszki i podobne artykuły wypychane; lampy oprawy
oświetleniowe, gdzie indziej niewymienione;
drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny.
Spośród priorytetowych rynków w zakresie promocji eksportu można wskazać rynki o podstawowym znaczeniu,
do których należą m.in.: Niemcy, Francja, Rosja, Ukraina, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone Ameryki, Włochy,
Holandia, Republika Czeska, Słowacja, Białoruś, Belgia, Węgry, Litwa, Kanada, Hiszpania, Szwecja, Austria,
Rumunia, Dania, Chiny, Łotwa, Norwegia, Szwajcaria, Turcja oraz rynki perspektywiczne, stwarzające szansę
ekspansji eksportowej, tj. wybrane rynki krajów rozwijających się, jak: Indie, Indonezja, Malezja, Tajlandia, Iran,
Kazachstan, Arabia Saudyjska, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Egipt, Algieria, Maroko, Republika
Południowej Afryki, Brazylia, Argentyna, Chile, Kolumbia i Meksyk. Przewiduje się, że w nadchodzących
kilkunastu latach struktura geograficzna eksportu ulegnie zmianie, ewoluując w kierunku większego udziału
rynków spoza Unii Europejskiej.
Zwiększenie skali eksportu jest jednym z ważniejszych wyzwań dla gospodarki makroregionalnej. Decydując się
na podbijanie zagranicznych rynków podmioty muszą akceptować ryzyko jakie się z tym wiąże i zmierzyć się
z różnego rodzaju barierami. Dyskusyjnym zagadnieniem pozostaje ewentualne wsparcie eksportu z regionów
o ogólnie słabym potencjale ekonomicznym. Brak potencjału może oznaczać, że ewentualne działania
proeksportowe okażą się na takich obszarach całkowicie nieefektywne. Kierunkiem działania polityki
regionalnej na takich obszarach może być ewentualne wsparcie rozwoju sektora produkcyjnego, a dopiero
w drugim etapie – eksportu. Należy też pamiętać, że na poziomie lokalnym nie wszystkie jednostki mogą
i powinny pełnić funkcje tak produkcyjne, jak i handlowe. Część z oczywistych względów pozostanie obszarami
rolniczymi, regionami turystycznymi, względnie strefami ochrony przyrody. Na wybranych obszarach o małym
znaczeniu eksportu i niskim potencjale przemysłowym, najważniejsze wydaje się wzmocnienie bazy
2
produkcyjnej, m.in. przez wprowadzenie zachęt do podejmowania działalności gospodarczej .
2
http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_regionalna/Strategia_rozwoju_polski_wschodniej_do_2020/Dokumenty/Documents/
Ekspertyza_Handel_zagraniczny_2810.pdf
9
Wykaz użytych skrótów:
B+R
BDL
BGK
BIZ
COIE
COSME
- działalność badawczo-rozwojowa
- Bank Danych Lokalnych GUS
- Bank Gospodarstwa Krajowego
- Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne
- Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów
- Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP (ang. Competitiveness of Enterprises
and Small and Medium-sized Enterprises)
EBOiR - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
EEN
- Enterprise Europe Network
EFRR
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
ENPI
- Europejska Polityka Sąsiedztwa i Partnerstwa (ang. European Neighbourhood Policy and Partnership)
EU-27 - Unia Europejska po rozszerzeniu, które miało miejsce 1 stycznia 2007 roku
GUS
- Główny Urząd Statystyczny
KIG
- Krajowa Izba Gospodarcza
KPK
- Krajowy Punkt Kontaktowy
KUKE - Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych
MG
- Ministerstwo Gospodarki
MŚP
- Małe i Średnie Przedsiębiorstwa
NBP
- Narodowy Bank Polski
NTS
- Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Cooperation and
Development)
PAIiIZ - Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych
PARP - Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
PKB
- Produkt Krajowy Brutto
PKD
- Polska Klasyfikacja Działalności
PO IG - Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
PO IR - Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020
PRP
- Program Rozwoju Przedsiębiorstw
SIEG
- Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”
RJR
- roczne jednostki robocze
RP
- Rzeczpospolita Polska
UE
- Unia Europejska
WPHI - Wydział Promocji Handlu i Inwestycji ambasad i konsulatów RP
10
2.
Summary
This analysis was developed by a group of experts representing Bluehill Sp. z o.o. and Quality Watch Sp. z o.o.,
on behalf of the Polish Information and Foreign Investment Agency, within the project titled "The creation and
development of networks of investor service centers." The overall objective of the study was to determine the
investment potential of the macro region of Eastern Poland as well as the target markets with the highest
chance in the area of export and investment flows. The complementary objectives were as follow:

Determination of the economic potential of Eastern Poland in attracting foreign investment.

Identification of investment attractiveness of Eastern Poland.

Determination of the export potential of Eastern Poland.

Analysis of the effectiveness of the support instruments for export and promotion activities in the area.
In the analysis, the following data collection methods have been used:
1.
2.
3.
4.
An analysis of existing data - such documents as: strategies at the national level, reports and analysis
published on the pages of national institutions dealing with the promotion of exports, scientific articles,
financial program reference documents, websites of institutions supporting scientific cooperation, and
many others.
An analysis of statistical data - included data from Eurostat, CSO, Statistical Yearbook of Industry,
Statistical Yearbook of International Trade 2013 and the data purchased from the Analytical Centre
of Customs Administration;
An analysis of good practice - focused mainly on the analysis of instruments and tools to support
international cooperation, including finding investors.
Unstructured individual interviews with representatives of the Network of Investors and Exporters (IAC),
conducted by telephone, in order to develop and expand on certain areas of research.
The first chapter of the report describes the most important elements related to the economic potential of the
macro region Eastern Poland, including infrastructure, specific labor market, wages and production
costs. Analysis was focused on key sectors of the economy of the region with special emphasis on Kielce and
Bialystok districts. Additionally, a study of cooperative relations occurring in the region have been developed.
The second part of the report is devoted to the analysis of the macro region's ability to attract foreign
investment. Analysed was the level of foreign investments. In addition, an analysis of business entities with
foreign capital, the biggest investors, as well as priority foreign markets has been made.
Macroregion of the Eastern Poland covers five provinces: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie
and warmińsko-mazurskie. In terms of the area it is nearly one-third of the country (31,6%). Analysis of the
current structure of its industry, as well as development potential related to its location, its resources and
natural conditions, 11 sectors can be distinguished, that might lead to the dynamic development of the whole
region: Business Process Outsourcing (BPO), construction, wood and furniture, renewable energy, logistics,
aerospace, machinery, metal, textile, food processing and tourism.
In 2013 the population in this macro-region amounted to more than 8.2 million (21,3% of the country
population). The average level of wages in 2013 was considerably below the Poland average. The lowest level
of the average wage was reported in warmińsko- mazurski region (84,9% of the country average).
There is a big discrepancy as for the amount of investment offers in each of the five regions. In świętokrzyskie
region there are 80 offers (in Kielce 62), in warmińsko- mazurskie – 292, podkarpackie 333, lubelskie 194 and
podlaskie only 5.
An important aspect of regional investment attractiveness is to assess the quality of investor services. In the
third edition of the ranking "Gmina na 5", conducted in 2103 , the title was awarded to 90 local government
units. In this group, there were 14 municipalities located in Eastern Polish (in 2012 it was 12 municipalities). It is
worth noting that as many as five municipalities of Eastern Polish landed in the top ten (Ostrowiec
st
nd
rd
th
th
Świętokrzyski - 1 place , Lublin – 2 , Krosno – 3 , Lubaczów 7 and Lubawa 8 ). Municipalities of Eastern
Poland in which the level of quality of services for investors was the highest, are presented in Table 20
11
The share of foreign direct investment (FDI) in 2013, represents more than 7% of the total FDI in the country.
Among the provinces of Eastern Poland the leader is podkarpackie reigon, characterized by the highest values
of both the investment and the greatest diversity of origin of the capital. The main source of foreign capital in
the podkarpackie region are companies from the U.S., which accounts for 40 % of all expenditures (3 billion
PLN). This value is more than twice as high as the investments made by German companies, the second major
source of investment capital in the region.
The entire macro-region raises relatively little interest from foreign investors. The main reason is weaker than
in other regions the combination of factors that shape the overall investment attractiveness. Polish Eastern
provinces are among the regions with the lowest investment attractiveness. Small attractiveness does not
mean that Eastern Poland has no chance of attracting large investors, but the chances are smaller than in other
regions of the country. The chance for success in this regard is to strengthen the attractiveness of the
investment on the basis of unique resources and strengths of each of the provinces, to attract investors who
can effectively exploit the potential of the region.
Another part was devoted to the investment promotion of Eastern Poland. To strengthen investment
attractiveness it is necessary to further develop communication infrastructure, as well as to prepare a
sufficient, well prepared investment areas. It is of importance to carry out informational, promotional activities
as well as to offer high quality services. One of the methods to identify promotional activities with a goal to
attract investors, is to analyse historical data related to their activities at the level of country or region. On the
basis of statistical data, using a correlation matrix industry sectors have been determined for promotion
activities. It can be concluded that the highest investment activity is generated by companies from Germany,
United States, Holland, France, and Italy. Investment originated from each of these countries can be described
as highly diversified considering industry type and these should be the key areas for further general
promotional activities (regardless of the industry). Additionally the group of countries can be identified, with
strong focus on one or two industries, e.g. production of electrical devices and electronics (Japan, South Korea),
production of metals and ready products made of metal (Italy) or food processing and production (Denmark,
Switzerland).
Next the effectiveness of media and promotion tools was analysed, as well as the identification of good
practices in attracting investors (e.g. tax exemption).
The next part contains the study of the Eastern Poland export potential compared to the country. The key
parameters associated with this area have been presented and analysed, namely the export statistics, the trade
balance, as well as export leaders and key directions of foreign sales.
In all provinces the biggest trading partner is Germany, followed by France, Russia and Ukraine. Polish Eastern
provinces are characterized by a high share of trade with the countries of the former Soviet Union, which is
understandable due to their geographical location. The main export items are products such as plastics, base
metals and articles of base metal , machinery and vehicles. In terms of value, the highest export value was
obtained in Section XVI Parts for turbojets and turboprops (CN 2012 classification). The following positions
were the sections related to the food sector and engineering industry.
Positive trade balance was achieved lubelskie, podkarpackie and swietokrzyskie regions, while the negative by
podlaskie and warmińsko-mazurskie. In the latter case the deficit of exports is considerable and is almost 578
million PLN.
The values of indicators, reflecting foreign trade to GDP ratio of regions are low, compared to the country
average. This is particularly evident in the case of imports, which should be considered as a positive aspect. In
the case of the export value of these indicators are more favorable, but still significantly lower than the
national average. Only in the case of the podkarpackie province the values are close to the national average.
In the entire macro-region entities with foreign capital have a very large impact on the export potential of the
region. The total value of exports generated by entities with foreign owned capital and mixed capital reaches
almost 45% of the total value of exports, of which fully foreign entities generate 35% of the aggregate export
sales.
12
Positive impact on the internationalization of business entities, especially in the initial phase of conducting
international trade, are export support instruments. Polish export support system is based mainly on
instruments of a general nature, in both geographical and industry terms. The final chapter provides an analysis
of instruments to support international activities. Its classification has been proposed based on operating
range: transnational and national instruments, as well as based on the nature of the support: direct and
indirect instruments. Considering availability of data, the involvement of the public support has been analysed
in such areas as export and international cooperation, including planned support instruments in the financial
perspective 2014-2020. In general it can be said that under the new financial perspective 2014-2020 a variety
of programs which aim is to support export enterprises will be opened, like the Enterprise Development
Program 2020, Intelligent Development Operational Programme 2014-2020, Programme of Eastern Poland
2014-2020 or individual regional operational programs for 2014-2020. In those operational programs such
funding opportunities will be offered as: internationalization support of innovative enterprises, promotion
support of enterprises in international markets, financing the participation in foreign trade fairs and missions
that help in developing export strategies of SMEs.
Complementary to the chapter is the analysis of the priority sectors and markets for export promotion
activities, as well as the identification of the key product groups, which should be promoted in the target
markets. Among priority industries of Eastern Poland are such, that generate high net export value and high
added value. Among the most important export products are:





boilers, machinery and mechanical appliances and parts thereof;
rubber and articles thereof;
vehicles other than railway or parts and accessories;
furniture; bedding, mattresses, mattress supports, cushions and similar stuffed furnishings; light
fixtures, not elsewhere specified;
Wood and articles of wood; charcoal.
Among the priority markets for export promotion the following are of fundamental importance: Germany,
France, Russia, Ukraine, United Kingdom, United States of America, Italy, Netherlands, Czech Republic,
Slovakia, Belarus, Belgium, Hungary, Lithuania, Canada, Spain, Sweden, Austria , Romania, Denmark, China,
Latvia, Norway, Switzerland and Turkey. Also prospective markets creating the chance of export expansion
should be covered by promotional activities like: India, Indonesia, Malaysia, Thailand, Iran, Kazakhstan, Saudi
Arabia, Kuwait, United Arab Emirates, Egypt, Algeria, Morocco, South Africa, Brazil, Argentina, Chile, Colombia
and Mexico. It is expected that in the coming few years, the geographical structure of exports will change,
evolving towards a greater share of markets outside the European Union.
Increasing the scale of exports is one of the major challenges for the macro-economy. Deciding on conquering
foreign markets, business entities have to accept the risk that goes with it and deal with all kinds of barriers.
Remains debatable is possible export support from regions with generally weak economic potential. Lack of
capacity may mean that any action will prove to be completely ineffective. Direction of operation of regional
policy in such areas should be focus on the development of the manufacturing sector, and afterwards on
exports. It should also be remembered that at the local level, not all companies can and should be involved in
international trade activities. Some of the regions from obvious reasons will remain agricultural areas, tourist
regions or conservation zones. In areas of minor exports and low industrial potential, the most important
activities seems to be strengthening the productive base, including by the introduction of incentives for
business establishement.
13
3.
Charakterystyka gospodarcza Polski Wschodniej
3.1 Infrastruktura
Przestrzenna dostępność Polski Wschodniej jest relatywnie słaba. Świadczą o tym niskie wartości wskaźników
dostępności potencjałowej, zarówno w wariancie multimodalnym, jak i drogowym. Wskaźnik międzygałęziowej
dostępności transportowej (WMDT) w województwach makroregionu wschodniego należy do najniższych
w kraju. Podobnie niekorzystny obraz rysuje się na podstawie wskaźnika uwzględniającego jedynie dostępność
3
drogową (Rysunek 1).
Rysunek 1. Dostępność drogowa potencjałowa Polski. Stan w 2012 r.
Źródło: opracowanie na podst. Rosik P., Komornicki T., Stępniak M., Pomianowski W., Ocena wpływu projektów drogowych
realizowanych w ramach regionalnych programów operacyjnych na zwiększenie dostępności transportowej województw.
MRR, Warszawa, 2012, ss. 103.
W stosunku do przeciętnej krajowej (Polska = 100) wskaźnik dostępności drogowej wynosił w województwie
podlaskim 73,3, w warmińsko-mazurskim – 77,1, w lubelskim – 81,7, w podkarpackim – 82,3. Te regiony zajęły
od 12. do 15. miejsca w kraju. Gorszy wynik zanotowało jedynie województwo zachodniopomorskie. Na tle
Polski Wschodniej wyróżnia się województwo świętokrzyskie z wartością WMDT wyraźnie przekraczającą
średnią krajową (108,7). Lepsza pozycja woj. świętokrzyskiego wynika zarówno z jego położenia (bardziej
centralne niż innych regionów Polski Wschodniej, mniejsza odległość od ośrodków o największym w kraju
potencjale demograficznym i gospodarczym), jak i z relatywnie dużego zaawansowania budowy drogi
4
ekspresowej S7, łączącej Kielce z Krakowem i Warszawą . Słaba dostępność transportowa Polski Wschodniej
jest z jednej strony związana z peryferyjnym położeniem (względem krajowych i europejskich centrów
rozwoju), a z drugiej – jest wynikiem niedorozwoju infrastruktury transportowej łączącej makroregion
(a zwłaszcza jego główne ośrodki miejskie) z najważniejszymi ośrodkami krajowymi (Warszawa, Kraków,
Trójmiasto). Niedorozwój infrastruktury i wynikająca z niego słaba dostępność transportowa niekorzystnie
wpływa na atrakcyjność inwestycyjną regionu. Gęstość sieci drogowej w Polsce Wschodniej jest mniejsza niż
2
przeciętna w kraju. W całej Polsce w 2011 r. na 100 km przypadało 89,7 km dróg o twardej nawierzchni,
2
natomiast w makroregionie wschodnim było to jedynie 75,8 km na 100 km . Sytuacja w województwach Polski
Wschodniej jest jednak bardzo zróżnicowana. W województwach lubelskim i podkarpackim gęstość sieci
drogowej jedynie nieznacznie ustępuje średniej krajowej, a w świętokrzyskim jest od niej znacznie większa
2
(114,7 km na 100 km ). Natomiast w województwach podlaskim i warmińsko-mazurskim gęstość infrastruktury
3
Płoszaj A., Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej wraz z analizą SWOT dla Programu Operacyjnego Polska Wschodnia.
MRR. Warszawa, 2013, ss.12.
4
Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Dostępność transportowa w Polsce Wschodniej. MRR, Warszawa, 2011, ss. 86.
14
2
drogowej jest bardzo mała (odpowiednio: 61 i 53,3 km na km ). Różnice między regionami są w znacznej mierze
związane ze strukturą sieci osadniczej, rozmieszczeniem ludności i małą gęstością zaludnienia.
Ogólna długość dróg nie jest kluczowym problemem makroregionu. Niedobory infrastruktury drogowej
polegają przede wszystkim na bardzo słabym wyposażeniu w drogi lepszej jakości, w tym zwłaszcza drogi
dwujezdniowe, ekspresowe i autostrady. W 2011 r. nie było na terenie Polski Wschodniej ani jednego odcinka
autostrady. Nieco lepsza sytuacja występowała pod względem wyposażenia w drogi ekspresowe.
W województwie warmińsko-mazurskim eksploatowano 71,6 km dróg ekspresowych, w świętokrzyskim –
54,1 km, a w lubelskim – jedynie 4,2 km. Istotne potrzeby w zakresie infrastruktury drogowej są widoczne
mimo dość znaczących inwestycji realizowanych od 2004 r., przede wszystkim w ramach programów
finansowanych ze środków UE (w latach 2004-2011 gęstość sieci drogowej w Polsce Wschodniej wzrosła
o 12%). Ukończenie realizowanych obecnie inwestycji (oraz inwestycji już planowanych) niewątpliwie wpłynie
na poprawę wyposażenia makroregionu w infrastrukturę drogową, jednak potrzeby w tym zakresie cały czas
5
są duże .
Sieć kolejowa, podobnie jak drogowa, jest w Polsce Wschodniej rozwinięta gorzej niż w innych częściach kraju.
2
W 2012 r. na 100 km przypadało tam 4,75 km linii kolejowych, podczas gdy średnia krajowa wynosiła 6,5 km
2
na 100 km . Makroregion był jednak pod tym względem bardzo zróżnicowany wewnętrznie. W województwach
lubelskim i podlaskim gęstość linii kolejowych należała do najmniejszych w kraju. W województwach
warmińsko-mazurskim i podkarpackim sytuacja była nieco lepsza niż średnia makroregionalna, natomiast
województwo świętokrzyskie osiągnęło wynik zbliżony do średniej krajowej. Słaby rozwój infrastruktury
kolejowej w Polsce Wschodniej jest widoczny zwłaszcza w porównaniu z województwami najlepiej
rozwiniętymi pod tym względem (śląskie – 17,4, opolskie – 9,2, dolnośląskie – 8,9, małopolskie – 7,4 km
2
na 100 km ).
W makroregionie działają dwa lotniska obsługujące transport pasażerski – w Rzeszowie (Rzeszów-Jasionka)
i w Lublinie. Port Lotniczy Lublin jest najmłodszym polskim lotniskiem pasażerskim. Pierwsze samoloty przyjął
w czwartym kwartale 2012 r., w związku z tym nie ma danych historycznych na temat jego działania. Port
Lotniczy Rzeszów-Jasionka pozostaje małym portem regionalnym. W 2012 r. obsłużył 563 tys. pasażerów,
6
co stanowiło tylko 2,3% pasażerskiego ruchu lotniczego w Polsce , niemniej pod względem liczby pasażerów
zajął 8. miejsce wśród polskich lotnisk, wyprzedzając lotniska w Łodzi, Szczecinie i Bydgoszczy. Podrzeszowskie
lotnisko niewątpliwie zwiększa atrakcyjność miasta i regionu i ułatwia funkcjonowanie Doliny Lotniczej oraz
rozwijającego się wokół lotniska Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego Aeropolis. Brak lotnisk
oraz relatywnie słaby rozwój lotnisk istniejących nie jest największym problemem makroregionu. O wiele
istotniejsze jest zapewnienie sprawnego dostępu do głównych polskich portów lotniczych, przede wszystkim
w Warszawie, ale także w Krakowie (z perspektywy woj. podkarpackiego i świętokrzyskiego) oraz w Gdańsku
(z perspektywy północnej części woj. warmińsko-mazurskiego). W tym celu konieczna jest poprawa połączeń
drogowych oraz kolejowych województw Polski Wschodniej, a zwłaszcza ich stolic, z rozwiniętymi portami
lotniczymi oferującymi bogate siatki połączeń.
Istotne znaczenie dla jakości życia, ale także dla tworzenia potencjału rozwojowego, ma transport publiczny.
Szczególnie istotne jest zapewnienie dobrego dostępu do lokalnych, subregionalnych i regionalnych ośrodków
7
usług publicznych . Ponadto transport publiczny jest istotnym czynnikiem budowania potencjału
metropolitalnego stolic regionów Polski Wschodniej. Rozwój miejskiego transportu publicznego ma również
ważny walor proekologiczny.
Realizowane obecnie inwestycje z zakresu infrastruktury transportowej (przede wszystkim drogowej, ale także
kolejowej) będą mieć pozytywny wpływ na dostępność regionów i miast Polski Wschodniej. Inwestycje takie
są jednak realizowane w całym kraju, dlatego relatywna pozycja makroregionu nie ulegnie zasadniczej zmianie.
Cały czas istnieją duże potrzeby infrastrukturalne (budowa nowych tras i modernizacja istniejących), zwłaszcza
5
Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Dostępność transportowa… (op.cit.).
Dane Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
7
Trammer K., Dostępność komunikacyjna i mobilność w polskich regionach. Infos, nr 6(120), 29 marca 2012. Biuro Analiz
Sejmowych.
6
15
w zakresie zapewnienia zewnętrznej dostępności makroregionu, jak również usprawnienia systemów
8
transportowych największych miast .
Obok słabej dostępności transportowej, deficytem infrastrukturalnym Polski na tle UE, przekładającym się
na małą atrakcyjność inwestycyjną, jest niedostateczne, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym,
wyposażenie w infrastrukturę elektroenergetyczną. Dużo mniejsze – w porównaniu z państwami Europy
Zachodniej – nasycenie sieciami przesyłowymi świadczy o dystansie rozwojowym Polski. Połączenia
transgraniczne krajowego systemu elektroenergetycznego są niewystarczające, nie pozwalają na większe
przepływy mocy w relacjach międzynarodowych i ograniczają możliwości powstania jednolitej sieci
europejskiej. Sektor elektroenergetyczny, zarówno w Polsce Wschodniej, jak i w pozostałej części kraju, jest
specyficzny i na tle innych państw europejskich wyróżnia się nie tylko ze względu na dystans infrastrukturalny,
lecz również na dominującą pozycję węgla kamiennego w strukturze produkcji energii elektrycznej. Z jednej
strony daje to pewną niezależność energetyczną wynikającą z korzystania z naturalnych zasobów krajowych,
9
z drugiej zaś wiąże się z dużą emisją CO2 i pyłów do środowiska . W Polsce Wschodniej znajduje się Lubelskie
Zagłębie Węglowe – jedno z trzech zagłębi węglowych w kraju – dysponujące zasobami bilansowymi węgla
kamiennego, które stanowią ok. 21,5% łącznych krajowych zasobów.
W przypadku Polski Wschodniej oddalenie od krajowych i europejskich centrów gospodarczych, w warunkach
relatywnej słabości największych makroregionalnych ośrodków miejskich, stanowi – w obliczu słabości
infrastruktury komunikacyjnej – istotną barierę dla dyfuzji rozwoju i skutecznego wzmacniania
makroregionalnych potencjałów rozwojowych, które mogą istotnie wpłynąć na zwiększenie konkurencyjności
tego obszaru. Niewystarczająca dostępność wewnętrzna ogranicza możliwości efektywnego wykorzystania
zasobów endogennych (m.in. kapitału ludzkiego) i tworzenia wewnętrznej sieci współpracy w celu
maksymalizacji korzyści gospodarczych, co przekłada się na mniejszą spójność makroregionu i gorsze
perspektywy rozwojowe. Zapóźnienia w zakresie infrastruktury komunikacyjnej oraz elektroenergetycznej
utrwalają marginalizację makroregionu, utrudniając jego włączanie w krąg korzystnego oddziaływania lepiej
rozwiniętych ośrodków i trwałe stymulowanie procesów rozwojowych. Do niekorzystnych czynników,
specyficznych dla Polski Wschodniej, utrudniających podejmowanie działań służących likwidacji barier
infrastrukturalnych, należy zaliczyć – obok bardzo małej gęstości zaludnienia – znaczący odsetek obszarów
prawnie chronionych, zajmujących ok. 40% powierzchni makroregionu, co w znaczącym stopniu zwiększa
10
koszty realizacji inwestycji rozwojowych .
3.2
Rynek pracy
Rynek pracy Makroregionu Polski Wschodniej charakteryzuje się bardzo dużym zaangażowaniem zasobów
pracy w sektorze rolno-spożywczym, który wyróżnia się dużo mniejszą wydajnością pracy niż pozostałe sektory
gospodarki. Udział osób zatrudnionych w rolnictwie w makroregionie – znacząco przewyższający średni poziom
zarówno krajowy, jak i Unii Europejskiej – bezpośrednio wpływa na intensywność wykorzystania
makroregionalnych zasobów pracy. Istotnym uwarunkowaniem, z którego wynika konieczność traktowania
danych dotyczących sytuacji na makroregionalnym rynku pracy z dużą ostrożnością, jest kwestia
11
nieuwzględniania w statystykach bezrobocia ukrytego , charakterystycznego dla obszarów typowo rolniczych,
do których w znacznej mierze zaliczają się województwa Polski Wschodniej. Zjawisko to utrudnia rzetelną
ocenę faktycznej sytuacji na makroregionalnym rynku pracy, którą można uznać za zdecydowanie gorszą
niż wynikałoby to z dostępnych oficjalnych danych. Stopa bezrobocia szacowana w stosunku do liczby
aktywnych zawodowo w Polsce Wschodniej wynosiła, w zależności od województwa, od 15 do 22,4%
(szczegółowe zestawienie zaprezentowano w Tabeli 1.).
8
Płoszaj A., Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej wraz z analizą SWOT dla programu operacyjnego Polska Wschodnia.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2013, ss. 22.
9
W 2010 r. paliwa stałe stanowiły ponad 80% całkowitej produkcji energii w Polsce przy średniej dla UE-27 20%.
10
Projekt strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 z 5 kwietnia 2013 r., ss. 40.
11
M.in. z powodu braku możliwości zarejestrowania się w urzędach pracy osób posiadających własne gospodarstwa rolne
powyżej 2 ha. Por. Bukowski M. (red.), Zatrudnienie w Polsce w 2009 r., Warszawa, 2010, dostępny
na http://www.wup.lodz.pl/files/rynek_pracy/zatrudnienie%20w%20polsce%202009.pdf [dostęp 27.02.2014].
16
Tabela 1. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz stopa bezrobocia na koniec stycznia 2014 r.
Jednostka terytorialna
Bezrobotni zarejestrowani
w tysiącach
2 260,7
Polska
Stopa bezrobocia (do aktywnych
zawodowo) w %
14,0
Woj. lubelskie
140,4
15,0
Woj. podkarpackie
160,4
16,9
74,0
15,7
94,7
17,1
121,2
22,4
Woj. podlaskie
Woj. świętokrzyskie
Woj. warmińsko-mazurskie
Źródło: opracowanie
[dostęp 27.02.2014].
własne
na
podst.
danych
GUS,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm
Odnotowane w Makroregionie Polski Wschodniej wartości stopy bezrobocia znacznie przewyższają poziom
średniej krajowej, która na koniec stycznia 2014 r. wynosiła 14%.
3.3 Dostępność siły roboczej, w tym wiek i wykształcenie
W 2013 r. liczba ludności makroregionu wynosiła ponad 8,2 mln – co piąty (21,3%) mieszkaniec kraju mieszkał
w Polsce Wschodniej. Szczegółowe zestawienie struktury ludności województw Polski Wschodniej na tle kraju,
z uwzględnieniem płci i miejsca zamieszkania, zaprezentowano w Tabeli 2.
Tabela 2. Struktura ludności Makroregionu Polski Wschodniej z uwzględnieniem płci i miejsca zamieszkania
w 2013 r. (w tys.)
Województwa
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Miasta
Wieś
38 502
18 634
19 868
razem
23 292
mężczyźni
11 050
kobiety
12 242
razem
15 211
mężczyźni
7 584
kobiety
7 627
Lubelskie
2 161
1 047
1 113
1 002
473
529
1 158
575
584
Podkarpackie
2 129
1 042
1 086
879
421
458
1 249
621
628
Podlaskie
1 197
584
613
722
344
378
474
239
235
Świętokrzyskie
1 270
620
650
570
271
299
701
349
351
WarmińskoMazurskie
1 448
709
739
859
410
448
590
299
291
Polska
Wschodnia
Ogółem
Polska
Wschodnia
(w %)
8 204
4 003
4 201
4 032
1 919
2 113
4 173
2 084
2 089
21,3
21,5
21,1
17,3
17,4
17,3
27,4
27,5
27,4
POLSKA
Źródło: opracowanie własne na podst. danych GUS.
Gęstość zaludnienia w Polsce Wschodniej jest zdecydowanie mniejsza niż średnia krajowa. W makroregionie
na jeden kilometr kwadratowy przypadają 83 osoby, podczas gdy średnia dla Polski wynosi 123,2 osoby. Należy
jednak zwrócić uwagę, że Polska Wschodnia nie jest jednolita pod tym względem. W części województw
gęstość zaludnienia jest bardzo mała (woj. podlaskie – 59,4, warmińsko ‐mazurskie – 60,1, lubelskie – 86,3 osób
2
2
na km ), w pozostałych zaś zbliża się do średniej krajowej (woj. świętokrzyskie – 108,9 osób na km ) lub jest jej
2
prawie równa (woj. podkarpackie – 119,3 osób na km ). Według oficjalnych danych w latach 2002‐2012
całkowita liczba ludności makroregionu nie zmieniła się w znaczący sposób (zanotowano minimalny spadek
o 0,2%), jednak sytuacja kształtowała się odmiennie w poszczególnych województwach. W województwach
świętokrzyskim, lubelskim i podlaskim nastąpił dość wyraźny spadek liczby ludności (odpowiednio o 1,7, 1,4
i 0,7%), natomiast w podkarpackim i warmińsko-mazurskim liczba mieszkańców zwiększyła się odpowiednio
o 1,2 i 1,6%. Poziom zróżnicowania poszczególnych regionów zaprezentowano na Rysunku 2.
17
Rysunek 2. Zmiany zaludnienia powiatów Polski wschodniej w latach 2002‐2012 [%]
Źródło: opracowanie na podst. danych GUS zob. Płoszaj A., Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej wraz z analizą SWOT
dla Programu Operacyjnego Polska Wschodnia, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2013, ss. 7.
Warto zwrócić uwagę na dwa zjawiska widoczne na mapie zmian zaludnienia. Po pierwsze, widoczne jest
12
zjawisko suburbanizacji , występujące w obszarach funkcjonalnych miast wojewódzkich. Liczba ludności
w powiatach otaczających Białystok, Lublin, Kielce i Olsztyn w latach 2002‐2011 istotnie się zwiększyła.
W przypadku Olsztyna i Białegostoku wystąpił także przyrost liczby mieszkańców w ośrodku centralnym. Inaczej
było w Lublinie i Kielcach – w tych miastach nastąpiło zmniejszenie liczby mieszkańców. Osobnym przypadkiem
jest Rzeszów, gdzie nastąpił duży przyrost liczby ludności w mieście centralnym, a w jego otoczeniu istotny
spadek. Wynikało to jednak w znacznej mierze ze zmian granic Rzeszowa, do którego w latach 2006‐2010
przyłączono kilka znajdujących się w pobliżu miejscowości. Ponadto warto zwrócić uwagę na zjawisko
depopulacji występujące na znacznym obszarze województw lubelskiego, podlaskiego i świętokrzyskiego,
a także na północy województwa warmińsko-mazurskiego, przy granicy z obwodem kaliningradzkim. Powodem
wyludniania się niektórych obszarów są zarówno migracje, jak i bardzo niski przyrost naturalny. Ubytek liczby
ludności jest często połączony z niekorzystnymi zmianami struktury wiekowej, tj. starzeniem się populacji.
Koncentracja negatywnych zjawisk demograficznych występuje w zwłaszcza w województwach podlaskim,
13
południowo-wschodniej części lubelskiego i niektórych powiatach świętokrzyskiego .
W skali makroregionu struktura wieku ludności nie odbiega znacząco od średniej krajowej. Istotne różnice
pojawiają się na poziomie województw. W województwach podkarpackim i warmińsko ‐mazurskim udział
ludności w wieku przedprodukcyjnym jest wyraźnie większy niż średnia krajowa, w województwach lubelskim
i podlaskim – zbliżony do średniej dla Polski, natomiast w województwie świętokrzyskim – wyraźnie mniejszy
niż przeciętnie w kraju. Ludność w wieku produkcyjnym we wszystkich województwach makroregionu, poza
warmińsko-mazurskim, stanowi mniejszy niż średni w kraju odsetek ogółu mieszkańców. Pod względem udziału
osób w wieku poprodukcyjnym najkorzystniejsza sytuacja występuje w województwach warmińsko-mazurskim
i podkarpackim, gorsza – w podlaskim i lubelskim, a najgorsza – w świętokrzyskim. Warto zaznaczyć,
że w grupie ludności w wieku poprodukcyjnym dominują kobiety (z powodu dłuższego życia). W 2013 r.
stanowiły one 69,1% osób w wieku poprodukcyjnym w Polsce Wschodniej, co jest wartością zbliżoną
do średniej krajowej wynoszącej 69,5%. Szczegółowe liczbowe zestawienie struktury demograficznej
Makroregionu Polski Wschodniej, z podziałem na poszczególne województwa, zaprezentowano w Tabelach
3. i 4.
12
Zjawisko to polega na wyludnianiu się centrum i rozwoju strefy podmiejskiej. Wynikiem suburbanizacji jest rozwój
infrastruktury (zabudowa mieszkaniowa, punkty handlowo-usługowe, połączenia komunikacyjne) na obszarach
podmiejskich oraz tworzenie się tzw. miast-sypialni, których mieszkańcy dojeżdżają do pracy w centrum miasta. Por. np.
Beim M., Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych
i automatów komórkowych, Poznań, 2007.
13
Szerzej: Miszczuk A., Smętkowski M., Płoszaj A., Celińska‐Janowicz D. Aktualne problemy demograficzne regionu Polski
Wschodniej. EUROREG 5/2010, s. 65.
18
Tabela 3. Struktura demograficzna – ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym
w 2013 r. (w tys.)
Wyszczególnienie
PODLASKIE
LUBELSKIE
PODKARPACKIE
ŚWIĘTOKRZYSKIE
WARMIŃSKOMAZURSKIE
Wiek przedprodukcyjny
216,3
398,7
410,9
221,5
277,3
Wiek produkcyjny
761,3
1 358,8
1 357,2
801,3
939,2
18-64 lata - mężczyźni
403,1
720,3
717,3
429,5
498,4
18-59 lat - kobiety
358,1
638,5
639,9
371,8
440,8
Wiek mobilny
18-44 lata mężczyźni
i kobiety
Wiek niemobilny
477,4
856,6
871,4
493,4
586,0
283,9
502,3
485,7
307,9
353,2
45-64 lata - mężczyźni
158,0
280,2
272,1
174,8
197,5
45-59 lat - kobiety
125,9
222,0
213,6
133,1
155,7
Wiek poprodukcyjny
218,9
403,0
360,7
247,5
231,8
69,5
123,0
114,3
77,4
68,6
149,4
280,0
246,4
170,2
163,2
65 lat i więcej - mężczyźni
60 lat i więcej - kobiety
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa, 2013.
Ze względu na potencjał rozwojowy makroregionu niekorzystnym uwarunkowaniem jest stały odpływ jego
mieszkańców do innych regionów w kraju, a także za granicę. Od wielu lat saldo migracji krajowych
makroregionu jest stale ujemne. W latach 2002‐2012, w wyniku migracji do innych części kraju, w regionie
ubyło 145,9 tys. osób, co stanowi około 1,8% jego ludności (średnio w wieloleciu). Największy odpływ
migracyjny nastąpił w województwach lubelskim (‐2,4%), świętokrzyskim (‐2%), i warmińsko-mazurskim
(‐1,9%), a nieco mniejszy w podlaskim (‐1,6%) oraz podkarpackim (‐1,1%). Saldo migracji zagranicznych także
było ujemne i wyniosło w latach 2002‐2012 ‐18,1 tys. osób. Oficjalne dane GUS dotyczące migracji
zagranicznych (wymeldowań za granicę) nie oddają jednak w pełni skali zjawiska, ponieważ nie wszystkie
14
wyjazdy są rejestrowane nawet jako migracje czasowe, choć często dotyczą długiego okresu .
Zjawisko migracji jest zróżnicowane ze względu na płeć. W wieloleciu 2002‐2012W, przypadku migracji
krajowych kobiety odpowiadają za 57,5‐59,1% (w zależności od województwa) odpływu migracyjnego z Polski
Wschodniej, natomiast w przypadku migracji zagranicznych w skali makroregionu udział płci był mniej więcej
równy (należy pamiętać, że taki wynik może być pochodną niedoskonałości pomiaru migracji zagranicznych).
Odpływ migracyjny z Polski Wschodniej jest przede wszystkim wynikiem mniej atrakcyjnego rynku pracy
w makroregionie oraz lepszych perspektyw kariery zawodowej w najlepiej rozwiniętych polskich metropoliach
i za granicą. Jednocześnie odpływ migracyjny ogranicza potencjał rozwoju regionu, choćby dlatego, że migracje
15
dotyczą w znacznej mierze ludzi młodych, a także lepiej wykształconych .
14
Szerzej to zagadnienie opisano w Zdrojewski E.Z., Guzińska M. Regionalne zróżnicowanie sald migracji w Polsce
(1999–2009) [w:] Kaczmarczyk P., Lesińska M. (red.) Krajobrazy migracyjne Polski. Ośrodek Badań nad Migracjami
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2012, s. 163‐186.
15
Miszczuk A., Smętkowski M., Płoszaj A., Celińska‐Janowicz D., Aktualne problemy demograficzne regionu Polski
wschodniej. Raporty i Analizy EUROREG 5/2010, ss. 65; Herbst M., Tworzenie i absorpcja kapitału ludzkiego w polskich
miastach akademickich. Studia Regionalne i Lokalne, nr 4 (38) 2009, s. 21‐38.
19
Tabela 4. Wybrane dane dotyczące struktury wiekowej populacji Makroregionu Polski Wschodniej w 2013 r.
PODLASKIE
Ogółem
LUBELSKIE
PODKARPACKIE
ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKOPOLSKA
MAZURSKIE
Ogółem
w%
Ogółem w %
Ogółem w %
Ogółem w %
Ogółem
w%
Ogółem
w%
(w tys.)
(w tys.)
(w tys.)
(w tys.)
(w tys.)
(w tys.)
1 196,5 100,0 2 160,5 100,0 2 128,7 100,0 1 270,3 100,0
1 448,3
100,0
38 502,4
100,0
0-4 lat
58,7
4,9
108,8
5,0
110,3
5,2
60,0
4,7
76,9
5,3
2 023,1
5,3
5-9 lat
57,1
4,8
106,3
4,9
108,5
5,1
58,1
4,6
74,8
5,2
1 907,0
5,0
10-14 lat
59,0
4,9
108,7
5,0
114,2
5,4
60,7
4,8
74,6
5,2
1 851,9
4,8
15-19 lat
72,8
6,1
130,6
6,1
134,6
6,3
74,4
5,9
88,6
6,1
2 171,4
5,6
20-24 lat
88,9
7,4
158,3
7,3
163,2
7,7
88,4
7,0
107,0
7,4
2 653,7
6,9
25-29 lat
98,5
8,2
173,7
8,0
176,3
8,3
98,4
7,8
119,3
8,2
3 099,0
8,1
30-34 lat
94,0
7,9
172,5
8,0
173,9
8,2
100,6
7,9
120,2
8,3
3 208,0
8,3
35-39 lat
85,9
7,2
157,8
7,3
160,8
7,6
93,4
7,4
109,2
7,5
2 973,5
7,7
40-44 lat
78,8
6,6
138,6
6,4
140,5
6,6
80,7
6,4
92,6
6,4
2 508,5
6,5
45-49 lat
78,6
6,6
132,8
6,2
134,8
6,3
76,6
6,0
91,1
6,3
2 350,4
6,1
50-54 lat
86,7
7,3
145,6
6,7
145,3
6,8
89,9
7,1
106,1
7,3
2 659,2
6,9
55-59 lat
86,1
7,2
159,7
7,4
146,1
6,9
99,7
7,9
111,7
7,7
2 936,1
7,6
60-64 lat
70,1
5,9
139,4
6,5
126,2
5,9
88,2
7,0
93,9
6,5
2 588,3
6,7
65-69 lat
47,9
4,0
96,7
4,5
85,6
4,0
59,8
4,7
54,7
3,8
1 701,7
4,4
70-74 lat
41,6
3,5
73,4
3,4
66,8
3,1
43,4
3,4
41,7
2,9
1 267,9
3,3
75-79 lat
37,9
3,2
66,3
3,1
63,0
3,0
41,9
3,3
38,0
2,6
1 144,3
3,0
80-84 lat
31,6
2,6
53,1
2,5
46,4
2,2
32,4
2,6
28,2
2,0
855,5
2,2
85 lat i więcej
22,3
1,9
38,3
1,8
32,3
1,5
23,5
1,9
19,5
1,4
602,8
1,6
1 196,5
100,0
2 160,5
100,0
2 128,7
100,0
1 270,3
100,0
1 448,3
100,0
38 502,4
100,0
174,8
14,6
323,8
15,0
333,0
15,7
178,9
14,1
226,4
15,6
5 782,0
15,0
15-64 lata
840,4
70,2
1 509,0
69,8
1 501,6
70,5
890,4
70,1
1 039,8
71,8
27 148,1
70,5
65 lat i więcej
181,3
15,2
327,8
15,2
294,1
13,8
201,0
15,8
182,1
12,6
5 572,3
14,5
Edukacyjne
grupy wieku
302,8
100,0
549,8
100,0
567,3
100,0
307,3
100,0
378,2
100,0
9 441,3
100,0
3-6 lat
48,9
16,2
90,2
16,4
91,7
16,2
50,0
16,3
64,8
17,1
1 669,4
17,7
7-12 lat
67,7
22,4
125,2
22,8
129,8
22,9
69,1
22,5
86,8
23,0
2 181,6
23,1
13-15 lat
37,7
12,5
69,5
12,6
73,1
12,9
39,0
12,7
47,1
12,5
1 165,0
12,3
16-18 lat
43,5
14,4
78,0
14,2
80,5
14,2
44,5
14,5
53,0
14,0
1 297,6
13,7
19-24 lata
105,0
34,7
186,9
34,0
192,2
33,9
104,7
34,1
126,4
33,4
3 127,6
33,1
Kobiety w
wieku
rozrodczym
15-49 lat
291,3
47,5
519,2
46,6
530,8
48,9
297,3
45,8
355,2
48,1
9 352,4
47,1
Biologiczne
grupy wieku
0-14 lat
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa, 2013.
Czynnikiem, który w znacznej mierze wpływa na sytuację rozwojową makroregionu i perspektywy jej poprawy
w przyszłości jest jakość zasobów pracy. Tempo postępu technologicznego, głównego źródła wzrostu
gospodarczego we współczesnych gospodarkach, jest uzależnione od jakości kapitału ludzkiego, jego
umiejętności do wytwarzania wiedzy naukowo-technicznej i zdolności wprowadzania nowoczesnych rozwiązań.
O pozycji konkurencyjnej regionów decydują przede wszystkim dostępność i intensywność wykorzystania
20
kapitału ludzkiego oraz zdolność do systematycznego wzmacniania jego jakości, co w efekcie przyczynia się
16
do zwiększenia wydajności wszystkich sektorów gospodarki .
Mimo dynamicznych, pozytywnych zmian obserwowanych w ostatniej dekadzie, województwa Polski
Wschodniej należą do grupy polskich regionów z mniejszym niż średnia krajowa odsetkiem osób
z wykształceniem wyższym. Według danych ze spisu powszechnego w 2011 r. spośród mieszkańców Polski
w wieku co najmniej 13 lat wykształcenie wyższe uzyskało 17%, a w Makroregionie Polski Wschodniej
wykształceniem wyższym dysponowało jedynie 15,3% tej grupy. Wykształcenie wyższe było najmniej
rozpowszechnione w województwach warmińsko-mazurskim (14%) i podkarpackim (14,5%). W pozostałych
województwach makroregionu było nieco większe i wynosiło około 16% (patrz Rysunek 3.). W ostatnim
dziesięcioleciu wykształcenie wyższe stało się zdecydowanie bardziej powszechne zarówno w skali całego kraju,
jak i w skali makroregionu. W porównaniu z danymi ze spisu powszechnego z 2002 r. udział osób
legitymujących się wyższym wykształceniem wzrósł w Polsce Wschodniej o około 70% (z 9 do 15,3%), jednak
17
nadal jest mniejszy niż przeciętny w kraju, a także w UE (23%) .
Rysunek 3. Odsetek osób z wyższym wykształceniem w 2011 r.
Źródło: opracowanie na podst. danych GUS zob. A. Płoszaj, Diagnoza sytuacji … op.cit., s. 10.
Upowszechnienie się formalnego wykształcenia na poziomie wyższym jest z pewnością pozytywną cechą
makroregionu, jednak takie ujęcie zwraca uwagę przede wszystkim na ilościowy aspekt kapitału ludzkiego.
W kontekście potencjału rozwojowego makroregionu istotna jest nie tyle liczba osób wykształconych,
co umiejętności i kompetencje jakie te osoby mają oraz to czy są wstanie wykorzystywać je w życiu
zawodowym. Istotnym czynnikiem jest atrakcyjność i chłonność rynku pracy, a także jego zgodność
z wykształceniem i umiejętnościami ludności. Rynek pracy w Polsce Wschodniej jest relatywnie mniej
atrakcyjny niż w lepiej rozwiniętych regionach kraju oraz za granicą. Jest to jeden z elementów wpływających
stymulująco na migrację z makroregionu lepiej wykształconych osób.
Istotnym czynnikiem wpływającym na jakość kapitału ludzkiego jest edukacja przedszkolna. Na poziomie
jednostkowym uczęszczanie do przedszkola przekłada się na sukcesy na kolejnych szczeblach edukacji,
18
co w efekcie wpływa na perspektywy kariery zawodowej . W tym kontekście upowszechnienie opieki
przedszkolnej, jakie nastąpiło w ostatnich latach w Polsce, należy uznać za zjawisko bardzo pozytywne.
Dynamiczne zwiększenie odsetka dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym nastąpiło także
w Makroregionie Polski Wschodniej, jednak nadal jest on tu mniejszy od średniej krajowej. W 2011 r. odsetek
dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w Polsce wynosił 69,2%. W Polsce Wschodniej był
on o 6,2 pkt. proc. mniejszy. Wynika to zarówno z dostępności opieki przedszkolnej, jak i z różnic kulturowych,
16
Projekt strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 z 5 kwietnia 2013 r., s. 31.
Dane Eurostat
18
Heckman J., Invest in the Very Young, Ounce of Prevention Fund. Chicago, 2002.
17
21
tj. większego przywiązania do tradycyjnego modelu rodziny, rodzin wielopokoleniowych itd. w Polsce
Wschodniej. Różnica między regionami Polski Wschodniej a średnią krajową w tym przypadku nie jest bardzo
duża, ale wynik zarówno w skali kraju, jak i makroregionu nie jest zadowalający w porównaniu z sytuacją
w lepiej rozwiniętych krajach UE. W niektórych krajach, np. we Francji, prawie wszystkie dzieci w wieku 3-4 lat
19
są objęte wychowaniem przedszkolnym .
3.4 Poziom wynagrodzeń
W województwach Makroregionu Polski Wschodniej przeciętny poziom wynagrodzeń w 2013 r. odstaje
znacząco od przeciętnej wartości w skali kraju. Najniższy poziom przeciętnych wynagrodzeń odnotowano
w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie wynosił on 84,9% wartości przeciętnego wynagrodzenia w kraju.
Z kolei w województwie lubelskim wskaźnik ten osiągnął najwyższą wartość wśród województw Polski
20
Wschodniej (90,7%) . Szczegółowe zestawienie przeciętnych wartości miesięcznego wynagrodzenia brutto
w 2013 r. w poszczególnych sekcjach gospodarki, z podziałem na województwa, zaprezentowano w Tabeli 5.
19
Federowicz M., Sitek M., Społeczeństwo w drodze do wiedzy. Raport o stanie edukacji, Instytut Badań Edukacyjnych,
Warszawa, 2011.
20
Dane GUS.
22
W %
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo , i rybactwo
Przemysł
Budownictwo
Handel, naprawa pojazdów
Transport i gospodarka magazynowa
Zakwaterowanie i gastronomia
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Obsługa rynku nieruchomości
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Administrowanie i działalność wspierająca
Administracja publiczna i obrona narodowa;
obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
Edukacja
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
Działalność związana z kulturą, rozrywką
i rekreacją
Pozostała działalność usługowa
21
Ogółem
Tabela 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w poszczególnych sekcjach gospodarki w 2013 r.
POLSKA
3 530
100
3 941
3 600
2 952
2 905
3 166
2 177
5 900
5 990
3 719
4 361
2 462
4 392
3 751
3 301
3 121
2 542
Lubelskie
3 203
90,7
4 158
3 397
2 702
2 304
2 459
1 904
4 662
4 486
3 227
3 101
2 206
4 131
3 633
3 271
2 868
2 395
Podkarpackie
3 024
85,7
4 151
3 008
2 371
2 281
2 212
1 809
5 667
4 186
3 248
3 206
1 766
4 034
3 751
3 018
2 646
2 370
Podlaskie
3 144
89,0
4 727
2 963
2 895
2 457
2 366
2 072
3 837
4 549
3 327
2 815
1 923
4 239
3 756
3 123
3 044
2 378
Świętokrzyskie
3 070
87,0
4 749
3 150
2 568
2 306
2 243
1 925
3 340
4 392
3 261
2 792
2 088
3 986
3 736
3 325
2 907
2 198
Warmińsko-Mazurskie
2 996
84,9
3 979
2 895
2 486
2 216
2 276
1 990
3 506
4 163
3 493
2 856
2 026
3 981
3 670
3 061
2 765
2 364
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS.
21
W zaokrągleniu do 1 zł.
23
3.5 Koszty produkcji
W województwach Makroregionu Polski Wschodniej koszty produkcji w 2013 r. były znacząco mniejsze
od przeciętnych wartości notowanych przez podmioty w pozostałych częściach kraju. Ma to związek m.in.
z mniejszymi kosztami pracy i utrzymania nieruchomości. Na przykładzie przeciętnego kosztu własnego
sprzedanych produktów w przeliczeniu na 1 podmiot gospodarczy można stwierdzić, że koszty
te w analizowanych regionach, w 2013 r., nie przekraczały 70% przeciętnego kosztu w skali kraju. Szczegółowe
zestawienie, z uwzględnieniem wybranych sekcji PKB, zaprezentowano w Tabeli 6.
Tabela 6. Przeciętny koszt własny sprzedanych produktów w przeliczeniu na 1 podmiot gospodarczy
POLSKA
40 526
25 511,34
23 720,82
27 975,27
25 676,38
WARMIŃSKO MAZURSKIE
23 729,61
100
62,9
58,5
69,0
63,3
58,5
Sektor Publiczny
66 898
36 946,81
14 482,61
13 499,2
15 186,95
9 987,37
Sektor Prywatny
38 117
24 125,23
24 720,24
29 642,22
26 835,59
25 311,67
W PLN
W%
LUBELSKIE
PODKARPACKIE
PODLASKIE
ŚWIĘTOKRZYSKIE
SEKCJE PKD
Górnictwo
i wydobywanie
147 148
X
16 887,5
23 090
20819,27
21 411
Przetwórstwo
przemysłowe
54 340
39 687,81
37 333,53
46 313,71
35 441,91
38 542,58
178 941
X
X
27 778
X
13 185,71
15 366
9 665,60
9 874,17
9 818,33
21 782,84
7 957,64
Budownictwo
22 165
12 769,70
14 593,36
23 625,92
14 637,39
10 889,98
Handel, naprawa
pojazdów
samochodowych
20 520
9 473,57
6 942,40
8 920,25
13 944,39
5 150,44
Transport i
gospodarka
magazynowa
Zakwaterowanie i
gastronomia
Informacja
i komunikacja
43 275
17 650,77
12 467,19
22 440,6
17 715,95
8 211,68
13 268
3 299,375
3 393,12
X
X
5 064,88
66 806
13 060
X
9 570,2
9 144,66
10 130
Obsługa rynku
nieruchomości
19 612
13 621,04
14 322,8
21 788,33
10 722,58
16 175,88
Działalność
profesjonalna,
naukowa i techniczna
Administrowanie
i działalność
wspierająca
Opieka zdrowotna
i pomoc społeczna
26 028
5 643,83
9 294,27
X
X
X
17 515
4 158,9
6 022,12
7 468,25
5 193,83
7 763,85
13 686
7 242,9
9 147,53
X
7 040
10 377,8
Wytwarzanie
i zaopatrywanie
w energię
elektryczną, gaz, parę
wodną i gorącą wodę
Dostawa wody;
gospodarowanie
ściekami i odpadami;
rekultywacja
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS, Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych według województw I-VI
2013 r., Warszawa, 2013.
24
3.6
Powiązania kooperacyjne
W badaniu regionalnego potencjału innowacyjnego obejmującego wszystkie regiony UE-27, województwa
Makroregionu Polski Wschodniej zaklasyfikowano do grupy regionów o małej innowacyjności (tzw. słabe
dyfuzory), zdolnych raczej do absorpcji innowacji wytwarzanych gdzie indziej niż do generowania innowacji
przełomowych, rozpoczynających nowe fale rozwoju gospodarczego. Świadczy o tym również to, że w ostatnich
latach zwiększanie innowacyjności przedsiębiorstw odbywało się głównie w wyniku zakupu maszyn i urządzeń
technicznych, inwestycji w budynki i budowle, zakupu gruntów oraz szkoleń pracowników w związku z zakupem
technologii lub maszyn i urządzeń. Podstawowym wyróżnikiem nowych koncepcji konkurencyjności
przedsiębiorstwa są innowacje i przedsiębiorczość oraz skłonność do współpracy. W sieciach innowacji dużą
rolę w transferze technologii i przepływie wiedzy, w tym tzw. wiedzy ukrytej (ang. tacitknowledge), odgrywają
kontakty nieformalne (w tym te nieuświadamiane). W literaturze przedmiotu przeważa pogląd, że innowacyjne
sieci charakteryzują się znaczną efektywnością procesu dyfuzji wiedzy w ich obrębie. Wynika to z tego,
że wiedza powstała w klastrze przepływa szybciej i efektywniej w ramach jego struktur, a wolniej poza jego
22
granicami . Istotną rolę odgrywa także funkcjonowanie w strukturach sieci innowacji znaczącego ośrodka
naukowo-badawczego lub uniwersytetu o profilu zbieżnym z zakresem jej funkcjonowania. Jest to też cecha
wpływająca na międzynarodową konkurencyjność sieci. Obecnie coraz większa część przedsięwzięć
gospodarczych jest realizowana dzięki współpracy między firmami a innymi organizacjami. Wynika to z tego,
że wytworzenie wartości dodanej, bez względu na to, czy dotyczy zagadnień związanych z medycyną, nowymi
technologiami czy marketingiem, staje się tak bardzo kosztowne i skomplikowane, że praktycznie jest
23
niemożliwe do wytworzenia przez pojedynczą organizację .
Aby sieć mogła realizować ambitne cele, należy zbudować efektywne struktury, uruchomić procesy
i sformułować krótko-, średnio- i długoterminową strategię rozwoju, z możliwymi do kontroli celami
pośrednimi i realistycznym horyzontem czasowym. Aby strategia mogła być zrealizowana, sieć musi
podejmować działania w sposób trwały. Zrównoważony rozwój sieci, tzn. jej stabilność i wynikająca z tego
zdolność odnoszenia sukcesu, zależy od różnych czynników, które mogą być kształtowane przez wszystkich
członków sieci, jednak zasadniczo mieszczą się w zakresie odpowiedzialności zarządu. Oznaką sprawności
i efektywności sieci są przede wszystkim:









długoletni i stały rozwój;
ciągły postęp i trwały rozwój (przeciwieństwo stagnacji) oraz otwartość na nowe wyzwania (brak
tendencji do odgradzania się);
szybkie i efektywne reagowanie na procesy zmian (zachodzące tak wewnątrz, jak i na zewnątrz) lub
zmieniające się warunki ramowe;
oparcie sieci na daleko posuniętej integracji i aktywności członków, oferującej również możliwość
współpracy z nowymi podmiotami;
istnienie całościowej strategii sieci, którą można zoptymalizować lub dostosować przy współudziale
działających w niej aktorów, odpowiednio do ich potrzeb czy też sytuacji, z uwzględnieniem rozwiązań
wynikających z nowych danych lub zmiany układu (na przykład pojawienie się nowych członków,
rozszerzenie tematyczne lub regionalne);
skuteczna strategia działania, komunikacji i współpracy;
udostępnienie kompleksowej oferty usług, w celu wspierania członków sieci;
ciągłość procesów innowacyjnych;
zrównoważona, oparta na różnych filarach koncepcja finansowania, umożliwiająca ciągłość
funkcjonowania sieci, zapewniająca przyszłe inwestycje (m.in. dalszy rozwój sieci, realizację projektów
innowacyjnych itd.), względnie dopuszczająca tworzenie rezerw finansowych, mówiąc ogólnie –
24
zabezpieczająca sieć przed efektami zewnętrznymi .
22
Thlon, M., Marciniak-Piotrowska M., Analiza lokalnych obszarów wzrostu i stagnacji w województwie lubelskim –wsparcie
lokalnych sieci innowacji w województwie lubelskim. Ekspertyza naukowa w ramach projektu „Kapitał Intelektualny
Lubelszczyzny, 2013, Kraków, 2013.
23
Mikołajek-Gocejna M., Wybrane teorie wyjaśniające powstawanie i funkcjonowanie organizacji sieciowych, Zeszyty
Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej tom 32/2011.
24
Meier zuKöcker G., Garnatz L., Cluster als…, op cit.
25
Znaczenie sieci i klastrów dla wzrostu innowacyjności przedsiębiorstw i placówek naukowo-badawczych było
już przedmiotem wielu dyskusji i może się wydawać, że osiągnięto w tym zakresie powszechny konsensus.
Ze względu na korzyści wynikające ze współpracy podmiotów naukowych i gospodarczych, w ostatnich latach
powołano do życia liczne sieci i klastry. Studia poświęcone problematyce rozwoju regionalnego wskazują,
że klastry są podstawowym źródłem konkurencyjności i innowacyjności lokalnej.
Według Ch. Ketelsa, korzyści, jakie niesie ze sobą funkcjonowanie klastrów przyjmują trzy podstawowe
kierunki:
a)
b)
c)
przedsiębiorstwa funkcjonujące w klastrach charakteryzuje większa wydajność;
podmioty gospodarcze i centra naukowo-badawcze mogą osiągnąć większy stopień innowacyjności,
ponieważ dyfuzja wiedzy i bliskie interakcje uczestników potęgują presję na innowacje przy
jednoczesnym zmniejszaniu kosztów wprowadzania w życie nowych pomysłów;
stopa kreacji nowych przedsięwzięć jest większa w obrębie klastrów – przedsiębiorstwa rozpoczynając
25
działalność znajdują zewnętrznych dostawców i partnerów w klastrze .
Szczególną rolę klastrów w tworzeniu powiązań między podmiotami gospodarczymi, przedsiębiorstwami
i jednostkami naukowymi dostrzega także Ministerstwo Gospodarki, co jest widoczne chociażby w takim
dokumencie, jak Krajowy Program Reform Europa 2020. Klastry. Polityka rozwoju gospodarczego oparta
na klastrach. Można tam przeczytać, że powiązania są kluczowym elementem nowoczesnych modeli procesów
innowacyjnych. Struktury klastrowe, stanowiące skuteczny mechanizm koncentrowania zasobów i środków
oraz jeden z najlepiej zdiagnozowanych sposobów stymulowania współpracy horyzontalnej w gospodarce, mają
możliwość wpływu na generowanie i przyspieszenie procesów rozwojowych oraz mogą odgrywać rolę
biegunów wzrostu w skali całego regionu, a nawet kraju. Ważne znaczenie ma także powiązanie polityki
klastrowej z rozwojem specjalnych stref ekonomicznych w celu utrwalania długookresowych korzyści
wynikających ze stworzenia atrakcyjnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej w strefach,
26
zwłaszcza w takich lokalizacjach, w których wykształciła się wyraźna specjalizacja branżowa .
Wewnątrzregionalne powiązania przedsiębiorstw przemysłowych są wspierane w ramach krajowej
i regionalnych polityk inicjatyw klastrowych i platform technologicznych. Inicjatywy klastrowe mają na celu
instytucjonalizację oraz wzmocnienie sieci powiązań w istniejących już naturalnie zgrupowaniach firm
reprezentujących tę samą lub uzupełniające się branże. Ich celem jest często stworzenie lub poszerzenie
kontaktów z instytucjami powiązanymi z daną branżą, tj. jednostkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi,
stowarzyszeniami branżowymi czy ośrodkami innowacji. Przedsięwzięcia takie mają na celu wzmocnienie
działalności, które mogą być motorem rozwoju poszczególnych regionów. Rozwój klastrów ma przynosić takie
korzyści jak: wzrost wydajności firm współpracujących w ramach klastra, zwiększenie ich innowacyjności oraz
27
powstawanie nowych firm w ramach klastra . Inicjatywy klastrowe w Polsce Wschodniej są stosunkowo liczne
w porównaniu z resztą kraju. Siedzibę ma tu co trzecie tego rodzaju porozumienie w kraju. Ogółem
28
odnotowano 31 inicjatyw , które podejmują aktywne działania na rzecz branży i znajdują się w fazie
ustabilizowanego rozwoju (Tabela 7.).
25
Ketels Ch., The Development of the cluster concept – present experiences and further developments, 2003. Dostępny na:
http://www.isc.hbs.edu/pdf/Frontiers_of_Cluster_Research_2003.11.23.pdf [dostęp 16.01.2014].
26
Ministerstwo Gospodarki: Krajowy program reform Europa 2020. Klastry. Polityka rozwoju gospodarczego oparta
na klastrach, dostępny na: http://www.mg.gov.pl/files/upload/11783/KLASTRY_PL_press.pdf [dostęp 9.02.2014].
27
Matusiak K. (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, PARP, Warszawa, 2010.
28
Liczba zidentyfikowanych klastrów dotyczy tylko aktywnych organizacji, jeżeli chodzi o liczbę zarejestrowanych klastrów
to w samym woj. lubelskim zidentyfikowano ponad 30 struktur, aczkolwiek część z nich przybrała formę „uśpioną”
por. Thlon, M., Marciniak-Piotrowska M., Analiza lokalnych… op.cit. s. 48-49.
26
Tabela 7. Klastry w Polsce Wschodniej znajdujące się w fazie ustabilizowanego rozwoju
Województwo
Liczba
klastrów
6
Nazwy powiązań kooperacyjnych

Mazurskie Okna

Klaster Mebel Elbląg

Klaster Biznesu Kultury BIzART

Elbląski Klaster Turystyczny

ICT Amber

Klaster Wołowiny
Podlaskie
6

Klaster Instytucji Otoczenia Biznesu

Wschodni Klaster Budowlany

Podlaski Klaster Bielizny

Klaster Obróbki Metali

Północno-Wschodni Klaster Edukacji Cyfrowej

Klaster Uzdrowisko Supraśl
Lubelskie
6

Klaster Dolina Ekologicznej Żywności

Klaster Restauratorów i Hotelarzy

Lubelski Klaster Energetyczny

Wschodni Klaster Ekologiczny Dom Energooszczędny

Stowarzyszenie Lubelskie Drewno Regionalny Klaster w Lublinie

Klaster Usług dla Biznesu
Podkarpackie
9

Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”

Podkarpackie Powiązanie Kooperacyjne

Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej

Podkarpacki Klaster Energii Odnawialnej

Wschodni Klaster Odlewniczy KOM – CAST

Klaster Jakości Życia “Kraina Podkarpacie”

Klaster Spawalniczy KLASTAL

Klaster Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych POLIGEN

Wschodni Klaster Informatyczny
Świętokrzyskie
5

Stowarzyszenie Producentów Komponentów Odlewniczych KOM-cAST

Świętokrzysko-Podkarpacki Klaster Energetyczny

Grono Targowe Kielce

Innowacyjny Klaster Zdrowie i Turystyka „Uzdrowiska – Perły Polski Wschodniej”

Świętokrzysko-Podkarpacki Klaster Budowlany Innowator
Źródło: opracowanie własne na podst. badań własnych i PARP, Rozwój klastrów w Polsce Wschodniej, Warszawa, 2012 oraz
informacji pozyskanych z COI województw Polski Wschodniej.
WarmińskoMazurskie
Większość klastrów to powiązania kooperacyjne o charakterze lokalnym lub regionalnym, jednak występują
wśród nich również struktury ponadregionalne, których przykładem mogą być Stowarzyszenie Grupy
Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza” oraz Wschodni Klaster Informatyczny. Krótkie
prezentacje wymienionych struktur zawarto w Tabelach 8. i 9.
Tabela 8. Klaster Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”
Nazwa sieci/klastra:
Region innowacji
Branże
Data powstania
Liczba członków
Koordynator/Lider
Specyfika sieci
Akt
powstania
klastra/Forma prawna
Finansowanie sieci
Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”
woj. podkarpackie, lubelskie, śląskie, wielkopolskie
lotnicza
2003 r.
101
Marek Darecki – Prezes Zarządu
Dolina Lotnicza jest inicjatywą klastrową stworzoną przez przedsiębiorców przemysłu
lotniczego, zlokalizowaną w Polsce Południowo-Wschodniej. Region ten ma ok. 100-letnią
tradycję związaną z branżą lotniczą. Oprócz firm znajdują się tu również ośrodki szkolenia
pilotów, jednostki badawcze, ośrodki naukowe, lotnisko międzynarodowe oraz Politechnika
Rzeszowska z prężnie działającym Wydziałem Budowy Maszyn i Lotnictwa. Przemysł lotniczy jest
silnie skoncentrowany w Polsce i 75% firm znajduje się właśnie na terenie Polski Płd.- Wsch.
stowarzyszenie
Współfinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach
27
Nazwa sieci/klastra:
Sformułowane
klastra
cele
Strategia rozwoju
Czy podjęto działania
na rzecz członków
klastra? Czy klaster
oferuje
produkty
skierowane tylko do
członków klastra?
Czy klaster oferuje
produkty sprzedawane
na
rynku,
będące
rezultatem współpracy
między
przedsiębiorstwami
w ramach klastra?
Problemy klastra
Dane kontaktowe
Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”
Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego, budżetu państwa oraz firmy Pratt& Whitney
 Przekształcenie Polski Południowo-Wschodniej w jeden z wiodących w Europie regionów
lotniczych, który będzie dostarczał różnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu
lotniczego dla najbardziej wymagających klientów. Skutkiem tego byłby dynamiczny rozwój
regionu, zwiększenie liczby miejsc pracy oraz poprawa warunków życia mieszkańców.
 Organizacja i rozwijanie efektywnego kosztowo łańcucha dostawców.
 Stworzenie dogodnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw przemysłu lotniczego
w regionie.
 Dalszy rozwój badań, umiejętności i kwalifikacji w zakresie lotnictwa.
 Współpraca i rozwój przemysłu lotniczego i uczelni wyższych, które będą promować nowe
koncepcje oraz rozwijać sektor badawczo-rozwojowy w przemyśle lotniczym.
 Promocja polskiego przemysłu lotniczego.
 Wspieranie przedsiębiorstw z przemysłu lotniczego.
 Wpływanie na politykę gospodarczą polskiego rządu w kwestiach związanych z przemysłem
lotniczym.
tak
Przyszłość Doliny Lotniczej to rozwój w oparciu o innowacyjność. Strategia Doliny Lotniczej
z jednej strony zakłada stworzenie atrakcyjnych warunków do prowadzenia biznesu i tym
samym przyciągnięcie zagranicznych firm, a z drugiej – ma stanowić Centrum Kompetencji dla
przemysłu lotniczego w Europie. W planach znajduje się powstawanie w poszczególnych firmach
laboratoriów i biur konstrukcyjnych. W ramach klastra położono duży nacisk na działalność
badawczo – rozwojową. W dniu 22 stycznia 2004 r. została podpisana umowa konsorcjum
dotycząca utworzenia pod egidą Politechniki Rzeszowskiej Centrum Zaawansowanych
Technologii "AERONET - Dolina Lotnicza". Umowę tę podpisały Politechniki: Lubelska, Łódzka,
Śląska, Warszawska oraz Uniwersytet Rzeszowski i Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców
Przemysłu Lotniczego "Dolina Lotnicza". W lutym 2005 roku do Centrum AERONET dołączył
warszawski Instytut Lotnictwa, a w 2006 r. do projekty dołączyła Politechnika Częstochowska
oraz instytuty PAN: Instytut Podstawowych Problemów Techniki i Instytut Maszyn
Przepływowych. Równocześnie na Podkarpaciu stworzono Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny AEROPOLIS. Park ten został włączony do strefy ekonomicznej, co daje
preferencyjne warunki dla zakładania działalności przez zagranicznych inwestorów. Warunkiem
skorzystania z oferty Parku jest prowadzenie działalności w jednej ze strategicznych branż
z punktu widzenia regionu, m.in. lotniczej, oraz wykazanie charakteru innowacyjnego własnej
inwestycji.
W 2005 r. stowarzyszenie Dolina Lotnicza rozpoczęło realizację programu CEKSO, który ma na
celu wykształcenie kadry dla przemysłu lotniczego, m.in. operatorów obrabiarek sterowanych
numerycznie. Powstałe Centrum Kształcenia Operatorów dostarcza rocznie ok. 1000
wykwalifikowanych pracowników. Szczególnie ważne okaże się wykorzystanie funduszy unijnych
w latach 2008-2015 oraz możliwości, jakie daje w obszarze badań 7. Program Ramowy. Nową
inicjatywą jest stworzenie Podkarpackiego Centrum Techniki. Inicjatywa ta pokazuje,
że członkowie Doliny Lotniczej mają zamiar stworzyć atrakcyjny region ze świetnymi warunkami
pracy. Inicjatywa ma na celu dotarcie i zainteresowanie przemysłem lotniczym najmłodszych i
pobudzenie chęci do nauki w kierunkach ścisłych. Jest to działanie bardzo przyszłościowe i
zrealizowane efektywnie przyniesie korzyści w przyszłości, zapewniając dopływ świetnie
wykwalifikowanych pracowników. W części plenerowej Centrum znajdą się eksponaty
prezentujące wyroby lotnicze różnych zakładów z Doliny Lotniczej, m.in. gotowe silniki i części
do napędów lotniczych produkowane w takich firmach, jak: WSK Rzeszów, Ultratech czy
Goodrich Krosno; samoloty produkowane przez Polskie Zakłady Lotnicze w Mielcu; podzespoły
wytwarzane przez kilkadziesiąt mniejszych firm z terenu Podkarpacia. Na terenie Centrum
znajdą się również sale wystawiennicze oraz sala projekcyjna, w której widzowie zobaczą filmy
jak powstaje i lata samolot. Realizacja tego projektu przewidziana jest na kolejne 3 lata.
Stosunkowo zła jakość powiązań między członkami klastra i ograniczony poziom wzajemnego
zaufania. Utrzymujący się w dłuższym terminie brak wzajemnego zaufania, będącego podstawą
efektywnego współdziałania podmiotów funkcjonujących w klastrze, może w efekcie
doprowadzić do utraty konkurencyjności tej struktury.
ul. Szopena 51, 35-959 Rzeszów
Tel.: (48) 17 850 19 35, (48) 17 850 19 37
Fax.: (48) 17 850 19 36
Osoba do kontaktu: Andrzej Rybka
[email protected]
28
Nazwa sieci/klastra:
Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”
[email protected]
Strona www
http://www.dolinalotnicza.pl
Źródło: opracowanie własne na podst. Pilecki M., Dolina Lotnicza, Innowacyjny klaster przemysłowy (prezentacja), Polska
Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Warszawa, 2007, Radomska E., Ocena funkcjonowania klastra Dolina
Lotnicza, Zarządzanie Zmianami 1/2011, www.dolinalotnicza.pl, www.paiz.gov.pl, www.rzeczpospolita.pl, www.przegladtechniczny.pl, www.aeropolis.com.pl oraz informacji uzyskanych od przedstawicieli Klastra.
Tabela 9. Wschodni Klaster Informatyczny
Nazwa sieci/klastra:
Region innowacji
Branże
Data powstania
Liczba członków
Koordynator/Lider
Specyfika sieci
Wschodni Klaster Informatyczny
woj. podlaskie, warmińsko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie, podkarpackie
technologie informatyczno-telekomunikacyjne (ICT)
2010
39
Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka
Sieć tworzy grupa firm z branży ICT mających swoje siedziby na terenie województw:
podkarpackiego, świętokrzyskiego, lubelskiego, podlaskiego, warmińsko-mazurskiego. Klaster
przede wszystkim wspiera przedsięwzięcia inwestycyjne realizowane w partnerstwie, biznesowe
współdziałanie, wymianę doświadczeń, prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych.
Dzięki dynamicznemu rozwojowi klastra oraz firm, które go tworzą, klient otrzymuje jeszcze
większą i bardziej konkurencyjną ofertę dostosowaną do jego indywidualnych potrzeb.
Akt
powstania
klastra/Forma prawna
Finansowanie sieci
Umowa o współpracy
Sformułowane
klastra
cele
Strategia rozwoju
Czy podjęto działania
na rzecz członków
klastra? Czy klaster
oferuje
produkty
skierowane tylko do
członków klastra?
Czy klaster oferuje
produkty sprzedawane
na
rynku
będące
rezultatem współpracy
pomiędzy
przedsiębiorstwami w
ramach klastra?
Problemy klastra
Dane kontaktowe
działalność operacyjna Klastra jest finansowana przez jego uczestników, środków przez niego
wypracowanych oraz ze środków dofinansowania pozyskiwanych z innych źródeł (min. dotacji z
Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej (działanie 1.4 Promocja i współpraca)).

Pomoc w zwiększaniu konkurencyjności, w szczególności przez innowacyjność,

Umożliwienie uczestnikom nawiązywania wspólnych relacji prowadzących do współpracy,

Realizację wspólnych projektów biznesowych,

Nawiązywanie współpracy z polskimi i zagranicznymi organizacjami biznesowymi,
klastrami, przedsiębiorcami, oraz jednostkami naukowymi,

Pozyskiwanie inwestycji zagranicznych,

Wykorzystanie zasobów jednostek naukowych w biznesie,

Prowadzenie badań, analiz i opracowań,

Wspólne pozyskiwanie dotacji,

Wspólne pozyskiwanie kapitału,

Inicjowanie współpracy z władzami,

Stwarzanie przestrzeni do rozwoju nowych innowacyjnych przedsiębiorstw,

Wspólny udział w przetargach,

Budowę marki, ułatwiając funkcjonowanie uczestników klastra na rynku.
Tak
Głównymi korzyściami z członkostwa w klastrze są:

profesjonalne wsparcie marketingowe oraz Public Relations,

dostęp do wewnętrznej listy mailingowej służącej komunikacji między wszystkimi
członkami klastra,

możliwość uczestniczenia w konferencjach organizowanych przez Klaster,

możliwość
uczestniczenia
we
wspólnych
projektach
biznesowych
i wizerunkowych,

umieszczenie produktów i usług firmy we wspólnej ofercie Klastra,

możliwość współpracy biznesowej z innymi firmami z Klastra, ,

możliwość uczestniczenia w bezpłatnych szkoleniach,

bezpłatne udostępnienie licencji na posługiwanie się logo klastra,

możliwość korzystania z biura Klastra wraz z salą konferencyjną w Rzeszowie,

dostęp do biura klastra wraz z salką konferencyjną w Warszawie,

szerokie kontakty krajowe i międzynarodowe.
brak
35-326 Rzeszów
29
ul. Rejtana 1/ 8
tel. +48 17 853 76 70
Strona www
www.klasterit.pl
Źródło: opracowanie własne na podst. www.klasterit.pl, PARP, Klastry w Polsce …, op.cit., s. 62-63 oraz informacji
uzyskanych od przedstawicieli klastra.
Odmienną koncepcją powiązań kooperacyjnych są tzw. sieci ad hoc, rozumiane jako sieci zawiązane w celu
realizacji konkretnego przedsięwzięcia biznesowego, w tym np. projektu finansowanego ze środków UE,
którego celem jest wdrożenie innowacji w danej jednostce. Poziom nakładów na działalność innowacyjną
w sferze przedsiębiorczości i skuteczność wdrażania innowacji decyduje o przetrwaniu firm i ich pozycji
konkurencyjnej na rynku. Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) są fundamentem europejskiego przemysłu,
niezbędnym dla rozwoju gospodarki. Stanowią one 99% wszystkich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej,
zapewniają około 75 mln miejsc pracy, odpowiadają za ponad dwie trzecie PKB Unii Europejskiej. MŚP leżą
29
obecnie w zakresie działania tych samych sił ekonomicznych co wielkie korporacje . Na terenie Makroregionu
Polski Wschodniej funkcjonuje także kilka dużych firm, charakteryzujących się znaczną aktywnością
innowacyjną i eksportową. Są to firmy, takie jak np.: PZL Świdnik, Zakłady Azotowe w Puławach, KWK
w Bogdance oraz Fabryka Łożysk Tocznych w Kraśniku SIPMA S.A. MŚP nie mają takich samych systemów
wsparcia jak duże firmy (np.: działy badawczo-rozwojowe, rozbudowane działy marketingu, silna sieć
sprzedaży). Poza tym, w przypadku MŚP, opcje finansowania są ograniczone, a możliwości tworzenia
wzajemnych partnerstw ogólnie mniejsze. Polityka w zakresie innowacji ma więc na celu złagodzenie barier
stojących przed sektorem MŚP. MŚP na ogół nie wprowadzają innowacji systematycznie. Projekty są często
prowadzone ad hoc. Na każdym etapie procesu innowacyjnego zachodzi transfer wiedzy między partnerami
w celu poprawy jej poziomu przynajmniej u jednego z nich oraz zwiększenia jego potencjału i ogólnego
poziomu innowacyjności. Transfer wiedzy może mieć charakter sformalizowany i dokonywać się np. w wyniku
konkretnych rozwiązań kontraktowych między partnerami inicjatywy sieciowej (przez np. umowę o dokonanie
projektu wynalazczego, opracowanie innowacji, wykonanie pracy badawczo-rozwojowej, umowę wdrożenia
innowacji, umowy licencyjne, umowę know-how) lub mieć charakter nieformalny i dokonywać się
np. w ramach spotkań przedstawicieli różnych firm. Dostęp przedsiębiorstwa do wiedzy zewnętrznej wymaga
wchodzenia w kontakty z podmiotami zajmującymi się prowadzeniem prac badawczo-rozwojowych, takimi jak:
30
uniwersytety, instytuty badawcze, niezależni eksperci itd. .
W przypadku sieci innowacji ad hoc, niewątpliwą trudność sprawia badanie częstości oraz skali ich
występowania. Jedną z możliwych metod takich badań jest wywiad telefoniczny CATI (ang. Computer Assisted
Telephone Interview) na dużej próbie przedsiębiorstw, jednak wykorzystanie tej metody wykracza poza zakres
niniejszego opracowania. Zamiast próby uzyskania reprezentatywnych danych nt. funkcjonowania sieci
innowacji ad hoc w województwach Polski Wschodniej zaprezentowana zostanie analiza przykładowej sytuacji,
która stanowi bodziec do tworzenia krótko- i średniookresowych sieci innowacji tego typu.
Realizacja projektów współfinansowanych z regionalnego programu operacyjnego w ramach takich działań jak:
1.2. Dotacje inwestycyjne dla mikroprzedsiębiorstw oraz 1.3. Dotacje inwestycyjne dla małych i średnich
przedsiębiorstw niejako wymusza tworzenie sieci innowacji ad hoc. Wspomniane działania proponują wsparcie
projektów inwestycyjnych, polegających na wdrożeniu innowacji procesowej, produktowej, organizacyjnej lub
marketingowej w przedsiębiorstwach. Tworzenie sieci innowacji ad hoc może pojawić się w kilku momentach
cyklu życia typowego projektu:
1.
Uzyskanie opinii o innowacyjności planowanej inwestycji, czyli obiektywnej opinii eksperta dotyczącej
rozwiązań, które firma planuje wdrożyć realizując nową inwestycję. Wysoki poziom innowacyjności
przedsięwzięcia (np. innowacyjność w skali świata czy też kraju) pozwala zwykle na zwiększenie szansy
na uzyskanie lepszej lokaty na liście rankingowej wniosków i tym samym zwiększenie
prawdopodobieństwa uzyskania wsparcia. Opinię o innowacyjności może wydać tylko jedna z niżej
wymienionych organizacji: jednostki naukowo-badawcze, centra badawczo-rozwojowe, instytuty
przemysłowe, uczelnie lub organizacje techniczne. Uzyskanie opinii o innowacyjności jest zatem
przykładem utworzenia krótkookresowej sieci innowacji typu ad hoc między przedsiębiorstwem a jedną
z wymienionych organizacji.
29
Dane Eurostat.
Ministerstwo Gospodarki, Kierunki i polityka rozwoju klastrów w Polsce, Warszawa, 2009.
30
30
2.
3.
Przygotowanie dokumentacji projektowej. Przedsiębiorstwa często nie posiadają dostatecznej wiedzy
czy też zasobów czasowych do przygotowania wysokiej jakości dokumentacji projektowej, w tym
wniosku, biznesplanu oraz wymaganych załączników. W tym obszarze powstał rynek usług świadczonych
przez organizacje konsultingowe, a także inne (np. uczelnie), które na zlecenie firm przygotowują
dokumentację projektową. Na terenie Makroregionu Polski Wschodniej działa wiele organizacji
świadczących tego rodzaju usługi (np. Meritum Sp. z o.o., Firma Konsultant Doradztwo Gospodarcze,
ConsulTrix Doradztwo Gospodarcze, Wyższa Szkoła Zarządzania i Informatyki w Rzeszowie).
Krótkookresowa współpraca w ramach stworzonej sieci innowacji, polegająca na opracowaniu
dokumentacji projektowej (zwykle 1-3 miesiące), może się przerodzić w bardziej trwałą,
średniookresową współpracę, jeżeli firma zdecyduje się na zlecenie zarządzania pozyskanym projektem
(wówczas współpraca zwykle trwa od 1 roku do 2 lat).
Zakup i wdrożenie innowacyjnych rozwiązań. Podstawowym celem związanym z realizacją projektów
RPO w działaniach 1.2. i 1.3. jest wdrożenie innowacji procesowej, produktowej, organizacyjnej lub
marketingowej. Jest to doskonała okazja do utworzenia sieci innowacji typu ad hoc między dostawcą
innowacyjnych rozwiązań a przedsiębiorcą.
Skalę zjawiska obrazują dane zgromadzone w „Mapie projektów dofinansowanych z RPO województwa
31
lubelskiego na lata 2007-2013 ”. Można z nich wywnioskować, że realizacja projektów inwestycyjnych,
w których istotną rolę odgrywają innowacje, stanowi doskonałą okazję do tworzenia licznych sieci innowacji
typu ad hoc między przedsiębiorstwami, instytucjami otoczenia biznesu oraz jednostkami typu B+R. Na terenie
samego województwa lubelskiego dofinansowanie uzyskało 509 projektów z działania RPO WL 1.2 (łączna
wartość projektów 511 325 723,5 PLN) oraz 301 projektów z działania RPO WL 1.3 (łączna wartość projektów
740 757 429,9 PLN).
W zakresie powiązań kooperacyjnych można wyróżnić wiele innych koncepcji współpracy (np. sieci
producenckie, partnerstwo publiczno-prywatne (PPP), sieci łańcuchów dostaw). Ciekawą koncepcją powiązań
kooperacyjnych występujących w województwach Polski Wschodniej są tzw. lokalne grupy działania (LGD).
Istotą rozwoju lokalnego jest stworzenie sprzyjających warunków do wykorzystania aktywności społeczności
lokalnej. Aby pobudzić zaangażowanie lokalnej społeczności w rozwój obszaru oraz lepiej wykorzystać zasoby
regionu, konieczne jest budowanie kapitału społecznego na wsi oraz efektywniejsze wykorzystanie lokalnych
zasobów intelektualnych i społecznych, a także kulturowych i gospodarczych. Aktywna społeczność lokalna,
w tym lokalni przedsiębiorcy, stymuluje rozwój innowacji na obszarach wiejskich. Do stworzenia takiej sytuacji
konieczne jest wdrażanie działań mających na celu udzielanie wsparcia przez samorządy lokalne, organizacje
i instytucje, tak publiczne, jak i prywatne, dysponujące środkami finansowymi wspierającymi lokalny potencjał
gospodarczy. Taki rodzaj wsparcia oferują lokalne grupy działania (LGD), odgrywając tym samym istotną rolę
w procesie rozwoju obszarów wiejskich przez realizację inicjatywy LEADER i wdrażanie procesów
innowacyjnych. Jednocześnie grupy te, tworząc sieć, integrują i aktywizują mieszkańców. Prawnie LGD
funkcjonują zgodnie z art. 15. ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków
32
Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich z dnia 7 marca 2007 roku (Dz.U nr 64,
poz. 427). Większość LGD przybrała formę stowarzyszeń, posiadających osobowość prawną. Nadrzędnym
działaniem LGD jest zarządzanie realizacją lokalnej strategii rozwoju (LSR), na podstawie której są wdrażane
projekty łączące zasoby ludzkie, przyrodnicze, kulturowe i historyczne oraz wiedzę i umiejętności
przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. Należy podkreślić, że im większy
jest zasięg terytorialny strategii lokalnej wdrażanej przez grupę, tym większy jest budżet na jej realizację.
Większa liczba osób objętych LSR to także gwarancja pojawienia się większej liczby ciekawych pomysłów
na projekty realizowane w ramach poszczególnych strategii i konkurencji między nimi. Ponadto stanowi ona
większą szansę na rozwijanie się inicjatyw obywatelskich i integracji społecznej, a także możliwość lepszego
33
wykorzystania obiektów infrastruktury społecznej powstałych w wyniku działań LGD .
Istota wspomnianego wyżej programu LEADER jest zawarta w jego nazwie, która stanowi akronim wyrażenia
pochodzącego z języka francuskiego i oznacza „powiązania pomiędzy działaniami na rzecz rozwoju
31
http://mapa.rpo.lubelskie.pl [dostęp 27.02.2014].
Dz.U nr 64, poz. 427.
33
Czapiewska G., Lokalne Grupy. Działania a kreowanie rozwoju regionalnego w województwach pomorskim i
zachodniopomorskim, dostępny na www.ur.edu.pl/file/30083/26.pdf
32
31
gospodarczego obszarów wiejskich” (Liaison Entre Actions de Development de L`Economie Rurale). LEADER jest
jednym z czterech programów unijnych, tzw. inicjatyw wspólnotowych, i ma na celu rozwój obszarów wiejskich
dotkniętych szczególnymi trudnościami oraz polepszenie warunków życia na wsi dzięki współpracy partnerów
lokalnych. Działania programu LEADER są obecnie realizowane w osi IVw ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich 2007–2013. Celem osi 4. jest przede wszystkim budowa kapitału społecznego przez aktywizację
mieszkańców oraz przyczynianie się do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, a także
34
polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami . Jednym z wyróżników podejścia LEADER jest innowacyjność
postrzegana w wymiarze lokalnym i polegająca na:




zastosowaniu pomysłów i rozwiązań znanych gdzie indziej, jednak na danym terenie mających charakter
nowatorski;
nowatorskim wykorzystaniu lokalnych zasobów;
rozwoju nowych rodzajów usług lub produkcji;
35
nowych sposobach angażowania lokalnej społeczności w proces rozwoju .
Sieć pełni rolę płaszczyzny współpracy między trzema kluczowymi dla funkcjonowania obszarów wiejskich
sektorami: publicznym (samorządy, szkoły, agendy rządowe i inne instytucje publiczne), społecznym (głównie
organizacje pozarządowe) oraz gospodarczym (firmy prywatne, przedsiębiorcy, rolnicy i ich organizacje).
Efektem kooperacji ma być aktywizacja społeczności lokalnych. Sytuacją optymalną jest obecność w strukturze
LGD jak największej liczby przedstawicieli sektora społecznego, ponieważ mieszkańcy obszarów objętych
lokalną strategią rozwoju (LSR) najlepiej wiedzą, jakie działania są konieczne w miejscowościach przez nich
zamieszkiwanych. Trzeba jednak dostrzec rolę sektorów publicznego i gospodarczego, które dysponują
36
ogromnym potencjałem organizacyjnym oraz finansowym . LEADER kładzie silny nacisk na partnerstwo między
trzema sektorami: publicznym, społecznym i gospodarczym oraz na tworzenie pomiędzy nimi sieci powiązań,
celem wymiany doświadczeń, wzajemnej współpracy i realizacji wspólnych projektów.
37
Na terenie Makroregionu Polski Wschodniej zidentyfikowano 106 LGD . Przykładowymi strukturami tej
kategorii mogą być:



Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemia Zamojska” z siedzibą w Sitnie,
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Doliną Wieprza i leśnym szlakiem” z siedzibą w Lubartowie,
38
Stowarzyszenie „Poleska Dolina Bugu” z siedzibą w Okunince .
34
Kołodziejczak A., Lokalne Grupy Działania jako czynnik rozwoju wiejskich obszarów peryferyjnych w województwach
lubelskim i podlaskim [w:] Wiejskie obszary peryferyjne – uwarunkowania i czynniki aktywizacji, red. M. Wesołowska, Studia
Obszarów Wiejskich, t. XXVI 2011.
35
Oś IV PROW 2007-2013 – Lokalne grupy działania i lokalne strategie rozwoju, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
Warszawa, 2009.
36
Czapiewska G., Lokalne grupy działania a kreowanie rozwoju regionalnego w województwach pomorskim i
zachodniopomorskim, dostępny na www.ur.edu.pl/file/30083/26.pdf
37
Czapiewska G., Lokalne grupy… op.cit.
38
Omówiono szerzej Thlon M., Piotrowska Marciniak M., Analiza lokalnych… (op.cit.) s. 48-49.
32
4.
Kluczowe sektory i branże Polski Wschodniej
4.1.
Makroregion Polski Wschodniej
Makroregion Polski Wschodniej obejmuje pięć województw: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie
i warmińsko-mazurskie. Pod względem powierzchni stanowi prawie jedną trzecią powierzchni kraju (31,6%).
Wschodnia granica Polski, przy której leżą województwa warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie
39
i podkarpackie, jest zarazem wschodnią granicą Unii Europejskiej . Makroregion sąsiaduje z pięcioma
państwami – od północy z Rosją i Litwą, w centralnej części z Białorusią, od południowego wschodu z Ukrainą,
a od południa ze Słowacją.
Peryferyjność Polski Wschodniej ma wymiar związany z położeniem geograficznym (definiowany odległością
od centrów rozwojowych Polski i Unii Europejskiej), ale jest także peryferią w sensie społeczno-gospodarczym.
Rozwój gospodarczy tych terenów należy do najniższych w Unii Europejskiej. Region charakteryzuje się niskim
poziomem innowacyjności, konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej. Zapóźnienia rozwojowe
40
makroregionu mają głębokie korzenie historyczne i z tego względu są trudne do przezwyciężenia .
Przygraniczne położenie Makroregionu Polski Wschodniej stwarza zarówno ograniczenia, jak i szanse dla
rozwoju, jednak z uwagi na występujące obecnie w tym obszarze uwarunkowania geopolityczne, dominują
czynniki ograniczające. Wynika to przede wszystkim z tego, że niemal cała wschodnia granica Polski,
z wyjątkiem krótkiego fragmentu granicy polsko ‐litewskiej, ma – jako zewnętrzna granica UE – stosunkowo
małą przenikalność. Sytuacji nie poprawia bardzo słaba sytuacja społeczno-ekonomiczna regionów
sąsiadujących od wschodu z Makroregionem Polski Wschodniej, co niewątpliwie jest czynnikiem
41
ograniczającym rozwój wzajemnych relacji . Niemniej jednak Rosja, Białoruś i Ukraina są istotnymi partnerami
42
gospodarczymi dla przedsiębiorstw z Polski Wschodniej , co jest szczególnie widoczne w przypadku
43
podmiotów zlokalizowanych w powiatach przygranicznych .
Polska Wschodnia w skali kraju wyróżnia się ze względu jakość środowiska przyrodniczego. W skali
makroregionu większy niż przeciętnie jest odsetek powierzchni objęty różnymi formami prawnej ochrony
39
Zgodnie z danymi GUS, zewnętrzna granica UE na terenie Polski liczy 1163 km, co stanowi 33% długości granicy
państwowej RP. Najdłuższy odcinek przypada na granicę z Ukrainą – 535 km (46%), nieco mniejszy z Białorusią – 418 km
(36%) i najkrótszy z Federacją Rosyjską (Obwodem Kaliningradzkim) – 210 km (18%).
40
Negatywne uwarunkowania historyczne sięgają czasów średniowiecza. Już wówczas procesy rozwojowe w bardzo małym
stopniu przekraczały umowną granicę Wisły (styl romański, klasztory cysterskie, średniowieczna urbanizacja). Koleje epoki
niestety tylko utrwaliły negatywne tendencje rozwojowe. Obszar dzisiejszych pięciu województw Polski Wschodniej należał
w okresie XIX-wiecznej industrializacji do peryferyjnych terenów trzech państw zaborczych. Położony był z dala od dużych
ośrodków miejskich, stanowiących rynki zbytu dla wyrobów przemysłowych, oraz zagłębi surowcowych, zwłaszcza miejsc
wydobycia węgla kamiennego, będącego głównym surowcem energetycznym. Transport surowców i materiałów oraz
wywóz wyrobów gotowych był utrudniony, ponieważ większość miast na tym obszarze bardzo późno uzyskała połączenia
kolejowe, a gęstość sieci kolejowej była mała. Wprawdzie w okresie II RP w części dzisiejszego Makroregionu Polski
Wschodniej (lubelskie, świętokrzyskie, podkarpackie) rozpoczęto realizację planu stworzenia Centralnego Okręgu
Przemysłowego, jednak z uwagi na wybuch drugiej wojny światowej nie udało się w pełni wdrożyć tego ambitnego
zamierzenia. Okres PRL również nie przyniósł znaczącej poprawy. Wysiłki czynione po 1989 r. na rzecz wyrównania poziomu
rozwojowego kraju również nie dały spodziewanych rezultatów i nie udało się przełamać wielowiekowych zapóźnień
rozwojowych tego obszaru. Widoczny postęp w tym zakresie zanotowano dopiero po wejściu Polski do struktur UE
(m.in. dzięki wdrożeniu programu operacyjnego „Rozwój Polski Wschodniej”), ale mimo to nadal jest jeszcze wiele
obszarów wymagających poprawy. Por. Gorzelak G., Jałowiecki B. Europejskie granice: jedność czy podziały kontynentu?
Studia Regionalne i Lokalne, 2-3(6)/2001; Hryniewicz J. Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2004 ss. 371; Duda J. Szymański Z. Od centrum do peryferii. Gospodarka
Lubelszczyzny na przestrzeni dziejów Polski [w:] Stefański M. (red.) Strategiczna problematyka rozwoju regionu lubelskiego,
Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Lublin, 2011 s. 195-240.
41
Problem ten szerzej opisano w Celińska-Janowicz D., Herbst M., Płoszaj A., Smętkowski M. Zmiany sytuacji społecznogospodarczej obszaru wsparcia Programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś - Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006
w latach 2004-2008/2009, EUROREG, Warszawa, 2010 ss. 67.
42
Komornicki T., Miszczuk A. Transgraniczne powiązania województw Polski wschodniej, MRR, Warszawa, 2011 ss. 83.
43
Krok K., Smętkowski M. (red.) Cross-Border Co-operation of Poland after EU Enlargement. Focus on Eastern Border,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2006 ss. 171.
33
środowiska (39,4% wobec średniej krajowej wynoszącej 32,5%). W Polsce Wschodniej większy jest również
44
udział obszarów Natura 2000 .
Pomimo występujących w Makroregionie Polski Wschodniej ograniczeń rozwojowych, można wskazać
określone potencjały, których konsekwentne wspieranie może stanowić istotną szansę na podniesienie
poziomu innowacyjności gospodarek makroregionu i w efekcie umożliwić poprawę jego pozycji rozwojowej
i konkurencyjnej. Należą do nich przede wszystkim istniejące specjalizacje gospodarcze w określonych
branżach, które koncentrują wykwalifikowane zasoby ludzkie oraz kompetencje firm. Sprzyja to ich rozwojowi
i pojawianiu się nowych producentów, przyczyniając się do zakorzenienia prowadzonej działalności w danej
branży i branżach pokrewnych.
4.2.
Kluczowe sektory i branże Polski Wschodniej
45
Struktura branżowa przemysłu Polski Wschodniej odznacza się wyraźną specyfiką . Specyfika ta wynika z dużo
większej niż przeciętna w kraju roli produkcji artykułów spożywczych, a następnie przemysłu gumowego
i tworzyw sztucznych, drzewnego oraz meblarskiego. Większe niż średnio w kraju jest też znaczenie produkcji
maszyn i urządzeń. Spośród przemysłów „rzadkich” o dużym znaczeniu dla całego kraju można wymienić
przemysł lotniczy. Można zaobserwować ewolucję struktury przemysłu w Polsce Wschodniej w kierunku branż
bardziej zaawansowanych technologicznie. Spośród sześciu gałęzi, które zanotowały zarówno bezwzględne
(w wartości produkcji), jak i względne (udział w ogóle przemysłu) zmniejszenie znaczenia, pięć należało
do przemysłu tradycyjnego. Gałęziami, które w latach 2002-2012 znacząco zwiększyły swój udział w strukturze
przemysłu były: przemysł gumowy i tworzyw sztucznych oraz przemysł metalowy. Siedem największych gałęzi
przemysłu w Polsce Wschodniej, tj. przemysł spożywczy, produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych,
przemysł mineralny, przemysł wyrobów z metali, przemysł meblarski, przemysł drzewny oraz produkcja maszyn
i urządzeń, generuje 63% produkcji sprzedanej i skupia 60% zatrudnionych w przemyśle makroregionu.
Wiodącą gałęzią przemysłu w Polsce Wschodniej jest przemysł spożywczy, który wytwarza 23,9% produkcji
sprzedanej i obejmuje 17,3% zatrudnionych w makroregionie, czyli 2-3 razy więcej niż kolejne z głównych
gałęzi. Produkcja artykułów spożywczych jest najważniejszą branżą pod względem zatrudnienia i wartości
sprzedanej w trzech z pięciu analizowanych województw, a jej rola jest szczególnie duża w województwie
podlaskim (48% wartości całej produkcji sprzedanej przemysłu), a następnie w warmińsko-mazurskim
i lubelskim (odpowiednio 38 i 26% produkcji sprzedanej).
Pod względem wartości produkcji sprzedanej drugą z największych branżą w Polsce Wschodniej jest produkcja
wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, zajmująca szczególne miejsce w gospodarkach województw
warmińsko-mazurskiego, podlaskiego i podkarpackiego. Nieco mniejsze jest znaczenie tego przemysłu
w zatrudnieniu ogółem, gdzie ustępuje on nieznacznie (o około 1 p.p.) przemysłowi metalowemu
i meblarskiemu. Charakterystyczną cechą przemysłu gumowego jest duża koncentracja, tak zatrudnienia, jak
i produkcji, w wielkich zakładach przemysłowych, które działają od kilkudziesięciu lat w województwach
podkarpackim, warmińsko-mazurskim i podlaskim. Trzy największe zakłady odpowiadają za 31% całości
zatrudnienia w tej gałęzi. Trzecią z największych gałęzi w Polsce Wschodniej – z ponad 7% udziałem w produkcji
sprzedanej i 6% udziałem osób zatrudnionych w przemyśle – jest przemysł mineralny, szczególnie obecny
w województwie świętokrzyskim. Przemysł wyrobów z metali jest pod względem zatrudnienia drugą
z najważniejszych gałęzią w Polsce Wschodniej i czwartą pod względem wartości produkcji sprzedanej.
Podobna jest skala działalności przemysłów meblarskiego i drzewnego, pełniących istotną rolę w strukturze
branżowej województw warmińsko-mazurskiego i podlaskiego. Każdy z nich odpowiada za nieco ponad
5% wartości produkcji sprzedanej przemysłu w Polsce Wschodniej. W zakresie liczby zatrudnionych większa jest
rola meblarstwa, ponieważ – z ponad 31 tys. zatrudnionych osób – jest ono trzecią z największych gałęzi
przemysłu w Polsce Wschodniej (8% zatrudnionych). Udział przemysłu drzewnego jest w tym zakresie nieco
mniejszy (6%). Ostatnią branżą przemysłu przetwórczego, mającą ponad 5% udział w zatrudnieniu i produkcji
44
Kozak M. Turystyka jako czynnik rozwoju regionów Polski Wschodniej. Ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa
Rozwoju Regionalnego, MRR, Warszawa, 2011, ss. 90.
45
Szerzej patrz: Dej M., Domański B., Działek J., Gwosdz K., Sobala-Gwosdz A., Znaczenie przemysłu dla „inteligentnego
i trwałego” rozwoju regionu Polski Wschodniej oraz podejmowanych działań dotyczących jego restrukturyzacji
i modernizacji. Ekspertyza na zlecenie MRR, MRR, Kraków, 2011.
34
sprzedanej jest produkcja maszyn i urządzeń, która ma szczególne znaczenie w województwach podkarpackim
46
i lubelskim .
Analizując dotychczasową strukturę przemysłu Makroregionu Polski Wschodniej, a także potencjał rozwojowy
związany z jego położeniem, zasobami i warunkami naturalnymi można wyróżnić 11 sektorów gospodarki, które
mogą stanowić impuls do dynamicznego rozwoju całego regionu. Poszczególne sektory uszeregowano według
ich potencjału i znaczenia dla gospodarki Makroregionu. Ze względu na to kryterium można wyróżnić
następujące sektory:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
spożywczy,
Business Process Outsourcing (BPO),
odnawialnych źródeł energii,
turystyczny,
lotniczy,
logistyczny,
drzewny i meblarski,
maszynowy,
metalowy,
odzieżowy,
budowlany.
W Tabeli 10. przedstawiono charakterystykę poszczególnych sektorów, ich potencjału i perspektyw rozwoju,
wraz ze wskazaniem przykładowych podmiotów działających w analizowanych branżach na terenie
Makroregionu Polski Wschodniej.
Tabela 10. Charakterystyka kluczowych branż Makroregionu Polska Wschodnia
Sektor
gospodarki
Spożywczy
46
Charakterystyka
Wielkość i struktura sektora
Potencjał i perspektywy rozwoju
Najbardziej
rozpowszechniona
i silnie
zróżnicowana
gałąź
przemysłu
przetwórczego,
zaspokajająca
podstawowe potrzeby
ludności. Jego zadaniem
jest zarówno wstępne
przetwarzanie płodów
rolnych,
jak i uzyskiwanie
produktów o wysokim
stopniu przetworzenia.
Wyróżnia się kilkanaście
branż
przemysłu
spożywczego, z których
najważniejsze
to:
przemysł
młynarski,
przemysł
mięsny
związany z poziomem
hodowli bydła, trzody
chlewnej
i
drobiu,
przemysł
rybny,
przemysł
mleczarski,
przemysł cukrowniczy
i cukierniczy, przemysł
olejarsko-tłuszczowy,
przemysł
tytoniowy,
przemysł
napojów
W Polsce Wschodniej znaczenie
przemysłu spożywczego jest bardzo
duże. Wartość produkcji sprzedanej
artykułów spożywczych w tym
regionie
stanowi
prawie
29% wartości tej produkcji w całym
kraju. W województwie podlaskim
udział
produkcji
artykułów
spożywczych
w
produkcji
sprzedanej przemysłu sięga 54%.
Sektor spożywczy charakteryzuje
się
dużą
różnorodnością,
rozproszeniem i
powiązaniem
z bazą surowcową i rynkami zbytu,
Jednakże
zdecydowanie
dominującymi
branżami
są
mleczarstwo i przemysł mięsny.
Potwierdzeniem
silnego
umocowania przedsiębiorstw
z branży
spożywczej
w Polsce
Wschodniej jest liczba firm z tego
obszaru ujętych w ogólnopolskim
rankingu 500 największych polskich
przedsiębiorstw.
Najliczniejszą
reprezentację
takich
firm
ma województwo
podlaskie,
natomiast
w województwach
podkarpackim
i
świętokrzyskim
nie
ma
przedsiębiorstw spożywczych
Perspektywy rozwoju sektora są optymistyczne
ponieważ Polska Wschodnia posiada dość dobre
zaplecze naukowo-badawcze, a także odpowiednie
otoczenie instytucjonalne oraz duży potencjał
edukacyjny – rozwinięty system szkolnictwa
średniego
i wyższego.
Obecnie
poziom
koncentracji produkcji w przemyśle spożywczym
jest niski, jednak będą postępować procesy,
prowadzące z jednej strony do zmniejszania się
liczby podmiotów, a z drugiej – do wzrostu
ich udziału w rynku. Prognozy dotyczące poziomu
produkcji sprzedanej przemysłu spożywczego
pozwalają sądzić, że w najbliższych latach będzie
się on sukcesywnie zwiększał. Istnieją stosunkowo
dobre i tanie surowce do produkcji, czemu
sprzyjają ekologiczne warunki uprawy. Można
przypuszczać,
że
dzięki
rosnącej
liczbie
przedsiębiorstw prywatnych i stale zwiększającej
się aktywności przedsiębiorców, podjęte inicjatywy
klastrowe będą w przyszłości kontynuowane
oraz pogłębiane.
Projekt strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 z 5 kwietnia 2013 r., s. 28.
35
Sektor
gospodarki
Charakterystyka
alkoholowych.
Business
Process
Outsourcing
(BPO),
BPO to outsourcing
procesów biznesowych
lub ich części. Polega na
zlecaniu zewnętrznemu
dostawcy
obsługi
wybranych
procesów
biznesowych,
tradycyjnie
realizowanych
za pomocą
wewnętrznych zasobów.
Zazwyczaj przedmiotem
outsourcingu są obszary
o
charakterze
strategicznym
dla
przedsiębiorstwa,
ale
nienależące do jego
kluczowych kompetencji
i niebędące treścią jego
głównej
działalności
biznesowej.
Przykładowo
firma
z branży
nowych
technologii
może
dokonać outsourcingu
sprzedaży
swoich
produktów, by móc
skupić się na rozwijaniu
wiedzy i poszukiwaniu
nowych
rozwiązań
technologicznych. Sektor
BPO
jest
jednym
z najbardziej
innowacyjnych
segmentów
usług
dla biznesu.
Wykorzystuje
nowe
technologie,
zaawansowane
rozwiązania
i specjalistyczną wiedzę
będąc
równocześnie
wydajnym
kanałem
wymiany wiedzy i knowhow.
Odnawialnych
źródeł energii
Cechą charakterystyczną
tego
sektora
jest
działalność polegająca
na wytwarzaniu energii
odnawialnej uzyskiwanej
z naturalnych,
powtarzających
się
Wielkość i struktura sektora
o tak
dużym
potencjale.
Największymi
podmiotami
tego sektora są Indykpol S.A., S.M.
Mlekpol, Grajewo Grupa Mlekovita.
Zwiększająca
się
obecność
międzynarodowych
centrów
badawczo-rozwojowych w Polsce
jest
dowodem
na
wysokie
kompetencje
krajowych
specjalistów. Najczęściej są to
centra
należące
do
firm
zagranicznych. Większość z nich
koncentruje się na działaniu
w sektorze
IT.
W Polsce
zlokalizowano też duże centra
badawczo-rozwojowe
wyspecjalizowane w innowacjach
przemysłowych. Są one bardzo
często
wynikiem
inwestycji
podejmowanych
wcześniej
w przemyśle. A więc najpierw
budowa zakładu przemysłowego,
a jako następny krok – centrum
badawczego. W miastach Polski
Wschodniej sektor BPO dopiero
się rozwija.
Udział poszczególnych województw
Polski Wschodniej w produkcji
energii odnawialnej w Polsce jest
mały. Największy ma województwo
podkarpackie (12,3%), najmniejszy
zaś – lubelskie (0,3%). Udział
pozostałych
województw
47
Potencjał i perspektywy rozwoju
Ze względu na swoje położenie i liczne kontakty
z Rosją, Ukrainą i Białorusią, Polska Wschodnia
oferuje dostęp do osób władających nie tylko
językami angielskim i niemieckim, ale także
rosyjskim, ukraińskim, a także białoruskim. Jest to
więc doskonała lokalizacja dla firm planujących
ekspansję na rynki Europy Wschodniej, ale
chcących działać nadal w warunkach prawnych
i gospodarczych UE.
Mimo
że
wartość
polskiego
rynku
outsourcingowego w 2012 r. wzrosła o 3 mld PLN,
osiągając tym samym wartość 12 mld PLN47, jest
on daleki od stanu nasycenia, co więcej, stał się
szczególnie atrakcyjny dla firm z Unii Europejskiej.
W Polsce można się spodziewać wzrostu tego
rynku na poziomie 15-20% rocznie. Przemawia za
tym m.in. konsekwentne zwiększanie się liczby
dziedzin biznesu, w których firmy korzystają
ze wsparcia profesjonalnych firm zewnętrznych,
chcąc optymalizować swoje procesy, wprowadzać
nowe technologie informatyczne oraz szukać
oszczędności. W woj. makroregionu w latach
2003-2013
powstało
47
centrów
usług
outsourcingowych48. W 2013 r. firma Colliers
International opublikowała „Mapę wschodzących
gwiazd sektora BPO w Polsce w 2013 r.”, na której
zidentyfikowano lokalizacje z największym
potencjałem pod względem przyszłego rozwoju
sektora BPO/SSC na polskim rynku. Raport zawiera
najważniejsze informacje na temat 10 polskich
miast, które – poza głównymi polskimi centrami
BPO – mają szansę na rozwój w tym sektorze.
Wśród miast o dużym potencjale rozwojowym
znalazły się wszystkie stolice województw
omawianego makroregionu. Głównymi atutami
makroregionu
są:
znaczne
nasycenie
wysokokwalifikowana kadrą; atrakcyjne stawki
czynszów w wymienionych lokalizacjach, które
mogą być nawet o 50% niższe niż na głównych
rynkach biurowych mimo małej podaży
powierzchni
biurowej
w
poszczególnych
lokalizacjach (w miastach makroregionu znaczna
ilość powierzchni biurowej jest w trakcie budowy
lub w fazie planowania); funkcjonowanie
we wszystkich stolicach województw Polski
Wschodniej firm z sektora BPO, głównie
powiązanych z branżą IT, call center oraz usługami
finansowymi49.
Szczegółowe
zestawienie
czynników determinujących potencjał rozwoju
sektora BPO przedstawiono w Tabeli 11.
Biorąc pod uwagę z jednej strony prognozy
rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł
energii, z drugiej zaś – potencjał ekonomiczny
województw Polski Wschodniej – zwłaszcza
w zakresie biomasy, biogazu, energii wiatrowej
i wodnej,
należy
oczekiwać,
że
jednym
z najistotniejszych regionów Polski, w którym
Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL), Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2012, Warszawa,
2012.
48
Dane PAIiIZ.
49
Colliers International, Rising Stars 2013: 10 upcoming BPO/SSC locations, 2013.
36
Sektor
gospodarki
Turystyczny
Charakterystyka
Wielkość i struktura sektora
Potencjał i perspektywy rozwoju
procesów
przyrodniczych.
Odnawialne
źródła
energii (OZE) stanowią
alternatywę
dla tradycyjnych,
pierwotnych,
nieodnawialnych
nośników energii (paliw
kopalnych). Ich zasoby
uzupełniają
się
w naturalnych
procesach,
co praktycznie pozwala
traktować
je
jako
niewyczerpalne.
W warunkach krajowych
energia
ze
źródeł
odnawialnych obejmuje
energię
z bezpośredniego
wykorzystania
promieniowania
słonecznego
(przetwarzanego
na ciepło lub energię
elektryczną),
wiatru,
zasobów geotermalnych
(z
wnętrza
Ziemi),
wodnych,
stałej
biomasy,
biogazu
i biopaliw ciekłych.
jest niewiele
wyższy:
woj. świętokrzyskie – 1%, podlaskie
– 2,4% i warmińsko-mazurskie –
3,3%. Technologiami produkcji
energii odnawialnej o największym
potencjale w województwach
Polski Wschodniej są odpowiednio:
energia słoneczna, energia wiatru
i biogazu (woj. lubelskie); energia
wiatru i biomasy stałej (woj.
podkarpackie); energia wiatru,
biomasy
stałej
i
biogazu
(woj. podlaskie); energia słoneczna
(woj. świętokrzyskie) oraz energia
wiatru
i
biomasy
stałej
(woj. warmińsko-mazurskie). Jeśli
jednak wziąć pod uwagę udział
województw Polski Wschodniej
w produkcji określonych rodzajów
energii odnawialnej, to w kilku
przypadkach jest on znaczący w
skali kraju. Dotyczy to zwłaszcza
województwa
podkarpackiego,
którego udział w produkcji energii
wodnej wynosi 18% w skali kraju,
oraz województw warmińskomazurskiego i podlaskiego, których
udział w krajowej produkcji energii
wiatrowej wynosi odpowiednio
4 i 3,5%. Spośród największych
inwestorów zagranicznych należy
wymienić m.in. duński Greentech
Energy Systems, Polen Invest
(Poldanor – biogazownie) i LM
Glasfiber (producent turbin),
hiszpańskie firmy Acciona, Fersa
i Green Source (biopaliwa).
W styczniu 2012 r. w Polsce,
w szeroko rozumianym sektorze
turystycznym, obejmującym hotele
oraz
gastronomię,
było
zatrudnionych
ok.
240
tys.
pracowników. Czyni to sektor
turystyczny
jednym
z
najważniejszych sektorów polskiej
gospodarki. W Polsce Wschodniej
w tym sektorze pracuje ponad 34
tys. osób (14,1% zatrudnionych
w tym sektorze w całym kraju).
Warto podkreślić, że liczba
zatrudnionych
w sektorze
turystycznym w Polsce Wschodniej
dynamicznie wzrasta. W 2000 r. w
pięciu
województwach
Polski
Wschodniej w tym sektorze było
zatrudnionych 21,2 tys. osób.
Oznacza to, że w ciągu 11 lat liczba
miejsc
pracy
w sektorze
turystycznym w Polsce Wschodniej
zwiększyła się o ponad 60%.
odnawialne źródła energii będą się rozwijać
jest właśnie Polska Wschodnia.
Podstawowe
części
składowe
gospodarki
turystycznej
zostały
sklasyfikowane
w sekcjach, które wprost
wyodrębniają elementy
rynku
turystycznego:
sekcja H - hotele
i restauracje (obejmuje
wynajem pomieszczeń
do
krótkotrwałego
zamieszkania,
łącznie
z wyżywieniem lub bez
oraz
działalność
gastronomiczną)
oraz
sekcja I - transport,
gospodarka
magazynowa i łączność
(obejmuje
m.in.
działalność
związaną
z przewozem
osób
środkami
transportu
lądowego,
wodnego
i powietrznego, obsługę
pasażerów i bagażu,
organizowanie i obsługę
ruchu
turystycznego,
a więc działalność biur
podróży,
agencji
podróży
oraz
biur
turystycznych,
jak
37
Rozwój gospodarczy Polski Wschodniej, coraz
większe zaangażowanie firm z tego obszaru w
międzynarodowe stosunki gospodarcze oraz
wzrost inwestycji zagranicznych przełożą się
na zwiększenie przyjazdów do Polski Wschodniej,
a to z kolei może napędzić koniunkturę w sektorze
turystycznym regionu. Dodatkowym elementem
sprzyjającym rozwojowi sektora turystycznego w
Polsce Wschodniej jest rosnący poziom
świadomości ekologicznej cudzoziemców oraz
polskiego społeczeństwa, powodujący chęć
obcowania z nieskażoną przyrodą obecną w
omawianym regionie jako jednym z najczystszych
w kraju. Region ten oferuje także produkty
ekologiczne, ponieważ rozwija się tu rolnictwo
ekologiczne
i
wytwarzanie
produktów
organicznych. Dlatego w przyszłości w Polsce
Wschodniej dynamicznie rozwijać się będzie także
agroturystyka.
Sektor
gospodarki
Lotniczy
Logistyczny
Drzewny
i meblarski
Charakterystyka
również tzw. pozostałą
działalność turystyczną).
Koncentruje
się
na
działaniach związanych
z produkcją i sprzedażą
kompletnych samolotów
i helikopterów, części
i komponentów, a także
technologii
wykonywania
metalowych elementów
do
zespołów
napędowych i przekładni
oraz
podwozi
samolotów, a także
oprzyrządowania,
technologii stosowanych
do
wykonywania
elementów do budowy
kadłubów,
części
do napędów lotniczych
z użyciem
materiałów
niemetalicznych,
technologii
montażu,
metod
kontroli
procesów
techniki
testowania i badań
części i podzespołów,
nanotechnologii
oraz
technologii w obszarze
awioniki.
Istotą działalności w tej
branży jest planowanie,
realizowanie
i kontrolowanie
sprawnego
i efektywnego
ekonomicznie przepływu
surowców, materiałów,
wyrobów gotowych oraz
odpowiedniej informacji,
z punktu pochodzenia
do punktu konsumpcji,
w celu
zaspokojenia
wymagań
klienta.
Działania
logistyczne
obejmują:
obsługę
klienta, prognozowanie
popytu,
przepływ
informacji,
kontrolę
zapasów,
czynności
manipulacyjne,
realizowanie zamówień,
czynności reparacyjne
i zaopatrywanie
w części,
lokalizację
zakładów produkcyjnych
i składów,
procesy
zaopatrzeniowe,
pakowanie,
obsługę
zwrotów,
gospodarowanie
odpadami,
transport
i składowanie.
Sektor
drzewny,
papierniczy i meblowy
obejmuje
przede
wszystkim
produkcję
Wielkość i struktura sektora
Potencjał i perspektywy rozwoju
Polski
przemysł
lotniczy
koncentruje się w 90% w Polsce
Wschodniej.
Najważniejszym
podmiotem tego sektora jest WSK
Rzeszów. Firma ta jest największym
w Polsce producentem elementów
silników
lotniczych.
Należy
do amerykańskiej korporacji United
Technologies Corp. Inne wiodące
podmioty to PZL Świdnik oraz
Goodrich. W obszarze sektora
lotniczego działa bardzo prężne
Stowarzyszenie Producentów
Lotniczych
Dolina
Lotnicza.
Cztery największe
podmioty
przemysłu lotniczego zlokalizowane
w Polsce Wschodniej – WSK PZL
Rzeszów, PZL Świdnik, Pratt &
Whitney i PZL Mielec generują
ponad
55% obrotów
całego
sektora.
Zarówno długoterminowe, jak i krótkoterminowe
prognozy rozwoju tego sektora są bardzo
pozytywne. Według raportu przygotowanego przez
Airbus, w ciągu najbliższych 20 lat światowy rynek
będzie potrzebował 25 tys. samolotów. Największy
popyt na nowe samoloty będzie pochodził z
rynków rozwijających się. Sektor lotniczy w Polsce
Wschodniej jest ściśle związany z globalnym
przemysłem, w związku z czym ogólnoświatowe
tendencje będą miały wpływ również na polski
rynek. Koniec kryzysu ponownie odblokuje rynek
zamówień i produkcja sektora wzrośnie.
Innym czynnikiem stymulującym rozwój polskiego
przemysłu lotniczego jest to, że w niedalekiej
przyszłości polski rząd będzie zmuszony
do złożenia nowych zamówień na śmigłowce
dla policji i straży granicznej czy samoloty
szkoleniowe dla wojska.
Województwa Polski Wschodniej
mają charakter transgraniczny, a
zatem stanowią dobrą lokalizację
pod budowę baz spedycyjnych,
ze szczególnym
uwzględnieniem
nowoczesnych
powierzchni
magazynowych.
Pomimo
że
wielkość infrastruktury liniowej
drogowej
w województwach
wschodnich jest zdecydowanie
mniejsza niż w pozostałej części
Polski, to pozostaje w dobrym
stanie.
Istnieje
duże
zapotrzebowanie na budowę dróg –
zwłaszcza
ekspresowych
i
autostrad. Ich budowa powinna
zdecydowanie
wpłynąć
na
atrakcyjność branży logistycznej
w regionie. Infrastruktura kolejowa
jest stale modernizowana. Sektor
logistyki
lotniczej
rokrocznie
odnotowuje
widoczny
wzrost
obrotów. Wiodącymi graczami
na tym rynku w Polsce Wschodniej
są firmy, takie jak: Adampol S.A.,
OCM Logistic Sp. z o.o., Pronar
Sp. z o.o.
Makroregion Polski Wschodniej jest, i wszystko
wskazuje na to, że jeszcze przez długie lata będzie,
wschodnią rubieżą Unii Europejskiej i jej
Wspólnego Obszaru Gospodarczego. Oznacza
to korzystne pespektywy dla dalszego rozwoju
ogólnie rozumianego sektora logistycznego
na tym obszarze, w tym zwłaszcza infrastruktury
przeładunkowej i magazynowej. Sprzyjać temu
będzie systematyczna modernizacja drogowych i
kolejowych szlaków komunikacyjnych. Pozytywny
wpływ na rozwój sektora logistycznego już obecnie
wywierają największe inwestycje na terenie
Makroregionu Polski Wschodniej.
Jednym z najbardziej spektakularnych przykładów
jest nowa fabryka płyt drewnopochodnych
koncernu IKEA, która – kosztem 340 mln EUR –
powstaje w gminie Orla w województwie
podlaskim. Przewidywany import surowca z
Białorusi już obecnie wpływa na modernizację
ciągów komunikacyjnych łączących gminę Orla
z przejściem granicznym w Połowcach.
Polska Wschodnia to jeden
z głównych ośrodków rozwoju
branży drzewnej, papierniczej i
meblarskiej w Polsce. Udział
Długoterminowe perspektywy rozwoju branży
drzewnej, papierniczej i meblarskiej w Polsce
Wschodniej są dobre głównie ze względu na kilka
czynników: w skali Polski i Europy omawiany
38
Sektor
gospodarki
Charakterystyka
Wielkość i struktura sektora
Potencjał i perspektywy rozwoju
wyrobów z drewna,
słomy i korka (w tym
tarcicy, płyt, sklejek,
wyrobów
stolarskich i ciesielskich,
opakowań
drewnianych), produkcję
papieru,
tektury
i celulozy
(w
tym
wyrobów
z papieru
i tektury) oraz produkcję
mebli.
przychodów
ze
sprzedaży
przedsiębiorstw działających w
tej branży na terenie Polski
Wschodniej
w przychodach
ze sprzedaży w Polsce w 2011 r.
wynosił ponad 14,8% (11,8 mld
PLN), zaś udział w zatrudnieniu
(na terenie Polski Wschodniej
w branży jest zatrudnionych
ponad 61 tys. osób) w branży
ogółem – 22,1%. Struktura
wielkości przedsiębiorstw branży
drzewnej,
papierniczej
i
meblarskiej, zarówno w całej
Polsce, jak i w Polsce Wschodniej,
jest
zdominowana
przez
przedsiębiorstwa małe. Firmy duże
stanowią około 1% wszystkich
podmiotów działających w branży.
Liderem sektora jest firma Black
Red White z Biłgoraja.
Cechą charakteryzującą przemysł
maszynowy na terenach Polski
Wschodniej
jest
jego
ukierunkowanie na silnie rozwinięty
przemysł spożywczy oraz rolnictwo.
W wyniku tego w Makroregionie
Polski
Wschodniej
dominują
przedsiębiorstwa zajmujące się
produkcją maszyn i urządzeń
dla przemysłu
rolniczego
i spożywczego, produkcją ciągników
rolniczych i ogrodowych.
Rozwinęła się również produkcja
części oraz podzespołów do maszyn
i urządzeń. Liderami tego rynku
w makroregionie są: Caterpilar,
General Eletric, Zelmer, Philips,
Huta Stalowa Wola, Unimasz
Sp. z o.o.
makroregion dysponuje znakomitym potencjałem
w postaci dużych zasobów drewna nastąpi dalszy
wzrost
produkcji
meblarskiej
w wyniku
powiększania eksportu i rozwoju sprzedaży
na rynku krajowym, czemu szczególnie sprzyja
poprawa na rynku mieszkań, tzn. zwiększenie
liczby mieszkań planowanych i oddawanych
do użytku w Polsce Wschodniej; w porównaniu
z całą Polską oraz rynkami zagranicznymi, w Polsce
Wschodniej koszty produkcji są relatywnie niskie
(dostępność i niski koszt surowców oraz siły
roboczej).
Maszynowy
Przemysł
maszynowy
jest gałęzią przemysłu
ciężkiego.
Sektor
maszynowy
w Polsce
można podzielić na pięć
podstawowych
segmentów:
• maszyny
ogólnego
przeznaczenia,
• pozostałe
maszyny
ogólnego
przeznaczenia,
• pozostałe
maszyny
specjalnego
przeznaczenia,
• maszyny dla rolnictwa
i leśnictwa,
• maszyny i urządzenia
mechaniczne.
Metalowy
Do
sektora
tego
zaliczamy
m.in.:
produkcję konstrukcji
metalowych,
metalowych elementów
stolarki budowlanej,
cystern,
pojemników
i zbiorników, opakowań
metalowych, narzędzi,
złączy, gwoździ, śrub,
łańcuchów
itp.
Ich odbiorcami są przede
wszystkim
inne
przedsiębiorstwa
przemysłowe
lub
budowlane. Oznacza to,
że
koniunktura
w przemyśle metalowym
jest ściśle związana z
koniunkturą
w całej
gospodarce.
Sektor metalowy w
Polsce
Wschodniej
jest
najsilniej
reprezentowany
w dwóch
regionach
o tradycjach
przemysłowych: w województwie
świętokrzyskim i podkarpackim,
a w dalszej kolejności – w
województwach
warmińskomazurskim, lubelskim i podlaskim.
W całym Makroregionie Polski
Wschodniej
województwo
podkarpackie
jest
niekwestionowanym liderem,
z 40% udziałem zatrudnienia w
przemyśle metalowym. Można
również
zauważyć,
że w województwie podkarpackim
zatrudnienie
w sektorze
metalowym ma wciąż tendencję
wzrostową.
Główne
ośrodki
przemysłu metalowego Polski to:
Staropolski Okręg Przemysłowy
39
Polska Wschodnia jest atrakcyjna dla sektora maszynowego ze względu na swoje położenie i
wynikającą z tego bliskość rynków zbytu.
Kraje Europy Wschodniej, przede wszystkim
państwa byłego ZSRR, są liczącymi się importerami
wyrobów
polskiego
sektora
metalowego.
W perspektywie
najbliższych
kilku
lat
województwa Polski Wschodniej staną się
atrakcyjnym miejscem do rozmieszczania zakładów
produkcyjnych wytwarzających maszyny
i urządzenia z przeznaczeniem na rynek rosyjski
bądź białoruski. Perspektywy rozwoju branży
producentów maszyn i urządzeń na potrzeby
rolnictwa zależą bezpośrednio od możliwości
uzyskiwania wsparcia finansowego ze środków
Unii Europejskiej. Producenci rolni posiadają
zazwyczaj niewystarczające środki własne na zakup
nowych maszyn i urządzeń, dlatego popyt
inwestycyjny
na
maszyny
rolnicze
jest kształtowany przez dostępność środków
z funduszy strukturalnych UE. W najbliższych
latach utrzymywać się będzie tendencja
powiększania areału gospodarstw rolnych i coraz
większej ich modernizacji, co będzie korzystnie
wpływać na popyt na maszyny rolnicze.
Makroregion Polski Wschodniej jest atrakcyjny i
perspektywiczny dla rozwoju sektora metalowego,
głównie ze względu na pozytywne prognozy dla
całej gospodarki (co przekłada się na rozwój
sektora), oraz duże zasoby kreatywnej, wysoko
wykształconej siły roboczej, która może być
wykorzystana przez przedsiębiorstwa sektora.
Makroregion ten posiada wieloletnie tradycje,
związane
z
funkcjonowaniem
sektora
metalowego. Firmy z branży dostrzegają korzyści
związane ze współpracą między sobą, w wyniku
czego w Polsce Wschodniej powstaje
coraz więcej klastrów i stowarzyszeń. Obecnie
firmy stowarzyszone mają ponad 20% udziału
w sprzedaży polskiego przemysłu odlewniczego i
30% udziału w eksporcie odlewów, zatrudniają
4200
wykwalifikowanych
pracowników
i
współpracują
z
Katedrą
Odlewnictwa
i Spawalnictwa
Politechniki
Rzeszowskiej.
Jest to przykład rozwoju tego sektora w ostatnich
latach na terenie Polski Wschodniej i bardzo dobra
Sektor
gospodarki
Charakterystyka
Odzieżowy
W
Polsce
sektor
odzieżowy tworzą dwa
działy:
włókiennictwo
oraz produkcja odzieży
i wyrobów futrzarskich.
Budowlany
Jest definiowany jako
funkcjonujące na rynku
podmioty
budowlane
realizujące różnorodne
zadania
inwestycyjne,
produkujące materiały
budowlane
oraz
świadczące
usługi
z zakresu budownictwa.
Według
terminologii
statystycznej
OECD
budownictwo obejmuje:
przygotowanie terenu
pod
budowę;
wznoszenie
kompletnych budynków
i budowli lub ich części;
inżynierię
lądową
i wodną;
instalacje
budowlane;
roboty
budowlane;
wynajem
sprzętu
budowlanego
i burzącego z obsługą
operatorską
Wielkość i struktura sektora
(np. NSK Bearings Polska S.A.,
Fabryka Broni „Łucznik” Sp. z o.o.,
Odlewnie Polskie S.A.), Rzeszowski
Okręg Przemysłowy, Lubelski Okręg
Przemysłowy (Caterpillar Poland
Sp. z o.o.).
Na obszarze Polski Wschodniej
znajduje się bardzo liczna grupa
firm wchodzących w skład sektora
odzieżowego. Sektor odzieżowy
na terenie Makroregionu Polski
Wschodniej
jest
całkowicie
sprywatyzowany,
przeważająca
liczba firm z sektora odzieżowego
to firmy małe lub średnie, oparte
na
rodzinnych
tradycjach.
Największą koncentrację firm tego
sektora
notuje
się
w województwach
lubelskim, warmińsko-mazurskim i
podlaskim. Główne skupiska firm
odzieżowych
znajdują
się
w rejonach Białegostoku, Lublina,
Rzeszowa i Olsztyna. Odzież
produkowana
na
terenie
województw Polski Wschodniej jest
towarem
przede
wszystkim
eksportowym.
Sektor
budowlany
Polski
Wschodniej to około 12,9% całości
branży budowlanej w Polsce. Mimo
że rok 2010 był okresem
relatywnego
wyhamowania
rozwoju sektora budowlanego
w Polsce i w Polsce Wschodniej,
przedsiębiorstwa
budowlane
z makroregionu osiągnęły zysk
rzędu 490,8 mln PLN. Produkcja
budowlana przedsiębiorstw Polski
Wschodniej
zwiększyła
się
w okresie styczeń-wrzesień 2010 r.
o około 1,9% rok do roku.
Największy wzrost zanotowano w
segmencie robót budowlanych
specjalistycznych
(o
9,3%)
i segmencie budowy budynków
(1,2%). Istotną cechą budownictwa
makroregionu,
stwarzającą
atrakcyjne
warunki
do inwestowania w tym sektorze,
są wynagrodzenia mniejsze niż w
całej Polsce. Różnica ta wynosi 1523%, w zależności od segmentu
sektora. Przeciętne miesięczne
wynagrodzenie brutto w sektorze
budowlanym w Polsce w okresie
od stycznia do września 2012 r.
wyniosło 3 660,02 PLN, podczas gdy
na obszarze Makroregionu Polska
Wschodnia – 3 140,41 PLN.
W żadnym z województw będących
przedmiotem
analizy
płace
w sektorze
nie
przekroczyły
średniej krajowej. Na terenie Polski
Wschodniej
w sektorze
budowlanym działają takie firmy
jak: szwedzka firma Skanska
w Rzeszowie i Kielcach, Erich Marx
40
Potencjał i perspektywy rozwoju
prognoza dla rozwoju branży na przyszłość.
Pozytywne perspektywy tego sektora w Polsce
Wschodniej wynikają z wykorzystania dużych
zasobów relatywnie taniej siły roboczej, a także
dużych zasobów pracowników o wysokich
kwalifikacjach, dobrego przygotowania kadry
nadzoru technicznego, obecności zdolnej grupy
projektantów, istnienia trwałych i silnych powiązań
z inwestorami zagranicznymi, położenia w strefie
przygranicznej, niskich kosztów inwestycyjnych,
tradycji sektora odzieżowego, rozwoju rynku
konsumenckiego ze względu na położenie
geograficzne, ustanowienia specjalnych stref
ekonomicznych.
Atrakcyjność inwestycyjna budownictwa w Polsce
Wschodniej jest związana z dostępem do kadr i
tworzeniem się struktur klastrowych. Na terenie
Polski Wschodniej studiuje ponad 331 tys. osób,
z czego na kierunkach technicznych prawie 47 tys.
Branża budowlana w Polsce Wschodniej będzie
się rozwijać, ponieważ prawie 19% wszystkich
aktualnych i planowanych przetargów publicznych
na roboty budowlane dotyczy Makroregionu Polski
Wschodniej, planowane są bardzo duże inwestycje
infrastrukturalne
w
ramach
Programu
Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej oraz
regionalnych programów operacyjnych, poprawia
się sytuacja na rynku mieszkań, tzn. zwiększa się
liczba mieszkań planowanych i oddawanych
do użytku. Ponadto w Polsce Wschodniej koszty
produkcji są relatywnie niskie, a dostęp
do wykwalifikowanej siły roboczej duży.
Sektor
gospodarki
Charakterystyka
Wielkość i struktura sektora
Potencjał i perspektywy rozwoju
(Niemcy) w Rzeszowie, Munck
Gruppen (Dania) w Starachowicach.
Źródło: opracowanie własne na podst. danych GUS oraz materiałów z http://www.paiz.gov.pl/publications/eastern_poland
[dostęp 27.02.2014].
Tabela 11. Czynniki decydujące o potencjale rozwoju sektora BPO w głównych miastach Polski Wschodniej
Przeciętna płaca
w PLN
Stopa bezrobocia
w%
Cena wynajmu
1 m2 powierzchni
biurowej na m-c
w PLN
Liczba uczelni
Liczba studentów
Liczba
absolwentów
Liczba
mieszkańców
Przykładowe
firmy działające
w sektorze BPU
Olsztyn
3 547
Białystok
3 360
Lublin
3 607
Rzeszów
3 533
Kielce
3 381
7,9
12,9
9,8
8,0
10,4
9-12
7-10
10-12
8,5-11
9-11,5
4
9
8
5
10
26 294
7 934
28 531
8 817
54 587
17 454
39 613
12 067
24 358
7 841
174 641
294 921
347 678
182 028
200 938
Regionalne Centrum
Rozliczeniowego
Citi Handlowy,
Transcom Poland,
Orange
Qburst
Intrum Justitia
Transition
Technologies
SMT Software
Asseco Business Solutions
Genpact
Orange
Customer Service
Syntea Centrum Rozwoju
Centrum Obsługi Klienta
Detalicznego
banku PKO BP
Centrum Alarmowe Warta 24,
Biuro Relacji z Klientem Alior
Banku
ACP Pharma
Carlson Wagonlit
Travel
Hamilton
Sundstrand
Pratt & Whitney
Soft System
Altar
Invofer
Call Center
Medicover
Sp. z o.o.
Call Center
Inter Galactica
Teledirect
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa, 2013;
Colliers International, Rising Stars 2013: 10 upcoming BPO/SSC locations; Olsztyn. A City Friendly to Live and Invest in, III
Kwartał 2012, Olsztyn, 2013, dostępny na http://www.bazabiur.pl/raport-olsztyn-a-city-friendly-to-live-in-and-investin.html, [dostęp 27.02.2014]; Raport, Onshore, Nearshore, Offshore: Unsure? A 2013 Polish Perspective, Warszawa, 2013,
dostępny na http://www.paiz.gov.pl/publikacje/opracowania_sektorowe [dostęp 27.02.2014]; Związek Liderów Sektora
Usług Biznesowych w Polsce (ABSL), Jones Lang LaSalle, HAYS Poland, Nowoczesne usługi biznesowe oraz sektor ICT
w Lublinie, 2014.
41
4.2.1.
Kluczowe sektory i branże powiatu miasta Kielce
W gospodarce powiatu miasta Kielce dominującą rolę odgrywają z jednej strony sektory związane z produkcją
metali, wyrobów metalowych i urządzeń, a z drugiej – przemysł cementowo-wapienniczy oraz papierniczy
reprezentowany przez prężnie działającą firmę DS Smith Polska S.A., będącą producentem opakowań i tektury
falistej. Dodatkowymi sektorami, które mają duży potencjał rozwojowy są sektory: spożywczy, budowlany
50
i medyczno-uzdrowiskowy .
Oferta miasta Kielce to jego specjalizacje gospodarcze oraz zasoby ludzkie. Tradycyjne branże działające
w mieście to przemysł metalurgiczny, maszynowy (NSK Bearings, ZWM SHL, Gervasi) i budowlany (Cersanit,
Dorbud, Echo Investment). Do nowych kierunków rozwijających się w Kielcach w ostatnim czasie należy oferta
targowa i wystawiennicza (Targi Kielce oraz klaster Grono Targowe), a także business processing outsourcing
(BPO) i BPO (Infover, Intergalactica, Medicover, UCMS). Poszukując inwestorów podkreśla się dogodne
położenie miasta w centrum Polski, w bliskim sąsiedztwie dużych aglomeracji miejskich, oraz dużą liczbę uczelni
wyższych (11) i studentów (ok. 40 000 osób).
Informacje dotyczące kluczowych branż powiatu miasta Kielce w Centrum Obsługi Inwestorów UM Kielce oraz
Departamencie Polityki Regionalnej Świętokrzyskiego Centrum Obsługi Inwestora przy Urzędzie
Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego znajdują potwierdzenie w statystykach związanych
z najpopularniejszymi produktami eksportowymi, wśród których dominującą rolę odgrywają towary związane
z wymienionymi branżami gospodarki. W Tabeli 12. zaprezentowano szczegółowe zestawienie
50 najważniejszych produktów eksportowych (według wartości sprzedaży wyrażonej w EUR) z powiatu miasta
Kielce w roku 2013, z uwzględnieniem kraju przeznaczenia. Biorąc pod uwagę potencjał kapitału ludzkiego
i infrastruktury naukowo-badawczej (m.in. Kielecki Park Technologiczny ukierunkowany na wsparcie firm
wysokich technologii), coraz większego znaczenia będzie nabierać już dziś dynamicznie rozwijająca się branża
technologii informatycznych.
Tabela 12. Pięćdziesiąt najważniejszych produktów eksportowych z powiatu miasta Kielce w 2013 r.,
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia (w tys. EUR)
Sekcja
Opis towaru
Kraj przeznaczenia
XVI
Łożyska toczne kulkowe
Holandia
77 544,0
XIII
Szkło bezpieczne wielowarstwowe, o wymiarach i kształtach odpowiednich
do wbudowania w pojazdach, statkach powietrznych, kosmicznych
lub wodnych
Wiązki przewodów zapłonowych i innych przewodów, w rodzaju
stosowanych w pojazdach, statkach powietrznych lub pływających
Szkło bezpieczne wielowarstwowe, o wymiarach i kształtach odpowiednich
do wbudowania w pojazdach, statkach powietrznych, kosmicznych
lub wodnych
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc
Aparaty telefoniczne dla sieci komórkowych lub dla innych sieci
bezprzewodowych
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc
Sok jabłkowy niesfermentowany i niezawierający alkoholu, nawet
z dodatkiem cukru, o liczbie Brixa przekraczającej 20
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc
Wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa, z drewna, pozostałe
połączone płyty podłogowe wielowarstwowe
Wielka Brytania
42 970,1
Niemcy
37 646,7
Niemcy
32 122,9
Słowacja
32 006,7
Austria
28 558,4
Republika Czeska
28 533,7
Niemcy
25 136,5
Niemcy
23 509,7
Szwecja
17 379,6
XVI
XIII
XV
XVI
XV
IV
XV
IX
50
Wartość
Na podstawie informacji uzyskanych z Departamencie Polityki Regionalnej Świętokrzyskiego Centrum Obsługi Inwestora
przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego.
42
Sekcja
Opis towaru
Kraj przeznaczenia
XIII
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, inne niż wymienione
w poz. 690810, kostki mozaikowe itp. nawet na podłożu, ceramiczne,
szkliwione
Wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa, z drewna, pozostałe
połączone płyty podłogowe wielowarstwowe
Sztaby i pręty pozostałe z żeliwa lub stali niestopowej
Ukraina
17 098,1
Wielka Brytania
15 964,2
Republika Czeska
12 799,0
Austria
12 474,8
Norwegia
11 665,5
Niemcy
11 288,2
Węgry
11 064,6
Łotwa
10 710,2
XVI
Wiązki przewodów zapłonowych i innych przewodów, w rodzaju
stosowanych w pojazdach, statkach powietrznych lub pływających
Wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa, z drewna, pozostałe
połączone płyty podłogowe wielowarstwowe
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, kostki mozaikowe itp.
nawet na podłożu, ceramiczne, szkliwione
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc
Części urządzeń
Niemcy
10 347,9
XVI
Części do kotłów
Republika Korei
9 950,0
XV
Sztaby i pręty pozostałe z żeliwa lub stali niestopowej, oprócz giętych lub
wykończonych na zimno
Artykuły odlewane z żeliwa nieciągliwego, pozostałe
Cypr
9 711,0
Niemcy
9 637,3
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc
Granulki drzewne
Rosja
9 345,8
Niemcy
8 569,6
Hiszpania
8 497,0
Rumunia
8 056,0
XIII
Szkło bezpieczne wielowarstwowe, o wymiarach i kształtach odpowiednich
do wbudowania w pojazdach, statkach powietrznych, kosmicznych
lub wodnych
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, kostki mozaikowe itp.
nawet na podłożu, ceramiczne, szkliwione
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, ceramiczne, nieszkliwione
Niemcy
7 897,8
XVI
Wały napędowe (włączając wały krzywkowe i wały wykorbione) i korby
Dania
7 845,6
IX
Wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa, z drewna, pozostałe
połączone płyty podłogowe wielowarstwowe
Łożyska toczne kulkowe
Francja
7 735,6
Wielka Brytania
7 589,6
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, inne niż wymienione
w poz. 690810, kostki mozaikowe itp. nawet na podłożu, ceramiczne,
szkliwione
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, kostki mozaikowe itp.
nawet na podłożu, ceramiczne, szkliwione
Części do kotłów
Republika Czeska
7 518,2
Słowacja
7 464,2
Wielka Brytania
7 184,1
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, kostki mozaikowe itp.
nawet na podłożu, ceramiczne, szkliwione
Wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa, z drewna, pozostałe
połączone płyty podłogowe wielowarstwowe
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, ceramiczne, nieszkliwione
Rosja
7 167,7
Niemcy
7 136,4
Ukraina
7 045,0
Dwuteowniki z żeliwa lub stali niestopowej, nieobrobione więcej
niż walcowane, ciągnione lub wyciskane na gorąco, o wysokości ≥80 mm
Odzież używana i inne artykuły używane
Republika Czeska
6 579,4
Uganda
6 540,6
Ceowniki z żeliwa lub stali niestopowej, nieobrobione więcej niż walcowane,
ciągnione lub wyciskane na gorąco, o wysokości ≥ 80 mm
Aparaty telefoniczne dla sieci komórkowych lub dla innych sieci
bezprzewodowych
Części łożysk tocznych, inne niż kulki, igiełki i wałeczki
Republika Czeska
6 443,4
Włochy
6 366,2
Austria
6 314,1
Ceowniki z żeliwa lub stali niestopowej, nieobrobione więcej niż walcowane,
ciągnione lub wyciskane na gorąco, o wysokości ≥ 80 mm
Niemcy
6 253,5
IX
XV
XVI
IX
XIII
XV
XV
XV
XV
IX
XIII
XIII
XVI
XIII
XIII
XVI
XIII
IX
XIII
XV
XI
XV
XVI
XVI
XV
43
Wartość
Sekcja
Opis towaru
Kraj przeznaczenia
XIII
Zlewy, umywalki, podstawy umywalek, wanny, bidety, miski klozetowe,
płuczki ustępowe, pisuary i podobna armatura sanitarna, z porcelany,
również chińskiej
Płyty chodnikowe, kafle, płytki i podobne wyroby, kostki mozaikowe itp.
nawet na podłożu, ceramiczne, szkliwione
Wały napędowe (włączając wały krzywkowe i wały wykorbione) i korby
Francja
6 020,9
Węgry
5 971,7
Włochy
5 952,1
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej, posiadające wgniecenia,
żeberka, rowki lub inne odkształcenia, powstałe podczas walcowania
lub skręcone po walc.
Jabłka świeże
Litwa
5 931,3
Ukraina
5 889,2
Mięso z bydła, świeże lub schłodzone, bez tusz i półtusz, w kawałkach
z kośćmi
Sery
Włochy
5 752,5
Rosja
5 617,0
Elementy rusztowań, szalowań, deskowań lub obudów kopalnianych,
z żeliwa lub stali
Niemcy
5 606,9
XIII
XVI
XV
II
I
I
XV
Wartość
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
4.2.2.
Kluczowe sektory i branże powiatu miasta Białystok
Wiodącymi branżami w gospodarce powiatu miasta Białystok są obecnie m.in.: przemysł spożywczy, przemysł
elektromaszynowy, przemysł tekstylny, drzewny i materiałów budowlanych. Coraz większą rolę odgrywa także
dynamicznie rozwijający się przemysł wysokich technologii, obejmujący produkcję specjalistycznego sprzętu
51
medycznego, elektronikę, informatykę i automatykę sterowaną .
Władze miasta prowadzą aktywną politykę w dziedzinie rozwoju kluczowych branż. Z danych Urzędu
Statystycznego Białegostoku wynika, że na koniec 2013 r. na terenie miasta zarejestrowanych było 2988 spółek
52
handlowych, z czego 362 to spółki z kapitałem zagranicznym . Analizując dane z lat ubiegłych należy zauważyć,
że z roku na rok zwiększa się liczba spółek z kapitałem zagranicznym inwestujących na terenie miasta. W 2010 r.
na terenie miasta Białystok było zarejestrowanych 2341 spółek handlowych, w tym 285 z kapitałem
zagranicznym (z czego 135 o jednorodnym rodzaju kapitału), w 2011 r. – 23 2495 spółek w tym 304 z kapitałem
zagranicznym (z czego 148 o jednorodnym rodzaju kapitału), natomiast w 2012 r. – 2717 spółek handlowych
53
w tym 330 to spółki z kapitałem zagranicznym (z czego 169 o jednorodnym rodzaju kapitału) ,
W 2013 r. przedstawiciele miasta Białystok wzięli udział w 2 wizytach studyjnych, zorganizowanych przez Polską
Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. oraz w 2 konferencjach zagranicznych. Pracownicy Urzędu
byli uczestnikami 6 konferencji i seminariów krajowych zorganizowanych w ramach projektu pn. „Tworzenie
i rozwój sieci współpracy centrów obsługi inwestora”.
Odnośnie do obsługi podmiotów gospodarczych Biuro Obsługi Inwestora (BOI) Białystok w 2013 r. nawiązało
kontakty (rozmowy, spotkania, korespondencja) łącznie z 82 firmami oraz podmiotami zainteresowanymi
ofertą i ewentualną współpracą z miastem Białystok, w tym z: Polski (16 firm), Rosji (2 firmy), Niemiec (9 firm),
Litwy (1 firma), Włoch (1 firma), Wielkiej Brytanii (6 firm), USA (4 firmy), Zjednoczonych Emiratów Arabskich
(22 firmy), Królestwa Arabii Saudyjskiej (10 firm), Kataru(11 firm).
Przedstawiciele miasta Białystok w 2013 r. uczestniczyli w następujących wydarzeniach:



Międzynarodowe Targi Nieruchomości Mipim (Cannes, 11-15 marca);
13th Annual Shared Services and Outsourcing Week Europe (Praga 20-23 maja);
Misja Gospodarczo-Inwestycyjna do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, połączona z uczestnictwem
w targach Annual Investment Meeting (Dubaj, 30 kwietnia – 2 maja);
51
Na podstawie informacji uzyskanych z Departamentu Strategii i Rozwoju UM w Białymstoku.
Biuletyn statystyczny województwa podlaskiego IV kwartał 2013 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku.
53
Sytuacja społeczno-gospodarcza Białegostoku w 2012 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku.
52
44


Międzynarodowa konferencja „Urban Development Conference: U.S. and Poland’s Cities in the Global
Economy” (Nowy Jork, 28 lutego);
Wizyta studyjna w Niemczech dotycząca partnerstwa publiczno-prywatnego (2-5 grudnia).
Bieżąca obsługa inwestorów w 2013 r. to między innymi podjęcie współpracy z następującymi podmiotami:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Eco-Vital – Call Center;
Piotr Owczarek – budowa hotelu w Białowieży;
Agrapol Consulting – projekt budowy Aquaparku w Białymstoku;
Firma z sektora farmaceutycznego – Cezary Olejnik;
Agencja Nieruchomości Dagens Mäklare;
Sigurd Schneider – oferta edukacyjna miasta;
KSP Reim – oferta nieruchomości 32 ha „Krywlany”;
Krokuss Sia – sprzedaż słodyczy;
Edward E. Shellard – dane na temat rynku konsumenckiego w mieście itp.;
Habacon Sp. z o.o. – powierzchnie biurowe;
Biotechnologia – farmakologia;
Maciej Cimoszuk – tereny w podstrefie Białystok;
PKO Bank Polski – Call Center;
Cezary Serwiński – podstawowe zagadnienia przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej;
Amerykańskie inwestycje na terenie Podlasia – Biuro Radcy Handlowego Ambasady Amerykańskiej
w Polsce;
Sharman Church Chartered Surveyors – tereny pod obiekty handlowe;
Mainland Investment Group – projekty inwestycyjne na świecie;
Istituto Economico Italo-Polacco – propozycja współpracy;
BZ Graf Białostockie Zakłady Graficzne S.A. – nowa lokalizacja firmy;
PAIiIZ S.A. – szkolenie;
Comarch S.A. w Białymstoku – budowa centrum badawczo –rozwojowego;
Budokrusz Sp. z o.o. – dostępność terenów pod funkcję przemysłową;
inwestor zainteresowany budową fabryki paneli fotowoltaicznych.
W ramach prowadzonych działań wspierano również aktywność gospodarczą mieszkańców – targi i misje
organizowane dla przedsiębiorców z Polski Wschodniej. Przekazano informacje i podjęto działania
aktywizacyjne podmiotom funkcjonującym na terenie miasta Białystok na temat możliwości udziału
w następujących wydarzeniach:
1.
2.
3.
4.
wyjazd przedsiębiorców z Polski Wschodniej na targi Annual Investment Meeting 2013, odbywające się
w dniach od 30 kwietnia do 02 maja 2013 r. – do udziału z wyjeździe zostały zakwalifikowane
następujące firmy z woj. podlaskiego:

Spółdzielnia Mleczarska w Łapach,

Sedna Yachts, Białystok,

Mazurskie Centrum Kongresowo-Wypoczynkowe „Zamek Ryn”, Łomża/Nowogród,

Balt Yacht, Augustów,

PWHU Zbyszko, Łomża/Nowogród;
wyjazd przedsiębiorców z Polski Wschodniej (sektor spożywczy) na misję do Chin z targami SIAL China
2013 w Szanghaju w dniach 3-10 maja 2013 r.
targi Summer Fancy Food 2013 w Nowym Jorku dla firm spożywczych z Polski Wschodniej
w dniach od 30 czerwca do 2 lipca 2013 r. – do udziału z wyjeździe zostały zakwalifikowane następujące
firmy z woj. podlaskiego:

Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A., Łomża,

Spółdzielnia Mleczarska w ŁAPACH, woj. podlaskie;
wyjazd łączący misję gospodarczą do Korei Południowej i uczestnictwo w targach Seoul Food & Hotel
2013 w dniach 11-18 maja 2013 r. – do udziału w wyjeździe zostały zakwalifikowane następujące firmy
z woj. podlaskiego:

Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A., Łomża, woj. podlaskie,
45
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.

Spółdzielnia Mleczarska w Łapach, Łapy, woj. podlaskie;
misja gospodarcza – targi Computex 2013 w Taipei w dniach 2-9 czerwca 2013 r.;
misja gospodarcza dla branży elektornicznej oraz IT/ICT do Hongkongu w dniach
13-16 kwietnia 2013 r.;
misje do Turcji w ramach 6.5.2. POIG;
targi PLMA w Amsterdamie w dniach 28-29 maja 2013 r.;
wyjazd przedsiębiorców z Polski Wschodniej na misję do Korei i Japoni dla przedsiębiorców działających
na terenie SSE odbywającą się w dniach od 26 maja do 8 czerwca 2013 r.;
targi ANGUA 2013 w Kolonii w dniach 4-9 października 2013 r.;
targi CeBIT Australia 2013 w dniach 26-31 maja 2013 r.;
misja gospodarcza dla przedsiębiorstw z branży IT/ICT oraz udział w międzynarodowych targach
telekomunikacyjnych i informatycznych Computex w Taipej w dniach 3-9 czerwca 2013 r.;
misja polskich firm biotechnologicznych, konferencja IATI-BioMed w Tel Awiwie, czerwiec 2013 r.;
misja gospodarcza w związku z targami SIAL MIDDLE EAST w dniach 23-27 listopada 2013 r. – do udziału
w wyjeździe zakwalifikowała Spółdzielnia Mleczarska w Łapach
oferty eksportowe na targi w Tanzanii, Angoli, Mozambiku , DRC i w Bostwanie;
misja gospodarcza dla branży elektronicznej, IT/ICT na Tajwan w dniach 8-11 października 2013 r.;
targi INTERIORS 2014 w Birmingham, odbywające się w dniach 19-22 stycznia 2014 r. –
do udziału z wyjeździe zostały zakwalifikowane następujące firmy z województwa podlaskiego:
 DEVO Jerzy Karwacki,
 Tobo Datczuk S.J.,
 Fabryka Mebli Dekort Zygmunt Dmochewicz i Wspólnicy Sp.j.,
 ADB Furniture Sp. z o.o.,
 Bendex Tabak Sp.k.,
 PP-H-U Eksport Import Halina Małyszko Jerzy Małyszko,
 Przedsiębiorstwo Meblowe T&R Ziarko Ryszard Ziarko,
 Firma Produkcyjno-Handlowa „Progresja” T.W.R. Walentynowicz Sp.j.,
 ADB Service Sp. z o.o.;
misja gospodarcza na targi „CeBIT Bilişim Eurasia 2013” odbywające się w dniach 24-27 października
2013 r. w Stambule (Turcja);
misja przyjazdowa zagranicznych dealerów i dystrybutorów z sektora jachtowego,
w związku z targami ARBOS Poland, odbywającymi się w dniach 26-29 września 2013 r.,
w Ostródzie (Polska);
wyjazd dla przedsiębiorców z Polski Wschodniej (sektor budowlany) na misję gospodarczą na Ukrainę
w październiku 2013 r.;
Wyjazd dla przedsiębiorców z Polski Wschodniej (sektor spożywczy) na targi „FOODEX JAPAN 2014”
w Tokio w dniach 3-8 marca 2014 r.;
wyjazd dla przedsiębiorców z Polski Wschodniej (sektor spożywczy) na targi „PRODEXPO 2014”
w Moskwie w dniach 10-14 lutego 2014 r. – do udziału z wyjeździe zostały zakwalifikowane następujące
firmy z województwa podlaskiego:
 Spółdzielnia Mleczarska w Łapach,
 PHU „UNICO” Import-Export Adam Jasiński,
 EDPOL PPH Export-Import Edward Dąbrowski,
 P.P.H. TRANS-MAT FOOD Radziwonko Dariusz,
 BONA Zakłady Spożywcze Sp. z o.o.;
wyjazd dla przedsiębiorców z Polski Wschodniej (sektor metalowo-maszynowy) na misję gospodarczą
do Francji, planowaną na marzec-kwiecień 2014 r. – do udziału z wyjeździe zostały zakwalifikowane
następujące firmy z województwa podlaskiego:
 Automatyka-Pomiary-Sterowanie S.A., Białystok,
 PROMOTECH Sp. z o.o., Białystok,
 PROMOTECH-KM Sp. z o.o., Łapy;
46
24.
Wyjazd na targi „Hannover Messe 2014” odbywające się w Hanowerze (Niemcy) w dniach
7-11 kwietnia 2014 r. – do udziału z wyjeździe zostały zakwalifikowane następujące firmy
z województwa podlaskiego:
 KANEX Sp. z o.o.,
 Automatyka-Pomiary-Sterowanie S.A.,
 Promotech KM Sp. z o.o.;
 Instal Białystok S.A.;
 Promotech Sp. z o.o.
Miasto Białystok jest partnerem projektu pn. „Tworzenie i rozwój sieci współpracy centrów obsługi inwestora
na obszarze Polski Wschodniej”. W ramach projektu podjęto szereg działań mających na celu wsparcie
kluczowych branż i promocję powiatu miasta Białystok, takich jak:








publikacja w 2013 r. informacji o mieście/województwie w kwietniowym specjalnym raporcie Financial
Times poświęconym inwestowaniu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (CEE Business Locations)
oraz w periodyku „The European” w sekcji inward investment;
udział przedstawicieli BOI Białystok w seminarium dla pracowników COI organizowanym przez RARR
S.A. w dniach od 27 lutego do 01 marca 2013 r. – tematem seminarium było „Zarządzanie zmianą”
oraz „Zarządzanie zespołem”;
udział przedstawicieli BOI Białystok w konferencji „Apetyt na outsourcing. Perspektywy rozwoju
BPO w Kielcach i innych miastach Polski Wschodniej” w dniach 4-5 kwietnia 2013 r.;
udział przedstawicieli BOI Białystok w konferencji pt. „Potencjał inwestycyjny Polski Wschodniej
w kontekście współpracy z wydziałami promocji handlu i inwestycji” organizowanej przez COI
woj. lubelskiego, która odbyła się w dniach 12-13 czerwca 2013 r.;
udział przedstawicieli BOI Białystok w seminarium dla pracowników COI organizowanym przez COI
woj. świętokrzyskiego w dniach 17-19 czerwca 2013 r. w Kielcach;
udział przedstawicieli BOI Białystok w IV Forum Gospodarczo-Inwestycyjnym organizowanym przez COI
woj. podlaskiego w dniach 24-26 czerwca 2013 r. w Augustowie;
współpraca z Białostockim Parkiem Naukowo-Technologicznym oraz Biurem Promocji Urzędu
Miejskiego w Białymstoku w zakresie promocji inwestycyjnej miasta;
udział przedstawicieli BOI Białystok w konferencji zagranicznej w Królestwie Arabii Saudyjskiej, Kataru
oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich w dniach 17-26 listopada 2013 r. – opracowanie ofert
inwestycyjnych miasta Białystok oraz prezentacji nt. jego potencjału inwestycyjnego.
Informacje dotyczące kluczowych branż powiatu miasta Białystok w Departamencie Strategii i Rozwoju UM
w Białymstoku znajdują potwierdzenie w statystykach związanych z najpopularniejszymi produktami
eksportowymi, wśród których dominującą rolę odgrywają towary związane z wymienionymi branżami
gospodarki. W Tabeli 13. zaprezentowano szczegółowe zestawienie 50 najważniejszych produktów
eksportowych (według wartości sprzedaży wyrażonej w EUR) z powiatu miasta Białystok w 2013 r.
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia.
47
Tabela 13. Pięćdziesiąt najważniejszych produktów eksportowych z powiatu miasta Białystok w 2013 r.,
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia (w tys. EUR)
Sekcje
I
Łososie pacyf, łososie atlant., wędzone, włącznie z filetami
Kraj
przeznaczenia
Niemcy
I
Sery
Rosja
47 025,5
XVI
Ekspresy do parzenia kawy lub herbaty
Holandia
30 785,7
I
Mięso ze świń zamrożone,
Białoruś
27 016,8
XVI
Ekspresy do parzenia kawy lub herbaty
Francja
25 308,6
XX
Budynki prefabrykowane
Norwegia
22 594,3
XX
Meble drewniane, pozostałe
Niemcy
17 836,7
I
Ser (niedojrzewający i niewędzony) świeży, włącznie z serem serwatkowym i
twarogiem
Mięso z bydła, świeże lub schłodzone
Niemcy
17 291,4
Holandia
17 276,0
Białoruś
16 005,9
XVI
Mięso ze świń świeże lub schłodzone bez tusz i półtusz, szynek i łopatek i ich
kawałków z kośćmi
Ekspresy do parzenia kawy lub herbaty
Niemcy
14 979,5
V
Propan skroplony
Niemcy
14 128,8
IX
Płyta wiórowa itp. i płyta płatkowa, z drewna
Litwa
13 093,5
I
Mięso z bydła, świeże lub schłodzone
Niemcy
12 757,4
IX
Drewniane wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa,
Niemcy
10 103,6
V
Etylen, propylen, butylen i butadien, skroplone
Niemcy
10 023,8
IX
Okna, okna balkonowe i ich ramy, z drewna
Wielka Brytania
9 540,6
I
Sery
Węgry
9 492,6
I
Serwatka i serwatka zmodyfikowana
Holandia
9 143,3
III
Olej rzepakowy lub rzepikowy, oraz ich frakcje nawet rafinowane:
Słowacja
9 081,4
X
Rosja
8 993,4
I
Papier i tektura., w zwoj. lub ark., powleczone, impregnowane lub pokryte
tworzywami
Mięso z bydła, świeże lub schłodzone
Włochy
8 876,1
XX
Meble drewniane
Wielka Brytania
8 845,4
I
Sery
Niemcy
8 481,9
I
Konie żywe nierasowe
Włochy
7 628,8
I
Sery
Słowacja
7 146,6
VII
Drzwi, okna i ich ramy oraz progi drzwiowe, z tworzyw sztucznych
Republika Czeska
7 031,3
IX
Płyta pilśniowa o gęstości > 0,8 g/cm3
Szwecja
6 845,4
VII
Drzwi, okna i ich ramy oraz progi drzwiowe, z tworzyw sztucznych
Słowacja
6 590,3
I
Tłuszcze oraz oleje otrzymywane z mleka
Rosja
6 212,7
IX
Ramy do obrazów, fotografii, luster lub podobnych przedmiotów, drewniane
Niemcy
6 196,8
XVI
Części nadające się do stos. wyłącznie lub głównie do silników z zapłonem iskrowym
Rosja
6 077,2
XV
konstrukcje, płyty, pręty, rury itp.
Szwecja
6 058,4
VII
Artykuły budowlane z tworzyw sztucznych, pozostałe
Estonia
5 980,3
XVI
Odkurzacze: z własnym silnikiem elektrycznym, pozostałe, o mocy przekraczającej
1500 W l.
Makuchy i inne pozostałości stałe, nawet mielone lub w postaci granulek, pozostałe
z ekstrakcji oleju sojowego
Drzwi, okna i ich ramy oraz progi drzwiowe, z tworzyw sztucznych
Rosja
5 901,4
Republika Czeska
5 772,5
Łotwa
5 769,3
I
I
IV
VII
Opis towaru
48
Wartość
143 528,3
Sekcje
XX
Lampy elektryczne stołowe, biurkowe, nocne lub podłogowe:
Kraj
przeznaczenia
Belgia
XVII
Przyczepy lub naczepy do celów rolniczych, samo załadowcze lub samowyładowcze
Niemcy
5 389,8
IX
Rosja
5 370,1
VII
Płyta wiórowa itp. i płyta płatkowa, z drewna, nawet aglomerowana żywicami i
organicznymi substancjami
Drzwi, okna i ich ramy oraz progi drzwiowe, z tworzyw sztucznych
Litwa
5 238,7
VII
Odpady, ścinki i braki z polimerów etylenu
Chiny
5 084,5
I
Sery
Ukraina
4 967,9
XVI
Uchwyty przedmiotów obrabianych do maszyn
USA
4 924,5
V
Oleje z ropy naftowej i z minerałów bitumicznych, z wyjątkiem olejów lekkich i
preparatów:
Sery
Litwa
4 922,8
Wielka Brytania
4 836,1
Jachty i pozostałe jednostki pływające, wypoczynkowe lub sportowe; łodzie
wioślarskie i kajaki
Masło
Norwegia
4 786,3
Belgia
4 579,7
Odkurzacze: z własnym silnikiem elektrycznym, pozostałe, o mocy przekraczającej
1500 W
Drzwi, okna i ich ramy oraz progi drzwiowe, z tworzyw sztucznych
Węgry
4 492,9
Niemcy
4 419,5
I
XVII
I
XVI
VII
Opis towaru
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
49
Wartość
5 463,3
5.
Dostępność ofert inwestycyjnych
5.1.
Dostępność ofert inwestycyjnych na poziomie województwa
Województwo świętokrzyskie
W bazie, której administratorem jest Centrum Obsługi Inwestorów przy Urzędzie Marszałkowskim
Województwa Świętokrzyskiego figuruje aktualnie 80 ofert inwestycyjnych (greenfield i brownfield łącznie).
Obecnie na stronie internetowej (http://mapa.coi.sejmik.kielce.pl/) jest upublicznionych 30 ofert, reszta będzie
sukcesywnie audytowana, przetwarzana do parametrów GiS i zamieszczana w bazie w najbliższym okresie.
Oferta jest przygotowywana na konkretne zapytania ze strony inwestora w oparciu o dane uzyskane przez
obserwatorium gospodarcze lub instytucje otoczenia biznesu, z którymi podjęto współpracę w tym zakresie.
COI zleca również sporządzanie analiz dofinansowanych z funduszy UE, dotyczących konkretnych sektorów,
które uważa za najbardziej przyszłościowe. Są to m.in.: sektor spożywczy, budowlany, metalowo-maszynowy
i medyczno-uzdrowiskowy. Takie opracowania wykonywała m.in. firma Deloitte Consulting Polska, jednak
raport zawiera zastrzeżenie, że dane te nie mogą być udostępniane na zewnątrz w całości i istnieje możliwość
54
publikacji dla zainteresowanych przedsiębiorców jedynie konkretnych fragmentów sporządzonych analiz .
COI dysponuje standardowymi zewnętrznymi narzędziami wsparcia dla przedsiębiorców, którzy inwestują
w specjalnej strefie ekonomicznej lub zwolnieniami od podatków, jakie dają konkretne gminy. Narzędzia
wewnętrzne dotyczą zasadniczo pomocy merytorycznej urzędników na rzecz danego inwestora, głównie
w kompletowaniu niezbędnej dokumentacji inwestycyjnej, pomocy w wyszukaniu działek lub hal
produkcyjnych, rozmów z dostawcami mediów, przedstawienia możliwości otrzymania dofinansowania
z regionalnego programu operacyjnego i/lub pożyczki z regionalnego funduszu pożyczkowego bądź
doręczeniowego.
Województwo warmińsko-mazurskie
Centrum Obsługi Inwestora województwa warmińsko-mazurskiego
o 4 rodzajach ofert zlokalizowanych na swoim terenie:

ofertach inwestycyjnych typu greenfild,

ofertach inwestycyjnych typu brownfild,

ofertach dotyczących wynajmu powierzchni biurowej office space,

ofertach współpracy.
(WMCOI) pozyskuje informacje
Służą do tego 2 bazy, utworzone przez WMCOI w ramach projektu „Tworzenie i rozwój sieci współpracy
centrów obsługi inwestora”, których dane są w większości dostępne za pośrednictwem Portalu Inwestycyjnego
Warmii i Mazur (www.InvestInWarmiaAndMazury.pl). Aktualnie w bazach znajduje się:

267 ofert typu greenfild,

7 ofert typu brownfild,

9 ofert typu office space,

9 ofert współpracy.
Są to przede wszystkich oferty samorządów lokalnych, agencji mienia wojskowego, agencji nieruchomości
rolnych, specjalnych stref ekonomicznych oraz parków naukowo-technologicznych, jak też osób prywatnych.
Baza ofert inwestycyjnych jest zaawansowanym narzędziem dającym możliwość wyszukiwania ich na podstawie
takich kryteriów, jak:

typ oferty,

lokalizacja oferty,

powierzchnia oferty,

oferta objęta specjalną strefą ekonomiczną,
54
Na podst. informacji uzyskanych z Centrum Obsługi Inwestorów przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa
Świętokrzyskiego.
50



oferta parku naukowo-technologicznego,
przeznaczenie (w tym: usługi, produkcja, mieszkalnictwo, teren rolniczy, rekreacja/turystyka,
magazyn/skład, handel),
istniejąca infrastruktura (w tym: elektryczność, gaz, woda, kanalizacja).
Oferty znajdujące się w bazie są poddawane ocenie atrakcyjności w czterostopniowej skali (A+, A, B+, B)
pod względem odległości od:

lotniska,

dogi krajowej,

portu morskiego,

kolei.
Na stronie głównej portalu znajdują się również oferty rekomendowane, wybrane i sprawdzone przez
pracowników Warmińsko-Mazurskiego Centrum Obsługi Inwestora. WMCOI oferuje również możliwość
wyszukania terenu inwestycyjnego spełniającego kryteria inwestora, jeśli nie posiada takiej oferty w swojej
bazie. Każdy z terenów jest oznaczony na mapie google, do oferty dołączone są jego zdjęcia lotnicze lub zdjęcia
z ziemi oraz poglądowe mapy z zaznaczoną dostępną infrastrukturą. Dodatkowo, w przypadku ofert
inwestycyjnych gmin, które nawiązały stałą współpracę z WMCOI, dostępne są charakterystyki gospodarcze
55
poszczególnych gmin, na obszarze których są zlokalizowane oferty inwestycyjne .
Województwo podkarpackie
Na dzień 17 marca 2014 r. w bazie ofert inwestycyjnych Centrum Obsługi Inwestora województwa
podkarpackiego znajdowały się 333 oferty (w tym 284 oferty typu greenfield oraz 49 ofert typu brownfield).
Aktywność COI wyraża się także liczbą obsługiwanych zapytań inwestorów. W województwie podkarpackim
liczba obsługiwanych zapytań inwestorów w latach 2009-2014 kształtuje się następująco:
Rok 2009 – 22, w tym:
 3 zapytania dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 18 zapytań dotyczących inwestycji zagranicznych,
 organizacja 1 misji inwestorów zagranicznych do woj. podkarpackiego;
Rok 2010 – 20, w tym:
 3 zapytania dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 16 zapytań inwestorów zagranicznych,
 organizacja 1 misji inwestorów zagranicznych do woj. podkarpackiego;
Rok 2011 – 23, w tym:
 5 zapytań dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 18 zapytań inwestorów zagranicznych;
Rok 2012 – 45, w tym:
 5 zapytań dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 22 zapytania inwestorów zagranicznych,
 17 zapytań inwestorów polskich,
 1 zagraniczna misja przyjazdowa (kontakty z przedsiębiorcami polskimi);
Rok 2013 – 40, w tym:
 6 zapytań dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 15 zapytań inwestorów zagranicznych,
 11 zapytań inwestorów polskich,
 1 firma konsultingowa dla zagranicznego inwestora,
 7 zapytań dot. badania jakości;
Rok 2014 (do 17 marca) – 6, w tym:
 1 zapytanie dot. projektu przesłanego przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
55
Na podstawie danych Warmińsko-Mazurskiego Centrum Obsługi Inwestora.
51



3 zapytania inwestorów zagranicznych,
1 zapytanie inwestora polskiego,
współorganizacja 1 misji przyjazdowej inwestorów zagranicznych do województwa.
Podstawowy pakiet usług Centrum Obsługi Inwestora przy Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego
obejmuje:
 prowadzenie bazy danych o terenach i obiektach inwestycyjnych;
 przygotowywanie kompleksowej informacji dla inwestorów – pomoc w wyborze właściwego
miejsca na inwestycje;
 organizacja misji gospodarczych – aktywna promocja gospodarcza regionu;
 organizacja udziału w targach krajowych i międzynarodowych – pomoc w nawiązywaniu
kontaktów;
 przygotowywanie indywidualnych prezentacji;
 monitorowanie stanu inwestycji w regionie – dostarczanie pełnej i aktualnej informacji
o inwestycjach zewnętrznych na Podkarpaciu;
 doradztwo dla inwestorów – uczestnictwo w organizowaniu nowych firm i wspieranie
rozwoju istniejących;
56
 dystrybucja materiałów promocyjnych .
Województwo lubelskie
Głównym celem działalności Centrum Obsługi Inwestora województwa lubelskiego jest wsparcie lokalnych
inwestorów, którzy wiążą swoją przyszłość z Lubelszczyzną. Dzięki stałej współpracy z jednostkami samorządu
terytorialnego województwa lubelskiego, stworzono aktualną bazę ofert inwestycyjnych, będącą podstawą
współpracy COI z inwestorami. Na dzień 21 marca 2014 r. w bazie danych administrowanej przez COI
województwa lubelskiego figurowały 194 oferty inwestycyjne, w tym 156 ofert typu greenfield i 38 ofert typu
brownfield. Każda oferta składa się z wypełnionej "formatki", zgodnie ze standardami PAIiIZ oraz załączników w
57
postaci zdjęć naziemnych i lotniczych .
Centrum Obsługi Inwestora województwa lubelskiego promuje regionalną ofertę inwestycyjną zarówno
na rynkach zagranicznych, jak i krajowych. Centrum oferuje również pomoc w kontaktach z administracją
lokalną, a także dysponuje informacjami o pomocy publicznej dla inwestorów oraz o strefach inwestycyjnych.
W przypadku wyrażenia zainteresowania przez inwestorów krajowych czy zagranicznych, COI dostarcza
kompleksowych, sprawdzonych i aktualnych informacji gospodarczych. W ramach prowadzonej działalności
udziela także wsparcia lokalnym przedsiębiorstwom w zakresie Programu Promocji Gospodarczej Polski
Wschodniej. Zgodnie z tą koncepcją budowana jest świadomość potencjału Lubelszczyzny, zwłaszcza za granicą,
jak również podejmowane są działania, mające na celu kojarzenie partnerstwa gospodarczego przedsiębiorców
z województwa lubelskiego z podmiotami zagranicznymi.
Dzięki umowie partnerskiej, od 2004 r. COI województwa lubelskiego jest partnerem Polskiej Agencji Informacji
i Inwestycji Zagranicznych S.A., wspólnie z którą obsługuje projekty inwestycyjne trafiające do Agencji. Ponadto
podejmuje działania, przyczyniające się do lokalizacji projektów inwestycyjnych w województwie lubelskim.
COI pełni również rolę swego rodzaju biura marketingu terytorialnego, którego zadaniem jest
wykrystalizowanie marki gospodarczej Lubelszczyzny. Niezbędnych do tego narzędzi dostarcza realizowany
w ramach działalności Centrum projekt zatytułowany „Tworzenie i rozwój sieci współpracy centrów obsługi
inwestora”, który obejmuje lokalne centra obsługi inwestora działające na terenie Polski Wschodniej. Jego
głównym zadaniem jest wyrównanie standardów obsługi inwestora ze standardami obowiązującymi w bardziej
rozwiniętych regionach naszego kraju. Projekt umożliwia również organizację konferencji krajowych
skierowanych do jednostek samorządu terytorialnego oraz Międzynarodowego Forum Polska-Ukraina, które
na stałe wpisało się w kalendarz imprez gospodarczych w regionie.
56
57
Na podstawie danych COI przy Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A.
Na podst. danych COI województwa lubelskiego.
52
Do głównych zadań Centrum Obsługi Inwestora województwa lubelskiego w zakresie wsparcia inwestycji
zagranicznych należą:
1.
2.
3.
4.
5.
dostarczanie zainteresowanym inwestorom zagranicznym informacji gospodarczych o regionie
(województwie):
 potencjale gospodarczym regionu i bieżącej sytuacji gospodarczej,
 zasadach prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce/na terenie województwa lubelskiego,
 instrumentach wspierających rozwój przedsiębiorczości,
 zachętach inwestycyjnych oferowanych na poziomie regionu i kraju oraz o instytucjach właściwych
dla poszczególnych instrumentów (dane kontaktowe),
 dostępnych lokalizacjach inwestycyjnych,
 podmiotach gospodarczych z regionu poszukujących inwestora,
 potencjalnych poddostawcach wg sektorów;
udostępnianie baz danych gromadzących ww. informacje;
inicjowanie kontaktów między przedsiębiorcami i podmiotami wspierającymi rozwój gospodarczy
w regionie, właściwymi dla struktury potrzeb potencjalnego inwestora;
promocja za granicą oferty inwestycyjnej poszczególnych gmin i powiatów z regionu;
58
współpraca z zagranicą, w tym przygotowywanie i obsługa misji gospodarczych z/do regionu .
Województwo podlaskie
Instytucją, która pełni rolę podmiotu pierwszego kontaktu dla zainteresowanych inwestowaniem
w województwie podlaskim jest Centrum Obsługi Inwestora. Centrum dysponuje wiedzą z zakresu regulacji
prawnych, wskaźników branżowych, aktualnych ofert inwestycyjnych, danych o stanie i ofercie
59
przedsiębiorstw .
Na dzień 20 marca 2014 r. w bazie danych administrowanej przez COI figurowało łącznie 38 ofert typu
60
greenfield i brownfield .
Podstawowy pakiet usług Centrum Obsługi Inwestora województwa podlaskiego obejmuje:

prowadzenie bazy danych o terenach i obiektach inwestycyjnych;

przygotowywanie kompleksowej informacji dla inwestorów – pomoc w wyborze właściwego miejsca
na inwestycje;

organizację misji gospodarczych – aktywną promocję gospodarczą regionu, organizację udziału
w targach krajowych i międzynarodowych (pomoc w nawiązywaniu kontaktów);

przygotowywanie indywidualnych prezentacji – promocję wspólnot lokalnych i firm z Podlasia,
monitorowanie stanu inwestycji w regionie – dostarczanie pełnej i aktualnej informacji o inwestycjach
zewnętrznych na Podlasiu;

obsługę prawną i doradztwo dla inwestorów – uczestnictwo w organizowaniu nowych firm i wspieranie
rozwoju istniejących;

doradztwo dla odbiorców inwestycji podczas tworzenia, wdrażania i realizacji projektów inwestycyjnych;

dystrybucję materiałów promocyjnych.
5.1.1.
Dostępność ofert inwestycyjnych powiatu miasta Kielce
Baza ofert inwestycyjnych powiatu miasta Kielce jest w istocie interaktywnym narzędziem, umożliwiającym
łatwe wyszukanie hali produkcyjnej, magazynowej, terenu inwestycyjnego lub powierzchni biurowej w Kielcach
lub na terenie Kieleckiego Obszaru Metropolitalnego. Oferty te są dostępne pod adresem:
http://mapa.invest.kielce.pl/. Administratorem mapy jest Centrum Obsługi Inwestora Urzędu Miasta Kielce.
Centrum oferuje wsparcie dla inwestorów nowych oraz już działających na rynku przedsiębiorstw.
58
http://www.invest.lubelskie.pl/index.php/pl/strefa-inwestora/obsluga-inwestora [dostęp 27.02.2014].
Obecnie (marzec 2014 r.) Centrum Obsługi Inwestora województwa podlaskiego przechodzi reorganizację, w związku
z tym informacje pozyskane z COI są ograniczone do ogólnie dostępnych.
60
http://www.coi.wrotapodlasia.pl/mapa/
59
53
Upowszechnia informacje o misjach gospodarczych i targach dostępnych dla firm, tworzy oferty i narzędzia
promujące gospodarczo miasto Kielce. Na życzenie inwestora pośredniczy w poszukiwaniu lokalizacji pod nową
działalność oraz uczestniczy w działaniach marketingowych.
Centrum dysponuje, aktualizowaną czterokrotnie w ciągu roku, bazą terenów inwestycyjnych. Obecnie w baza
zawiera 62 oferty, które pochodzą zarówno z gmin (podmiotów publicznych), jak i od osób prywatnych
(fizycznych i prawnych). Co roku włączane są do niej nowe oferty. Oferty są podzielone na 4 kategorie:

hale,

biura,

tereny,

PPP – oferty partnerstwa publiczno-prywatnego.
Planowane jest dodanie w 2014 r. kolejnej kategorii: oferty kooperacyjne, czyli oferty współpracy
zgłaszane przed przedsiębiorstwa prywatne. Zakres publikowanych informacji jest zbieżny z ofertami
inwestycyjnymi PAIiIZ. Do ofert są dołączane zdjęcia naziemne i lotnicze z obrysem terenu oraz panorama
sferyczna pozwalająca na oglądanie terenu ze wszystkich stron. Baza ofert posiada ciekawe funkcjonalności –
umożliwia np. oglądanie ofert na interaktywnej mapie, przekierowanie na stronę GIS Kielce, pobieranie
zwięzłych i atrakcyjnych wizualnie prezentacji w PDF.
Ponadto na terenie Kielc oraz województwa świętokrzyskiego działa wiele instytucji wsparcia biznesu,
oferujących różnorodne formy pomocy dla przedsiębiorców, wśród których należy wymienić:

Staropolską Izbę Przemysłowo-Handlową,

Świętokrzyskie Centrum Innowacji i Transferu Technologii,

Izbę Rzemieślników i Przedsiębiorców w Kielcach,

Koneckie Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości,

Świętokrzyski Związek Pracodawców Prywatnych,

Stowarzyszenie „Integracja i Rozwój”.
Istotnym obszarem na terenie powiatu miasta Kielce, związanym z ofertami inwestycyjnymi, jest Kielecki Park
Technologiczny (KPT). KPT oferuje nowym i funkcjonującym przedsiębiorstwom możliwość skorzystania
z preferencyjnych warunków wynajmu powierzchni biurowej i produkcyjnej. Przykładowe stawki czynszu
(powierzchnia biurowa) zaprezentowano w Tabeli 14.
Tabela 14. Przykładowe stawki czynszu za wynajem powierzchni na terenie Kieleckiego Parku
Technologicznego; stan na marzec 2014 r.
Rok
Okres funkcjonowania firmy
Wartość % opłaty za m²
1.
2.
od wejścia do Inkubatora do 12. miesiąca
od 12. do 24. miesiąca
30% stawki bazowej + 14,00 PLN netto / m² (pakiet usług)
50% stawki bazowej + 14,00 PLN netto / m² (pakiet usług)
3.
od 24. do 36. miesiąca
75% stawki bazowej + 14,00 PLN netto / m² (pakiet usług)
4.
od 36. do 48. miesiąca
100% stawki bazowej + 14,00 PLN netto / m² (pakiet usług)
5.
Stawka bazowa
powyżej 48. miesiąca
stawka rynkowa
20 PLN netto – stawka za m² powierzchni nieumeblowanej
25 PLN netto – stawka za m² powierzchni umeblowanej
Źródło: opracowanie własne na podst. danych Referatu Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydziału
Projektów Strukturalnych i Strategii Miasta Urzędu Miasta Kielce.
Ponadto przedsiębiorca prowadzący działalność na terenie KPT może skorzystać z innych bezpłatnych usług
wsparcia, np. doradztwa, szkoleń, reklamy i promocji w ramach KPT. Ma również możliwość korzystania
z infrastruktury KPT. Część terenów administrowanych przez KPT jest objęte Specjalną Strefą Ekonomiczną
„Starachowice”.
Zwolnienie przedsiębiorcy z podatku od nieruchomości może dotyczyć podatku od gruntów, budynków,
budowli i ich części przeznaczonych na prowadzenie działalności gospodarczej. Miasto Kielce nie posiada
obecnie uchwały Rady Gminy umożliwiającej udzielenie takiego zwolnienia, ale prace nad tą uchwałą są w toku.
54
Ofertę dla inwestorów związaną z instrumentami rynku pracy posiada również Miejski Urząd Pracy w Kielcach.
Obecnie (marzec 2014 r.) trwają prace na nowelizacją ustawy o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku
pracy, w związku z czym katalog dostępnych instrumentów ulegnie prawdopodobnie istotnym zmianom
w kolejnych miesiącach. Na tę chwilę, wg Miejskiego Urzędu Pracy w Kielcach, możliwe jest skorzystanie
z usług:

pośrednictwa lub giełdy pracy;

organizacji szkoleń;

organizacji prac interwencyjnych na wniosek przedsiębiorcy;

związanych z kierowaniem osób bezrobotnych zarejestrowanych w MUP na staże – zgodnie z wnioskiem
złożonym przez przedsiębiorcę (Tabela 15);

związanych z refundacją kosztów wyposażenia i doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego
bezrobotnego – na podstawie wniosku złożonego przez przedsiębiorcę (Tabela 15).
Tabela 15. Kwoty wsparcia w poszczególnych kategoriach usług ujętych w ofercie MUP w Kielcach; stan
na marzec 2014 r.
Lp.
Rodzaj instrumentu
Liczba miesięcy
Kwota maksymalna
(na 1 pracownika)
22 440,30 PLN
1.
Wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy
refundacja jednorazowa
2.
Staż dla osób bezrobotnych
6 miesięcy
988,40 PLN
3.
Prace interwencyjne dla osób bezrobotnych
6 miesięcy
971,84 PLN
Źródło: opracowanie własne na podst. danych Referatu Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydziału
61
Projektów Strukturalnych i Strategii Miasta Urzędu Miasta Kielce .
Istotnym źródłem wsparcia finansowego dla przedsiębiorców w latach 2006-2013 były fundusze strukturalne
Unii Europejskiej. Obecnie trwają prace nad nowymi programami operacyjnymi i szczegóły dotyczące
wydatkowania nowej puli środków unijnych będą znane w drugiej połowie roku. Środki zwrotne
dla przedsiębiorców z województwa świętokrzyskiego pochodzą z:
62

Funduszu Poręczeniowego ,
63

Funduszu Pożyczkowego .
Instytucje te oferują wsparcie w postaci preferencyjnych usług z zakresu finansowania inwestycji, także dla
nowych przedsięwzięć. Warunki udzielenia wsparcia są uzależnione od przedstawionego szczegółowego
biznesplanu przedsięwzięcia. Decyzja o przyznaniu wparcia jest z reguły podejmowana w ciągu 14 dni
od złożenia kompletu dokumentów.
Dodatkowym potencjalnym źródłem dofinansowania działalności firm na terenie powiatu miasta Kielce jest
wsparcie rządowe dla przedsiębiorców (grant na zatrudnienie, grant inwestycyjny). O wsparcie w formie grantu
mogą wnioskować wyłącznie przedsiębiorcy planujący inwestycje w następujących sektorach priorytetowych:

motoryzacyjnym,

elektronicznym,

lotniczym,

biotechnologii,

nowoczesnych usług,

działalności badawczo-rozwojowej (B+R).
Ponadto o wsparcie mogą wnioskować przedsiębiorcy planujący inwestycje produkcyjne w innych sektorach
jeżeli:

koszty kwalifikowane wynoszą 750 mln PLN i jest utworzonych co najmniej 200 nowych miejsc pracy;

koszty kwalifikowane wynoszą 500 mln PLN i jest utworzonych co najmniej 500 nowych miejsc pracy
(w przypadku tzw. znaczących inwestycji).
61
Szczegółowe informacje można uzyskać kontaktujące się z MUP: http://mup.kielce.pl/strona/formy-wsparcia-dlapracodawcow-i-przedsiebiorcow/105
62
www.swietokrzyskifp.pl
63
www.fpws.eu
55
Możliwe jest otrzymanie wsparcia finansowego na inwestycję z tytułu kosztów tworzenia nowych miejsc pracy
64
(Tabela 16) oraz kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji (grunt inwestycyjny) (Tabela 17 )
Tabela 16. Wsparcie z tytułu kosztów tworzenia nowych miejsc pracy (grant na zatrudnienie)
Sektor
Nowe miejsca
pracy
250
Koszty kwalifikowane nowej
inwestycji (mln PLN)
40
Wysokość wsparcia na jedno
miejsce pracy (PLN)
od 3 200 do 15 600
(~ EUR 800 - EUR 3 900)
Motoryzacyjny,
elektroniczny,
lotniczy, biotechnologii
Nowoczesne usługi
250
1,5
Badania i rozwój
35
1,5
Znacząca inwestycja w innych
200
750
sektorach
Źródło: opracowanie własne na podst. danych Referatu Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydziału
Projektów Strukturalnych i Strategii Miasta Urzędu Miasta Kielce.
Tabela 17. Wsparcie z tytułu kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji (grant inwestycyjny)
Sektor
Nowe miejsca
pracy
50
200
Koszty kwalifikowane nowej
inwestycji (mln PLN)
160
750
Wysokość wsparcia (% kosztów
kwalifikowanych)
2 - 12,5
Sektory priorytetowe
Znacząca inwestycja
w innych sektorach
Badania i rozwój
35
10
do 10
Źródło: opracowanie własne na podst. danych Referatu Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydziału
Projektów Strukturalnych i Strategii Miasta Urzędu Miasta Kielce.
5.1.2.
Dostępność ofert inwestycyjnych powiatu miasta Białystok
Na dzień 20 marca 2014 r. miasto Białystok posiada w swojej ofercie 5 propozycji inwestycyjnych:

nieruchomość niezabudowana oznaczona, o pow. 3,3781 ha, z przeznaczeniem pod zabudowę
produkcyjną (w tym lokalizację baz, składów, handlu hurtowego lub specjalistycznego) i usługową wraz
z obiektami towarzyszącymi oraz zielenią urządzoną, zlokalizowana w Podstrefie Białystok Suwalskiej
Specjalnej Strefy Ekonomicznej;

nieruchomość przeznaczona pod zabudowę produkcyjną i usługową wraz z obiektami towarzyszącymi
(preferowana działalność o profilu innowacyjnym), zlokalizowana w Białostockim Parku Naukowo-Technologicznym;

3 nieruchomości inwestycyjne o pow. 32,0546, 5,8204 i 5,8204 ha, przeznaczone pod zabudowę
usługową i produkcyjną, w tym tereny lokalizacji baz, składów, handlu hurtowego lub specjalistycznego,
tereny rozmieszczenia obiektów handlowych o pow. sprzedaży powyżej 2000 m².
Formy wsparcia dla przedsiębiorców na terenie Podstrefy Białystok Suwalskiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej
Przedsiębiorca inwestujący na terenie Podstrefy Białystok Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej może
korzystać z ulg i preferencji wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2008 r. w sprawie
pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom działającym na podstawie zezwolenia na prowadzenie
65
działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych .
Pomoc publiczna udzielana przedsiębiorcy w formie zwolnień podatkowych na podstawie ustawy
z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych albo na podstawie ustawy z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi pomoc regionalną z tytułu:

kosztów nowej inwestycji – wielkość pomocy jest liczona jako iloczyn maksymalnej intensywności
pomocy określonej dla danego obszaru i kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą;
64
Na podst. danych Referatu Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydziału Projektów Strukturalnych
i Strategii Miasta Urzędu Miasta Kielce.
65
Dz. U. Nr 232 poz. 1548 z późn. zm.
56

tworzenia nowych miejsc pracy – wielkość pomocy jest liczona jako iloczyn maksymalnej intensywności
pomocy określonej dla danego obszaru i dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników,
obejmujących koszty płacy brutto, powiększone o składki obowiązkowe, takie jak składki
na ubezpieczenie społeczne, ponoszone przez przedsiębiorcę od dnia zatrudnienia tych pracowników.
W powiecie miasta Białystok zwolnienie podatkowe z tytułu kosztów nowej inwestycji wynosi
50% poniesionych wydatków inwestycyjnych dla przedsiębiorców dużych, 60% – dla przedsiębiorców średnich
66
i 70% – dla przedsiębiorstw małych- .
Warunkiem skorzystania z pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji jest:

utrzymanie środków trwałych przez okres 5 lat od momentu wprowadzenia ich do ewidencji środków
trwałych, a w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw – przez okres 3 lat;

prowadzenie działalności gospodarczej przez okres nie krótszy niż 5 lat od momentu zakończenia całej
inwestycji lub 3 lat w przypadku małych i średnich przedsiębiorców.
67
Warunkiem udzielenia pomocy z tytułu nowej inwestycji jest udział środków własnych przedsiębiorcy,
rozumianych jako środki, które nie zostały uzyskane w ramach udzielonej mu pomocy, wynoszący co najmniej
25% całkowitych kosztów kwalifikowanych inwestycji. Minimalna wartość nakładów inwestycyjnych wynosi 100
tys. EURO przy zachowaniu warunku prowadzenia działalności gospodarczej przez okres minimum 5 lat oraz
3 lat w przypadku MŚP.
Pomoc przeznaczona na nowe inwestycje może być udzielana wraz z pomocą na tworzenie nowych miejsc
pracy, pod warunkiem że łącznie wielkość tych pomocy nie przekracza maksymalnej wielkości pomocy, przy
czym dopuszczalną wielkość pomocy określa się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy i wyższej
kwoty kosztów: nowej inwestycji lub dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników.
Formy wsparcia dla przedsiębiorców w Białostockim Parku Naukowo-Technologicznym
Białostocki Park Naukowo-Technologiczny oferuje przedsiębiorcom pomoc, m.in. przez udostępnianie
na preferencyjnych warunkach – z zastosowaniem ulg i zwolnień – powierzchni biurowej, usługowej,
technologicznej i laboratoryjnej, a także przestrzeni konferencyjnej, szkoleniowej i wystawienniczej, jak również
sprzętu specjalistycznego i usług informatycznych. Ponadto BPN-T oferuje doradztwo, usługi prawne
i księgowe, a także szkolenia, seminaria, warsztaty.
Jedną z funkcji inkubacyjnych BPN-T jest dostarczanie firmom pomieszczeń po przystępnej cenie. Podmiotom
rozpoczynającym lub planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej oraz przedsiębiorcom działającym
na rynku nie dłużej niż 3 lata, w Inkubatorze Technologicznym BPN-T będą oferowane zniżki w stawce bazowej
czynszu:

w pierwszym roku funkcjonowania – 80%,

w drugim roku – 55%,
68

w trzecim roku – 30% .
Lokatorzy Inkubatora Technologicznego będą mogli także skorzystać z 50% zniżki na wynajem sal
69
konferencyjnych oraz szkoleniowych. Zniżki w BPN-T są udzielane na zasadzie pomocy de minimis .
66
Na podst. danych Departamentu Strategii i Rozwoju UM Białystok.
Przez nową inwestycję należy rozumieć inwestycję w środki trwałe oraz wartości niematerialne
i prawne, polegającą na utworzeniu nowego lub rozbudowie istniejącego przedsiębiorstwa, dywersyfikacji produkcji
przedsiębiorstwa przez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów bądź na zasadniczej zmianie dotyczącej całościowego
procesu produkcyjnego istniejącego przedsiębiorstwa. Za nową inwestycję uznaje się również nabycie przedsiębiorstwa, które
jest w likwidacji albo zostałoby zlikwidowane, gdyby nie zostało nabyte, przy czym przedsiębiorstwo jest nabywane przez
samodzielnego przedsiębiorcę w rozumieniu załącznika I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r.
uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87. i 88. Traktatu (ogólne
rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych).
68
Na podst. danych Departamentu Strategii i Rozwoju UM Białystok.
67
57
Wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości oraz tworzenie dogodnych warunków jej funkcjonowania jest
strategicznym celem Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego. Działania podejmowane w tym zakresie
obejmują m.in. realizację projektów wsparcia przedsiębiorczości, współfinansowanych m.in. ze środków Unii
Europejskiej. Przykłady projektów tego typu, wraz z ich charakterystyką, przedstawiono w Tabeli 18.
Tabela 18. Projekty wsparcia przedsiębiorczości
Nazwa projektu
Podlaski
Akcelerator
Innowacji
Projekt „Talenty
XXI wieku”,
Charakterystyka
Projekt wspierający rozwój innowacyjnych pomysłów opartych na zastosowaniu nowoczesnych
technologii. PAI jest skierowany głównie do studentów i pracowników naukowych, ale także
do pozostałych osób mieszkających na terenie województwa podlaskiego. Uczestnicy konkursu mają
szansę na wygranie atrakcyjnych nagród oraz zdobycie profesjonalnej wiedzy z zakresu
m.in. kreatywności, wystąpień publicznych, prezentacji inwestorskich, pozyskiwania finansowania,
a także opracowywania modelu biznesowego.
Projekt mający na celu wzmocnienie kapitału intelektualnego miasta w wyniku realizacji działań
sprzyjających rozwojowi osób utalentowanych – uczniów, studentów, absolwentów i pracowników
nauki. Bezpośrednim celem projektu jest wzmocnienie potencjału białostockich przedsiębiorstw
przez zatrudnienie wybitnych osób lub stworzenie warunków do rozwoju ich zdolności w warunkach
samozatrudnienia. Długofalowym celem projektu jest zwiększenie inwestycji zewnętrznych
w mieście firm, dla których kluczowym czynnikiem rozwoju jest dostęp do kadr o najwyższych
kompetencjach. Projekt „Talenty XXI w.” jest realizowany poprzez: objęcie wsparciem i opieką wielu
grup adresatów, w tym uczniów różnych typów szkół, studentów, absolwentów wyższych uczelni,
pracowników firm oraz innowatorów i wynalazców pozostających poza sferą nauki i gospodarki;
objęcie działaniami projektowymi przedsiębiorców zainteresowanych zatrudnieniem i rozwojem
osób utalentowanych; uruchomienie badań i modelowania rozwiązań dotyczących rozwijania
talentów; zaprojektowanie długofalowych działań oraz ich realizacja w perspektywie najbliższych
20 lat z wykorzystaniem różnych źródeł finansowania projektu; promocja uzyskanych rezultatów
w celu wzmocnienia wizerunku miasta i przedsiębiorstw zaangażowanych w projekt;
upowszechnianie dobrych praktyk projektu w innych regionach kraju o podobnych
uwarunkowaniach rozwojowych.
Akcelerator
innowacji,
kooperacji i
przedsiębiorczości
akademickiej BPN-T
Źródło: opracowanie własne na podst. danych Departamentu Strategii i Rozwoju UM Białystok.
69
Pomoc de minimis – zgodnie z nowym rozporządzeniem Komisji Unii Europejskiej dotyczącym pomocy de minimis
od 1 stycznia 2014 r. zostały wprowadzone zmiany dotyczące przyznawania tego rodzaju pomocy dla przedsiębiorców.
W porównaniu z dotychczas obowiązującym rozporządzeniem zmiany te są zasadniczo korzystne dla przedsiębiorców.
Wprowadzone zmiany to: 1) brak konieczności badania sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy – co oznacza, że nawet
przedsiębiorca będący w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu wytycznych dotyczących ratowania i restrukturyzacji,
od dnia 1 stycznia 2014 r. może skorzystać z pomocy de minimis, 2) zwiększenie pułapu pomocy de minimis dla
przedsiębiorstw sektora drogowego transportu pasażerskiego (ze 100 tys. EUR do 200 tys. EUR), 3) dopuszczenie pomocy de
minimis dla sektora węglowego, 4) doprecyzowanie zasad dotyczących kumulacji pomocy (w przypadku połączeń i przejęcia
przedsiębiorstw, podziału przedsiębiorstwa na co najmniej dwa oddzielne podmioty, kumulacji pomocy w przypadku
prowadzenia działalności w sektorach objętych różnymi limitami de minimis), 5) wprowadzenie definicji pojęcia
pojedynczego przedsiębiorstwa (tzw. pojedynczego organizmu gospodarczego). Rozporządzenie obowiązuje od 1 stycznia
2014 r. do 31 grudnia 2020 r., przy czym w art. 7. ust. 4. przewidziano tradycyjnie, że po upływie okresu obowiązywania
tego rozporządzenia wszelkie programy de minimis spełniające warunki w nim określone pozostaną objęte tym
rozporządzeniem przez kolejne 6 miesięcy (a zatem do 30 czerwca 2021 r.).
58
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych
Zasady stosowania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych są szczegółowo uregulowane w ustawie
70
z dnia 29 sierpnia 1997 r. „Ordynacja podatkowa” . Na podstawie art. 67a ustawy „Ordynacja podatkowa”
organ podatkowy może na wniosek podatnika:

odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć jego zapłatę na raty;

odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;

umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Charakter ulg w spłacie zobowiązań podatkowych udzielanych przedsiębiorcom przez organ podatkowy, jakim
jest Prezydent Miasta, przesądza o ich pomocowym charakterze, a co za tym idzie ulgi takie mogą zostać
udzielone tylko w formie pomocy publicznej, w tym pomocy de minimis.
Wsparcie dla inwestora – oferta Powiatowego Urzędu Pracy (PUP)
Dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy (zatrudnienie osób bezrobotnych) Powiatowy Urząd Pracy
przygotował ofertę współpracy, która obejmuje refundację w zakresie:
71

organizacji prac interwencyjnych ,
72

staży ,
73

wyposażenia i doposażenia stanowiska pracy ,
74

realizacji szkoleń indywidualnych dla osób bezrobotnych na potrzeby pracodawcy .
Urząd Pracy w każdym roku kalendarzowym dysponuje środkami z Funduszu Pracy, ograniczonymi limitem
określanym przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej wg algorytmu dla poszczególnych województw. Urząd
Pracy realizuje również programy w oparciu o środki pozyskane z Europejskiego Funduszu Społecznego.
75
Wnioski składane przez pracodawców są rozpatrywane przez Komisję Konkursową .
Wspieranie procesu rekrutacji
Pomoc w procesie rekrutacji zatrudnienia w organizowanych przez inwestorów przedsięwzięciach
inwestycyjnych mogą świadczyć funkcjonujące przy uczelniach wyższych biura karier lub ośrodki kształcenia
oraz jednostki, realizujące aktywne programy, m.in. z zakresu promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej
określonych grup społecznych. Są to:
70
Dz. U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.
Pracodawca, zatrudniający osoby bezrobotne, będące w szczególnie niekorzystnej sytuacji i bardzo niekorzystnej sytuacji
na rynku pracy, na podstawie umowy podpisanej ze Starostą, otrzymuje częściową refundację wynagrodzenia, nagród oraz
składki na ubezpieczenie społeczne, w wysokości uprzednio uzgodnionej (nieprzekraczającej kwoty zasiłku) przez okres
do 6 miesięcy, natomiast w przypadku bezrobotnych: do 25. roku życia – przez okres do 12 miesięcy, a powyżej 50. roku
życia – przez okres do 24 miesięcy.
72
Na staż mogą być kierowani: na okres od 3 do 12 miesięcy – bezrobotni do 25. roku życia, którzy do dnia zastosowania
wobec nich usług lub instrumentów rynku pracy nie ukończyły 25. roku życia, bezrobotni w okresie 12 miesięcy od dnia
określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie poświadczającym ukończenie szkoły wyższej, którzy nie
ukończyli 27. roku życia; na okres od 3 do 6 miesięcy – bezrobotni długotrwale albo po zakończeniu realizacji kontraktu
socjalnego, albo kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, bezrobotni powyżej 50. roku życia,
bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, bezrobotni
samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18. roku życia, bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia
wolności nie podjęli zatrudnienia, bezrobotni niepełnosprawni. Pracodawca nie ponosi kosztów organizacji stażu, Urząd
refunduje także koszt wstępnych badań lekarskich oraz wypłaca stażyście stypendium.
73
Refundacja podmiotowi prowadzącemu działalność kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla
skierowanego bezrobotnego w wysokości nie wyższej niż 6-krotność wysokości przeciętnego wynagrodzenia, zatrudnienie
w pełnym wymiarze czasu pracy skierowanego bezrobotnego, utrzymanie utworzonych stanowisk pracy przez okres
24 miesięcy.
74
Realizowane na wniosek bezrobotnego w przypadku, gdy przyszły pracodawca uprawdopodobni zatrudnienie osoby
bezrobotnej po odpowiednim przeszkoleniu.
75
Szczegółowy opis form wsparcia jest dostępny na stronie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w zakładce Pracodawca:
http://www.up.podlasie.pl/default.aspx?docId=1240&mId1=1239 [dostęp 20.03.2014].
71
59





Wojewódzki Urząd Pracy,
Miejski Ośrodek Doradztwa Metodycznego (MODM),
Powiatowy Urząd Pracy (PUP),
Centrum Kształcenia Ustawicznego (CKU),
Centrum Kształcenia Praktycznego (CKP).
Istnieją także możliwości zorganizowania kursów zawodowych przez miejskie placówki, tj.: CKU, CKP oraz
szkoleń dla osób bezrobotnych przez PUP i WUP. W przypadku braku wymaganych profili kształcenia jest
możliwe tworzenie nowych. W celu gwarancji zatrudnienia przeszkolonych osób wskazane jest podpisanie
przed rozpoczęciem kursu umowy z potencjalnym pracodawcą (część kosztów kursu mógłby ponieść
pracodawca).
Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego (PFRR)
Na terenie miasta Białystok działa wiele organizacji biznesowych, których zadaniem jest wspieranie
przedsiębiorców w tworzeniu, prowadzeniu oraz rozwijaniu działalności gospodarczej, jak również pomoc
i pośrednictwo w nawiązywaniu kontaktów handlowych. Ponadto działają stowarzyszenia przedsiębiorców,
centra wspierania przedsiębiorczości, firmy prywatne świadczące usługi dla podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą, fundacje promujące rozwój przedsiębiorczości. Jedną z nich jest Podlaska Fundacja
Rozwoju Regionalnego (PFRR), której celem jest działalność pożytku publicznego, m.in. w zakresie:

wspomagania rozwoju gospodarczego, w tym rozwoju przedsiębiorczości, w szczególności inspirowania
tworzenia i wspierania małych i średnich przedsiębiorstw;

promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem
z pracy.
W ramach PFRR działa sieć centrów wspierania biznesu (CWB), które świadczą usługi doradcze,
76
m.in. w zakresie :

podstawowych informacji o dostępnej na rynku ofercie finansowania zewnętrznego;

informacji na temat dostępnych programów pomocowych oraz możliwości i sposobów korzystania
z instrumentów wsparcia MŚP;
77

pomocy w kojarzeniu partnerów gospodarczych .
5.2. Jakość obsługi inwestora
Analizę jakości obsługi inwestora w województwach Makroregionu Polski Wschodniej przeprowadzono
w oparciu o badania wykonane w 2013 r., w ramach projektu „Gmina na 5”, przez Studenckie Koło Naukowe
Przedsiębiorczości i Analiz Regionalnych (SKN PAR), działające przy Instytucie Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej
Handlowej w Warszawie. Badania prowadzone w ramach projektu dotyczyły analizy ponad 600 internetowych
witryn jednostek samorządu terytorialnego, a także oceny jakości kontaktu mailowego, zarówno w języku
78
polskim, jak i angielskim, z wykorzystaniem metody tajemniczego klienta (mystery shopping ). Na potrzeby
niniejszego opracowania przeanalizowano wyniki osiągnięte przez stolice województw Polski Wschodniej.
Wyniki zaprezentowano w Tabeli 19.
76
Szczegółowe informacje o formach wsparcia przez PFRR sektora MŚP (pożyczki, poręczenia kredytowe, fundusz
kapitałowy) są dostępne na stronie http://www.pfrr.bialystok.pl [dostęp 17.03.2014].
77
Na podst. danych Departamentu Strategii i Rozwoju UM Białystok.
78
Mystery shopping jest jedną z najlepszych metod badania poziomu obsługi, ponieważ nie bada opinii czy deklaracji
na temat hipotetycznych sytuacji, tylko relacjonuje przebieg prawdziwych doświadczeń klientów w wybranych punktach
sprzedaży. W odróżnieniu od badań satysfakcji klienta, koncentrujących się na subiektywnych ocenach i odczuciach, jest
to w pełni obiektywna metoda oceny procesu obsługi klienta.
60
Tabela 19. Ocena jakości obsługi inwestora w stolicach Makroregionu Polski Wschodniej
Ocena witryn
internetowych
Ocena odpowiedzi
na maile w języku
polskim
13
Ocena odpowiedzi
na maile w języku
angielskim
11
Maksymalna liczba
15
punktów
Lublin
15
13
Kielce
13
13
Białystok
10
9
Olsztyn
11,5
0
Rzeszów
11,5
0
Źródło: opracowanie własne na podst. Raportu „Gmina na 5”, Warszawa, 2013.
Ocena łącznie
39
7
0
3
0
0
35
26
22
11,5
11,5
Najwyższą sumaryczną ocenę uzyskał Lublin (35 pkt.), który otrzymał maksymalną liczbę punktów zarówno
w przypadku oceny witryny internetowej, jak i odpowiedzi na maile w języku polskim. Słabiej oceniono
odpowiedź na maile w języku angielskim. W rankingu ogólnopolskim Lublin znalazł się na 2. miejscu, zaraz
za Ostrowcem Świętokrzyskim (36 pkt.), uzyskując maksymalną liczbę punktów w ocenie jakości merytorycznej
79
odpowiedzi na maila w języku polskim, spełniającej wszystkie pięć badanych kryteriów oraz odsyłając swoją
dokładną odpowiedź w terminie do 72 godzin. W tej kategorii, poza Lublinem, spośród stolic Makroregionu
Polski Wschodniej komplet punktów zebrały także Kielce.
W trzeciej edycji rankingu przeprowadzonego w 2103 r. tytuł „Gmina na 5” został przyznany 90 jednostkom
80
samorządu terytorialnego . W tej grupie znalazło się 14 gmin z województw Polski Wschodniej (w 2012 r. było
to 12 gmin). Warto dodać, że w pierwszej dziesiątce znalazło się aż 5 gmin z Polski Wschodniej (Ostrowiec
Świętokrzyski – 1. miejsce, Lublin – 2. miejsce, Krosno – 3. miejsce, Lubaczów – 7. miejsce, Lubawa –
8. miejsce). W Tabeli 20. zaprezentowano gminy charakteryzujące się najwyższym poziomem jakości obsługi
inwestorów w województwach Makroregionu Polski Wschodniej.
Tabela 20. Gminy województw Polski Wschodniej wyróżnione tytułem „Gmina na 5” w 2012 i 2013 r.
2013
2012
liczba
gmina
Lubelskie
5
2
Lublin, Łęczna
Podlaskie
3
Biała Podlaska, Biłgoraj, Lublin,
Łęczna, Zamość
Białystok, Hajnówka, Olsztyn
liczba
gmina
1
Białystok
Warmińsko-Mazurskie
2
Giżycko, Lubawa
3
Ełk, Iława, Giżycko
Świętokrzyskie
2
Ostrowiec Świętokrzyski, Kielce
1
Ostrowiec Świętokrzyski
Podkarpackie
2
Krosno, Lubaczów
5
Dębica,
Gorzyce,
Tarnobrzeg, Krosno
Łącznie
14
Jasło,
12
Źródło: opracowanie własne na podst. Raportu „Gmina na 5”, Warszawa, 2013 oraz Raportu „Gmina na 5”, Warszawa,
2012.
Odrębną metodę oceny jakości obsługi inwestora przyjęli autorzy raportu „Atrakcyjność inwestycyjna
81
województw i podregionów Polski 2013” . Według tej koncepcji w ocenie aktywności województw wobec
79
Ocenie podlegały następujące elementy odpowiedzi: 1) wyjaśnienie zagadnień dotyczących opodatkowania biznesu,
2) poinformowanie o możliwości udzielenia zwolnień bądź ulg od podatków, 3) wyjaśnienie kwestii uzyskania środków
finansowych na start, 4) podanie pełnych danych kontaktowych do urzędnika, 5) zaproszenie do osobistego spotkania.
80
Za gminę zasługującą na zdobycie tytułu „Gmina na 5” uznano takie jednostki samorządu terytorialnego, których:
atrakcyjność inwestycyjna w badaniu Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych, pt. „Atrakcyjność inwestycyjna regionów
2013” została oceniona na jedną z dwóch najwyższych klas („A” lub „B”) oraz w badaniu urzędów osiągnęła
ponadprzeciętne wyniki wobec pozostałych gmin sklasyfikowanych w klasie „A”, co oznacza, że sumaryczna ocena
wyróżnionej gminy była wyższa aniżeli suma średniej i odchylenia standardowego uzyskanego w klasie „A”. Wartości te,
uzyskane w badaniu, wyniosły odpowiednio 13,10 i 5,92, czyli że gmina była wyróżniona tytułem „Gminy na 5” jeżeli
uzyskany przez nią wynik był wyższy niż 19,02.
81
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Gdańsk, 2013.
61
inwestorów uwzględniono wyniki najnowszej certyfikacji regionalnych centrów obsługi inwestora dokonanej
przez PAIiIZ. W Tabeli 21. zaprezentowano wyniki uzyskane przez poszczególne województwa w kategorii
„aktywność województw wobec inwestorów”. Do wartości wskaźnika przyporządkowano pozycję województwa
w rankingu ogólnopolskim. Niestety wyniki nie są optymistyczne – trzy województwa (podkarpackie,
świętokrzyskie i podlaskie) zamykają ten ranking, nieco lepsze oceny otrzymały województwa lubelskie
i warmińsko-mazurskie.
Tabela 21. Aktywność województw Polski Wschodniej wobec inwestorów w 2013 r.
Województwo
Aktywność wobec inwestorów
wartość
lokata
Lubelskie
-0,51
12
Podlaskie
-0,99
16
Warmińsko-Mazurskie
-0,25
10
Świętokrzyskie
-0,88
15
Podkarpackie
-0,57
14
Źródło: opracowanie własne na podst. IBnGR, Atrakcyjność … op.cit., s. 7.
5.3. Podsumowanie
Polska Wschodnia to obszar obejmujący województwa: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie
i warmińsko-mazurskie. Podstawą wyróżnienia makroregionu są nie tylko kryteria geograficzne, ale też
ekonomiczne. Najważniejsze parametry społeczno-gospodarcze, wraz z największymi atutami poszczególnych
regionów, zaprezentowano odrębnie dla każdego województwa omawianego makroregionu.
Województwo świętokrzyskie
Województwo świętokrzyskie jest położone w południowo-wschodniej części Polski. Region znajduje się
w centrum kraju, na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Świętokrzyskie zajmuje powierzchnię
2
11.710 km .
Liczba osób zamieszkujących województwo w 2013 r. wynosiła 1273995, co stanowiło 3,3% ludności Polski.
Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie w sierpniu 2013 r. była równa 15,6% (średnio w Polsce –
13%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w pierwszym półroczu 2013 r.
wyniosło 3210,4 PLN, czyli 85,1% średniego wynagrodzenia w Polsce.
Główny potencjał tworzenia kapitału ludzkiego w województwie stanowi 15 uczelni wyższych, w których
kształci się 39 tys. studentów, czyli 2,3% studentów w skali kraju. Do szkół zasadniczych uczęszcza 3,1% uczniów
województwa, natomiast do techników – 3,9%.
Sektory strategiczne dla województwa, ujęte w strategii rozwoju regionalnego, to przede wszystkim: przemysł
elektromaszynowy, motoryzacyjny, metalurgiczny, elektroniczny, mechaniki precyzyjnej, rolno-spożywczy,
materiałów budowlanych, budownictwo i wydobywczy surowców mineralnych.
Atuty województwa:







dogodne położenie oraz bliskość dużych aglomeracji miejskich spoza województwa;
sprzyjający klimat i korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorstw;
obecność międzynarodowych koncernów działających w regionie;
znaczące zasoby pracy o wysokiej jakości – dostępność doświadczonej i dobrze wykwalifikowanej kadry
(sieć wyższych i średnich szkół technicznych i biznesowych);
preferencje dla rozwoju infrastruktury gospodarczej – centra innowacji i parki technologiczne,
inkubatory przedsiębiorczości, centra targowe, dobrze przygotowane tereny pod inwestycje
przemysłowe i usługowe oraz system ulg dla inwestorów w SSE;
szczególne walory przyrodnicze i klimatyczne – miejsce dobre do zamieszkania i prowadzenia biznesu;
drugi co do wielkości w Polsce ośrodek targowy.
62
Województwo warmińsko-mazurskie
Województwo warmińsko-mazurskie leży w północno-wschodniej części Polski. Składa się z historycznych krain
Warmii, Mazur i Powiśla. Z uwagi na swoje walory przyrodnicze uważane jest za jeden z najpiękniejszych
regionów Polski. Województwo warmińsko-mazurskie jest czwartym co do wielkości regionem Polski
2
o powierzchni ponad 24 tys. km .
Liczba osób zamieszkujących województwo w 2013 r. wynosiła 1450697, co stanowiło 3,8% ludności Polski.
Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie w sierpniu 2013 r. była równa 20,4% (średnio w Polsce –
13%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w pierwszym półroczu 2013 r.
wyniosło 3045,3 PLN, czyli 80,8% średniego wynagrodzenia w Polsce.
Główny potencjał tworzenia kapitału ludzkiego w województwie stanowi 9 uczelni wyższych, w których kształci
się 45 tys. studentów, czyli 2,7% studentów w skali kraju. Do szkół zasadniczych uczęszcza 4,4% uczniów
województwa, natomiast do techników – 4,0%.
Sektory strategiczne dla województwa, ujęte w strategii rozwoju regionalnego, to przede wszystkim: branża
rolno-spożywcza, meblarska, turystyczna, sprzętu sportowego oraz wyrobów z gumy.
Atuty województwa:

położenie przy zewnętrznej, wschodniej granicy Unii Europejskiej z Obwodem Kaliningradzkim,
w pobliżu projektowanych autostrad A1 i Via Baltica – lokalizacja atrakcyjna dla przedsiębiorców
zainteresowanych dostępem do rynków wschodnich;

czyste środowisko naturalne zapewnia znakomite warunki rozwoju dla ekologicznych gałęzi przemysłu –
Warmia i Mazury to Zielone Płuca Polski;

duży potencjał rozwoju produkcji rolnej i rolno-spożywczej;

wybitne walory turystyczne i rekreacyjne – liczne lasy i jeziora oraz wielokulturowość regionu Warmii
i Mazur (największe w kraju skupisko mniejszości narodowych) stwarzają korzystne warunki dla rozwoju
sektora turystycznego i agroturystycznego;

rozbudowana sieć poddostawców w wiodących branżach.
Województwo podkarpackie
Województwo podkarpackie jest usytuowane w południowo-wschodniej Polsce i graniczy z Ukrainą i Słowacją.
Są to jednocześnie zewnętrzne granice Unii Europejskiej. Od zachodu sąsiaduje z województwem małopolskim,
od północnego zachodu – z województwem świętokrzyskim, a od północnego wschodu – z województwem
lubelskim. Szczególnym atutem tego województwa są piękne bieszczadzkie krajobrazy i czysta przyroda, dzięki
czemu Podkarpackie jest jednym z najpopularniejszych regionów.
Liczba osób zamieszkujących województwo w 2013 r. wynosiła 2129951, co stanowiło 5,5% ludności Polski.
Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie w sierpniu 2013 r. była równa 15,5% (średnio w Polsce –
13%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w pierwszym półroczu 2013 r.
wynosiło 3136 PLN, czyli 83,2% średniego wynagrodzenia w Polsce.
Główny potencjał tworzenia kapitału ludzkiego w województwie stanowi 16 szkół wyższych. Do najważniejszych
ośrodków akademickich należą: Uniwersytet Rzeszowski, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza
i Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Według danych GUS w roku akademickim 2011/2012
w województwie podkarpackim studiowały 73 336 osoby. Ponadto stolica województwa – Rzeszów – zajmuje 1.
miejsce wśród miast Unii Europejskiej jeśli chodzi o liczbę studentów, która przypada na 1000 mieszkańców
82
(353) .
Sektory strategiczne dla województwa, ujęte w strategii rozwoju regionalnego, to przede wszystkim: lotniczy,
elektromaszynowy, rolno-spożywczy, chemiczny oraz turystyczny.
82
Na podstawie danych Centrum Obsługi Inwestora Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego.
63
Atuty województwa:














korzystne położenie przygraniczne, na osi komunikacyjnej relacji Wschód – Zachód;
silnie rozwinięty przemysł lotniczy, farmaceutyczny, informatyczny i spożywczy;
działalność kilku renomowanych firm o znaczeniu międzynarodowym;
obecność surowców kopalnianych – siarki, ropy naftowej, gazu ziemnego, piaskowców, wapieni,
gipsów, glinek ceramicznych, piasków i żwirów, a także torfu, wód mineralnych i geotermalnych;
dostępność wysoko wyszkolonych kadr zarządzających i technicznych, zwłaszcza w przemyśle lotniczym,
elektromaszynowym, chemicznym;
dobre połączenia komunikacyjne: port lotniczy, autostrada A4, przebiegające przez województwo
83
główne korytarze transportowe sieci TINA ;
w pełni uzbrojone tereny inwestycyjne, czyniące region jednym z najbardziej atrakcyjnych inwestycyjnie
w Polsce Wschodniej;
dobrze wykształcone inicjatywy klastrowe (szczególnie Dolina Lotnicza);
obecność prężnych parków technologicznych (Trzebownisko, Głogów Małopolski) i przemysłowych
(szczególnie w podregionie tarnobrzeskim i rzeszowskim), także na obszarze specjalnych stref
ekonomicznych, na terenie których skupia się znaczna część dużych innowacyjnych przedsiębiorstw;
naturalne, czyste środowisko, o czym świadczą liczne parki krajobrazowe oraz narodowe (Bieszczadzki
Park Narodowy, Magurski Park Narodowy);
wysoka jakość życia w regionie, spowodowana przede wszystkim dobrą kondycją zdrowotną
mieszkańców (według rankingów mieszkańcy Podkarpackiego żyją najdłużej w kraju);
wyższa niż średnia krajowa liczba organizacji pozarządowych na 10 tys. mieszkańców, większa obecność
tradycyjnych form pielęgnowania kultury (domy kultury, kluby oraz świetlice);
wysokie notowania wśród regionów rozwijających infrastrukturę techniczną z udziałem funduszy
unijnych;
walory dziedzictwa kulturowego (m.in. drewniane kościoły w powiecie brzozowskim wpisane na Listę
Światowego Dziedzictwa UNESCO).
Województwo lubelskie
Lubelszczyzna znajduje się w środkowo-wschodniej części Polski i sąsiaduje od południa z województwem
podkarpackim, od południowego zachodu – z województwem świętokrzyskim, od zachodu – z województwem
mazowieckim i od północy – z województwem podlaskim. W północno-wschodniej części województwo
lubelskie graniczy z Białorusią, a w południowo-wschodniej – z Ukrainą. Lubelskie jest jednym z największych
polskich regionów – pod względem powierzchni zajmuje trzecie miejsce. Obejmuje obszar 25,12 tys. km²,
co stanowi 8% ogólnej powierzchni kraju.
Liczba osób zamieszkujących województwo w 2013 r. wynosiła 2 165 651, co stanowiło 5,6% liczby ludności
Polski. Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie w sierpniu 2013 r. była równa 13,7% (średnio
w Polsce – 13%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w pierwszym
półroczu 2013 r. wynosiło 3286,1 PLN, czyli 87,1% średniego wynagrodzenia w Polsce.
Główny potencjał tworzenia kapitału ludzkiego w województwie stanowi 19 uczelni wyższych, w których
kształci się 93 tys. studentów, czyli 5,5% studentów w skali kraju. W województwie do szkół zasadniczych
uczęszcza 4,8% uczniów, natomiast do techników – 5,7%.
Sektory strategiczne dla województwa, ujęte w strategii rozwoju regionalnego, to przede wszystkim: przemysł
(spożywczy, produkcja mebli i pozostała działalność produkcyjna, produkcja maszyn i urządzeń, produkcja
83
TINA (ang. Transport Infrastructure Needs Assessment) to proces zainicjowany w 1996 r. mający na celu rozszerzenie
transeuropejskiej sieci transportowej na kraje Europy Środkowej i Wschodniej do 2015 r. Finansowanie projektów
następuje z europejskiego funduszu pomocowego ISPA, a po uzyskaniu członkostwa we Wspólnocie – z Funduszu Spójności
i funduszy strukturalnych. Sieć TINA bazuje na dziesięciu korytarzach transportowych. Są to ciągi komunikacyjne
o międzynarodowym znaczeniu, zawierające minimum dwie różne drogi transportowe o określonych parametrach
technicznych i węzłach komunikacyjnych. Rzeszów leży przy korytarzu Berlin – Wrocław – Katowice – Lwów – Kijów +
Drezno – Wrocław.
64
wyrobów z surowców niemetalicznych, przemysł samochodowy, przemysł maszynowy, produkcja wyrobów
z metali, produkcja drewna i wyrobów z drewna, przemysł chemiczny), budownictwo, usługi rynkowe (ważnym
elementem instytucjonalnego otoczenia biznesu jest sektor bankowy wspierany przez instytucje finansowe,
takie jak: fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, przedsiębiorstwa leasingowe, kasy oszczędnościowokredytowe), usługi sieciowe (w szczególności dostawy energii elektrycznej i gazu), turystyka, usługi nierynkowe,
rolnictwo (jeden z najważniejszych działów gospodarki województwa lubelskiego), edukacja, nauka oraz rozwój
społeczeństwa informacyjnego (gospodarka oparta na wiedzy).
Atuty województwa:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
atrakcyjne położenie geograficzne w obszarze przygranicznym, w zasięgu głównych szlaków
komunikacyjnych, w niewielkiej odległości od Warszawy;
duża liczba wyższych uczelni, wysokiej jakości kadra i niskie koszty pracy;
renomowane ośrodki naukowo-badawcze (Lublin, Puławy);
znaczne obszary terenów nadających się na działalność przemysłową;
sprawnie działające specjalne strefy ekonomiczne i parki naukowo-technologiczne;
poprawa jakości dróg – budowa ekspresowych połączeń;
modernizacja zakładów energetycznych;
budowa nowych łącz telekomunikacyjnych;
duży areał żyznych gleb, wysoko notowanych w klasyfikacji bonitacyjnej;
potencjał w zakresie rozwoju energetyki – duże złoża węgla kamiennego i istotne zasoby odnawialnych
źródeł energii;
dynamicznie rozwijający się Port Lotniczy Lublin w Świdniku.
Województwo podlaskie
Województwo podlaskie jest najbardziej wysuniętym na północny-wschód województwem Polski. Graniczy
z dwoma państwami: Białorusią na wschodzie (260 km) i Litwą na północy (104 km). Od północnego zachodu
sąsiaduje z województwem warmińsko-mazurskim, zaś od zachodu i południowego zachodu –
z województwem mazowieckim.
Liczba osób zamieszkujących województwo w 2013 r. wynosiła 1198690, co stanowiło 3,1% ludności Polski.
Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie w sierpniu 2013 r. była równa 14,5% (średnio w Polsce –
13%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w pierwszym półroczu 2013 r.
wyniosło 3202,2 PLN, czyli 84,9% średniego wynagrodzenia w Polsce.
Główny potencjał tworzenia kapitału ludzkiego w województwie stanowi 18 uczelni wyższych, w których
kształci się 47 tys. studentów, czyli 2,8% studentów w skali kraju. Do szkół zasadniczych uczęszcza 2,2% uczniów
województwa, natomiast do techników – 3,5%.
Sektory strategiczne dla województwa, ujęte w strategii rozwoju regionalnego, to przede wszystkim: przemysł
spożywczy, lekki, drzewny, budowlany, maszynowy i turystyczny. Szczególnie dynamicznie rozwija się przemysł
spożywczy. W Podlaskiem działają duże zakłady zajmujące się przetwórstwem mleka, mięsa, drobiu i zbóż oraz
browary. Podlaskie mleczarnie należą do największych i najnowocześniejszych w kraju. Przemysł lekki to przede
wszystkim produkcja różnego rodzaju tkanin, dywanów, wyrobów runowych. Istotną gałęzią gospodarki jest
przemysł drzewny, pracujący w oparciu o surowce, pochodzące z regionu (produkcja parkietów, mebli, stolarki,
elementów konstrukcji domów). W przemyśle budowlanym dominują firmy zajmujące się produkcją ceramiki,
kostki brukowej, silikatów. Ważną rolę odgrywa także przemysł maszynowy. Oprócz przemysłu spożywczego,
do najbardziej dynamicznie rozwijających się działów gospodarki należą usługi z otoczenia biznesu:
konsultingowe, doradcze, ochroniarskie i bankowe.
Atuty województwa:



przygraniczne położenie;
funkcjonujące placówki naukowe, fundacje i stowarzyszenia pracujące na rzecz rozwoju regionu;
wzrastająca liczba podmiotów gospodarczych oraz aktywność i dynamiczny rozwój sektora prywatnego;
65















baza rodzimych surowców niezbędnych do rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, drzewnego
i budowlanego;
dobry układ sieci powiązań komunikacyjnych;
dynamiczny rozwój telefonizacji;
wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska;
rozwój działalności pozarolniczej na wsi;
czyste i mało zmienione działalnością człowieka środowisko naturalne;
wybitne walory przyrodniczo-krajobrazowe;
bogactwo kultury materialnej i narodowościowej;
rozwinięty system kształcenia ponadpodstawowego i wyższego;
otwarcie gospodarki na współpracę międzynarodową w tym rozwój współpracy przygranicznej;
rozbudowa infrastruktury granicznej;
silne wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw ze strony krajowych i międzynarodowych
programów pomocowych;
84
przebieg sieci transportowej, której podstawą jest korytarz transeuropejski Via Baltica ;
realizacja rządowego programu budowy i modernizacji dróg, w tym szybkiego ruchu;
rozwój produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi.
84
Via Baltica – fragment drogi międzynarodowej E67, częściowo zrealizowana jako droga ekspresowa z Warszawy
do Tallinna w Estonii, biegnąca z Polski przez Litwę i Łotwę do Estonii. Pełni ona rolę najważniejszego połączenia drogowego
pomiędzy krajami bałtyckimi. Via Baltica wraz z Rail Baltica jest elementem transeuropejskiego korytarza transportowego.
66
6.
Diagnoza Polski Wschodniej w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych
6.1.
Poziom napływu inwestycji
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) są definiowane w literaturze przedmiotu według kilku różnych
podejść. Według jednej z koncepcji bezpośrednie inwestycje zagraniczne stanowią międzynarodowy transfer
85
kapitału w celu utworzenia w innym kraju filii i sprawowania nad nią kontroli . Zgodnie z tak sformułowaną
definicją BIZ oznacza otwarcie nowej filii za granicą, powołanie spółki joint venture z podmiotem zagranicznym,
nabycie majątku nieruchomego za granicą w celu rozszerzenia dotychczasowej działalności, a także zakup
86
udziałów w już istniejących firmach zagranicznych . Podobną koncepcję inwestycji zagranicznych
zaproponowano w ustawie o rachunkowości. Według tego podejścia BIZ mogą przyjąć jedną z form: budowy od
podstaw fabryki przez inwestora z innego kraju, zakupu co najmniej 10% akcji danej firmy przez obcego
inwestora, pożyczki od firm „matek” dla firm „córek”, inwestowania w kraju części zysków przedsiębiorstw
87
(reinwestowanie) mających obcych właścicieli . Odmienna definicja BIZ została zaprezentowana przez OECD.
Zgodnie z tym podejściem inwestycje zagraniczne to przepływy finansowe (lub niefinansowe) dokonywane
przez rezydenta jednego kraju, z zamiarem sprawowania długotrwałej kontroli (inwestor bezpośredni posiada
efektywny głos w zarządzaniu firmą będącą przedmiotem inwestycji przedsiębiorstwem inwestycji) i czerpania
trwałej korzyści (inwestor posiada znaczący wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem inwestycji)
88
w przedsiębiorstwie innego kraju .
Reasumując, inwestycje bezpośrednie obejmują nie tylko pierwotne nabycie kapitału, ale również kolejne
transakcje kapitałowe między inwestorem zagranicznym i powiązanymi kapitałowo przedsiębiorstwami
zagranicznymi: reinwestowanie zysków, długoterminowe kredyty. Wyróżnia się dwie podstawowe formy
inwestycji bezpośrednich: inwestycje „pierwotne” (greenfield), polegające na uruchomieniu za granicą
przedsiębiorstwa od podstaw łącznie z zakupem nieruchomości, i inwestycje „wtórne” (brownfield) przeważnie
skupiające się na korzystnym przejmowaniu, a następnie restrukturyzowaniu zakładów już działających
89
na rynku .
O wyborze miejsca prowadzenia działalności gospodarczej decyduje wiele elementów zwanych czynnikami
lokalizacji. Ich rola zmienia się w zależności od rodzaju, wielkości czy też planowanego czasu trwania inwestycji.
Nie można zatem mówić o optymalnej, uniwersalnej kombinacji. Syntetyczna ocena, uwzględniająca podaż
i koszty pracy, poziom rozwoju infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, rozwój gospodarczy, jakość
życia oraz inne składowe atrakcyjności inwestycyjnej, musi budzić wątpliwości. Dokonując oceny poziomu
atrakcyjności inwestycyjnej, przyjęto założenie, że województwa Makroregionu Polski Wschodniej konkurują
o względy inwestorów przede wszystkim z innymi regionami kraju. W efekcie pominięto takie czynniki, jak np.
stawki podatków od przedsiębiorstw, które bez wątpienia wpływają na poziom atrakcyjności w ujęciu
90
międzynarodowym, lecz nie różnicują atrakcyjności inwestycyjnej poszczególnych województw w kraju .
Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego są ważnymi podmiotami w polskiej gospodarce. Poza
oferowaniem nowych miejsc pracy, przyczyniają się do tworzenia wartości dodanej, nierzadko inicjują
innowacyjne przedsięwzięcia, stymulujące i ułatwiające wdrażanie nowych rozwiązań technologicznych,
umożliwiających osiąganie licznych efektów synergicznych. Przedsiębiorstwa z zagranicznym kapitałem
przyczyniły się znacząco do zmian w strukturze produkcji przemysłowej, których wynikiem były zmiany
jakościowe, w postaci wyższego zaawansowania technicznego. Firmy z udziałem kapitału zagranicznego
85
Krugman P., Obstfeld M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, tom I, Wyd. PWN, Warszawa, 2003, s. 124-125.
Wg tej koncepcji pojedynczy inwestor zagraniczny kontroluje przynajmniej 10% akcji zwykłych (udziałów) w firmie lub
ma efektywny wpływ na decyzje firmy, por. Pastuszka S., Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w regionie świętokrzyskim,
Gospodarka Narodowa Nr 10/2013.
87
Art. 3., ust. 1, pkt 17. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994 Nr 1221 poz. 591 z późn. zm.
88
OECD Benchmarking Definition of Foreign Direct Investment, Third Edition, OECD, Paris, 1996, s. 7-8.
89
Estrin S., Meyer K.E., Brownfield Acquisitions: A Reconceptualization and Extension, Working Paper, 2010 dostępny
na http://klausmeyer.co.uk/publications/WIP_Estrin_Meyer_Brownfield_2009.pdf [dostęp 27.02.2014].
90
Susmarski
P.,
Atrakcyjność
inwestycyjna
województwa
lubelskiego,
dostępny
na
http://inframedia.pl/article_advances/category/samorzady/1/atrakcyjnosc_inwestycyjna_wojewodztwa_lubelskiego/1
[dostęp 27.02.2014].
86
67
odgrywają również bardzo istotną rolę w obrotach polskiego handlu zagranicznego. Wiele dużych
91
zagranicznych firm działających w Polsce należy równocześnie do największych eksporterów .
W pierwszym półroczu 2012 r. przepływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w świecie zmniejszył się o 23%
w porównaniu z analogicznym okresem 2011 r. Pomimo tendencji spadkowej liczba projektów napływających
92
do Polski wzrosła o 3% . Jedną z głównych przyczyn pozytywnej tendencji w przyciąganiu BIZ jest poprawa
infrastrukturalna warunków inwestowania. Polska jest coraz częściej postrzegana jako atrakcyjne, bezpieczne
i stabilne miejsce do lokowania działalności gospodarczej. W Tabeli 22. zaprezentowano szczegółowe
zestawienie BIZ w 2012 r., z podziałem na poszczególne sekcje PKB.
Tabela 22. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie na koniec 2012 r. w podziale na rodzaje działalności
gospodarczej podmiotów bezpośredniego inwestowania
Sekcje PKD
Ogółem BIZ w mln EUR
Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo
31,6
Górnictwo i wydobywanie
793,1
Przetwórstwo przemysłowe
12 529,4
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze
do układów klimatyzacyjnych
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana
z rekultywacją
Budownictwo
Usługi (łącznie)
469,1
6,0
1 526,4
28 060,1
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli
Transport i gospodarka magazynowa
4 350,5
588,0
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
166,6
-571,1
13 110,5
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
1 498,1
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
5 083,8
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
Edukacja
3 451,1
15,6
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
4,4
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
26,4
Pozostała działalność usługowa
335,0
Ogółem
43 492,2
Źródło: opracowanie własne na podst. danych NBP
Około jednej czwartej BIZ w Polsce w 2012 r. napłynęło do przetwórstwa przemysłowego, z czego najwięcej
przypadło na sektor naftowy (około 5 mld EUR) oraz motoryzacyjny (około 2 mld EUR). Duże zainteresowanie
inwestorów zagranicznych budziły również: sektor pośrednictwa finansowego (ok. 13 mld EUR)
oraz zagregowane usługi łącznie (ok. 28 mld EUR). Narodowy Bank Polski nie podaje wartości napływu
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w rozbiciu na województwa. Niedostatek tego rodzaju informacji
utrudnia zrównoważone kształtowanie atrakcyjności inwestycyjnej regionów w Polsce. Wielkość napływu BIZ
jest wskaźnikiem informującym o stopniu zaangażowania inwestorów i pozwalana na przeprowadzenie ogólnej
oceny jakości klimatu do rozpoczynania działalności gospodarczej.
Obraz ten jest mniej optymistyczny w aspekcie wartości bezwzględnych. Napływ BIZ w 2012 r. był mniejszy niż
w 2011 r., na co wpłynęły zarówno transakcje związane z odpływem kapitału w tranzycie, jak i ograniczenie
działalności inwestycyjnej przez inwestorów bezpośrednich w Europie, spowodowane w dużej mierze
niekorzystnymi perspektywami wzrostu gospodarczego w Europie. Na Rysunku 4. zaprezentowano wielkość
napływu inwestycji zagranicznych do Polski w latach 2002-2012.
91
92
Por. Thlon M. (red.), Raport desk research – internacjonalizacja przedsiębiorstw, PARP, Warszawa, 2014, ss. 51.
Dane PAIiIZ.
68
Rysunek 4. Napływ inwestycji zagranicznych do Polski w latach 2002-2012 (mln EUR)
17242
15741
14896
10237
10507
10128
9343
8330
4371
4067
2002
2003
4763
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Źródło: opracowanie własne na podst. danych NBP.
Pewną miarą regionalnego zaangażowania kapitału zagranicznego jest liczba dużych inwestorów zagranicznych
w poszczególnych województwach. Według danych Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A.
województwa Polski Wschodniej należą do obszarów najsłabiej przyciągających inwestorów. Na podstawie listy
93
największych inwestorów zagranicznych publikowanej przez PAIiIZ w 2013 r. , dokonano szacunkowego
wskazania procentowego udziału inwestorów na terenie poszczególnych województw: lubelskie – 1,03%,
podkarpackie – 2,71%, podlaskie – 0,52%, świętokrzyskie – 1,16% i warmińsko-mazurskie – 1,61%.
W Polsce Wschodniej najczęściej inwestują zagraniczne firmy z branży spożywczej, energetycznej, chemicznej,
maszynowej i budowlanej. W Tabeli 23. zaprezentowano największych inwestorów zagranicznych, którzy
zainwestowali w województwach makroregionu w okresie 2010-2013.
Tabela 23. Inwestorzy zagraniczni w województwach Wschodniej Polski
Województwo
Lubelskie
Podkarpackie
Podlaskie
Świętokrzyskie
Warmińsko- Mazurskie
Najwięksi inwestorzy zagraniczni
Agusta Westland, Aliplast, Ball Packaging Europe, B.
Braun, Jeronimo Martins, Prestige Poland, Ramatti,
Roto Frank, Stock Polska, Genpact
BorgWarner, McBraida, MTU Aero Engines,
Pratt&Whitney, United Technologies, Sikorsky
Aircraft Corporation, Valeant Pharmaceuticals
International, Zelmer
British American Tobacco, IKEA, Pfleiderer, Pilkington
AS Energy, Foster Wheeler, GDF
SUEZ Energia Polska, Termo-Klima MK
Alstom, Heinz-Glas, IKEA, Michelin, Philips Lighting,
Smithfield Foods
Pochodzenie kapitału
Belgia, Czechy, Dania, Francja, Niemcy,
Irlandia, Norwegia, Portugalia, Szwecja,
Szwajcaria, Wielka Brytania, USA
Austria, Niemcy, USA
Belgia, Francja, Niemcy, Holandia, Szwecja,
USA
Francja, Niemcy, Wielka Brytania
Holandia, Francja, Niemcy
Źródło: opracowanie własne na podst. Warsaw Business Journal, PAIiIZ, Investing in Poland 2013, Warszawa, 2012, Warsaw
Business Journal, PAIiIZ, PWC, Investing in Poland 2014, Warszawa, 2013.
W Tabeli 24. zaprezentowano rozkład napływu kapitału zagranicznego do województw Polski Wschodniej
94
według kraju pochodzenia . Największymi inwestorami w są podmioty gospodarcze z krajów UE,
w następującej kolejności: Holandia, Niemcy i Francja.
93
94
PAIiIZ, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce - grudzień 2013.
Uwzględniono tylko te kraje, z których pochodzący kapitał stanowi ponad 1,5% kapitału zagranicznego w Polsce.
69
Tabela 24. Kapitał zagraniczny w województwach Makroregionu według kraju pochodzenia w mln PLN
Polska
Polska
Wschodnia
891,2
666,1
802,8
390,0
405,4
17,8
59,3
288,9
Lubelskie
Podkarpackie
Podlaskie
Świętokrzyskie
WarmińskoMazurskie
70,5
109,4
117,8
Holandia
37 577,2
355,9
275,4
189,4
Francja
31 628,4
97,8
458,9
Niemcy
30 359,4
588,4
96,6
Luksemburg
1 4761,6
94,7
236,9
58,4
Cypr
7 492,0
42,2
210,0
14,2
139,0
Hiszpania
6 749,6
10,9
6,7
Belgia
5 476,7
32,8
1,4
0,8
Wielka
5 312,0
32,9
252,2
Brytania
Szwecja
5 287,1
34,7
22,8
11,9
Włochy
5 226,7
186,4
112,4
55,5
Dania
4 693,1
58,2
5,4
35,0
10,7
USA
4 651,7
214,2
148,4
65,7
0,1
Austria
3 218,3
45,6
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012
Warszawa, 2013.
0,2
24,3
3,8
18,5
7,1
45,6
roku,
Województwo lubelskie
Na 31 grudnia 2013 r. w województwie lubelskim kapitał zagraniczny ulokowany był w 1300 spółkach
handlowych. Oznacza to zwiększenie liczby podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w stosunku
95
do 2012 r. o 10,5% . Do największych podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego na Lubelszczyźnie
96
należą :
1.
Przemysł
 Aliplast Sp. z o.o. (kapitał belgijski) – produkcja systemów profili aluminiowych dla budownictwa,
 Baxter Healthcare Corporation (jednostka notowana na giełdzie papierów wartościowych w Stanach
Zjednoczonych) – branża farmaceutyczna,
 Bochemie s.r.o. (kapitał czeski) – chemia,
 Boxes Group (kapitał brytyjski) – produkcja opakowań,
 British Vita Plc (kapitał brytyjski) – produkcja i przetwórstwo tworzyw polimerowych,
 Danish Brewery Group (kapitał duński) – produkcja piwa,
 Hüttenes-Albertus Polska Sp. z o.o. (kapitał niemiecki) – materiały pomocnicze dla odlewnictwa,
 Inergy Automotive (kapitał francuski) – produkcja samochodowych systemów paliwowych,
 Klimapol (kapitał niemiecki) – branża chemiczna,
 Power Pipe AB (kapitał szwedzki) – rury preizolowane,
 Spectra (kapitał międzynarodowy) – branża farmaceutyczna,
 Sulzer Elbar (kapitał szwajcarski) – odlewnictwo żeliwa,
 Transtools Sp. z o.o. (kapitał niemiecki) – produkcja urządzeń hydraulicznych;
2.
Usługi
 D. Chase Enterprises (kapitał amerykański) – UPC Telewizja Kablowa S.A.,
 Raben Group B.V. (kapitał holenderski) –usługi spedycyjno- logistyczne;
3.
Hotele i turystyka
 Accor Hotels (kapitał francuski) – Hotel MERCURE-UNIA,
 Louvre Hotels SAS (kapitał francuski) – Hotel CAMPANILE,
 Von der Heyden Group (kapitał niemiecki) – Grand Hotel Lublinianka;
95
Urząd Statystyczny w Lublinie, Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie lubelskim stan
na koniec 2013 r., Lublin, 2014.
96
Dane Centrum Obsługi Inwestora województwa lubelskiego.
70
4.
Nieruchomości
 First Property Group (kapitał brytyjski)
5.
Handel
 Carrefour (kapitał francuski),
 E. LECLERC (kapitał francuski),
 Gray International – (kapitał francuski),
 Jeronimo Martins Holding (kapitał portugalski),
 Klépierre (kapitał francuski) – centrum handlowo-rozrywkowe,
 METRO AG (kapitał niemiecki) – Makro Cash and Carry, Real, Media Markt,
 OBI (kapitał niemiecki),
 TESCO Plc (kapitał brytyjski),
 The Schwarz Group (kapitał niemiecki).
Województwo podkarpackie
Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych na terenie województwa podkarpackiego w okresie
2007-2012 wyniosła co najmniej 7 387,4 mln PLN. Roczna wartość inwestycji oscylowała w tym okresie między
854 mln PLN w 2010 r. a 1 493 mln PLN w 2011 r. Ten ostatni rok był rekordowy pod względem napływu
kapitału na teren województwa podkarpackiego w całym okresie 1989-2012. Ponad 60% wartości
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwie podkarpackim w okresie 2007-2012 stanowiły
reinwestycje. Wśród nich ok. 70% przypadało na dodatkowe nakłady w firmach przejętych lub
sprywatyzowanych w latach wcześniejszych, pozostałe natomiast wiązały się z rozbudową lub modernizacją
uruchomionych wcześniej zakładów greenfield. Strumień kapitału przeznaczony na reinwestycje w firmach
przejętych lub sprywatyzowanych, w fazie spowolnienia gospodarczego, w latach 2008-2010 wykazywał
wyraźną tendencję spadkową. W 2011 r. trend ten został jednak odwrócony, co pokazuje, że miał on charakter
97
krótkotrwałego cyklu koniunkturalnego, a nie trwałej tendencji . W województwie podkarpackim na koniec
98
stycznia 2014 r. w rejestrze REGON figurowało 1316 podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego . W latach
2007-2012 na terenie województwa podkarpackiego inwestycji o wartości przekraczającej 1 mln PLN dokonały
firmy o kapitale pochodzącym z 21 krajów. Najwięcej kapitału – 3,5 mld PLN, czyli blisko połowa całkowitych
nakładów, napłynęło z państw europejskich. Inwestorzy z Ameryki Północnej zaangażowali 3,2 mld PLN (44%
ogółem). Przedsiębiorstwa z Azji odpowiadają za 0,6 mld PLN inwestycji – czyli około 5% całkowitych nakładów.
W sumie podmioty z tych trzech kontynentów odpowiadają za ponad 99% inwestycji dokonanych na obszarze
województwa w latach 2007-2012. Głównym źródłem kapitału zagranicznego w województwie podkarpackim
są podmioty z USA, na które przypada 40% wszystkich nakładów, czyli 3,0 mld PLN. Jest to wartość ponad
dwukrotnie wyższa niż opisująca zaangażowane inwestorów z Niemiec, drugiego głównego kierunku napływu
99
kapitału do regionu .
Województwo podlaskie
31 grudnia 2012 r. w rejestrze REGON województwa podlaskiego figurowało 612 spółek handlowych z udziałem
100
kapitału zagranicznego . Szczegółowe zestawienie w porównaniu z danymi z 2011 r. zaprezentowano
w Tabeli 25.
97
Na podstawie danych Centrum Obsługi Inwestora Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego.
Dane rejestru REGON.
99
Na podstawie danych Centrum Obsługi Inwestora Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego.
100
Niestety z powodu reorganizacji COI woj. podlaskiego nie udało się uzyskać dodatkowych informacji w tym zakresie.
98
71
Tabela 25. Spółki handlowe województwa podlaskiego z udziałem kapitału zagranicznego
razem
2011
2012
2011=100
Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego
w tym o jednorodnym rodzaju kapitału
560
612
109,3
253
292
115,4
Źródło: opracowanie własne na podst. Urząd Statystyczny w Białymstoku, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki
narodowej w rejestrze REGON w województwie podlaskim, 2012 r., Białystok, 2013.
Województwo świętokrzyskie
W 2012 r. w województwie świętokrzyskim kapitał zagraniczny ulokowany był w 600 spółkach handlowych,
z których tylko 17 było spółkami osobowymi, a pozostałe funkcjonowały jako spółki kapitałowe. Wśród
podmiotów z kapitałem zagranicznym dominowały mikroporzedsiębiorstwa (76% ogółu) i małe
przedsiębiorstwa (14%). Najwięcej podmiotów mieściło się w stolicy województwa oraz powiatach najbardziej
uprzemysłowionych, zlokalizowanych głównie na północy województwa (na tym obszarze łącznie
zarejestrowano ponad 83% podmiotów), pozostałe firmy zlokalizowano na terenach powiatów najsłabiej
zurbanizowanych, położonych na południu województwa, charakteryzujących się dużym zatrudnieniem w
rolnictwie. Szczególne znaczenie dla zagranicznych inwestycji w województwie świętokrzyskim ma Specjalna
Strefa Ekonomiczna (SSE) w Starachowicach. W 2012 r. w tej strefie działały 72 przedsiębiorstwa, w tym 17
(23,6%) podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego, z tego 12 w województwie świętokrzyskim. Do
największych podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego w regionie świętokrzyskim należą:
1.
Przemysł

LHOIST Bukowa Sp. z o.o. (belgijska grupa Lhoist Group) – zakłady przemysłu wapienniczego
produkujące wapno, mączki wapienne, kamień i kruszywo wapienne;
Dyckerhoff Polska Sp. z o.o. w Sitkówce koło Kielc, do 2007 r. Cementownia Nowiny Sp. z o.o. (niemiecki
koncern Dyckerhoff AG);
Lafarge Cement Małogoszcz S.A. (francuski koncern Lafarge) – produkujący cement, beton oraz spoiwa
budowlane;
SINIAT Sp. z o.o., dawna nazwa Lafarge Nida Gips Sp. z o.o. (belgijska grupa Eter Group), produkująca
gipsy szpachlowe i budowlane, tynki, gładzie, kleje i prefabrykaty gipsowe oraz profile metalowe;
RIGIPS Polska – Stawiany Sp. z o.o. w Szarbkowie koło Pińczowa (międzynarodowa grupa kapitałowa
Saint-Gobain) przetwarzająca gips z pobliskiej kopalni;
Zakłady Przemysłu Wapienniczego Trzuskawica S.A. w strukturze Grupy Ożarów (irlandzka grupa
kapitałowa CRH) produkująca wapno palone, sucho gaszone, nawozowe, mączkę wapienną, kredę
techniczną, kamień i pył wapienny, kruszywa zarówno do betonu, drogownictwa, jaki i do zaprawy;
Pilkington Polska Sp. z o.o. – Huta Szkła w Sandomierzu (między-narodowy koncern NSG Group)
produkująca szkło specjalistyczne i wyroby niemetalowe;
Pilkington Automotive Poland Sp. z o.o. – Huta Sandomierz (międzynarodowy koncern NSG Group)
produkująca szyby samochodowe;
Celsa „Huta Ostrowiec” Sp. z o.o. (hiszpańska grupa Celsa) produkująca wyroby maszynowe i stalowe,
zarówno walcowane, jak i kute na gorąco;
Delfo Polska S.A. Oddział Kielce oraz Zakłady Wyrobów Metalowych SHL S.A. (włoska grupa Magnetto)
produkujące narzędzia tłoczne, wytłoczki;









2.
Motoryzacja

MAN BUS Oddział Starachowice (niemiecka grupa MAN Group) produkujący korpusy autobusów
niskopodłogowych oraz części silnikowe i hamulcowe;
3.
Przetwórstwo spożywcze

Zakłady mięsne „CONSTAR” S.A. Starachowice (amerykańska grupa Epstein Plant Aquistion) produkujące
mięso i przetwory mięsne;
72
4.
Poligrafia

RR Donnelley Sp. z o.o. Starachowice (amerykańska grupa kapitałowa Donnelley&Sons Company)
świadcząca usługi poligraficzne i pokrewne;
5.
Energetyka

GDF Suez Energia Polska S.A. Elektrownia Połaniec (francuska grupa energetyczna GDF Suez Electrabel)
101
produkująca i dystrybuująca energię elektryczną .
Województwo warmińsko-mazurskie
Jak wynika z informacji Warmińsko-Mazurskiego Centrum Obsługi Inwestora, województwo nie dysponuje
żadną analizą w zakresie inwestycji zagranicznych w regionie. Wynika to przede wszystkich z braku rzetelnych
i wiarygodnych źródeł, z których można pozyskać takie dane. Przedsiębiorcy nie mają obowiązku udostępniać
niezbędnych danych podmiotom trzecim, takim jak WMARR S. A. w Olsztynie czy też innym instytucjom.
W 2014 r. WMCOI przeprowadziło kolejny monit sytuacji w zakresie bezpośrednich inwestycji zagranicznych
ulokowanych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Na 261 firm, z którymi skontaktowało się
WMCOI, obecność kapitału zagranicznego potwierdziły 72 podmioty. Na pierwszym miejscu pod względem
zaangażowania kapitału zagranicznego w województwie warmińsko-mazurskim plasują się Niemcy
(29 podmiotów), na drugim – Francja (6 podmiotów), a na trzecim – Belgia (5 podmiotów). Pozostałe kraje,
z których pochodzi kapitał zagraniczny to: Wilka Brytania, Holandia, Szwecja, Norwegia i Włochy, a także Chiny,
102
Korea, Białoruś, Rosja, Litwa i Austria .
Makroregion Polska Wschodnia
Ocena atrakcyjności inwestycyjnej na poziomie regionów, podregionów czy też powiatów stanowi ważny
obszar analiz, zarówno z punktu widzenia władz regionalnych, jak też potencjalnych inwestorów. Zazwyczaj
taka ocena bazuje na ogólnodostępnych danych statystycznych (m.in. Bank Danych Lokalnych GUS, roczniki
statystyczne) i sprowadza się do stworzenia zestawu wskaźników syntetycznych, często pogrupowanych w takie
kategorie, jak np.: dostępność transportowa, zasoby pracy, chłonność rynku, infrastruktura gospodarcza,
infrastruktura społeczna, poziom rozwoju gospodarczego, stan środowiska czy też poziom bezpieczeństwa
103
powszechnego . Spośród znaczących badań atrakcyjności inwestycyjnej w skali całej Polski warto wymienić
dwa opracowania:
104
1.
Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2013 – opracowanie, w którym przedstawiono badania naukowe
prowadzone od 2002 r. pod kierownictwem prof. SGH dr hab. H. Godlewskiej-Majkowskiej,
umożliwiające ocenę tzw.:
a.
potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej (PAI), jako zespołu regionalnych walorów lokalizacyjnych, które
mają wpływ na osiąganie celów inwestora,
b.
rzeczywistej atrakcyjności inwestycyjnej, czyli zdolności regionu do wykreowania satysfakcji klienta –
inwestora oraz wywołania absorpcji kapitału finansowego i rzeczowego w formie inwestycji;
105
2.
Atrakcyjność inwestycyjna regionów i podregionów Polski 2013
– przykład cyklicznych badań
dotyczących analizy potencjału inwestycyjnego zarówno na poziomie województw, jak też podregionów;
badania ilustrują atrakcyjność inwestycyjną w podziale na trzy obszary potencjalnych inwestycji:
przemysłowych, usługowych oraz wysokiej technologii.
Pomimo zastosowania we wspomnianych badaniach różnych modeli obliczeniowych, wyniki ostatnich edycji
obydwu raportów prezentują bardzo zbliżone rezultaty. W obydwu przypadkach makroregion Polski
101
Pastuszka S., Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w regionie świętokrzyskim, Gospodarka Narodowa Nr 10/2013.
Na podst. danych Warmińsko-Mazurskiego Centrum Obsługi Inwestora.
103
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, Gdańsk, 2006.
104
Godlewska-Majkowska H., Komor A., Zarębski P., Typa M., Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2013, Centrum Analiz
Regionalnych i Lokalnych, Warszawa, 2013.
105
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Gdańsk, 2013.
102
73
Wschodniej (zarówno jako zespół 5 województw, jak też każde z województw oddzielnie) jawi się jako najmniej
atrakcyjny dla inwestorów region w Polsce (Tabela 26).
Śląskie
6
Mazowieckie
1
Dolnośląskie
5
Wielkopolskie
2
Małopolskie
10
Zachodniopomorskie
4
Pomorskie
11
Łódzkie
7
Kujawsko-Pomorskie
9
Opolskie
8
Lubuskie
3
Podkarpackie
16
Lubelskie
13
Warmińsko15
Mazurskie
Świętokrzyskie
12
Podlaskie
14
Źródło: IBnGR, Atrakcyjność … op.cit.
Atrakcyjność
inwestycyjna łącznie
Działania
nakierowane na
inwestorów
Bezpieczeństwo
Infrastruktura
społecznza
Infrastruktura
gospodarcza
Wielkość rynku
Rynek pracy
Dostępność
transporotwa
Województwo
Tabela 26. Zbiorcze zestawienie atrakcyjności inwestycyjnej województw (liczby oznaczają miejsce)
1
12
5
3
2
9
7
4
6
11
13
8
15
14
2
1
4
7
5
8
3
9
11
6
10
14
16
13
2
1
1
6
5
7
9
8
16
4
12
10
11
13
1
4
3
10
2
6
5
7
8
13
14
12
16
11
16
12
15
5
9
13
14
10
7
8
11
1
3
6
5
1
3
4
9
2
6
7
8
14
11
13
10
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
10
16
15
12
14
15
9
15
2
4
16
15
15
16
W rankingu Instytutu Badań na Gospodarką Rynkową, województwa Polski Wschodniej, niezmiennie od kilku
lat, zajmują ostatnie pięć miejsc (Tabela 26). Najkorzystniej ze względu na atrakcyjność inwestycyjną prezentują
się podregiony (Rysunek 5):



rzeszowski, tarnobrzeski, lubelski, kielecki, białostocki – sektor przemysłu;
rzeszowski (10. miejsce w Polsce), kielecki, lubelski, krośnieński oraz w dalszej kolejności tarnobrzeski,
przemyski i białostocki – sektor usług;
rzeszowski (10. miejsce w Polsce), lubelski, kielecki, białostocki – sektor wysokich technologii.
74
Rysunek 5. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów kolejno dla sektora przemysłu, usług i wysokich technologii (im ciemniejszy kolor, tym wyższy poziom atrakcyjności)
Źródło: opracowanie na podst. IBnGR, Atrakcyjność … op.cit.
75
Z analizy rzeczywistej atrakcyjności inwestycyjnej, publikowanej przez prof. Hannę Godlewską-Majkowską,
również wynika, że województwa Polski Wschodniej reprezentują najniższy poziom atrakcyjności inwestycyjnej
na tle Polski (Rysunek 6).
Rysunek 6. Rzeczywista atrakcyjność inwestycyjna województw z uwzględnieniem sekcji PKD (im ciemniejszy
kolor, tym wyższy poziom atrakcyjności); sekcje: C – przetwórstwo przemysłowe, G – handel hurtowy
i detaliczny, naprawa pojazdów, I – zakwaterowanie i gastronomia, M – działalność profesjonalna naukowa
i techniczna
Źródło: Godlewska-Majkowska H., Komor A., Zarębski P., Typa M., Atrakcyjność … op.cit.
Interesujący może wydawać się fakt, że województwo podkarpackie otrzymało najsłabsze oceny, tuż
po podlaskim, pomimo obecności rzeszowskiego podregionu, przyciągającego duże inwestycje zagraniczne
związane z branżą lotniczą. Województwo warmińsko-mazurskie zostało zaklasyfikowane do kategorii
E, głównie ze względu na możliwości inwestycyjne w zakresie zakwaterowania i gastronomii (5 na 6 punktów),
związane z dużymi walorami turystycznymi regionu. Województwo świętokrzyskie uzyskało taką samą notę,
w pewnym stopniu dzięki lepszemu położeniu geograficznemu, w bezpośrednim sąsiedztwie województw
mazowieckiego, śląskiego oraz małopolskiego. Ze względu na kryterium dostępności komunikacyjnej, zaskakuje
niska pozycja województwa podkarpackiego, położonego na przecięciu ważnych szlaków komunikacyjnych
(wschód-zachód, północ-południe), dysponującego dynamicznie rozwijającym się portem lotniczym w Jasionce
k. Rzeszowa.
Cały Makroregion Polski Wschodniej budzi relatywnie małe zainteresowanie inwestorów zagranicznych.
Głównym powodem jest słabsza niż w innych regionach kombinacja czynników, kształtujących ogólną
76
atrakcyjność inwestycyjną. Zgodnie z koncepcja przyjętą w badaniach Instytutu Badań nad Gospodarką
Rynkową, o atrakcyjności inwestycyjnej województw decyduje wiele czynników, którym na potrzeby
prowadzonej analizy nadano następujące wagi:







dostępność transportowa – 0,2,
wielkość i jakość zasobów pracy – 0,25,
chłonność rynku zbytu – 0,15,
poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej – 0,1,
poziom rozwoju infrastruktury społecznej – 0,05,
poziom bezpieczeństwa powszechnego – 0,05,
aktywność wobec inwestorów – 0,2.
W każdej z kategorii, województwom przyznano współczynniki pozwalające uszeregować województwa pod
względem atrakcyjności inwestycyjnej. W Tabeli 27. zaprezentowano atrakcyjność inwestycyjną województw
Polski Wschodniej w 2013 r.
Tabela 27. Atrakcyjność inwestycyjna województw Polski Wschodniej w 2013 r.
lubelskie
Dostępność
transportowa
wartość
Zasoby i koszty pracy
wartość
lokata
lokata
Rynek zbytu
wartość
lokata
podlaskie
-0,66
-0,73
warmińsko mazurskie
-0,62
świętokrzyskie
podkarpackie
-0,36
-0,84
14
15
13
12
16
-0,39
-52
-0,31
-0,12
-0,04
15
16
14
9
7
-0,89
-0,5
-0,89
-0,83
-0,72
15
11
16
14
13
-0,5
-0,78
-0,47
-0,72
-0,34
13
16
12
15
10
Infrastruktura
gospodarcza
wartość
Infrastruktura
społeczna
wartość
-0,94
-0,8
-0,53
-0,47
-0,51
lokata
16
15
12
9
11
Bezpieczeństwo
powszechne
wartość
0,9
0,82
0,47
1,01
1,29
3
4
6
2
1
Aktywność
inwestorów
wartość
-0,51
-0,99
-0,25
-0,88
-0,57
Atrakcyjność
innowacyjna
lokata
wobec
lokata
lokata
wartość
lokata
12
16
10
15
14
-0,52
-0,63
-0,44
-0,45
-0,4
15
16
13
14
12
Źródło: opracowanie własne na podst. IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Gdańsk,
2013.
W kategorii dostępności transportowej województwa Polski Wschodniej zajęły ostatnie miejsca. Cechuje
je niski stopień rozwoju połączeń komunikacyjnych. Ponadto, oprócz dużej odległości dzielącej ten region
od granicy zachodniej, dostępność do niego ogranicza mała liczba międzynarodowych połączeń lotniczych
(z wyjątkiem podkarpackiego i lubelskiego) oraz słabo rozwinięty sektor transportu i logistyki.
Największą atrakcyjnością w Polsce Wschodniej w zakresie zasobów i kosztów pracy odznacza się województwo
podkarpackie. Ranking w tej kategorii zamykają cztery województwa, w tym trzy z Polski Wschodniej: lubelskie,
warmińsko-mazurskie i podlaskie. Atutem tych obszarów są natomiast niskie koszty pracy.
Wszystkie województwa Polski Wschodniej charakteryzuje mała chłonność rynku, spowodowana relatywnie
małym zaludnieniem oraz niższą niż przeciętna w kraju siłą nabywczą gospodarstw domowych
i przedsiębiorstw. Cztery województwa Polski Wschodniej (warmińsko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie
i podlaskie) odznaczają się niskim poziomem rozwoju infrastruktury gospodarczej. Na obszarach tych słabo
rozwinięty jest sektor finansów, ubezpieczeń, doradztwa i obsługi nieruchomości (otoczenie biznesu) oraz
infrastruktura badawczo-rozwojowa. Atutem jest wysoka pozycja województwa świętokrzyskiego w zakresie
77
działalności targowo-wystawienniczej. Nieco lepiej na tle regionu prezentuje się województwo podkarpackie,
gdzie względnie dobrze jest rozwinięty sektor badawczo-rozwojowy.
Ocena poziomu rozwoju infrastruktury społecznej objęła analizę intensywności działalności kulturalnej oraz
stanu infrastruktury turystycznej i towarzyszącej. Województwa omawianego makroregionu cechują się
przeciętnym bądź niższym niż przeciętny poziomem rozwoju infrastruktury społecznej. Dotyczy to zwłaszcza
województw: podkarpackiego, świętokrzyskiego, podlaskiego i lubelskiego. W tych województwach zarówno
poziom rozwoju infrastruktury kultury, jak i infrastruktury turystyki jest zdecydowanie niższy od przeciętnego.
Szczególnie wyraźne jest to w przypadku województwa lubelskiego, zamykającego zestawienie.
Cztery województwa Polski Wschodniej (podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i podlaskie) odznaczają się
najwyższym poziomem bezpieczeństwa powszechnego w kraju. Jest to efekt niskiego lub przeciętnego poziomu
przestępczości, małej gęstości zaludnienia i ponadprzeciętnego wskaźnika wykrywalności przestępstw.
Ranking aktywności województw wobec inwestorów zamykają trzy województwa z Polski Wschodniej –
podkarpackie, świętokrzyskie i podlaskie. Wszystkie one cechują się niewielką liczbą atrakcyjnych ofert
lokalizacyjnych oraz małą intensywnością działalności informacyjnej. Nieco lepiej na tle regionu prezentuje się
województwo warmińsko-mazurskie, którego aktywność wobec inwestorów jest przeciętna w skali kraju.
Podsumowując, pięć województw Polski Wschodniej należy do regionów o najmniejszej atrakcyjności
inwestycyjnej. Zajmują one niskie lokaty ze względu na większość analizowanych czynników atrakcyjności.
Wyjątkiem jest bezpieczeństwo powszechne, którego poziom w tych województwach jest wysoki.
Jak słusznie zauważają autorzy raportu, mała atrakcyjność województw Makroregionu Polski Wschodniej
nie oznacza, że nie mają one szans na przyciągnięcie dużych inwestorów, ale szanse te są mniejsze niż w innych
regionach kraju. Szansą na osiągnięcie sukcesu w tym zakresie jest wzmocnienie atrakcyjności inwestycyjnej,
bazujące na unikatowych zasobach i atutach poszczególnych województw i poszukiwaniu inwestorów
106
niekoniecznie dużych, ale takich którzy mogą efektywnie wykorzystać potencjał regionu .
6.1.1. Poziom napływu inwestycji do powiatu miasta Kielce
Z uwagi na brak bezpośrednich danych dotyczących skali napływu BIZ do powiatu miasta Kielce postanowiono
wykorzystać dane z „Listy największych inwestorów zagranicznych w Polsce – grudzień 2013” publikowanej
przez PAIiIZ. Na tej podstawie oszacowano poziom inwestycji bezpośrednich napływających do powiatu miasta
Kielce na poziomie 0,46% ogólnego poziomu BIZ.
Na koniec 2012 r., na terenie powiatu miasta Kielce w rejestrze REGON figurowało 48 podmiotów prawa
107
handlowego z udziałem kapitału zagranicznego . Do największych podmiotów z udziałem kapitału
zagranicznego, prowadzących działalność na tym obszarze należą:






NSK Bearings Polska S.A. w Kielcach (japońska grupa NSK Nichimen), produkująca łożyska kulkowe
i wałeczkowe, koła i przekładnie zębate, porcelanowe świece zapłonowe;
Aebi Schmidt Polska Sp. z o.o. w Kielcach (niemiecki holding ASH Aebi Schmidt Holding AG), produkujący
sprzęt do zimowego utrzymania dróg (lemieszowe pługi odśnieżające, części zamienne i podzespoły
do zamiatarek i posypywarek);
CSZ PKS Beneparts Sp. z o.o. Kielce (belgijska grupa Beneparts B.V.B.A.), dystrybuujący akcesoria i części
zamienne do autobusów, samochodów ciężarowych oraz przyczep i naczep;
„Stokota-Kamarg” Sp. z o.o. w Kielcach (belgijska grupa STOKOTA N.V.), zajmująca się produkcją
i naprawą zbiorników, cystern, pojemników metalowych oraz przemysłowych;
DS. Smith Polska Zakład – Kielce (brytyjska grupa David Smith Plc), wytwarzający i dystrybuujący
opakowania papierowe i tekturowe oraz materiały biurowe;
XL-TAPE International Sp. z o.o. w Kielcach (kapitał amerykański) – producent taśm klejących;
106
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Gdańsk, 2013, ss. 5.
Na podstawie GUS, Podmioty gospodarki narodowej w Rejestrze REGON w województwie świętokrzyskim. Stan
na koniec 2012 r., Urząd Statystyczny w Kielcach, luty 2013.
107
78

Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. (francuska grupa kapitałowa Veolia Environmental
108
Services VES, do 2009 r. ONYX Polska), zajmujące się gospodarką odpadów komunalnych .
Znaczna część dużych zagranicznych firm działających na terenie powiatu miasta Kielce należy równocześnie
do największych eksporterów. W związku z tym w Tabelach 28. i 29. Zaprezentowano wartości eksportu
podmiotów działających na terenie analizowanego powiatu, z uwzględnieniem form własności.
Tabela 28. Eksport z powiatu miasta Kielce z podziałem na sekcje i formy własności, 2013 r. (w tys. EUR)
Sekcje
Własność
zagraniczna
I
5,6
Własność mieszana
w sektorze
prywatnym
z przewagą
własności
zagranicznej
-
II
3 102,4
III
Własność krajowa lub
z przewagą własności
krajowej
Nieokreślone
Suma
33 510,8
-
33 516,4
-
44 566,1
-
47 668,5
-
-
23,8
-
23,8
IV
29 271,9
-
59 464,4
-
88 736,3
V
6 165,6
5 419,9
4 277,2
-
16 889,2
VI
1 316,5
58,0
8 776,3
-
10 150,8
VII
5 286,6
11 725,5
19 896,7
-
36 940,0
VIII
-
-
6 245,6
-
6 245,6
IX
4 925,9
1 638,7
138 954,3
-
145 523,8
X
37,1
26 431,8
15 858,9
-
42 338,4
XI
14 885,6
11,3
73 523,9
-
88 420,8
XII
-
-
2 973,6
-
2 973,6
XIII
149 221,1
1 080,8
158 222,1
-
308 524,0
XIV
-
-
19,0
-
19,0
XV
270 693,4
3 388,9
104 239,1
-
378 328,1
XVI
132 047,3
8 719,7
143 319,2
-
397 825,6
XVII
6 260,3
18 553,3
53 058,1
7,0
77 981,5
XVIII
107,4
11,7
3 552,8
-
3 671,9
XIX
0,1
-
3 028,4
-
3 028,5
XX
5 039,1
8,7
31 526,1
15,8
36 589,7
XXI
-
-
53,9
-
53,9
628 365,9
77 048,3
905 090,3
22,8
1 725 449,3
Suma
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Z zaprezentowanego zestawiania wynika, że przedsiębiorstwa będące własnością podmiotów zagranicznych
i te o kapitale mieszanym z większościowym udziałem kapitału zagranicznego generują ok. 77% sprzedaży
eksportowej podmiotów krajowych.
108
Na podstawie danych Referatu Aktywizacji Gospodarczej i Centrum Obsługi Inwestora Wydziału Projektów
Strukturalnych i Strategii Miasta Urzędu Miasta Kielce.
79
Tabela 29. Eksport z powiatu miasta Kielce w ujęciu procentowym, z podziałem na sekcje i formy własności;
2013 r.
sekcje
I
własność mieszana w sektorze
własność krajowa lub z przewagą nieokreślone suma
prywatnym z przewagą
własności krajowej
własności zagranicznej
0,02%
0,00%
99,98%
0,00% 100,00%
II
6,51%
0,00%
93,49%
0,00%
100,00%
III
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
IV
32,99%
0,00%
67,01%
0,00%
100,00%
V
36,51%
32,09%
25,32%
0,00%
100,00%
VI
12,97%
0,57%
86,46%
0,00%
100,00%
VII
14,31%
31,74%
53,86%
0,00%
100,00%
VIII
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
IX
3,38%
1,13%
95,49%
0,00%
100,00%
X
0,09%
62,43%
37,46%
0,00%
100,00%
XI
16,83%
0,01%
83,15%
0,00%
100,00%
XII
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
XIII
48,37%
0,35%
51,28%
0,00%
100,00%
XIV
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
XV
71,55%
0,90%
27,55%
0,00%
100,00%
XVI
33,19%
2,19%
36,03%
0,00%
100,00%
XVII
8,03%
23,79%
68,04%
0,01%
100,00%
XVIII
2,92%
0,32%
96,76%
0,00%
100,00%
XIX
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
XX
13,77%
0,02%
86,16%
0,04%
100,00%
XXI
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
36,42%
4,47%
52,46%
0,00%
100,00%
Suma
własność
zagraniczna
Bardzo niski poziom
Średni poziom
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Bardzo wysoki poziom
6.1.2. Poziom napływu inwestycji do powiatu miasta Białystok
Aktualnie nie są dostępne bezpośrednie dane dotyczące skali napływu BIZ do powiatu miasta Białystok,
dlatego wykorzystano dane z „Listy największych inwestorów zagranicznych w Polsce – grudzień 2013”
publikowanej przez PAIiIZ. Na tej podstawie oszacowano poziom inwestycji bezpośrednich napływających
do powiatu miasta Białystok na poziomie 0,25% ogólnego poziomu BIZ. Obliczeń tych nie udało się
zweryfikować, ponieważ ani Departament Strategii i Rozwoju UM Białystok, ani COI województwa podlaskiego
nie posiada danych w tym zakresie.
Znaczna część dużych zagranicznych firm działających na terenie powiatu miasta Białystok należy równocześnie
do największych eksporterów. W związku z tym w Tabelach 30. i 31. zaprezentowano wartości eksportu
podmiotów działających na terenie analizowanego powiatu, z uwzględnieniem form własności.
80
Tabela 30. Eksport z powiatu miasta Białystok z podziałem na sekcje i formy własności, 2013 r. (w tys. EUR)
Sekcje
Własność
zagraniczna
I
1 121,3
Własność mieszana
w sektorze
prywatnym
z przewagą własności
zagranicznej
8 780,3
II
263,7
III
Własność krajowa
lub z przewagą
własności krajowej
Nieokreślone
Suma
540 190,1
-
550 091,7
15 256,2
59 577,6
109,7
75 207,2
21,7
-
12 636,3
-
12 658,0
IV
2 774,4
971,2
111 193,0
-
114 938,6
V
26 751,4
10 202,7
14 561,2
-
51 515,4
VI
10 004,3
58,7
24 831,7
934,5
35 829,2
VII
27 293,2
9 986,2
75 319,2
-
112 598,6
VIII
-
8,1
3 506,5
-
3 514,7
IX
7 351,9
44 749,3
100 549,1
0,3
152 650,5
X
11 177,1
17 805,5
13 298,8
-
42 281,3
XI
212,8
10,0
32 460,5
-
32 683,4
XII
43,1
0,3
7 578,9
-
7 622,4
XIII
143,2
10,1
21 614,7
-
21 768,0
XIV
-
-
922,8
-
922,8
XV
4 422,6
12 448,8
58 398,4
9,0
75 278,7
XVI
31 728,9
23 597,5
246 032,8
4 997,0
306 356,2
XVII
2 621,8
372,0
80 178,2
42,5
83 214,5
XVIII
87,6
178,9
11 963,0
-
12 229,5
XX
28,1
626,7
111 957,4
0,2
112 612,4
126 047,1
145 062,7
1 526 770,2
6 093,2
1 803 973,1
Suma
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Z zaprezentowanego zestawiania wynika, że przedsiębiorstwa będące własnością podmiotów zagranicznych
i te o kapitale mieszanym z większościowym udziałem kapitału zagranicznego generują ok. 18% sprzedaży
eksportowej podmiotów krajowych.
Tabela 31. Eksport z powiatu miasta Białystok w ujęciu procentowym, z podziałem na sekcje i formy własności;
2013 r.
sekcje
własność
zagraniczna
własność mieszana w sektorze własność krajowa lub z
prywatnym z przewagą własności przewagą
własności
zagranicznej
krajowej
nieokreślone
Suma
I
0,20%
1,60%
98,20%
0,00%
100,00%
II
0,35%
20,29%
79,22%
0,15%
100,00%
III
0,17%
0,00%
99,83%
0,00%
100,00%
IV
2,41%
0,85%
96,74%
0,00%
100,00%
V
51,93%
19,81%
28,27%
0,00%
100,00%
VI
27,92%
0,16%
69,31%
2,61%
100,00%
VII
24,24%
8,87%
66,89%
0,00%
100,00%
VIII
0,00%
0,23%
99,77%
0,00%
100,00%
IX
4,82%
29,31%
65,87%
0,00%
100,00%
X
26,43%
42,11%
31,45%
0,00%
100,00%
XI
0,65%
0,03%
99,32%
0,00%
100,00%
81
sekcje
własność mieszana w sektorze własność krajowa lub z
prywatnym z przewagą własności przewagą
własności
zagranicznej
krajowej
nieokreślone
własność
zagraniczna
Suma
XII
0,57%
0,00%
99,43%
0,00%
100,00%
XIII
0,66%
0,05%
99,30%
0,00%
100,00%
XIV
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
XV
5,87%
16,54%
77,58%
0,01%
100,00%
XVI
10,36%
7,70%
80,31%
1,63%
100,00%
XVII
3,15%
0,45%
96,35%
0,05%
100,00%
XVIII
0,72%
1,46%
97,82%
0,00%
100,00%
XX
0,02%
0,56%
99,42%
0,00%
100,00%
Suma
6,99%
8,04%
84,63%
0,34%
100,00%
Bardzo niski poziom
Średni poziom
Bardzo wysoki poziom
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
W Tabeli 32. zaprezentowano najważniejsze kierunki eksportu z powiatu miasta Białystok. W tym przypadku
również liderem zestawienia są Niemcy, z tym że już na dalszych miejscach plasują się państwa byłego ZSRR,
co nie jest niespodzianką zważywszy na położenie analizowanego powiatu.
Tabela 32. Kierunki eksportu z powiatu miasta Białystok – największe rynki docelowe w 2013 r. (w tys. EUR)
Państwa
Eksport
Niemcy
378 171,7
Rosja
185 981,3
Holandia
92 884,1
Wielka Brytania
85 412,7
Republika Czeska
57 951,3
Białoruś
126 343,1
Litwa
115 066,2
Słowacja
46 572,5
Ukraina
36 990,2
Francja
56 926,1
Włochy
44 727,4
Szwecja
35 313,4
Austria
10 790,0
Węgry
30 791,0
Łotwa
50 068,6
Norwegia
36 548,9
Rumunia
14 136,0
Dania
17 403,1
Belgia
20 372,3
Estonia
24 269,3
Hiszpania
11 212,3
USA
19 267,3
Finlandia
9 103,4
Cypr
2 514,9
Bułgaria
12 710,8
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
82
6.2. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w Polsce Wschodniej
Spośród województw Makroregionu Polski Wschodniej, w kategorii działalności podmiotów z udziałem kapitału
zagranicznego zdecydowanym liderem jest województwo podkarpackie, w którym zarówno wartości inwestycji,
jak i zróżnicowanie pochodzenia kapitału są największe. Podkarpackie jest również liderem wśród regionów
Polski Wschodniej pod względem liczby podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego. Szczegółowe
zestawienie zawarto w Tabeli 33.
Tabela 33. Struktura kapitału podstawowego podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego wg województw
w 2012 r.
Województwa
Wielkość
przedsiębiorstwa
Liczba
podmiotów
Ogółem
Krajowy
Zagraniczny
Rozproszony
Udział kap.
zagranicznego
w%
6 646,3
86,7
w mln PLN
POLSKA
ogółem
25 914
do 9 pracowników
17 301
45 079,0
5 096,4
39 908,4
74,3
88,5
8 613
161 913,3
15 877,3
139 464,0
6 572,0
86,1
powyżej 10
pracowników
ogółem
Lubelskie
Podkarpackie
Podlaskie
Świętokrzyskie
WarmińskoMazurskie
206 992,3
20 973,7
179 372,3
384
1 526,0
227,1
1 252,2
46,7
82,1
do 9 pracowników
254
221,8
31,4
151,8
38,6
68,4
powyżej 10
pracowników
ogółem
130
1 304,2
195,7
1 100,4
8,1
84,4
427
2 463,9
115,1
2 270,2
78,6
92,1
do 9 pracowników
267
122,4
14,3
108,1
-
88,3
powyżej 10
pracowników
ogółem
160
2 341,5
100,8
2 162,1
78,6
92,3
181
686,5
129,4
547,1
10,0
79,7
do 9 pracowników
124
47,7
7,4
40,3
-
84,5
57
638,8
122,1
506,8
10,0
79,3
powyżej 10
pracowników
ogółem
182
2 925,8
261,9
2 576,7
87,2
88,1
do 9 pracowników
94
77,5
30,6
46,9
-
60,5
powyżej 10
pracowników
ogółem
88
2 848,3
231,4
2 529,8
87,2
88,8
318
1 666,2
83,1
1 562,9
20,2
93,8
do 9 pracowników
211
170,4
32,6
137,8
-
80,9
powyżej 10
pracowników
107
1 495,9
50,6
1 425,1
20,2
95,3
Źródło: opracowanie własne na podst. GUS, Działalność podmiotów… (op.cit.).
Na podstawie danych zaczerpniętych z „Listy największych inwestorów zagranicznych w Polsce – grudzień
2013” sporządzono zestawienie największych inwestycji w województwach Makroregionu Polski Wschodniej
(Tabela 35). W Tabeli 34. zaprezentowano wybrane bezpośrednie inwestycje zagraniczne w omawianym
makroregionie. Łącznie na liście największych inwestorów figuruje 109 pozycji z województw Polski
Wschodniej.
Tabela 34. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w województwach Polski Wschodniej w 2013 r.
Lp
Nazwa inwestora
Kraj
pochodzenia
Austria
Firma
ISOROC Polska Sp. z o.o. - Nidzica
Austria
KLEEN-TEX POLSKA Sp. z o.o. - Suchedniów
1
ISOROC Holding
2
3
KLEEN-TEX
GMBH
Michael Leier
Austria
LEIER MARKOWICZE S.A. - Majdan Stary
4
Electrabel S.A.
Belgia
Elektrownia Połaniec SA-Grupa Electrabel Polska - Połaniec
5
6
7
8
Holdes NV
Patrick Willems
STOOP N.V.
Wentworth Tech INC.
Belgia
Belgia
Belgia
Kanada
Hollas Sp. z o. o. - Pasłęk
Tarkon Sp. z o.o. - Tarnobrzeg
Fenix Metals Sp. z o. o. - Tarnobrzeg
Wentworth Tech Sp. z o. o. - Poniatowa
INDUSTRIES
83
Lp
LiuGong Machinery
Kraj
pochodzenia
Chiny
10
Kronospan Holdings Ltd.
Cyprus
11
12
Dan Engineering AS
Icopal A/S
Dania
Dania
Dressta Sp. z o.o. - Stalowa Wola; LiuGong Machinery (Poland) Sp.
z o.o. - Stalowa Wola
Kronospan Mielec Sp. z o. o. - Mielec; Kronoflooring Mielec Sp. z o.
o. - Mielec
Fenix Metals Sp. z o. o. - Tarnobrzeg
Nova Dach Sp. z o.o. - Białystok - Białystok
13
14
MUNCK GRUPPEN AS
Tikkurila Oy
Dania
Finlandia
Tarcopol Sp. z o.o. - Starachowice
Tikkurila Polska S.A - Dębica
15
Biosyntec
Francja
Zakłady Tytoniowe w Lublinie S.A. - Lublin
16
17
Earlex Group
Inergy Automotive Systems
Francja
Francja
ELEKTROLAND Przedsiębiorstwo Wielobranżowe - Lublin
Inergy Automotive Systems Poland Sp. z o. o. - Lublin
18
Altrad-Baumann GmbH
Niemcy
ALTRAD PRYMAT Sp. z o.o. - Białystok; Altrad - Mostostal Montaż
Sp. z o.o. - Białystok; ALTRAD BALLIAUW Sp. z o.o. - Białystok;
19
Lothar Thoni
Niemcy
Thoni Alutec Spółka z o.o. - STALOWA WOLA
20
Niemcy
Uniwheels Production Poland Sp. z o. o. - Stalowa Wola
21
22
Ltd.Uniwheels
Investment
GMBH
Pass-Automotive East GmbH
Prietzel Frank Uwe
Niemcy
Niemcy
PASS-POL Sp. z o.o. - Sanok
MCS METAL CLEANING SERVICE Sp. z o.o. - Stalowa Wola
23
SFM Beteiligungen
Niemcy
Mazurskie Meble International Sp z o. o. - Olsztyn
24
C&M
Włochy
Greenfarm Sp. z o. o. - Olsztynek
25
Cellino Srl
Włochy
SHL Production Sp. z o.o. - Kielce
26
Gruppo CLN
Włochy
MW Poland Sp. z o.o. - Lublin
27
Maxima Grupe
Litwa
ALDIK NOVA Sp. z o.o. - Lublin
28
i4 ventures
Luksembourg
Nomi S.A. - Kielce
29
THE GOODYEAR TIRE
RUBBER COMPANY
Luksembourg
Firma oponiarska Dębica S.A. - DĘBICA; Goodyear EEMEA Financial
Services Center Sp. z o.o. - Dębica
30
Daewon Kang Up Co. Ltd,
Korea Płd.
D&D Resory Polska Sp. z o. o. - Lublin
31
Celsa Group
Hiszpania
Celsa Huta Ostrowiec Sp. z o.o - Ostrowiec Świętokrzyski
32
Conteur Poland
Hiszpania
Contenur Polska Sp. z o.o. - Mielec
33
Hispanica de aviation
Hiszpania
Lotnicze Przedsiębiorstwo Usługowe "Heliseco" sp. z o.o - Świdnik
34
EssMediTec AB
Szwecja
BiaMediTec Sp. z o. o. - Białystok - Białystok
35
Grupa Midroc Europe
Szwecja
Alucrom Kielce Sp. z o.o. - Morawica
36
Inver S.p.A.
Szwecja
Inver Polska Sp. z o.o. - Dębica
37
Swedfund International AB
Szwecja
Nordiska Ekofiber Polska - Kielce
38
Szwajcaria
Michelin Polska S. A. - Olsztyn
39
Campagnie
Financiere
Michelin
Clondalkin Group Holdings BV
Holandia
Clondalkin Pharma and Healthcare Poland Sp. z o.o. - Lublin
40
DS. Smith PLC
Holandia
DS Smith Polska S.A. - Kielce
41
Mondi International Holdings
B.V.
Nimbus hands-on investors
Holandia
Mondi Bags Mielec Sp. z o.o. - Mielec
Holandia
Bianor Sp. z o. o. - Białystok
Holandia
Same Deutz Fahr Polska Sp. z o. o. - Mełgiew
44
Same Deutz Fahr Holding and
Finance BV
Schmidt Holland BV
Holandia
Schmidt Polska Sp. z o. o. - Kielce
45
SCHOENFABRIEK BECLERE B V
Holandia
Schoenfabriek Helioform International Sp. z o. o. - Rzeszów
46
Aerogistics Holding Ltd
Wielka
Brytania
King & Fowler Polska Sp. z o.o. - Mielec
9
42
43
Nazwa inwestora
&
Firma
84
Lp
Nazwa inwestora
47
Enterprise Investors
48
Goodrich Limited
49
NSK Europe Limited
50
R&R Ice Cream
51
ATI-Allegheny Technologies
Incorporated
C+N Packaging Inc.
52
Kraj
pochodzenia
Wielka
Brytania
Wielka
Brytania
Wielka
Brytania
Wielka
Brytania
USA
Firma
Asseco Poland S.A. - Rzeszów; Zelmer S.A. - Rzeszów; Enterprise
Investors - Warszawa
Goodrich Aerospace Poland Sp. z o.o. - Krosno
NSK Bearings S.A. - Kielce
Zielona Budka Sp. z o.o. - Mielec
ATI ZKM FORGING SP. Z O.O - Stalowa Wola
USA
C+N Polska Sp. z o.o. - Mielec
General Electric Corporation
(GE)
Hamilton Sundstrand
USA
GE Transportation - Rzeszów
USA
HAMILTON SUNDSTRAND POLAND Sp. z o. o. - Rzeszów
USA
Masonite PL Sp. z o.o. - Jasło
56
Masonite
International
Corporation
Owens-Illinois Inc.
USA
O-I produkcja polska SA - Jarosław
57
Superior Die Set Corporation
USA
59
United
Corporation
USA
FCPK - Bytów Sp. z o. o. - Bytów; FCPK Bytów Sp. z o.o. OZ Kielce Kielce
Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Rzeszów S.A. - Rzeszów;
POLSKIE ZAKŁADY LOTNICZE Sp. z o.o. - Mielec
53
54
55
Technologies
Źródło: opracowanie własne na podst. PAIiZ, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce – grudzień 2013.
85
6.2.1. Najwięksi inwestorzy powiatu miasta Kielce
Na terenie powiatu miasta Kielce najbardziej dynamicznie działającymi podmiotami z udziałem kapitału
zagranicznego są: NSK Bearings Polska, D.S. Smith Polska, Schmidt, Exbud Skanska, Vive Textile Recycling,
SPS Construction, Alma Alpinex. W Tabelach 35. i 36. zaprezentowano dane dotyczące działalności podmiotów
z udziałem kapitału zagranicznego w powiecie miasta Kielce w 20013 r. – zestawienie największych inwestorów
zagranicznych i największych eksporterów, ze wskazaniem kierunku eksportu.
Tabela 35. Najwięksi inwestorzy zagraniczni powiatu miasta Kielce w 2013 r.
Lp
Nazwa inwestora
Kraj pochodzenia
Firma
1
Cellino Srl
Włochy
SHL Production Sp. z o.o. – Kielce
2
i4 ventures
Luksembourg
Nomi S.A. – Kielce
3
Grupa Midroc Europe
Szwecja
Alucrom Kielce Sp. z o.o. – Morawica
4
Swedfund International AB
Szwecja
Nordiska Ekofiber Polska – Kielce
5
DS. Smith PLC
Holandia
DS Smith Polska S.A. – Kielce
6
Schmidt Holland BV
Holandia
Schmidt Polska Sp. z o.o. – Kielce
7
NSK Europe Limited
Wielka Brytania
NSK Bearings S.A. – Kielce
8
Superior Die Set Corporation
USA
FCPK Bytów Sp. z o.o. OZ Kielce – Kielce
Źródło: opracowanie własne na podst. PAIiZ, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce – grudzień 2013.
Tabela 36. Najwięksi eksporterzy powiatu miasta Kielce w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
86
6.2.2. Najwięksi inwestorzy powiatu miasta Białystok
Według danych rejestru REGON, na koniec 2012 r. w Białymstoku było zarejestrowanych 32 410 podmiotów
gospodarki narodowej (bez osób prowadzących gospodarstwa indywidualne w rolnictwie), w tym 31 823
podmiotów sektora prywatnego. Według stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. w mieście było zarejestrowanych
2 717 spółek handlowych, w tym 330 z udziałem kapitału zagranicznego, z czego 169 stanowiły spółki
109
o jednorodnym rodzaju kapitału .
W Białymstoku kapitał zagraniczny reprezentują m.in. następujące firmy: Central European Distribution
Corporation – CEDC International Sp. z o.o. Oddział Polmos Białystok, Standard Motor Products Inc – SMP
Poland Sp. z o.o., ALTRAD – Altrad Poland S.A., Nordstjernan – Rosti Polska Sp. z o.o., NIBE AB – Nibe Biawar
Sp. z o.o., Mecom Press AS – Media Regionalne Sp. z o.o., SABMiller Group – Zakład produkcyjny: Kompania
Piwowarska S.A. Browar Białystok, ESSMeditec AB – BiaMediTek Sp. z o.o., BOOG B.V. – BANOR I Sp. z o.o., NSG
Group – Pilkington Automative Poland Sp. z o.o. Oddział „Metal” w Białymstoku. Firmy zagraniczne o uznanej
renomie, funkcjonujące z powodzeniem na terenie powiatu miasta Białystok, to również Bianor (Boog B.V.),
Leroy Merlin (Groupe Adeo), Castorama (Grupa Kingfisher), Inditex (grupa z kapitałem hiszpańskim), Polpled,
Phi-lips, Kompania Piwowarska czy Polmos. Bianor na przykład jest liderem na rynku przetwórstwa tworzyw
sztucznych. Zatrudnia około 320 osób, organizując pracę w systemie 4-zmianowym, co zapewnia produkcję
24 h na dobę. Aktualnie inwestuje w budowę nowych hal produkcyjnych, a całkowite koszty tej inwestycji
szacuje się na ponad 16 mln PLN. Z kolei firma Leroy Merlin, to drugi w Europie i czwarty na świecie
dystrybutor w branży budowlanej. Swoją pozycję gospodarczą i renomę buduje od 1923 r. W Polsce firma
Leroy Merlin rozpoczęła działalność w 1994 r. i w 2012 r. posiadała 43 sklepy o powierzchni handlowej
2
od 6,0 do 18 tys. m , zlokalizowane w dużych i średnich miastach. W projekty centrów handlowych
w Białymstoku zainwestowały takie podmioty, jak: JWK Group, Meinl European Land Group, Spirit
International. Inwestorzy zagraniczni są obecni na terenie powiatu miasta Białystok również jako właściciele
kapitału i zarządzający największymi galeriami handlowymi, np. Centrum Handlowe Atrium Biała należy
do Spółki Atrium Poland Real Estate Management z kapitałem amerykańsko-izraelskim, która zarządza obecnie
20 centrami w Polsce.
W Tabelach 37. i 38. zaprezentowano dane dotyczące działalności podmiotów z udziałem kapitału
zagranicznego w powiecie miasta Białystok w 20013 r. – zestawienie największych inwestorów zagranicznych
i największych eksporterów, ze wskazaniem kierunku eksportu.
Tabela 37. Najwięksi inwestorzy zagraniczni powiatu miasta Białystok w 2013 r.
Lp
Nazwa inwestora
Kraj pochodzenia
Firma
1
Icopal A/S
Dania
Nova Dach Sp. z o.o. – Białystok
2
Altrad-Baumann GmbH
Niemcy
3
EssMediTec AB
Szwecja
ALTRAD PRYMAT Sp. z o.o. – Białystok;
ALTRAD - Mostostal Montaż Sp. z o.o. – Białystok;
ALTRAD BALLIAUW Sp. z o.o. – Białystok;
BiaMediTec Sp. z o.o. - Białystok – Białystok
4
Nimbus hands-on investors
Holandia
Bianor Sp. z o.o. – Białystok
Źródło: opracowanie własne na podst. PAIiZ, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce - grudzień 2013.
109
Baza REGON, dane GUS.
87
Tabela 38. Najwięksi eksporterzy powiatu miasta Białystok w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
88
7.
Promocja inwestycyjna Polski Wschodniej
7.1.
Najważniejsze obszary promocji na danych rynkach zagranicznych w zakresie pozyskania inwestorów
(macierz korelacji sektor – rynek)
Jednym ze sposobów wyznaczenia potencjalnych obszarów promocji w zakresie przyciągania inwestorów jest
analiza danych historycznych nt. dotychczasowej ich aktywności na terenie danego kraju bądź regionu.
W przypadku niniejszej ekspertyzy przeanalizowano aktywność inwestorów na terenie Polski Wschodniej
110
w latach 2007-2012, uwzględniając kraje ich pochodzenia . Na podstawie analizowanych danych, stworzono
macierz korelacji sektor – rynek, zawierającą obliczone wskaźniki, ilustrujące wspomnianą aktywność.
7
158
57
73
74
10
36
31
19
24
24
22
15
16
11
158
68
74
72
18
24
37
57
1
1
26
12
5
4
5
9
1
3
4
18
19
50
31
18
15
15
8
13
25
11
17
39
39
16
16
22
24
38
10
23
6
7
1
73
16
21
31
27
30
4
4
37
12
5
1
9
5
9
37
25
41
15
9
18
5
10
28
16
15
11
6
5
4
55
18
31
31
28
7
19
5
58
11
4
7
1
49
4
29
40
32
19
34
31
10
10
1
10
10
1
3
8
15
28
10
11
8
18
21
14
6
9
19
12
5
8
32
28
37
8
28
16
13
17
5
3
10
50
30
7
29
23
1
18
8
24
1
1
6
32
34
16
19
34
1
4
9
10
7
Budownictwo
Produkcja wyrobów
tekstylnych i odzieży
39
19
25
33
9
14
2
16
19
1
3
52
10
13
9
23
3
6
18
Produkcja mebli
Dostarczanie energii
elektrycznej, gazu i wody
63
16
10
10
11
5
9
7
9
49
7
5
14
35
2
62
5
11
13
52
4
11
13
129
10
5
14
Pośrednictwo finansowe
106
Produkcja środków
transportu
121
Produkcja wyrobów z gumy
i tworzyw sztucznych
124
Produkcja urządzeń
elektrycznych
i elektronicznych
35
Produkcja chemikaliów
i wyrobów chemicznych
91
Produkcja wyrobów
z pozostałych mineralnych
surowców niemetalicznych
79
Transport,
magazynowanie,
działalność pocztowa
i kurierska
44
Produkcja maszyn
i urządzeń
59
Produkcja papieru
i wyrobów z papieru, usługi
wydruku
63
7
5
Turcja
12
Irlandia
11
Kanada
22
Luksemburg
39
Norwegia
Austria
11
Południowa Korea
Dania
57
Hiszpania
Wielka Brytania
30
Finlandia
Szwecja
21
Belgia
Włochy
51
Szwajcaria
Francja
61
Japonia
Holandia
84 158
Niemcy
Sektor inwestycji (wg
klasyfikacji PKD)
Obsługa nieruchomości,
wynajem i usługi związane
z prowadzeniem
działalności gospodarczej
Handel hurtowy
i detaliczny, naprawa
pojazdów samochodowych
włączając motocykle
Produkcja artykułów
spożywczych, napojów
i wyrobów tytoniowych
Produkcja metali
i metalowych wyrobów
gotowych
Stany Zjednoczone
Tabela 39. Macierz korelacji sektor – rynek w zakresie aktywności inwestorów (2007-2012).
1
8
4
10
8
11
5
6
6
9
12
5
5
5
2
10
1
1
4
4
8
4
15
8
5
4
5
5
6
5
2
5
4
5
12
5
1
110
Inwestorzy zagraniczni w Polsce, PAIiZ, http://www.paiz.gov.pl/publikacje/inwestorzy_zagraniczni_w_polsce
89
Inna działalność społeczna
i osobista
Działalność związana
z zakwaterowaniem
i usługami
gastronomicznymi
Produkcja wyrobów
z drewna
Działalność związana
z obsługą rynku
nieruchomości
24
15
14
10
17
5
9
28
4
18
5
10
42
5
5
9
20
9
4
5
7
5
4
5
5
3
5
6
5
4
5
3
5
Bardzo niski poziom
Średni poziom
Bardzo wysoki poziom
Źródło: Opracowanie własne na podstawie zestawień największych eksporterów publikowanych przez PAIiIZ.
Na podstawie danych zamieszczonych w Tabeli 40. można stwierdzić, że największą aktywność wykazują
inwestorzy pochodzący z Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Holandii, Francji i Włoch. Sektory inwestycji,
w których działają inwestorzy pochodzący z tych krajów są bardzo zróżnicowane. Na dobrą sprawę każdy
z wymienionych krajów powinien być objęty działaniami promocyjnymi, mającymi na celu pozyskanie
potencjalnych inwestorów. Ponadto można wyróżnić kraje pochodzenia inwestorów o dużej specjalizacji
branżowej, np. produkcja urządzeń elektrycznych i elektronicznych (Japonia, Korea Południowa), produkcja
metali i metalowych wyrobów gotowych (Włochy) czy też produkcja artykułów spożywczych (Dania,
Szwajcaria).
7.2.
Efektywność nośników i narzędzi promocji oferty inwestycyjnej Polski Wschodniej
W raporcie opracowanym przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową we współpracy z Fundacją Konrada
111
Adenauera pt. „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013” wszystkie województwa
Polski Wschodniej (podkarpackie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, lubelskie i podlaskie) zostały uznane
za regiony o małej atrakcyjności inwestycyjnej. Zdaniem autorów, ta pozycja jest przede wszystkim
konsekwencją długofalowych procesów społeczno-gospodarczych. Mała intensywność urbanizacji
i uprzemysłowienia w okresie, w którym procesy te dokonały głębokich przekształceń w wielu regionach
europejskich i niektórych polskich, nie pozwoliła na wykształcenie się odpowiedniej „masy krytycznej" (korzyści
skali i aglomeracji) w zakresie zasobów najistotniejszych dla dużych inwestorów. Mała atrakcyjność
inwestycyjna tych województw nie oznacza, że nie mają one szans na przyciągnięcie dużych inwestorów –
szanse te są, ale mniejsze niż w innych województwach. Można je zwiększyć, wzmacniając atrakcyjność
inwestycyjną dla działalności bazujących na unikatowych zasobach i atutach tych regionów – siłą rzeczy nie
ujętych w analizie porównawczej – i poszukując inwestorów niekoniecznie dużych, ale mogących efektywnie
wykorzystać te atuty. Należy mieć świadomość, że instytucje publiczne w krótkim okresie (kilka lat) mogą
wywierać istotny wpływ jedynie na niektóre aspekty atrakcyjności inwestycyjnej. W sferze materialnej chodzi
przede wszystkim o rozwój infrastruktury komunikacyjnej oraz zapewnienie odpowiedniej podaży dobrze
przygotowanych terenów inwestycyjnych. Bardzo ważne są również działania o charakterze informacyjnopromocyjnym i usługowym. Konieczne jest:

koordynowanie i koncentrowanie działań promocyjnych skierowanych do potencjalnych inwestorów
(np. strony internetowe, oferty inwestycyjne, uczestnictwo w imprezach targowo-wystawienniczych,
punkty kontaktowe dla inwestorów);
zwiększenie precyzji promocji inwestycyjnej – znajomość swoich atutów i słabości ułatwi dopasowanie
oferty do oczekiwań konkretnych inwestorów;
oferowanie zachęt inwestycyjnych (np. udostępnienie lokalizacji w specjalnych strefach ekonomicznych,
ulgi w podatkach lokalnych, informowanie o programach rządowych skierowanych do inwestorów);
zapewnienie sprawnej obsługi procesu inwestycyjnego (np. pomoc w kwestiach formalno-prawnych,
wprowadzenie do środowiska gospodarczego regionu, pomoc w rekrutacji pracowników i szkoleniach);
zapewnienie sprawnej obsługi poinwestycyjnej (np. pomoc w rozwiązywaniu bieżących problemów
inwestorów).




111
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna… op.cit.
90
Wszystkie te działania wzmacniają regionalną i lokalną atrakcyjność inwestycyjną, zwiększając szansę
na przyciągniecie nowych inwestorów lub na skłonienie już działających do reinwestycji.
Należy nadmienić, że niektóre instrumenty mogące przyciągać inwestorów (np. związane z ulgami
podatkowymi) są regulowane na poziomie krajowym, a organizacje na poziomie regionalnym i lokalnym nie
mają większego wpływu w tym zakresie. Nie oznacza to, że organizacje te są całkiem pozbawione możliwości
pozyskiwania inwestorów. Szczególnie samorządy mogą mieć realny wpływ na zainteresowanie ofertą
112
inwestycyjną. W procesie inwestycyjnym bardzo ważne są elementy, takie jak :



Odpowiednio przygotowany teren – z uregulowanym statusem własnościowym i prawnym, wyposażony
w media oraz sieć kanalizacyjno-wodociągową. Bardzo ważna jest lokalizacja w pobliżu znaczących
szlaków komunikacyjnych (droga, kolej). Uzupełniającym elementem mogą być np. wyniki
przeprowadzonych badań geotechnicznych gruntu.
Stworzenie profesjonalnej oferty inwestycyjnej. Standardem są wielojęzyczne foldery zawierające
dokładny opis terenu, z jego danymi technicznymi i parametrami, zaopatrzone w kolorowe zdjęcia.
Foldery w postaci elektronicznej (np. pliki PDF) mogą być umieszczane także na stronach jednostek
samorządu terytorialnego. Warto zadbać o przygotowanie oferty w sposób nieszablonowy oraz
wykorzystać zróżnicowane sposoby jej dystrybucji (np. spotkania, misje gospodarcze, konferencje
prasowe dla inwestorów itp.).
Profesjonalne i kompetentne wsparcie pracowników urzędu na każdym etapie procesu inwestycyjnego,
w tym także w działaniach zwykle pozostających po stronie inwestora (np. w zakresie pozyskania
pracowników o określonym profilu kompetencji). Wiele gmin oferuje inwestorom wsparcie specjalnie
wyznaczonego opiekuna, co – ze względu na zawiłości prawne i administracyjne funkcjonowania
przedsiębiorstw w Polsce – jest świetnym rozwiązaniem. Rozwiązanie to jest stosowane m.in. przez
PAIiIZ i powinno być rozpowszechnione na poziomie poszczególnych gmin. Pomocne dla inwestorów jest
również przygotowanie dokumentu przedstawiającego schemat współpracy z urzędem i innymi
podmiotami w procesie inwestycyjnym (m.in. wskazanie jednostek odpowiedzialnych za różne sfery
współpracy wraz z ich danymi kontaktowymi).
W ramach jednego z paneli XXIII Forum Ekonomicznego w Krynicy odbyła się debata na temat sposobów
przyciągania inwestorów z zewnątrz. Do najważniejszych wniosków z tej dyskusji należy zaliczyć:





Bardzo ważne jest zindywidualizowanie akcji promocyjnych (wyróżnianie się). Z analizy spotów
reklamowych wielu gmin, mających na celu zainteresowanie potencjalnych inwestorów, wynika,
że niemal wszystkie są takie same. Przyczyną jest tu brak odpowiedzi na podstawowe pytanie – w czym
113
promujące się regiony mają się specjalizować i jak mają budować swój wizerunek .
Duży wpływ na atrakcyjność inwestycyjną danego regionu ma jakość życia na jego terenie.
Dla inwestorów coraz większe znaczenie ma standard życia pracowników oraz możliwości, jakie oferuje
otoczenie (dostęp do rozrywki, kultury, infrastruktury rekreacyjnej i sportowej), a także bezpieczeństwo.
Bardzo duże znaczenie mają transparentne przepisy, uczciwość, dyspozycyjność i zwyczajna życzliwość
przy załatwianiu formalności. Są to cechy, które mogą wyróżnić szczególnie mniejsze miejscowości.
114
Niewątpliwym atutem w przypadku takich lokalizacji jest bliskość dużej aglomeracji miejskiej .
Kluczową rolę odgrywają działania mające na celu skrócenie czasu realizacji inwestycji. Jest to przede
wszystkim uzbrojenie terenu i uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego, szczególnie
na terenach przeznaczonych do lokowania działalności gospodarczej. W przypadku mniejszych
miejscowości duże znaczenie ma też możliwość stworzenia wspólnej oferty inwestycyjnej przez
115
samorządy kilku sąsiadujących gmin .
Ważna jest również specjalizacja gmin chcących przyciągać inwestorów. Coraz częściej odchodzi się
od modelu ogólnej oferty inwestycyjnej, na rzecz specjalistycznej, dla określonych branż. Pomocna
112
Cyraniewicz
M.,
Pomysł
na
sprowadzenie
przedsiębiorstw
do
gminy,
dostępny
na
http://prawo.rp.pl/artykul/370368.html?print=tak&p=0 [dostęp 27.02.2014].
113
Opinia Jacka Sadowskiego reprezentującego Demo Effective Launching, panelisty XXIII Forum Ekonomicznego w Krynicy.
114
W opinii Romana Ptaka, Burmistrza Niepołomic, panelisty XXIII Forum Ekonomicznego w Krynicy.
115
Grzegorz Wawryka, Burmistrz Brzeska, panelista XXIII Forum Ekonomicznego w Krynicy.
91
w identyfikacji potencjalnych branż, atrakcyjnych z punktu widzenia inwestorów, może być analiza
funkcjonujących łańcuchów i sieci wartości w regionie oraz ocena dostępnego kapitału ludzkiego.
Środkiem bardzo powszechnie wykorzystywanym w polityce przemysłowej wielu krajów, promującym
realizację nowych inwestycji, są ulgi podatkowe. Bardzo popularne są specjalne strefy ekonomiczne, w których
obowiązują zwolnienia podatkowe dla przedsiębiorców. Efektywność SSE i ich wpływ na rozwój regionów
można ocenić na podstawie danych opublikowanych w raporcie pt.: „Specjalne strefy ekonomiczne po 2020 r.
116
Analiza dotychczasowej działalności oraz perspektywy funkcjonowania.” , opracowanym przez Ernest&Young.
Dane te pozwalają na stwierdzenie, że zwolnienie podatkowe w SSE jest stosunkowo efektywną formą pomocy,
ponieważ przeciętny poziom wsparcia dla przedsiębiorstw wynosi w tym przypadku ok. 12% wartości
poniesionych nakładów inwestycyjnych. Innymi słowy, każda złotówka zwolnienia podatkowego zaowocowała
ponad 8 zł zainwestowanymi przez inwestorów w SSE. Również z punktu widzenia oddziaływania na budżet
państwa i samorządów zwolnienie podatkowe w SSE wydaje się stanowić efektywne narzędzie. Badanie
ankietowe przeprowadzone wśród inwestorów strefowych przez Ernst&Young na potrzeby ww. raportu
wskazało następujące trendy: ponad połowa aktualnych inwestorów strefowych deklaruje, że nie planuje
realizacji nowych projektów inwestycyjnych na terenach SSE w przypadku ich funkcjonowania tylko do 2020 r.,
ale aż 81% badanych deklaruje gotowość przeprowadzenia nowych inwestycji, jeśli strefy działałyby dłużej.
Wydłużenie działalności SSE stanowi więc bezpośredni czynnik decydujący o ich atrakcyjności.
Badanie wykazało również, że SSE stanowią dobre narzędzie do tworzenia współpracy w ramach sieci powiązań
kooperacyjnych, które mogą być podstawą inicjowania struktur o charakterze klastrów. Klastry i strefy mają
podobne cele i mogłyby wzmacniać efekty swojej działalności. Zapewnienie podmiotom zarządzającym strefami
narzędzi do wspierania działalności klastrów przyczyniłoby się do ich przyspieszonego rozwoju, a w efekcie
zwiększyłoby atrakcyjność stref dla inwestorów w kolejnych latach.
Z drugiej strony narzędzia wspierania inwestycji, takie jak Specjalne Strefy Inwestycyjne są niekorzystne dla
gospodarki, ponieważ hamują rozwój rynku. Przedsiębiorcy nie chcą działać inaczej niż w strefie – oczekują
warunków specjalnych. Wielką niewiadomą jest też dalsza działalność czy to przedsiębiorstw, czy też całych
branż po zakończeniu działalności na warunkach specjalnych.
Promocja wizerunkowa makroregionu oraz bezpośrednia promocja potencjału gospodarczego wschodnich
województw wśród potencjalnych inwestorów polskich i zagranicznych oraz firm zainteresowanych
intensyfikacją współpracy gospodarczej jest celem Projektu Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej. Projekt
jest realizowany we współpracy z pięcioma województwami: lubelskim, podkarpackim, świętokrzyskim
i warmińsko-mazurskim. Promuje przede wszystkim strategiczne dla regionu branże, m.in. spożywczą, drzewną
i meblarską, lotniczą, chemiczną, OZE i turystykę biznesową. Realizacja projektu obejmuje lata 2009-2015
i została poprzedzona analizą, która wyłoniła priorytetowe dla działań promocyjnych sektory i rynki, zarówno
pod kątem przyciągania inwestycji, jak i promocji eksportu z uwzględnieniem obecnej sytuacji
gospodarczej. Równolegle przeprowadzono badania ewaluacyjne ex-ante, pozwalające na ustalenie obecnego
wizerunku Polski Wschodniej. W celu zapewnienia skuteczności podejmowanych działań, badania ewaluacyjne
będą prowadzone również w trakcie i na zakończenie realizacji projektu. Pozwolą one na zweryfikowanie
skuteczności działań promocyjnych.
Działania przewidziane w projekcie to:



przedsięwzięcia z zakresu public relations o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym, w tym wizyty
studyjne dziennikarzy zagranicznych, konferencje prasowe, seminaria oraz fora ekonomiczne, których
zadaniem jest przedstawienie projektu, efektów jego realizacji oraz przekazanie informacji
o możliwościach współpracy gospodarczej z Polską Wschodnią – będą one kierowane na obszary
zidentyfikowane w analizach i badaniach;
kampania promocyjna w mediach krajowych i zagranicznych, wykorzystująca media drukowane
i audiowizualne, miejsca publiczne i materiały reklamowe;
konferencje, seminaria oraz fora gospodarcze organizowane przez cały okres realizacji projektu;
116
Tynel P., (red.), Specjalne Strefy Ekonomiczne po 2020 roku. Analiza dotychczasowej działalności oraz perspektywy
funkcjonowania dostępny na http://www.ey.com/PL/pl/Services/Tax/SSE-po-2020-roku
92






publikacja wydawnictw i materiałów informacyjnych;
internetowy portal gospodarczy Polski Wschodniej wraz z bazą danych przedsiębiorców;
wyjazdowe misje gospodarczo-handlowe i inwestycyjne, mające na celu bezpośrednie dotarcie z ofertą
gospodarczą Polski Wschodniej do potencjalnych inwestorów, importerów i innych partnerów
biznesowych;
przyjazdowe misje gospodarcze, umożliwiające bezpośrednią prezentację Polski Wschodniej
przedsiębiorcom zagranicznym zainteresowanym nawiązaniem kontaktów handlowych oraz
inwestycjami w makroregionie;
targi i wystawy, które ułatwią bezpośrednie dotarcie do grupy docelowej – przedsiębiorców
i inwestorów działających w branżach stanowiących najbardziej rozwinięte sektory w Polsce Wschodniej.
wizyty studyjne przedstawicieli Polski Wschodniej, realizujących działania z zakresu promocji
gospodarczej, mające na celu obserwację najlepszych praktyk stosowanych w kraju i za granicą przez
117
instytucje odpowiedzialne za marketing narodowy, miast i regionów.
Na podstawie raportu z badania ewaluacyjnego można dokonać oceny efektywności opisanego projektu.
Skuteczność działań promocyjnych była analizowana w odniesieniu do celu ogólnego PPGPW oraz założonych
celów szczegółowych. Do października 2012 r., przedstawiciele pięciu województw Polski Wschodniej, zarówno
przedsiębiorcy, jak i reprezentanci jednostek samorządu terytorialnego, wzięli udział w 88 wydarzeniach
promocyjnych o charakterze międzynarodowym (1 133 przedsiębiorców oraz 338 przedstawicieli jednostek
samorządu terytorialnego). Podmioty te wzięły łącznie udział m.in. w 39 targach, 34 misjach wyjazdowych,
4 misjach przyjazdowych oraz 3 wizytach studyjnych dla przedstawicieli JST. Jednocześnie przedsiębiorstwa,
które skorzystały ze wskazanych form promocji, zadeklarowały zawarcie ogółem 264 kontraktów na łączną
kwotę 78 888 250,32 PLN. Przedsiębiorcy zadeklarowali również średnie zwiększenie: eksportu – o 54%,
sprzedaży – o 17% oraz produkcji – o 14%. Ponadto podmioty, które odpowiedziały na ankietę ewaluacyjną w
ww. badaniach wskazały na dokonanie inwestycji w nowy sprzęt do realizacji pozyskanych kontraktów na
kwotę 12 326 081,65 PLN, jak również podjęcie inwestycji w postaci budowy nowej fabryki (10 800 000,00
PLN), a także inwestycje w rozwój zakładu (budowa nowych linii, hal produkcyjnych) na kwotę 6 332 400,00
PLN. W badaniach jakościowych przeprowadzonych w ramach omawianej ewaluacji beneficjenci potwierdzają
występowanie bezpośredniego związku między udziałem w wydarzeniach promocyjnych a nawiązywaniem
kontaktów handlowych z podmiotami z zagranicy. Uczestnicy misji i targów deklarowali, że nawiązanie tego
typu kontaktów bez uczestnictwa w targach byłoby niemożliwe. Jednocześnie – podsumowując dalej
skuteczność promocji gospodarczej w PO RPW – możemy mówić o ograniczonym na tę chwilę oddziaływaniu
PPGPW w odniesieniu do przyciągania inwestorów w rozumieniu BIZ (nowe inwestycje, inwestycje w polskie
firmy już ulokowane w PW). Co prawda dane udostępniane przez PAIiIZ świadczą o zwiększeniu
zainteresowania terenami inwestycyjnymi mieszczącymi się na terenie Polski Wschodniej, można jednak
ostrożnie stwierdzić, że aktualny potencjał nie jest jeszcze w pełni wykorzystywany. Liczba różnych lokalizacji
przeznaczonych pod inwestycje na obszarze Polski Wschodniej i będących w ofercie PAIiIZ zwiększyła się z 236
w 2009 r. do 428 w czerwcu 2012 r., jednak w tym samym czasie inwestorom zagranicznym przekazano tylko
od 58 do 121 propozycji miejsc na lokalizację inwestycji (w zależności od roku), co świadczy o tym, że aktualny
potencjał omawianego obszaru jest wykorzystywany co najwyżej w 1/3. Obraz zmian zachodzących w obszarze
atrakcyjności inwestycyjnej PW jest obecnie niejednoznaczny. Wiele wskazuje, że w tej chwili trudno mówić
o oddziaływaniu PPGPW w skali makro, ze względu na szersze bariery, specyficzne dla regionów PW, których
118
nie da się zniwelować za pomocą działań promocyjnych .
Trzeba pamiętać, że przedsiębiorstwa z Polski Wschodniej mogą także korzystać z oferty przygotowanej dla
przedsiębiorców z całej Polski, np. ze środków dostępnych w ramach działania 6.1. PO IG („Paszport do
eksportu”). Efektywność tych narzędzi jest przedmiotem ewaluacji programów, w ramach których zostały
zaprojektowane. I tak np. na podstawie Barometru Innowacyjności, Ewaluacji on-going działania 6.1. PO IG
można stwierdzić, że 10% firm rezygnowało ze składania wniosku o dofinansowanie w jego II etapie, co było
119
skutkiem doświadczeń z I etapu projektu, zniechęcających do dalszego korzystania z tego działania .
117
http://www.paiz.gov.pl/polska_wschodnia/dzialania
Raport z badania ewaluacyjnego. Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych
z pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej, Warszawa, 2013.
119
Prezentacja pn. Ewaluacja działania 6.1 PO IG pt. "Plany i potrzeby przedsiębiorców sektora MŚP w zakresie rozwoju
eksportu i powiązań z zagranicznymi rynkami i partnerami handlowymi, w kontekście uruchomienia działania 6.1 PO IG
118
93
Wartościowe badania ewaluacyjne w zakresie kształtowania promocji na potrzeby przyciągania inwestorów,
120
pn. TOP PROMOCJI polskich miast, powiatów i regionów 2013 , zostały przeprowadzone przez Best Place –
Europejski Instytut Marketingu Miejsc. Badania objęły kierowników i dyrektorów biur promocji urzędów
marszałkowskich, urzędów miast i gmin oraz starostw powiatowych. Na podstawie tych badań stwierdzono
m.in., że:

W zakresie działań promocyjnych skierowanych do biznesu warto wykorzystać doświadczenia liderów
w tej dziedzinie, tj. miast: Poznania, Wrocławia, Krakowa, Warszawy i Gdańska, a także województw:
śląskiego i dolnośląskiego. Poznań od lat podejmuje zróżnicowane działania, mające na celu promocję
gospodarczą miasta i regionu. Przykładem jednego z nich jest kampania promocyjna „Poznań daje
pracę”, której celem było z jednej strony ułatwienie przedsiębiorstwom rekrutacji kompetentnych kadr,
a z drugiej – pomoc osobom poszukującym pracy w znalezieniu zatrudnienia. Miasto wyznaczyło
najważniejsze dziedziny, w zakresie których przyciąga inwestorów i konsekwentnie realizuje działania
promocyjne w ich obrębie. Są to np. badania i rozwój, analizy, reklama, bankowość, konsulting, usługi
kreatywne. W efekcie tych działań Poznań może się pochwalić jedną z najniższych stóp bezrobocia
w kraju.

Do najbardziej efektywnych narzędzi promocji, zdaniem respondentów uczestniczących w badaniu,
należą: reklama w TV (średnia ocena 4,35), reklama w Internecie (4,30), public relations (4,24),
organizacja wydarzeń – eventów (4,20), wykorzystanie serwisów społecznościowych (4,09). Zaskakuje
stosunkowo niska ocena takich działań, jak udział w targach (3,52), ulotki i foldery (3,56) czy też gadżety
reklamowe (3,56). Wysoka pozycja PR oznacza, że jednostki samorządu cenią budowanie wizerunku
i utrwalanie długookresowych relacji. Z kolei reklama z wykorzystaniem serwisów społecznościowych
niesie ze sobą duże wyzwania i możliwe pułapki, dlatego powinna być realizowana przez kompetentne
i doświadczone osoby/firmy reklamowe.

Warto zwrócić uwagę na dodatkowe zestawienie, w którym efektywność była rozumiana jako relacja
nakładów do efektów. W tym przypadku reklama w mediach (TV, radio, prasa) spadła na dalsze miejsce.
Jako najbardziej efektywne wskazano: organizację wydarzeń promocyjnych, promocję w Internecie
(aplikacje, serwisy społecznościowe, blogi, portale) czy też marketing szeptany/wirusowy (który jednak
jest mniej skuteczny w przypadku inwestorów, a bardziej dla turystów indywidualnych).

Ostatnie zestawienie w analizowanym raporcie dotyczyło preferencji jednostek samorządu w zakresie
narzędzi promocji, przy założeniu większych funduszy na działania promocyjne. W pierwszej kolejności
urzędy wskazywały szeroko zakrojone kampanie promocyjne (związane z reklamą w mediach),
tworzenie/zakup materiałów promocyjnych (filmy, foldery, ulotki), tworzenie i rozwój wydarzeń
promocyjnych (tzw. eventów flagowych i ich cykli), promocję w mediach elektronicznych oraz –
co wydaje się być ważne z punktu widzenia inwestorów – tworzenie/rozwój strategicznych podstaw
promocji (budowania strategii, systemu identyfikacji wizualnej ,realizacja analiz i badań, rozwój
komunikacji wewnętrznej).
7.3.
Dobre praktyki w zakresie pozyskania inwestorów
Decyzja o lokalizacji inwestycji bezpośrednich jest zwykle poprzedzona badaniami marketingowymi, analizą
sytuacji politycznej i wnikliwą oceną perspektyw długofalowego rozwoju ekonomicznego kraju goszczącego.
Jest przy tym oczywiste, że inwestorów przyciągają chłonne i stabilne politycznie rynki, o taniej sile roboczej,
zasobne w surowce, na których można bez większych trudności realizować rentę monopolową. Zdolność
skłonienia inwestorów do wyboru danego miejsca lokalizacji BIZ, określana mianem jego atrakcyjności
inwestycyjnej, jest kombinacją korzyści, które inwestor może osiągnąć w trakcie prowadzenia działalności
gospodarczej w tym miejscu, wynikających z jego specyficznych cech. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
są plasowane przede wszystkim w krajach, które spełniają przynajmniej kilka spośród następujących warunków:

mają rozbudowaną infrastrukturę produkcyjną i społeczną, a w szczególności dostęp do morza, porty
lotnicze, sprawny system łączności i transportu wewnętrznego;
Paszport do eksportu". Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego PARP, Warszawa 2009, dostępny na: http://www.parp.gov.pl/index/more/11186 [dostęp 27.02.2014].
120
http://bestplaceinstytut.org/top-promocji-polskich-miast-powiatow-i-regionow-2013-%E2%80%93-raportodzewmedialnystyczen-luty-2013 [dostęp 20.03.2014].
94







potrafią mobilizować wewnętrzne zasoby ludzkie i materialne w realizacji inwestycji towarzyszących
przemieszczaniu zdolności produkcyjnych;
ich gospodarki są powiązane z głównymi centrami przemysłowymi świata (USA, Japonią i Unią
Europejską);
dysponują tanią siłą roboczą o pożądanych kwalifikacjach;
związki zawodowe nie istnieją, są biernym wykonawcą decyzji władz, ich rola jest marginalna;
posiadają względnie dobrze rozwiniętą sieć usług handlowych i finansowych;
osiągnęły stosunkowo wysoki stopień urbanizacji;
stworzyły dostatecznie duże i chłonne rynki wewnętrzne.
Państwa importujące kapitał są tego świadome, dlatego nie pozostają bierne, lecz – w miarę swoich możliwości
– na różne sposoby starają się zachęcać potencjalnych inwestorów. Cierpiąc na niedobór rodzimego kapitału,
rzadko występują w roli współinwestora, jeszcze rzadziej oferują wsparcie finansowe w innej formie (granty,
subsydiowanie kredytów i pożyczek, gwarancje ubezpieczeniowe). Intratne kontrakty na zamówienia rządowe
i władz terenowych są łączone z inwestycjami typu offset i offshore, a tam gdzie istnieją specjalne strefy
ekonomiczne – inwestorzy mogą liczyć na ulgi podatkowe i celne oraz możliwość przeprowadzania rozliczeń
w obcych walutach. Przynosi to jednak większości krajów – za wyjątkiem państw azjatyckich w strefie Pacyfiku –
skromne rezultaty, ze względu na bardzo wysoką koncentrację inwestycji bezpośrednich w regionach świata,
które mają szczególne znaczenie militarne oraz posiadają złoża ropy naftowej lub innych poszukiwanych
surowców.
Polska ma większość pożądanych cech kraju goszczącego inwestorów zagranicznych, lecz ze względu na swe
geopolityczne położenie oraz dużą rolę związków zawodowych w życiu społecznym jest uważana za kraj
121
peryferyjny o podwyższonym ryzyku . W celu zwiększenia zainteresowania inwestorów lokalnymi rynkami,
niezbędne są między innymi działania, takie jak:







rozwój kadry eksperckiej przez udział w tematycznych szkoleniach krajowych i zagranicznych oraz
czerpanie z dobrych praktyk wypracowanych w innych krajach;
świadczenie przez ekspertów COIE usługi doradczej, a nie wyłącznie informacyjnej, zapewniające tym
samym wsparcie firm „szyte na miarę” MŚP;
rozwój infrastruktury transportowej, uruchamianie przejść granicznych i bezpośrednich połączeń
komunikacyjnych między takimi krajami, jak chociażby Polska – Chiny;
uproszczenie procedur urzędniczych i regulacji prawnych, przygotowanie pełnej dokumentacji w języku
angielskim;
poprawa znajomości języków obcych wśród urzędników administracji publicznej;
skrócenie okresu zwrotu podatku VAT niekorzystnie wpływającego na płynność finansową
przedsiębiorców;
122
zwiększenie działalności promocyjnej o Polsce w Chinach .
Obecnie inwestorami działającymi w skali globalnej są nie tylko amerykańskie, japońskie i zachodnioeuropejskie
koncerny, oferujące markowe produkty, ale także enigmatyczne firmy z egzotycznych krajów arabskich
i azjatyckich, z których większość powstała w wyniku procesów przemieszczania aparatu wytwórczego
123
(redeployment) wielkich korporacji .
Przykłady najlepszych praktyk promocji gospodarczej wskazano m.in. w ramach „Badania wizerunkowego Polski
i polskiej gospodarki w krajach głównych partnerów gospodarczych. Raport z analizy dobrych praktyk promocji
124
gospodarczej w innych krajach” (Tabela 40).
Tabela 40. Wybrane przykłady najlepszych praktyk promocji gospodarczej
121
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/pgw_wplyw_bezp_inwest_zagr_na_wzrost_pol_gosp.pdf
Piotrowski J., Bariery i możliwości wzrostu polskiego eksportu do Chin Kontynentalnych i chińskich inwestycji
bezpośrednich w Polsce, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktury, Warszawa, 2011.
123
Omachel R., Siedem tłustych lat. Prognoza Newsweeka – Polska 2015, Newsweek-Polska 24 maja 2009.
122
124
Badanie wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach głównych partnerów gospodarczych. Raport
z analizy dobrych praktyk promocji gospodarczej w innych krajach, Warszawa, 2012.
95
Kraj
Chiny
Dobra praktyka
Działania Chin na terenie kraju
w zakresie promocji eksportu
i przyciągania inwestycji
zagranicznych przez organizację
międzynarodowych imprez
targowych i zapraszanie
zagranicznych uczestników
do wzięcia w nich udziału
Czechy
Sieć Czeskich Centrów –
kompleksowe działania
i zintegrowane podejście do kwestii
promocji kultury czeskiej
w kontekście promocji również
innych obszarów, takich jak turystyka
czy biznes
Francja
Ustanawianie dorocznego
kraju
docelowego programu „Eksport
Francji”
Hiszpania
Strategia ICEX na lata 2009-2012
Holandia
Sieciowy charakter systemu promocji
gospodarczej
Uzasadnienie
Targi Kantońskie to jednocześnie punkt spotkań producentów
i poszukujących dostawców z różnych branż - Targi Kantońskie
są podzielone na sekcje wg branż.
Na targach są świadczone usługi kojarzenia partnerów
biznesowych. Wszyscy uczestnicy, po zarejestrowaniu się jako
odwiedzający targi, mają możliwość skorzystania z aplikacji
na stornie internetowej targów, za pomocą której mogą
zorganizować spotkania z wybranymi potencjalnymi partnerami
handlowymi. System ten pozwala na lepsze przygotowanie wizyty
na targach.
Targi CIFIT oferują fora i seminaria związane z najnowszymi
wydarzeniami inwestycyjnymi. W targach biorą udział delegacje
władz krajowych i zagranicznych, w tym osoby odpowiedzialne
za gospodarczą współpracę zagraniczną. Inwestorzy zagraniczni
biorący udział w targach mają możliwość spotkania
z poszczególnymi delegacjami w ramach organizowanych spotkań
biznesowych i tematycznych seminariów. CIFIT oferuje również
możliwość kojarzenia partnerów odwiedzającym targi instytucjom
i przedsiębiorstwom. Ponadto co roku jeden z krajów jest
wybierany na kraj partnerski targów. Dzięki temu statusowi dane
państwo ma możliwość szerszego zaprezentowania swojej oferty,
przygotowania seminariów, szerszego udziału w targach firm
z danego kraju.
Uzyskiwanie synergii działań promocyjnych. Realizowane przez
czeskie centra działania w zakresie promocji kultury uwzględniają
często aspekt jednoczesnej promocji czeskich produktów i czeskich
firm. Do osób zainteresowanych czeską kulturą dociera informacja
o tym, czym może się pochwalić czeski biznes. Spotkania
biznesowe są wykorzystywane do promowania kultury,
a spotkania kulturalne – do łączenia i nawiązywania kontaktów
biznesowych.
Corocznie wybierany jest kraj, na którym skupiają się działania
z zakresu promocji gospodarczej Francji. Założeniem strategii
„jednego zaproszonego kraju” jest dotarcie z konkretnymi
działaniami promocyjnymi do wszystkich ogniw łańcucha produkcji
w danym kraju w ciągu jednego roku. W ciągu tego roku
realizowana jest bardzo duża liczba różnorodnych działań, dzięki
czemu osiąga się wyższy stopień rozpoznawalności kraju
i przygotowuje grunt pod dalsze działania sektorowe
i indywidualne poszczególnych firm w danym kraju.
W zakresie hiszpańskich działań promocyjnych pozytywne
rezultaty przynoszą przede wszystkim takie elementy systemu
promocji gospodarczej jak:
- opracowywanie kilkuletnich strategii przez Instytut Promocji
Handlu Zagranicznego (ICEX), które szczegółowo określają rynki
i sektory docelowe promocji, co pozwala na koncentrację zasobów
i realizację działań w obszarach o największym potencjale;
realizacja
wspólnych
programów
nakierowanych
na skonkretyzowane cele promocyjne, np. w zakresie promocji
na konkretnym rynku geograficznym, przez kilka niezależnych
instytucji łączących wysiłki;
- stworzenie klarownych strategii przyciągania inwestycji
uwzględniających priorytetowe sektory oraz kraje docelowe,
w których przede wszystkim prowadzone są działania promocyjne;
- rozbudowany zestaw działań promocyjnych, np. przyjazdowe
misje handlowe, fora inwestycyjne na najbardziej interesujących
rynkach zagranicznych.
Cechą charakterystyczną holenderskiej promocji gospodarczej jest
istnienie dużej liczby podmiotów zaangażowanych do realizacji
tego celu.
Dzięki zdecentralizowanemu systemowi promocji i niezależności
poszczególnych jednostek możliwe jest wypracowywanie
96
Kraj
Dobra praktyka
Hongkong
System koordynacji między rządem
Hongkongu a instytucjami
odpowiedzialnymi za działania
promocyjne
Niemcy
Inicjatywa „Niemcy – kraj pomysłów”
jako przykład udanej promocji
wewnętrznej marki kraju
Rosja
Platforma wymiany doświadczeń
między rządem a największymi
inwestorami zagranicznymi
USA
Działania USTDA w zakresie wsparcia
ekspansji
amerykańskich
firm
na rynkach zagranicznych
Uzasadnienie
własnych, oryginalnych sposobów promocji.
Wzrost
efektywności
promocji
jest
osiągany
dzięki
wyspecjalizowaniu poszczególnych instytucji w zadaniach, którymi
się zajmują.
Dzięki możliwości współpracy z różnymi jednostkami w sieci
i realizacji komplementarnych projektów jest osiągany efekt
synergii.
Uniknięcie problemu zbyt scentralizowanej i skostniałej struktury,
ciągły przepływ informacji między poszczególnymi instytucjami.
Ich współpraca różnych instytucji w różnych konfiguracjach,
pozwalająca na wprowadzanie nowych pomysłów i rozwiązań.
Kompleksowa i dobrze przygotowana strategia, która uruchamia
różne sektory administracyjne i społeczne. Strategia,
przygotowywana zarówno we współpracy z władzami w Pekinie,
jak i mieszkańcami wyznacza ambitne cele, wokół których jest
następnie budowany program promocji.
Odpowiednie rozdzielenie kompetencji w zakresie działań
promocyjnych, bez zbytniej ich centralizacji, ale z założeniem,
że realizowane przez poszczególne instytucje inicjatywy
wzmacniają
się
wzajemnie,
ponieważ
są
oparte
na ogólnorządowych programach.
Włączanie do działań społeczeństwa. Jedną z podstawowych
potrzeb społeczeństwa jest bycie słuchanym. Mieszkańcy Niemiec
mogą zobaczyć, jak ich pomysły, propozycje i usprawnienia
są wysłuchiwane, a następnie wdrażane.
Promocja „od środka na zewnątrz”. Strategią tej dobrej praktyki
jest fakt, że promocja jest tworzona bezpośrednio przez
mieszkańców Niemiec, że to mieszkańcy promują swój kraj
i dobrze o nim mówią na zewnątrz, sprawiając że obcokrajowcy,
firmy i zwykli ludzie, przejmują ten pozytywny wizerunek.
Akceptacja ze strony sektora przedsiębiorstw. Ta inicjatywa
nabiera wagi od momentu, kiedy przedsiębiorcy zaczynają
ją wspierać i decydują, że chcą ją wykorzystywać oraz włączać
do swoich produktów i usług, zwiększając w ten sposób jej efekt.
Fakt uzyskania wsparcia nie tylko ze strony instytucji, ale i ze
strony środowiska biznesowego sprawia, że można mówić
o sukcesie wdrażania marki.
Platforma
bezpośredniego
dialogu
między
inwestorami/przedsiębiorcami i rządem. Stworzenie ciała
doradczego przy rządzie, za pomocą którego głos inwestorów
może być bezpośrednio słyszalny przez rząd. Pozwala to
na skrócenie obiegu informacji i wzrost szans na wprowadzanie
rozwiązań
pozwalających
na
zwiększenie
atrakcyjności
inwestycyjnej kraju. W przypadku polskich realiów należałoby
uwzględnić w tego rodzaju platformie udział zarówno koncernów
międzynarodowych, jak i dużych polskich firm.
Utrzymywany bezpośredni kontakt z międzynarodowymi
koncernami pozwala na lepsze zapoznanie się z zachętami
i metodami przyciągania inwestycji, jakie stosują inne kraje
w stosunku do międzynarodowych korporacji.
Dłuższy czas na reakcję w przypadku pojawienia się zjawiska
odpływu inwestorów z kraju. Przy bliższym bezpośrednim
kontakcie inwestorów z rządem negatywne tendencje odpływu
inwestorów z kraju są wcześniej wykrywalne, a w konsekwencji
wydłuża się czas na możliwą reakcję i ewentualne wprowadzanie
środków zaradczych.
Wykorzystywanie turystyki biznesowej, aby przyciągnąć do kraju
odwiedzających, którzy następnie stają się partnerami
biznesowymi Stanów.
Wykorzystywanie firm dla zewnętrznej promocji. Stany
Zjednoczone koncentrują się na rozwoju strategicznych sektorów
97
Kraj
Dobra praktyka
Uzasadnienie
w celu promowania innych branży i atrakcyjności inwestycyjnej
kraju. Koncentrując się na promowaniu wiodących sektorów
przyciąga się klientów i, pokazując zalety tych sektorów, pobudza
zainteresowanie innymi branżami.
Przyciąganie fachowców z zagranicy. Prowadzenie seminariów,
warsztatów i innych podobnych działań sprawia, że Stany
Zjednoczone stają się punktem odniesienia w obszarze wiedzy
technologicznej i eksperckiej. Znaczny poziom inwestycji
w badania i rozwój, może stać się czynnikiem przyciągającym.
Dzięki seminariom i stypendiom oraz misjom handlowym
i prezentacji swoich projektów USA przyciąga najlepiej
przygotowanych fachowców, a zarazem rozwija swój system
edukacji i badań.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Badanie wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach głównych partnerów
gospodarczych. Raport z analizy dobrych praktyk promocji gospodarczej w innych krajach, Warszawa, 2012.
W nawiązaniu do powyższego zestawienia, omawiając postawę władz w procesie pozyskiwania inwestorów,
trzeba zaznaczyć, że wspieranie rozwoju lokalnego nie zawsze musi wiązać się z przyciąganiem nowych firm,
lecz może rozwijać się na wiele różnych sposobów.
Trzeba także mieć świadomość zagrożeń związanych z przyciąganiem zagranicznych inwestorów. Zagrożenie
takie może wystąpić np. wówczas, gdy do regionu o niskim poziomie rozwoju wchodzi z nową inwestycją
kapitał zagraniczny, dysponujący nowoczesnym parkiem maszynowo-technologicznym, a co za tym idzie dużo
większą produktywnością. Korzystając z taniej siły roboczej regionu przyjmującego, bardzo mocno zaburza
konkurencję i staje się dominującym, bezkonkurencyjnym graczem. W porównaniu z nim większość lokalnych
konkurentów jest bez szans. Trzeba jeszcze uwzględnić stosowane przez część inwestorów zagranicznych tzw.
ceny transferowe, tj. preferencyjny sposób księgowania przepływu kosztów między spółkami córkami globalnej
firmy. Wszystko to ma decydujący wpływ na konkurencyjność międzynarodowej grupy wobec innych
przedsiębiorstw działających lokalnie. Bywa, że firma zagraniczna omija z ich pomocą zobowiązania wobec
lokalnego fiskusa. Przekłada się to na uzyskiwanie dominującej pozycji na najbardziej intratnych rynkach
regionów o słabszym potencjale ekonomicznym.
98
8.
Potencjał eksportowy Polski Wschodniej na tle kraju
8.1.
Wartość eksportu
Wartość eksportu województw Makroregionu Polski Wschodniej, łącznie z podziałem na sekcje i formy
własności, zaprezentowano w Tabeli 41. (w ujęciu wartościowym) i Tabeli 42. (w ujęciu procentowym).
Najważniejszymi pozycjami eksportowymi tego makroregionu są wyroby z sekcji: tworzywa sztuczne, metale
nieszlachetne i artykuły z metali nieszlachetnych, maszyny i urządzenia oraz pojazdy.
Tabela 41. Eksport z województw Polski Wschodniej, z podziałem na sekcje i formy własności, 2013 r. (w tys.
EUR)
Nazwa sekcji
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
zwierzęta żywe;
produkty pochodzenia
zwierzęcego
produkty pochodzenia
roślinnego
tłuszcze i oleje
pochodzenia
zwierzęcego lub
roślinnego oraz
produkty ich rozkładu;
gotowe tłuszcze
jadalne; woski
pochodzenia
zwierzęcego lub
roślinnego
gotowe artykuły
spożywcze; napoje
bezalkoholowe,
alkoholowe i ocet;
tytoń i przemysłowe
namiastki tytoniu
produkty mineralne
produkty przemysłu
chemicznego lub
przemysłów
pokrewnych
tworzywa sztuczne
i artykuły z nich;
kauczuk i artykuły z
kauczuku
skóry i skórki surowe,
skóry wyprawione,
skóry futerkowe i
artykuły z nich;
wyroby siodlarskie
i rymarskie; artykuły
podróżne, torebki
i podobne pojemniki;
artykuły z jelit
zwierzęcych (innych
niż z jelit
jedwabników)
drewno i artykuły
z drewna; węgiel
drzewny; korek
i artykuły z korka;
wyroby ze słomy,
Własność
zagraniczna
26 808,8
Własność
mieszana A125
10 433,5
Własność
Mieszana B126
-
Własność
krajowa127
939 658,4
Nieokreślone
3,8
Łącznie
58 876,0
47 904,4
-
388 147,0
3 890,2
498 817,7
63,3
113,5
-
24 355,0
-
24 531,7
128 043,6
14 325,4
872,4
401 494,5
-
544 735,9
33 432,6
19 812,9
1 076,5
84 790,9
-
139 112,9
140 075,4
26 104,3
19,5
717 503,4
934,8
884 637,4
1 053 122,9
80 152,1
1 906,7
585 066,3
52,9
1 720 300,9
134,5
56,4
0,1
18 039,1
22,0
18 252,1
81 653,2
50 236,8
97,8
519 113,8
3,5
651 105,1
976 904,4
125
Własność mieszana w sektorze prywatnym z przewagą własności zagranicznej.
Własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności
zagranicznej.
127
Własność krajowa lub z przewagą własności krajowej.
126
99
Nazwa sekcji
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
z esparto lub
pozostałych
materiałów do
wyplatania; wyroby
koszykarskie i wyroby
z wikliny
ścier z drewna lub
z pozostałego
włóknistego materiału
celulozowego; papier
lub tektura, z odzysku
(makulatura i odpady);
papier i tektura oraz
artykuły z nich
materiały i artykuły
włókiennicze
obuwie, nakrycia
głowy, parasole,
parasole
przeciwsłoneczne,
laski, stołki
myśliwskie, bicze,
szpicruty i ich części;
pióra preparowane i
rtykuły z nich; kwiaty
sztuczne; artykuły
z włosów ludzkich
artykuły z kamienia,
gipsu, cementu,
azbestu, miki lub
podobnych
materiałów; wyroby
ceramiczne; szkło
i wyroby ze szkła
perły naturalne lub
hodowlane, kamienie
szlachetne lub
półszlachetne, metale
szlachetne, metale
platerowane metalem
szlachetnym i artykuły
z nich; sztuczna
biżuteria; monety
metale nieszlachetne
i artykuły z metali
nieszlachetnych
maszyny i urządzenia
mechaniczne; sprzęt
elektryczny; ich części;
urządzenia do
rejestracji
i odtwarzania
dźwięku, urządzenia
telewizyjne do
rejestracji
i odtwarzania obrazu
i dźwięku oraz części
i wyposażenie
dodatkowe do tych
artykułów
pojazdy, statki
powietrzne, jednostki
pływające oraz
współdziałające
urządzenia
transportowe
przyrządy i aparatura,
optyczne,
Własność
zagraniczna
Własność
mieszana A125
Własność
Mieszana B126
Własność
krajowa127
Nieokreślone
Łącznie
138 588,7
44 424,3
2 281,2
70 750,7
0,1
256 045,0
149 250,9
1 497,4
-
202 768,5
20,0
353 536,9
2 161,9
1 283,2
-
56 435,8
-
59 880,9
157 172,5
26 755,7
30,5
306 484,7
57,1
490 500,4
30,3
-
1,9
44 076,5
-
44 108,7
503 680,9
93 205,5
21 901,2
608 411,5
800,6
1 227 999,7
1 109 337,4
322 050,0
344 654,3
960 332,8
145 452,0
2 881 826,5
919 283,2
86 069,9
103 351,5
412 187,3
4 120,2
1 525 012,2
6 963,5
1 723,5
1 702,5
25 827,8
81,9
36 299,2
100
Nazwa sekcji
XIX
XX
XXI
fotograficzne,
kinematograficzne,
pomiarowe,
kontrolne, precyzyjne,
medyczne lub
chirurgiczne; zegary
i zegarki; instrumenty
muzyczne; ich części
i akcesoria
broń i amunicja; ich
części i akcesoria
artykuły przemysłowe
różne
dzieła sztuki,
przedmioty
kolekcjonerskie i
antyki
Suma
Własność
zagraniczna
Własność
mieszana A125
Własność
Mieszana B126
Własność
krajowa127
Nieokreślone
Łącznie
0,1
-
0,1
3 794,9
-
3 795,2
174 222,3
28 671,7
1 970,9
735 999,8
7 911,1
948 775,8
-
-
-
348,3
-
348,3
4 682 901 909
4 682 901,9
854 820,5
479 867,2
7 105 587,0
163 350,3
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Tabela 42. Eksport z województw Polski Wschodniej w ujęciu procentowym, z podziałem na sekcje i formy
własności; 2013 r.
Własność
mieszana A128
2,74%
1,07%
0,00%
96,19%
0,00%
100,00%
produkty pochodzenia roślinnego
tłuszcze i oleje pochodzenia
zwierzęcego lub roślinnego oraz
produkty ich rozkładu; gotowe
tłuszcze jadalne; woski
pochodzenia zwierzęcego lub
roślinnego
gotowe artykuły spożywcze;
napoje bezalkoholowe,
alkoholowe i ocet; tytoń
i przemysłowe namiastki tytoniu
11,80%
9,60%
0,00%
77,81%
0,78%
100,00%
0,26%
0,46%
0,00%
99,28%
0,00%
100,00%
23,51%
2,63%
0,16%
73,70%
0,00%
100,00%
produkty mineralne
produkty przemysłu chemicznego
lub przemysłów pokrewnych
tworzywa sztuczne i artykuły
z nich; kauczuk i artykuły
z kauczuku
skóry i skórki surowe, skóry
wyprawione, skóry futerkowe
i artykuły z nich; wyroby
siodlarskie i rymarskie; artykuły
podróżne, torebki i podobne
pojemniki; artykuły z jelit
zwierzęcych (innych niż z jelit
jedwabników)
drewno i artykuły z drewna; węgiel
drzewny; korek i artykuły z korka;
wyroby ze słomy, z esparto lub
pozostałych materiałów do
wyplatania; wyroby koszykarskie
i wyroby z wikliny
ścier z drewna lub z pozostałego
włóknistego materiału
24,03%
14,24%
0,77%
60,95%
0,00%
100,00%
15,83%
2,95%
0,00%
81,11%
0,11%
100,00%
61,22%
4,66%
0,11%
34,01%
0,00%
100,00%
0,74%
0,31%
0,00%
98,83%
0,12%
100,00%
12,54%
7,72%
0,02%
79,73%
0,00%
100,00%
54,13%
17,35%
0,89%
27,63%
0,00%
100,00%
Nazwa sekcji
zwierzęta żywe; produkty
pochodzenia zwierzęcego
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Własność
mieszana
B129
Własność
zagraniczna
Własność
krajowa130
Nieokreślone
Łącznie
128
Z przewagą kapitału zagranicznego.
Bez wyraźniej przewagi kapitału zagranicznego.
130
Z wyraźną przewagą kapitału krajowego.
129
101
Własność
mieszana A128
materiały i artykuły włókiennicze
obuwie, nakrycia głowy, parasole,
parasole przeciwsłoneczne, laski,
stołki myśliwskie, bicze, szpicruty
i ich części; pióra preparowane
i artykuły z nich; kwiaty sztuczne;
artykuły z włosów ludzkich
artykuły z kamienia, gipsu,
cementu, azbestu, miki lub
podobnych materiałów; wyroby
ceramiczne; szkło i wyroby ze szkła
perły naturalne lub hodowlane,
kamienie szlachetne lub
półszlachetne, metale szlachetne,
metale platerowane metalem
szlachetnym i artykuły z nich;
sztuczna biżuteria; monety
metale nieszlachetne i artykuły
z metali nieszlachetnych
maszyny i urządzenia
mechaniczne; sprzęt elektryczny;
ich części; urządzenia do
rejestracji i odtwarzania dźwięku,
urządzenia telewizyjne do
rejestracji i odtwarzania obrazu
i dźwięku oraz części
i wyposażenie dodatkowe do tych
artykułów
pojazdy, statki powietrzne,
jednostki pływające oraz
współdziałające urządzenia
transportowe
przyrządy i aparatura, optyczne,
fotograficzne, kinematograficzne,
pomiarowe, kontrolne, precyzyjne,
medyczne lub chirurgiczne; zegary
i zegarki; instrumenty muzyczne;
ich części i akcesoria
broń i amunicja; ich części
i akcesoria
42,22%
0,42%
0,00%
57,35%
0,01%
100,00%
3,61%
2,14%
0,00%
94,25%
0,00%
100,00%
32,04%
5,45%
0,01%
62,48%
0,01%
100,00%
0,07%
0,00%
0,00%
99,93%
0,00%
100,00%
41,02%
7,59%
1,78%
49,54%
0,07%
100,00%
38,49%
11,18%
11,96%
33,32%
5,05%
100,00%
60,28%
5,64%
6,78%
27,03%
0,27%
100,00%
19,18%
4,75%
4,69%
71,15%
0,23%
100,00%
0,00%
0,00%
0,00%
99,99%
0,00%
100,00%
artykuły przemysłowe różne
dzieła sztuki, przedmioty
kolekcjonerskie i antyki
18,36%
3,02%
0,21%
77,57%
0,83%
100,00%
0,00%
0,00%
0,00%
100,00%
0,00%
100,00%
35,25%
6,43%
3,61%
53,48%
1,23%
100,00%
Nazwa sekcji
celulozowego; papier lub tektura,
z odzysku (makulatura i odpady);
papier i tektura oraz artykuły
z nich
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
Suma
Własność
mieszana
B129
Własność
zagraniczna
Własność
krajowa130
Bardzo niski poziom
Średni poziom
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
8.2.
Nieokreślone
Łącznie
Bardzo wysoki poziom
Bilans handlowy województw z uwzględnieniem struktury towarowej eksportu
Saldo bilansu handlowego poszczególnych województw Makroregionu Polski Wschodniej na 2012 r.
zaprezentowano w Tabeli 43. Jak wynika z tego zestawiania, dodatnie saldo charakteryzuje województwa
lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie, natomiast ujemne jest udziałem województw podlaskiego
i warmińsko-mazurskiego. Deficyt eksportu jest szczególnie wyraźny w tym ostatnim przypadku – wynosi
prawie 578 mln PLN, co stanowi wartość ponad 6-krotnie większą niż w województwie podlaskim (w pewnej
mierze jest to uzasadnione poziomem obrotu handlu zagranicznego, który w przypadku województwa
warmińsko-mazurskiego jest 3-krotnie niższy).
102
Tabela 43. Bilans handlowy województw Polski Wschodniej w 2012 r.
Województwa
Polska
Lubelskie
Podkarpackie
Podlaskie
Świętokrzyskie
WarmińskoMazurskie
Wielkość przedsiębiorstwa
Import
liczba
wartość
podmiotów
importu
importujących
ogółem
w mln PLN
ogółem
do 9 pracowników
powyżej 10 pracowników
ogółem
do 9 pracowników
powyżej 10 pracowników
ogółem
do 9 pracowników
powyżej 10 pracowników
ogółem
do 9 pracowników
powyżej 10 pracowników
ogółem
do 9 pracowników
powyżej 10 pracowników
ogółem
do 9 pracowników
powyżej 10 pracowników
11 740
5 226
6 514
150
63
87
189
60
129
74
31
43
87
24
63
106
38
68
Eksport
liczba
wartość
podmiotów
eksportu
eksportujących
w mln PLN
377 188,7
21 240,2
355 948,5
2 660,6
249,4
2 411,2
7 896,3
68,5
7 827,9
2 771,1
868,8
1 902,3
2 120,1
57,9
2 062,1
6 104,6
57,2
6 047,4
10 494
4 382
6 112
174
80
94
191
66
125
82
40
42
89
22
67
112
44
68
Saldo
wartość
w mln PLN
358 626,6
10 236,9
348 389,6
3 962,3
199,6
3 762,7
11 201,7
106,3
11 095,4
2 683,3
138,9
2 544,4
3 494,5
17,1
3 477,4
5 526,7
38,4
5 488,3
-18 562,1
-11 003,3
-7 558,9
1 301,7
-49,8
1 351,5
3 305,4
37,8
3 267,5
-87,8
-729,9
642,1
1 374,4
-40,8
1 415,3
-577,9
-18,8
-559,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Działalność gospodarcza… (op.cit.).
8.3. Relacja obrotów handlu zagranicznego do PKB województw
Wartości wskaźników odzwierciedlających relacje obrotów handlu zagranicznego do PKB w województwach
Makroregionu Polski Wschodniej są niskie na tle kraju. Dysproporcje są szczególnie widoczne w przypadku
importu, co należy uznać za aspekt pozytywny. W przypadku eksportu wartości tych wskaźników
są korzystniejsze, ale i tak znacznie mniejsze od przeciętnej krajowej. Jedynie w przypadku województwa
podkarpackiego wartości wskaźników (zawłaszcza eksportu) zbliżają się do średniej krajowej. W pozostałych
województwach relacja ta kształtuje się znacznie gorzej. Szczegółowe zestawienie wartości omawianych
wskaźników zaprezentowano w Tabeli 44.
Tabela 44. Relacja importu i eksportu województw Polski Wschodniej do ich PKB w 2012 r.
PKB (ceny
bieżące) w mln
PLN
Polska
1 595 225
IMPORT
EKSPORT
Saldo bilansu
handlowego
relacja importu
do PKB (w %)
w mln PLN
relacja eksportu
do PKB (w %)
w mln PLN
23,6
377 188,7
22,5
358 626,6
w mln PLN
-18 562,1
Lubelskie
61 180
4,3
2 660,6
6,5
3 962,3
1 301,7
Podkarpackie
59 011
13,4
7 896,3
19,0
11 201,7
3 305,4
Podlaskie
35 219
7,9
2 771,1
7,6
2 683,3
-87,8
Świętokrzyskie
38 969
5,4
2 120,1
9,0
3 494,5
1 374,4
Warmińsko43 090
14,2
6 104,6
12,8
5 526,7
-577,9
Mazurskie
Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Działalność gospodarcza… (op.cit.), GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach,
Wstępne
szacunki
produktu
krajowego brutto
według województw w
2012
r.
dostępny
na
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/RN_Wstepne_szacunki_produktu_krajowego_brutto_wedlug_wojewodztw_w_2
012.pdf [dostęp 27.02.2014].
103
8.4. Udział spółek z kapitałem zagranicznym w eksporcie
Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego mają bardzo duży wpływ na potencjał eksportowy Makroregionu
Polski Wschodniej. Łączna wartość eksportu wygenerowana przez podmioty z zagraniczną własnością kapitału
oraz struktury mieszane kapitałowo sięga ok. 45% całkowitej wartości eksportu w regionie. Podmioty o stricte
zagranicznej strukturze kapitału eksportują towary i usługi na poziomie 35% zagregowanej sprzedaży
eksportowej. Szczegółowe zestawienie tych wartości zaprezentowano w Tabeli 45.
Tabela 45. Eksport z województw Polski Wschodniej w 2013 r., z podziałem na formy własności (w tys. EUR)
Rodzaj Własności
Suma w tys. EUR
Zagraniczna
4 682 902
Mieszana
131
A
854 821
Mieszana
132
B
479 867
35,25
6,43
3,61
Udział w %
Krajowa
133
Nieokreślona
Łącznie
7 105 587
163 350
13 286 527
53,48
1,23
100,00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
8.5. Dynamika wzrostu eksportu i obrotów towarowych dla województw
Przeanalizowano wyniki sprzedaży eksportowej w latach 2009-2013. Największą dynamikę wzrostu
zanotowano w przypadku sekcji II, w ramach której w ciągu analizowanego okresu nastąpiło ponad 12-krotne
zwiększenie wartości sprzedaży, oraz sekcji XIV, w której przyrost był jeszcze większy – niemal 20-krotny.
W Tabeli 46. zaprezentowano dynamikę zmian eksportu z podziałem na sekcje w ujęciu wartościowym,
a w Tabeli 47. – w relacji do roku poprzedniego (rok poprzedni = 100). Analogicznej analizie poddano też
dynamikę zmian eksportu do poszczególnych krajów (Tabele 48. i 49.). Największy przyrost sprzedaży
eksportowej w ciągu lat 2009-2013 odnotowano w przypadku handlu z Indiami (359%), na kolejnych lokatach
uplasowały się Stany Zjednoczone z dynamiką eksportu na poziomie 286% i Arabia Saudyjska z przyrostem
sprzedaży eksportowej sięgającym 220%.
Tabela 46. Dynamika eksportu województw Polski Wschodniej wg sekcji (w tys. EUR)
Nr
sekcji
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
Nazwa sekcji
2009
2010
2011
2012
2013
zwierzęta żywe; produkty
pochodzenia zwierzęcego
produkty pochodzenia
roślinnego
tłuszcze i oleje pochodzenia
zwierzęcego lub roślinnego
oraz produkty ich rozkładu;
gotowe tłuszcze jadalne;
woski pochodzenia
zwierzęcego lub roślinnego
gotowe artykuły
spożywcze; napoje
bezalkoholowe, alkoholowe
i ocet; tytoń i przemysłowe
namiastki tytoniu
produkty mineralne
558 001,2
682 533,8
768 310,8
899 201,5
976 904,4
326 759,9
340 094,9
362 846,8
472 822,0
498 817,7
2 010,8
3 041,7
3 141,5
7 349,4
24 531,7
273 969,3
309 471,7
367 707,1
451 796,2
544 735,9
42 655,3
70 946,4
131 993,9
111 319,8
139 112,9
produkty przemysłu
chemicznego lub
przemysłów pokrewnych
tworzywa sztuczne i
artykuły z nich; kauczuk i
artykuły z kauczuku
skóry i skórki surowe, skóry
wyprawione, skóry
410 284,7
610 764,9
828 638,0
824 404,6
884 637,4
1 169 823,0
1 495 085,3
1 870 320,4
1 608 086,0
1 720 300,9
7 093,8
9 930,0
16 236,6
19 024,2
22 231,2
131
Własność mieszana w sektorze prywatnym z przewagą własności zagranicznej.
Własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności
zagranicznej.
133
Własność krajowa lub z przewagą własności krajowej.
132
104
Nr
sekcji
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
Nazwa sekcji
futerkowe i artykuły z nich;
wyroby siodlarskie i
rymarskie; artykuły
podróżne, torebki
i podobne pojemniki;
artykuły z jelit zwierzęcych
(innych niż z jelit
jedwabników)
drewno i artykuły z
drewna; węgiel drzewny;
korek i artykuły z korka;
wyroby ze słomy, z esparto
lub pozostałych materiałów
do wyplatania; wyroby
koszykarskie i wyroby
z wikliny
ścier z drewna lub
z pozostałego włóknistego
materiału celulozowego;
papier lub tektura, z
odzysku (makulatura i
odpady); papier i tektura
oraz artykuły z nich
materiały i artykuły
włókiennicze
obuwie, nakrycia głowy,
parasole, parasole
przeciwsłoneczne, laski,
stołki myśliwskie, bicze,
szpicruty i ich części; pióra
preparowane i artykuły
z nich; kwiaty sztuczne;
artykuły z włosów ludzkich
artykuły z kamienia, gipsu,
cementu, azbestu, miki lub
podobnych materiałów;
wyroby ceramiczne; szkło
i wyroby ze szkła
perły naturalne lub
hodowlane, kamienie
szlachetne lub
półszlachetne, metale
szlachetne, metale
platerowane metalem
szlachetnym i artykuły z
nich; sztuczna biżuteria;
monety
metale nieszlachetne
i artykuły z metali
nieszlachetnych
maszyny i urządzenia
mechaniczne; sprzęt
elektryczny; ich części;
urządzenia do rejestracji
i odtwarzania dźwięku,
urządzenia telewizyjne do
rejestracji i odtwarzania
obrazu i dźwięku oraz
części i wyposażenie
dodatkowe do tych
artykułów
pojazdy, statki powietrzne,
jednostki pływające oraz
współdziałające urządzenia
transportowe
przyrządy i aparatura,
optyczne, fotograficzne,
kinematograficzne,
2009
2010
2011
2012
2013
425 884,8
486 317,3
547 659,0
575 278,9
647 126,0
176 782,5
204 357,5
218 266,4
228 961,9
256 045,0
235 173,4
274 309,4
308 488,5
318 030,5
353 536,9
36 451,4
42 683,6
45 829,6
54 392,1
59 880,9
280 105,7
342 449,6
387 424,5
401 357,0
490 500,4
2 681,9
5 184,4
12 572,6
34 342,6
44 108,7
733 022,1
919 243,7
1 141 032,4
1 228 962,1
1 227 999,7
1 355 709,7
1 836 842,2
2 209 412,3
2 596 464,9
2 881 826,5
676 295,5
961 122,0
1 238 210,2
1 470 574,0
1 525 012,2
17 164,8
24 987,8
23 486,6
33 782,3
36 299,2
105
Nr
sekcji
XIX
XX
XXI
Nazwa sekcji
pomiarowe, kontrolne,
precyzyjne, medyczne lub
chirurgiczne; zegary i
zegarki; instrumenty
muzyczne; ich części i
akcesoria
broń i amunicja; ich części
i akcesoria
artykuły przemysłowe
różne
dzieła sztuki, przedmioty
kolekcjonerskie i antyki
Łącznie
2009
2010
2011
2012
2013
1 625,7
4 588,7
2 697,2
5 867,1
3 795,2
760 157,0
757 882,3
835 038,6
864 458,9
948 775,8
76,5
180,7
131,6
395,5
348,3
7 491 728,9
9 382 018,0
11 319 444,7
12 206 871,6
7 491 729
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Tabela 47. Dynamika eksportu województw Polski Wschodniej wg sekcji (rok poprzedni = 100)
Nr sekcji
Nazwa sekcji
I
zwierzęta żywe; produkty pochodzenia zwierzęcego
122
113
117
109
II
produkty pochodzenia roślinnego
104
107
130
105
III
tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne;
woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe,
alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe namiastki
tytoniu
produkty mineralne
151
103
234
334
113
119
123
121
166
186
84
125
VI
produkty przemysłu chemicznego lub przemysłów
pokrewnych
149
136
99
107
VII
tworzywa sztuczne i artykuły z nich; kauczuki artykuły
z kauczuku
skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry
futerkowe i artykuły z nich; wyroby siodlarskie
i rymarskie; artykuły podróżne, torebki i podobne
pojemniki; artykuły z jelit zwierzęcych (innych niż z jelit
jedwabników)
drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny; korek
i artykuły z korka; wyroby ze słomy, z esparto lub
pozostałych materiałów do wyplatania; wyroby
koszykarskie i wyroby z wikliny
ścier z drewna lub z pozostałego włóknistego materiału
celulozowego; papier lub tektura, z odzysku
(makulatura i odpady); papier i tektura oraz artykuły
z nich
materiały i artykuły włókiennicze
128
125
86
107
140
164
117
117
114
113
105
112
116
107
105
112
117
112
103
111
obuwie,
nakrycia
głowy,
parasole,
parasole
przeciwsłoneczne, laski, stołki myśliwskie, bicze,
szpicruty i ich części; pióra preparowane i artykuły
z nich; kwiaty sztuczne; artykuły z włosów ludzkich
artykuły z kamienia, gipsu, cementu, azbestu, miki lub
podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło
i wyroby ze szkła
perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne
lub półszlachetne, metale szlachetne, metale
platerowane metalem szlachetnym i artykuły z nich;
sztuczna biżuteria; monety
metale
nieszlachetne
i
artykuły
z
metali
nieszlachetnych
117
107
119
110
122
113
104
122
193
243
273
128
125
124
108
100
IV
V
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
2009
2010
2011
2012
2013
106
Nr sekcji
Nazwa sekcji
XVI
maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny;
ich części; urządzenia do rejestracji i odtwarzania
dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji
i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części
i wyposażenie dodatkowe do tych artykułów
pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz
współdziałające urządzenia transportowe
135
120
118
111
142
129
119
104
146
94
144
107
XIX
przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne,
kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne, precyzyjne,
medyczne lub chirurgiczne; zegary i zegarki;
instrumenty muzyczne; ich części i akcesoria
broń i amunicja; ich części i akcesoria
282
59
218
65
XX
artykuły przemysłowe różne
100
110
104
110
XXI
dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki
236
73
300
88
125
121
108
109
XVII
XVIII
2009
2010
Łącznie
2011
2012
2013
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Tabela 48. Dynamika eksportu z podziałem na kraje docelowe (w tys. EUR)
Kraj
Niemcy
Francja
Rosja
Ukraina
Wielka
Brytania
USA
Włochy
Holandia
Republika
Czeska
Słowacja
Białoruś
Belgia
Węgry
Litwa
Kanada
Hiszpania
Szwecja
Austria
Rumunia
Dania
Chiny
Łotwa
Norwegia
Szwajcaria
Turcja
Słowenia
Estonia
Finlandia
Bułgaria
Tajwan
Chorwacja
Kazachstan
Grecja
Arabia
2009
2010
2011
2012
2013
1 733 211,7
467 946,6
346 145,2
468 290,8
294 836,8
2 179 354,7
585 492,5
473 731,4
505 316,5
394 482,7
2 736 938,7
730 956,8
560 462,3
527 566,5
526 868,2
2 726 078,4
759 949,2
652 715,7
634 903,1
634 070,3
3 002 742,0
801 300,3
765 419,8
622 936,9
760 530,4
przyrost w %
od 2009
73
71
121
33
158
206 471,8
434 445,6
340 190,4
282 721,7
386 866,0
457 616,6
417 248,4
315 826,8
491 290,8
503 739,0
586 570,1
424 299,5
649 582,6
521 549,0
533 791,3
478 045,7
796 268,9
534 216,6
539 177,4
492 881,5
286
23
58
74
218 539,5
201 303,6
211 180,0
213 933,5
174 410,2
184 641,2
161 689,1
149 415,0
122 161,2
116 724,2
143 346,5
85 504,1
55 831,4
59 129,2
66 174,2
52 303,3
54 694,0
35 816,3
34 380,5
31 478,3
18 279,2
32 770,1
19 112,2
30 638,4
11 937,3
304 566,3
287 209,7
253 624,4
220 016,4
200 369,0
213 405,1
189 664,3
201 814,9
149 534,9
159 152,4
129 087,6
106 944,7
67 051,5
63 935,0
86 499,3
69 974,0
83 109,2
45 883,6
48 836,4
39 853,3
37 778,7
32 878,9
23 765,6
32 979,8
18 553,0
354 629,1
279 954,3
299 948,6
266 604,2
256 745,6
227 275,4
208 889,5
224 743,2
206 951,6
212 923,4
159 905,7
110 824,3
91 926,4
85 272,4
93 366,7
108 292,6
83 986,3
59 859,6
67 874,7
40 945,8
50 719,6
37 839,2
32 158,8
29 080,7
54 223,5
386 503,4
367 854,5
295 447,1
276 771,7
296 941,9
301 836,7
240 254,9
208 351,5
244 440,0
215 559,2
146 078,2
116 261,8
122 652,7
108 560,4
91 710,3
95 792,6
55 281,3
73 166,8
66 460,1
51 573,1
50 679,1
32 443,8
36 600,8
31 009,3
32 260,9
432 025,9
394 284,3
288 487,2
300 144,0
319 379,2
261 373,3
264 925,3
239 301,3
250 864,2
235 561,8
143 653,2
108 120,1
139 547,5
125 083,9
98 937,1
66 983,4
49 582,3
94 734,8
70 178,5
76 322,3
48 111,1
30 596,1
47 627,5
34 240,8
38 158,6
98
96
37
40
83
42
64
60
105
102
0
26
150
112
50
28
-9
165
104
142
163
-7
149
12
220
107
Saudyjska
Indie
11 040,8
20 874,6
29 261,9
36 794,8
50 685,1
Irlandia
16 916,8
28 097,6
29 509,1
33 530,3
36 603,9
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
359
116
Tabela 49. Dynamika eksportu z podziałem na kraje docelowe (rok poprzedni = 100)
Kraj
2010
2011
2012
Niemcy
125,74
125,58
99,60
Francja
125,12
124,84
103,97
Rosja
136,86
118,31
116,46
Ukraina
107,91
104,40
120,35
Wielka Brytania
133,80
133,56
120,35
Stany Zjednoczone Ameryki
187,37
126,99
132,22
Włochy
105,33
110,08
103,54
Niderlandy
122,65
140,58
91,00
Republika Czeska
111,71
134,35
112,67
Słowacja
139,36
116,44
108,99
Białoruś
142,67
97,47
131,40
Belgia
120,10
118,26
98,50
Węgry
102,84
121,17
103,81
Litwa
114,88
128,14
115,66
Kanada
115,58
106,50
132,81
Hiszpania
117,30
110,14
115,02
Szwecja
135,07
111,36
92,71
Austria
122,41
138,40
118,11
Rumunia
136,35
133,79
101,24
Dania
90,05
123,87
91,35
Chiny
125,08
103,63
104,91
Łotwa
120,10
137,10
133,42
Norwegia
108,13
133,37
127,31
Szwajcaria
130,71
107,94
98,23
Turcja
133,79
154,76
88,46
Słowenia
151,95
101,06
65,82
Estonia
128,11
130,46
122,23
Finlandia
142,05
138,98
97,92
Bułgaria
126,61
102,74
125,95
Tajwan
206,68
134,25
99,92
Chorwacja
100,33
115,09
85,74
Kazachstan
124,35
135,32
113,81
Grecja
107,64
88,18
106,63
Arabia Saudyjska
155,42
292,26
59,50
Indie
189,07
140,18
125,74
Irlandia
166,09
105,02
113,63
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
8.6.
2013
110,15
105,44
117,27
98,12
119,94
122,58
102,43
101,01
103,10
111,78
107,18
97,64
108,44
107,56
86,59
110,27
114,85
102,63
109,28
98,34
93,00
113,77
115,22
107,88
69,93
89,69
129,48
105,59
147,99
94,93
94,30
130,13
110,42
118,28
137,75
109,17
Sektory, branże i produkty eksportowe
W ujęciu wartościowym zdecydowanym liderem rankingu hitów eksportowych Makroregionu Polski
Wschodniej jest sekcja XVI: Części silników turboodrzutowych i turbośmigłowych. Na kolejnych miejscach
uplasowały się sekcje związane z sektorem spożywczym i przemysłu maszynowego. Szczegółowe zestawienie
poszczególnych sekcji, uszeregowanych malejąco, z podziałem na województwa zaprezentowano w Tabeli 50.
108
Tabela 50. Pięćdziesiąt najważniejszych produktów eksportowych województw Polski Wschodniej,
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia, 2013 r. (w tys. EUR)
Województwo
Podkarpackie
Sekcja
Opis towaru
XVI
Podlaskie
I
Części silników turboodrzutowych i turbośmigłowych
Kraj
przeznaczenia
USA
Wartość
280 366,3
Łososie pacyf., łososie atlant., głowacica, wędz., włącz.
z filetami, inne niż jadalne odpadki rybne
Części silników turboodrzutowych i turbośmigłowych
Niemcy
161 847,3
Kanada
153 669,6
Koła jezdne oraz ich części i akcesoria, do pojazdów
samochodowych objętych pozycjami od 8701do 8705:
Części nadające się do stosowania wyłącznie lub
głównie do silników objętych pozycją 8407 lub 8408;
inne niż do silników lotniczych, bez tych z poz.
84099100
Śmigłowce o masie własnej > 2000 kg
Niemcy
135 027,0
Niemcy
132 745,9
Stany
Zjednoczone
Ameryki
Niemcy
104 862,9
Podkarpackie
XVI
Podkarpackie
XVII
Podkarpackie
XVI
Podkarpackie
XVII
WarmińskoMazurskie
Podkarpackie
XX
Meble drewniane, pozostałe
XVI
Pompy powietrzne lub próżniowe, sprężarki
i wentylatory; okapy wentylacyjne lub recyrkulacyjne
z wentylatorem, nawet z filtrami
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe w rodzaju
stosowanych w autobusach lub samochodach
ciężarowych
Łożyska toczne kulkowe
Wielka Brytania
89 703,8
Francja
89 176,2
Niderlandy
83 649,1
Części i akcesoria nadwozi (włączając kabiny)
do pojazdów samochodowych objętych poz. od 8701
do 8705, z wyłączeniem zderzaków i ich części oraz
pasów bezpieczeństwa
Pompy powietrzne lub próżniowe, sprężarki
i wentylatory; okapy wentylacyjne lub recyrkulacyjne
z wentylatorem, nawet z filtrami
Części do samolotów lub śmigłowców
Niemcy
73 198,4
Hiszpania
72 279,3
USA
59 704,0
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe w rodzaju
stosowanych w pojazdach samochodowych (włączając
osobowo-towarowe i wyścigowe)
Sery
Francja
56 463,1
Rosja
52 517,8
Meble do siedzenia przekształcalne w miejsca
do spania, z wyjątkiem ogrodowych lub kempingowych
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe w rodzaju
stosowanych w autobusach lub samochodach
ciężarowych
Węgiel
Niemcy
47 592,4
Niemcy
47 478,0
Niemcy
47 322,2
Niemcy
46 974,9
Wielka Brytania
46 741,4
Włochy
46 247,0
Niemcy
44 593,7
Warmińsko
Mazurskie
-
VII
Świętokrzyskie
XVI
Podkarpackie
XVII
Podkarpackie
XVI
Podkarpackie
XVII
Warmińsko
Mazurskie
-
VII
Podlaskie
I
Lubelskie
XX
Warmińsko
Mazurskie
-
VII
91 008,1
Lubelskie
VI
Podkarpackie
VII
Świętokrzyskie
XIII
Warmińsko
Mazurskie
-
VII
Warmińsko
Mazurskie
Lubelskie
-
XX
Przewody, rury, węże, z gumy innej niż ebonit,
z wyposażeniem, wzmocnione lub inaczej połączone
tylko z materiałami włókienniczymi
Szkło bezpieczne wielowarstwowe, o wymiarach
i
kształtach
odpowiednich
do
wbudowania
w pojazdach, statkach powietrznych, kosmicznych lub
wodnych
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe w rodzaju
stosowanych w autobusach lub samochodach
ciężarowych
Meble do siedzenia z drewnianą ramą, tapicerowane
VI
6-Heksanolaktam
Tajwan
43 095,9
VI
6-Heksanolaktam
Chiny
42 431,7
Lubelskie
109
Województwo
Warmińsko
Mazurskie
Sekcja
Opis towaru
-
VII
Warmińsko Mazurskie
Świętokrzyskie
XX
XVI
Lubelskie
XVII
Warmińsko
Mazurskie
Warmińsko
Mazurskie
-
VII
-
VII
Warmińsko
Mazurskie
-
VII
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe, z bieżnikiem
daszkowym lub podobnym, w rodzaju stosowanych
w pojazdach lub maszynach używanych w rolnictwie
i leśnictwie
Meble do siedzenia, z drewnianą ramą, tapicerowane
Kraj
przeznaczenia
Francja
Wartość
41 410,8
Niderlandy
40 500,5
Wiązki przewodów zapłonowych i innych przewodów,
w rodzaju stosowanych w pojazdach, statkach
powietrznych lub pływających
Części do samolotów lub śmigłowców
Niemcy
40 233,2
Włochy
39 069,0
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe w rodzaju
stosowanych w pojazdach samochodowych
Mieszanki kauczukowe (gumowe) napełnione sadzą
lub krzemionką, niewulkanizowane, w formach
podstawowych lub w płytach, arkuszach lub taśmach
Opony pneumatyczne, nowe, gumowe w rodzaju
stosowanych w pojazdach samochodowych (włączając
osobowo-towarowe i wyścigowe)
Podwozia i ich części
Włochy
38 997,3
Węgry
38 728,0
Niemcy
37 819,4
Kanada
36 160,7
Niemcy
34 291,3
Słowacja
34 167,9
Niemcy
33 920,8
Podkarpackie
XVII
Świętokrzyskie
XIII
Świętokrzyskie
XV
Podkarpackie
XV
Szkło bezpieczne wielowarstwowe, o wymiarach
i
kształtach
odpowiednich
do
wbudowania
w pojazdach, statkach powietrznych, kosmicznych lub
wodnych
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej,
posiadające wgniecenia, żeberka, rowki lub inne
odkształcenia, powstałe podczas walcowania lub
skręcone po walc
Artykuły z aluminium
Podlaskie
XVI
Ekspresy do parzenia kawy lub herbaty
Niderlandy
33 783,4
Podlaskie
I
Mięso ze świń zamrożone, bez tusz i półtusz, szynek,
łopatek i ich kawałków z kośćmi
Aparaty telefoniczne dla sieci komórkowych lub dla
innych sieci bezprzewodowych
Mech. i przekładnie zębate; mech. śrubowo-kulkowe
lub śrubowo-wałeczkowe; skrzynie przekładniowe
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej,
posiadające wgniecenia, żeberka, rowki lub inne
odkształcenia, powstałe podczas walcowania lub
skręcone po walc
Meble do siedzenia przekształcalne w miejsca
do spania, z wyjątkiem ogrodowych lub kempingowych
Azotan amonu, nawet w roztworze wodnym
Białoruś
33 573,1
Austria
33 252,4
Kanada
31 303,4
Republika Czeska
31 123,4
Niemcy
29 729,2
Wielka Brytania
29 310,0
XVI
Turbiny gazowe inne niż silniki turboodrzutowe
i turbośmigłowe, o mocy ≤ 5000 kW
28 836,3
IV
Sok z dowolnego pojedynczego owocu lub warzywa,
inny niż w poz. 200911 do 20098199,
niesfermentowany i niezawierający alkoholu, nawet
z dodatkiem cukru
Podwozia i ich części, do towarów objętych pozycją
8801 lub 8802
Stany
Zjednoczone
Ameryki
Niderlandy
Stany
Zjednoczone
Ameryki
Niemcy
28 384,2
Stany
26 497,9
Świętokrzyskie
XVI
Podkarpackie
XVI
Świętokrzyskie
XV
Warmińsko
Mazurskie
Lubelskie
XX
-
Podkarpackie
Lubelskie
VI
Podkarpackie
XVII
Świętokrzyskie
XV
Podkarpackie
XVII
Sztaby i pręty z żeliwa lub stali niestopowej,
posiadające wgniecenia, żeberka, rowki lub inne
odkształcenia, powstałe podczas walcowania lub
skręcone po walc
Samoloty i pozostałe statki powietrzne, bez
28 613,6
26 502,4
110
Województwo
Sekcja
Opis towaru
śmigłowców, o masie własnej > 2000 kg ale ≤ 15000 kg
Podlaskie
XVI
Podkarpackie
XVII
Ekspresy do parzenia kawy lub herbaty
Kraj
przeznaczenia
Zjednoczone
Ameryki
Francja
Pojazdy z silnikami tłokowymi wewnętrznego spalania Niemcy
3
o zapłonie iskrowym, o pojemności > 1000 cm
3
i ≤ 1500 cm
Podkarpackie
XVI Części nadające się do stosowania wyłącznie lub Belgia
głównie do silników
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
8.7.
Wartość
26 382,3
26 074,9
25 915,0
Kierunki eksportu
We wszystkich województwach Makroregionu Polski Wschodniej najważniejszym partnerem handlowym
są Niemcy, a kolejne miejsca zajmują: Francja, Rosja i Ukraina. Województwa Polski Wschodniej charakteryzują
się na tle kraju dużym udziałem obrotów handlowych z krajami byłego ZSRR, co jest zrozumiale z uwagi na ich
położenie geograficzne. Szczegółowe zestawienie najbardziej popularnych kierunków eksportu,
uszeregowanych malejąco według obrotu handlowego, zaprezentowano w Tabeli 51.
Tabela 51. Eksport do największych rynków docelowych, uszeregowanych malejąco wg wartości łącznego
eksportu z podziałem na województwa, 2013 r. (w tys. EUR)
Lubelskie
1 974 473,0
553 602,2
379 553,3
803 302,3
563 165,1
4 921 181,2
929 144,3
755 636,8
1 322 862,5
757 201,9
1 357 533,8
241 420,7
709 223,9
149 081,2
334 515,1
1 478 578,8
225 691,5
323 565,2
351 576,1
499 286,2
Warmińsko Mazurskie
2 646 558,7
1 395 786,7
630 495,2
132 191,5
456 620,2
116 445,0
658 878,5
626 489,0
399 562,3
2 015 618,0
550 942,2
315 490,7
667 187,9
83 073,1
254 481,6
364 443,5
186 856,0
68 613,4
279 672,6
554 978,3
476 159,4
246 730,5
707 591,9
555 575,9
264 009,6
2 530 480,1
2 451 566,8
2 416 977,5
1 993 775,2
393 967,7
631 793,0
173 574,6
355 980,1
140 948,8
339 919,6
237 788,0
707 916,8
117 499,1
127 483,0
448 120,0
475 711,9
91 479,4
88 999,8
244 376,3
186 767,7
396 574,5
165 535,0
187 413,5
341 179,2
121 859,4
112 538,9
515 204,8
140 777,5
357 465,4
76 772,9
1 037 052,8
23 309,7
11 052,9
40 343,5
113 551,8
364 935,9
47 669,7
111 772,4
427 493,2
101 423,2
289 537,5
130 595,5
188 626,1
313 443,7
180 448,3
311 649,9
39 725,8
253 377,7
188 750,1
120 577,6
315 893,2
58 918,0
199 190,6
245 341,7
99 075,6
147 330,9
74 115,8
218 942,4
182 606,6
292 088,3
54 994,9
36 803,4
60 406,0
83 362,3
62 526,0
62 540,5
171 570,9
66 822,2
113 549,8
51 421,5
68 005,4
121 148,9
115 165,2
86 239,9
40 303,9
169 178,6
27 738,2
52 113,2
147 353,9
58 196,7
101 996,0
78 348,4
47 143,3
107 661,5
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
1 696 264,3
1 530 606,4
1 348 687,4
1 277 469,8
1 247 846,0
1 188 531,7
1 065 423,1
1 023 625,9
973 951,9
939 921,0
722 071,3
527 654,9
477 009,4
441 980,9
436 687,7
393 345,9
Niemcy
Francja
Rosja
Ukraina
Wielka
Brytania
USA
Włochy
Niderlandy
Republika
Czeska
Słowacja
Białoruś
Belgia
Węgry
Litwa
Kanada
Hiszpania
Szwecja
Austria
Rumunia
Dania
Chiny
Łotwa
Norwegia
Szwajcaria
Turcja
Podkarpackie
Podlaskie
Świętokrzyskie
Suma
12 378 325,5
3 345 645,4
2 798 474,5
2 759 013,7
2 610 788,4
111
8.8.
Liderzy eksportu
Najwięksi eksporterzy w 2013 r., w podziale na poszczególne województwa, zostali zaprezentowani w Tabelach
52 -56 (dla każdej firmy wskazano 5 najważniejszych rynków docelowych).
Tabela 52. Liderzy eksportu województwa lubelskiego w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Tabela 53. Liderzy eksportu województwa podkarpackiego w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
112
Tabela 54. Liderzy eksportu województwa podlaskiego w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
Tabela 55. Liderzy eksportu województwa świętokrzyskiego w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
113
Tabela 56. Liderzy eksportu województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Analitycznego Administracji Celnej.
114
9.
Determinanty rozwoju eksportu
9.1.
Bariery rozwoju eksportu
We współczesnej gospodarce światowej, charakteryzującej się m.in. intensyfikacją międzynarodowej integracji,
rośnie znaczenie umiędzynarodowienia działalności firm. Globalizacja, a wraz z nią globalna konkurencja,
koncentracja własności i kapitału, wzrost znaczenia gospodarki opartej na kapitale intelektualnym oraz szybki
rozwój technologii informatycznych i telekomunikacji powodują, że współczesne przedsiębiorstwo musi podjąć
134
wyzwanie dostosowania się do nowych wymagań globalnego rynku . Przedsiębiorstwo, decydując się
na uczestnictwo w wymianie międzynarodowej, zyskuje szansę poprawy swojej efektywności
i konkurencyjności. Zwiększenie skali eksportu jest jednym z ważniejszych wyzwań makroregionalnej
135
gospodarki. Decydując się na podbijanie zagranicznych rynków firma musi też zaakceptować ryzyko jakie się
z tym wiąże i zmierzyć się z różnego rodzaju barierami. Za cenne źródło informacji w tym zakresie można uznać
Strategię proeksportowego rozwoju gospodarki polskiej opracowaną przez Stowarzyszenie Eksporterów
136
Polskich . Istotna dla rozpoznania barier rozwoju eksportu jest identyfikacja, w ramach badań prowadzonych
przez ekspertów Stowarzyszenia, słabych stron polskiego sektora eksportowego oraz rysujących się zagrożeń.
Najistotniejsze tezy wynikające z tej analizy przedstawiono w Tabeli 57.
Tabela 57. Analiza SWOT polskiego sektora eksportowego
Słabe strony

Niezadowalający
stopień
internacjonalizacji
gospodarki Polski.
Mała skłonność do eksportu firm z sektora MŚP.
Niekorzystna tendencja w zakresie opłacalności
eksportu.
Mały udział krajów pozaeuropejskich w polskim
eksporcie.
Mały udział wyrobów wysokiej techniki
w eksporcie.
Ograniczenie
polityki
proeksportowej
do
wykorzystania bezpośrednich instrumentów
wsparcia finansowego i promocyjnego.
Słaba
ocena
skuteczności
wsparcia
promocyjnego.
Słabości struktury organizacyjnej wspierania
eksportu: rozproszenie systemu, brak jednostki
koordynującej oraz ośrodków zapewniających
eksporterom kompleksową obsługę i pełny
dostęp do oferowanych instrumentów wsparcia.
Słabość powiązań między sferą B+R i sektorem
przedsiębiorstw oraz mała innowacyjność,
utrudniające
poprawę
międzynarodowej
konkurencyjności.
Zagrożenia

Wejście gospodarki światowej i europejskiej
w fazę długotrwałego osłabienia wzrostu,
lokalnych kryzysów i narastającej niepewności.


Utrzymująca się słabość gospodarki europejskiej,

pogłębienie kryzysu (i ewentualnie rozpad) strefy
euro.


Osłabienie napływu bezpośrednich inwestycji
zagranicznych do Polski.


Narastanie dysproporcji w efektywności firm
z kapitałem zagranicznym i wyłącznie polskim,

malejąca skłonność tych ostatnich do eksportu.

Utrzymująca
się
niesprawność
polityki
proeksportowej:
brak
nowych
rozwiązań

organizacyjnych, narastająca atomizacja systemu
wspierania eksportu, niewielka popularność

instrumentów
wsparcia
finansowego
i promocyjnego oraz ich mała skuteczność.

Petryfikacja
europocentrycznej
orientacji
polskiego eksportu i narastający deficyt
w obrotach z pozostałymi krajami.


Dalsza stagnacja sfery B+R i utrzymująca się
słabość jej powiązań z sektorem przedsiębiorstw
oraz brak zasadniczej poprawy innowacyjności
polskich przedsiębiorstw, a w konsekwencji
pogarszająca
się
konkurencyjność
oferty
eksportowej, mały udział wyrobów wysokiej
techniki w eksporcie oraz ciągły brak
rozpoznawalnych w świecie polskich marek.

Brak znaczących efektów działań na rzecz
poprawy otoczenia biznesowego w Polsce.
Źródło: Stowarzyszenie Eksporterów Polskich, Strategia proeksportowego rozwoju gospodarki polskiej, Warszawa, 2012,
s. 25-26.
134
Czaja-Cieszyńska H., Internacjonalizacja jako szansa rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, 2009.
135
http://www.polskawschodnia.gov.pl/2014_2020/Documents/2013_09_20_Projekt_PO_PW_2014_2020.pdf
136
Stowarzyszenie Eksporterów Polskich, Strategia proeksportowego rozwoju gospodarki polskiej, Warszawa, 2012.
115
Wszystkie zidentyfikowane słabe strony (mogące jednocześnie stanowić barierę w internacjonalizacji
działalności) i zagrożenia polskiego sektora eksportowego należy uznać za jak najbardziej aktualne
w odniesieniu do działalności eksportowej przedsiębiorstw Polski Wschodniej.
137
W literaturze przedmiotu proponuje się podział barier ekspansji eksportowej na zewnętrzne i wewnętrzne .
Spośród barier zewnętrznych można wskazać:

















Liczne formalności i konieczność gromadzenia obszernej dokumentacji związanej z rozpoczęciem
działalności eksportowej, co generuje wysokie koszty (finanse i czas) związane z dopełnieniem
formalności oraz procedur związanych z prowadzeniem działalności za granicą.
Rozdrobnienie sektora rolnego (przeciętna wielkość gospodarstwa mniejsza niż średnia w Polsce),
a także producentów (np. branża mleczarska), co powoduje kłopoty np. z zapewnieniem stałych dostaw
towarów do sieci handlowych.
Braki na lokalnym rynku pracy: specjalistów z wykształceniem technicznym, specjalistów od spedycji
i eksportu, kadry menedżerskiej ze znajomością języków obcych.
Zły stan infrastruktury komunikacyjnej.
Utrudniony dostęp do kapitału niezbędnego do internacjonalizacji działalności (kredyty, pożyczki).
Brak odpowiedniej informacji o rynkach zagranicznych oraz publicznego wsparcia.
Braki w koordynacji działań poszczególnych instytucji zaangażowanych we wspieranie polskiego
eksportu, w tym brak koordynacji działań promocyjnych i proeksportowych między ministerstwami
a agendami rządowymi oraz dublowanie się programów promocyjnych misji gospodarczych, prowadzące
do rozproszenia środków budżetowych przeznaczonych na promocję gospodarczą, a w wielu wypadkach
138
do ich marnotrawstwa .
Słaba pozycja polskich produktów za granicą i słaba marka Polski w części krajów – dużą słabością
polskiego eksportu jest ciągły brak utrwalonych, powszechnie kojarzonych w świecie z Polską, marek
towarowych, zwłaszcza w grupie wyrobów wysoko przetworzonych, o wysokim poziomie
zaawansowania technologicznego. Większość polskiego eksportu trafia na rynki zagraniczne anonimowo
139
lub ze znakami firmowymi zamawiającego .
Przeszkody tkwiące m.in. w strukturze rynku europejskiego, a ściślej w jego "niepełnym
otwarciu". Przedstawiciele branży środków transportu podkreślali brak pełnej swobody przepływu
produktów (i usług) w obrębie UE (brak tzw. interoperacyjności). Każdy rynek krajowy w Europie nadal
ma swoje normy i przepisy, nawiązujące do dyrektyw UE, w związku z czym pojazdy kolejowe
(lokomotywy, wagony) muszą przechodzić dodatkową procedurę dopuszczenia do rynku zewnętrznego
140
(poza procedurą dopuszczenia w kraju) .
Brak wsparcia w zakresie ochrony prawnej i politycznej.
Bariery prawne rynków zagranicznych.
Zbyt mała liczba programów ukierunkowanych na wsparcie za granicą konkretnych branż.
Brak dostępu do wiarygodnej informacji w zakresie analizy rynkowej (ekonomiczno-politycznej)
przygotowanej specjalnie dla poszczególnych branż.
Różnice kulturowe, inne wzorce zachowań.
Rozproszenie obowiązujących regulacji w różnych źródłach, znacznie utrudniające dotarcie do nich.
Tak zwany „czarny PR”.
Struktura przedsiębiorstw z dominacją najmniejszych podmiotów, stanowiąca istotną przeszkodę
w wykorzystaniu szans, jakie niesie proces globalizacji. Dotychczasowy udział Polski w tym procesie
sprowadzał się w gruncie rzeczy do udziału w integracji europejskiej, ponieważ niewielkie przeciętnie
rozmiary firm i ich doświadczenie w eksporcie utrudniały aktywność na odległych rynkach
141
pozaeuropejskich .
137
Taki podział przyjęto m.in. w Raporcie Komisji Europejskiej: Internationalisation of European SMEs , UE, 2010.
Grupa PTWP S.A., Raport: Polski eksport, polska ekspansja. Oceny, bariery, oczekiwania, 2013.
139
Stowarzyszenie Eksporterów Polskich, Strategia proeksportowego rozwoju gospodarki polskiej, Warszawa, 2012.
140
Grupa PTWP S.A.: Raport: Polski eksport… op.cit
141
http://www.eksporterzy.org/documents/2012-08-22_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki_
polskiej . pdf [dostęp 27.02.2014].
138
116



Niewielka rola wyrobów wysokiej techniki w polskim eksporcie, związana z małym udziałem tych
wyrobów w produkcji sprzedanej polskiego przemysłu przetwórczego, co odzwierciedla słabość sfery
badawczo-rozwojowej w Polsce i jej powiązań z sektorem przedsiębiorstw. Znajduje to potwierdzenie
w małym udziale w PKB Polski nakładów na badania i rozwój i niskiej, na tle europejskim, aktywności
innowacyjnej polskich przedsiębiorstw.
Przeszkody związane z przeregulowaniem gospodarki oraz niesprawnością administracji publicznej
i sądownictwa, które dla działalności eksportowej są niejednokrotnie utrudnieniem większym niż
specyficzne problemy, wynikające z niedoskonałości prowadzonej w Polsce polityki proeksportowej.
Pozycja Polski w międzynarodowych rankingach łatwości prowadzenia biznesu pozostaje odległa.
W niektórych segmentach otoczenia biznesowego, jak uzyskiwanie pozwoleń budowlanych, płacenie
podatków czy warunki rozpoczęcia działalności gospodarczej, oceny Polski należały do najniższych
142
w świecie .
Stosunkowo niski poziom koncentracji produkcji rolniczej i przetwórstwa żywności, mała wydajność
pracy w przemyśle spożywczym oraz mało aktywny marketing i promocja polskich produktów rolnospożywczych, co – mimo obserwowanych pozytywnych przeobrażeń – nadal utrudnia skuteczne
143
konkurowanie z pozostałymi państwami Wspólnoty .
Spośród barier wewnętrznych (wynikających z charakterystyki danego przedsiębiorstwa) można wyróżnić:










Problemy z podjęciem decyzji o potrzebie i chęci ekspansji na nowe rynki.
Wysokie ceny produktów i usług oferowanych przez firmy. Ma to związek z ogólnym poziomem cen na
rynku macierzystym i z efektywnością procesów w firmie. Przekłada się to na słabszą pozycję
konkurencyjną na rynku zagranicznym.
Wysokie koszty związane z nawiązaniem i prowadzeniem zagranicznych operacji biznesowych.
Niski poziom wiedzy na temat dostępnych instrumentów wsparcia internacjonalizacji działalności.
Jakość kapitału ludzkiego i związane z tym trudności w znalezieniu pracowników o kluczowym znaczeniu.
Bariery kompetencyjne, dotyczące przygotowania, a następnie negocjacji bardziej złożonych,
kontraktowych form internacjonalizacji. Z tym wiąże się kwestia umiejętności doboru, a następnie
korzystania z usług konsultantów, doradców, prawników itp.
W niektórych dziedzinach, jak np. międzynarodowej ochronie patentowej czy udziale w branżowych
144
konferencjach oraz targach, istotną barierą są wysokie koszty z tym związane .
Bariera językowa, która przekłada się m.in. na brak rozumienia przepisów i zasad funkcjonowania.
Problem ten występuje np. w przypadku przetargów publicznych, gdzie niemożność zapoznania się
ze szczegółowymi warunkami uczestnictwa praktycznie eliminuje firmy z udziału w nich.
Brak wymaganych certyfikatów – np. bez uzyskania certyfikatu CCC produkty nie mogą być
145
wprowadzane na rynek chiński (ani importowane) .
146
Brak środków na unowocześnienie produkcji .
Jeszcze inną kwestią są bariery związane z wykorzystaniem instrumentów wspierania eksportu. Można wśród
nich wyróżnić:


Niedostosowanie instrumentów wsparcia do potrzeb eksporterów.
Nadmiernie skomplikowane rozwiązania, trudności związane ze spełnieniem przez przedsiębiorców
kryteriów uzyskania wsparcia, zbyt wysokie koszty. Bariera trudności ze spełnieniem przez firmę
142
Doing Business 2014. Understanding Regulations for Small and Medium-Size Enterprises. Washington, DC: World Bank
Group.
143
A. Hałasiewicz, Rozwój obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych w Polsce i budowania spójności
terytorialnej kraju, ss. 34 [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu
https://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Ewaluacja_i_analizy/Raporty_o_rozwoju/
Raporty_krajowe/Documents/Ekspertyza_Rozwoj_%20obszarow_wiejskich_09082011.pdf [Data wejścia 01-10-2012].
144
http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/Internacjonalizacja_mlodych_innowacyjnych_firm.pdf
145
Piotrowski J., Bariery i możliwości wzrostu polskiego eksportu do Chin Kontynentalnych i chińskich inwestycji
bezpośrednich w Polsce, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktury, Warszawa, 2011.
146
Karasek A., Czynniki decydujące o podjęciu działalności eksportowej na przykładzie województwa lubelskiego, Zeszyty
Naukowe Politechniki Śląskiej, 2013.
117



kryteriów uzyskania wsparcia pojawiała się najczęściej w odniesieniu do uczestnictwa w programie
„Paszport do eksportu” oraz dofinansowania kosztów udziału w targach i wystawach.
Zbyt skomplikowane warunki uzyskania poręczeń i gwarancji z Krajowego Funduszu Poręczeń
Kredytowych na realizację kontraktów eksportowych oraz warunki dofinansowania kosztów uzyskania
międzynarodowego certyfikatu wyrobu, stanowiące przeszkodę w korzystaniu z tych instrumentów dla
13% eksporterów.
Instytucjonalno-organizacyjny system wsparcia, którego podstawową słabością jest pogłębiająca się
atomizacja (za działania wspierające eksport odpowiadają coraz liczniejsze instytucje) przy
jednoczesnym braku instytucji, która koordynowałaby całość działań. Funkcjonowanie tego rodzaju
instytucji jest powszechnie przyjęte zarówno w krajach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego, jak
i tych, które dopiero budują swą pozycję na rynkach międzynarodowych. Nie doszły do skutku,
podejmowane kilkakrotnie, próby utworzenia jednostki odpowiedzialnej za całość polityki promocyjnej,
natomiast zmiany instrumentarium promocyjnego wspierania eksportu, dokonane przy okazji wdrażania
finansowania ze środków unijnych na lata 2007-2013, doprowadziły do dalszego rozproszenia struktur
organizacyjnych. O ile uprzednio za poszczególne segmenty polityki eksportowej i instrumenty
wspierania eksportu odpowiadały i tak już liczne podmioty (resorty: gospodarki, finansów, spraw
zagranicznych, rolnictwa, rozwoju regionalnego oraz instytucje publiczne i agencje, jak NBP, PAIiIZ, KUKE
S.A czy BGK), o tyle obecnie istotne uprawnienia w tym względzie zyskały również urzędy
marszałkowskie i PARP. Brak instytucji koordynującej powoduje powielanie działań, rozpraszanie
środków finansowych, a w konsekwencji ich nieefektywne wydatkowanie, a także znacznie utrudnia
formułowanie i wdrażanie priorytetów polityki proeksportowej w układzie geograficznym, towarowym
i podmiotowym.
Brak instytucji zajmującej się kompleksową obsługą finansową eksportu na wzór funkcjonujących
w wielu krajach instytucji typu Eximbank. W świetle sygnalizowanych ostatnio przez eksporterów
głównych barier wzrostu eksportu, jakimi stały się dostęp do kredytu i jego koszt, potrzeba intensyfikacji
147
działań w tym obszarze staje się coraz bardziej odczuwalna .
Dyskusyjnym zagadnieniem pozostaje ewentualne wsparcie eksportu z regionów o ogólnie słabym potencjale
ekonomicznym. Brak potencjału może oznaczać, że ewentualne działania proeksportowe okażą się na takich
obszarach całkowicie nieefektywne. Kierunkiem działania polityki regionalnej na takich obszarach może być
ewentualne wsparcie rozwoju sektora produkcyjnego, a dopiero w drugim etapie – eksportu. Należy też
pamiętać, że na poziomie lokalnym nie wszystkie jednostki mogą i powinny pełnić funkcje tak produkcyjne,
jak i handlowe. Część z oczywistych względów pozostanie obszarami rolniczymi, regionami turystycznymi,
względnie strefami ochrony przyrody. Na wybranych obszarach o małym znaczeniu eksportu i niskim potencjale
przemysłowym, najważniejsze wydaje się zatem wzmocnienie bazy produkcyjnej, m.in. przez wprowadzenie
148
zachęt do podejmowania działalności gospodarczej .
147
http://www.eksporterzy.org/documents/2012-0822_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki_polskiej.pdf
148
http://www.mir.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_regionalna/Strategia_rozwoju_polski_wschodniej_do_2020/Dokume
nty/Documents/Ekspertyza_Handel_zagraniczny_2810.pdf
118
9.2.
Wybrane instrumenty wsparcia eksportu
9.2.1. Klasyfikacja instrumentów
Za główne bodźce aktywizujące ekspansję międzynarodową przedsiębiorstw uważa się czynniki wewnętrzne
149, 150, 151
danej firmy (potencjał, doświadczenia, orientację proeksportową właścicieli i menedżerów)
,
nie sposób jednak pominąć znaczenia instrumentów wsparcia eksportu, które wywierają pozytywny wpływ
na internacjonalizację działalności podmiotów gospodarczych, szczególnie w początkowej fazie prowadzenia
międzynarodowej wymiany handlowej. Na podstawie wyników badań zrealizowanych przez The European
Competitiveness and Sustainable Industrial Policy Consortium nt. liczby organizacji oferujących wsparcie
152
działalności międzynarodowej oraz liczby instrumentów wsparcia w różnych krajach Europy i świata można
stwierdzić, że:
1)
2)
3)
4)
5)
Na poziomie unii europejskiej funkcjonują co najmniej 993 instrumenty wsparcia działalności
międzynarodowej, których obsługą zajmuje się 658 organizacji.
Występuje duże zróżnicowanie liczebności różnego rodzaju typów organizacji wspierających działalność
międzynarodową w poszczególnych krajach. W Polsce spośród instytucji finansowych można wskazać
jeden podmiot (Bank Gospodarstwa Krajowego), podczas gdy w EU-27 funkcjonuje średnio 5 takich
instytucji. Duże zróżnicowanie dotyczy także stopnia zaangażowania instytucji rządowych, w niektórych
krajach mocno scentralizowanego (np. w Republice Czeskiej, Belgii i Włoszech, gdzie został wskazany
tylko jeden taki podmiot). W Polsce zidentyfikowano najwięcej takich instytucji w skali całej Unii
Europejskiej (22).
Na poziomie ogólnoeuropejskim najważniejsze programy wsparcia są związane z funkcjonowaniem
153
154
portali Your Europe Business Portal i European Small Business Portal oraz sieci Enterprise Europe
Network.
Unia Europejska odgrywa aktywną rolę w tworzeniu pozaeuropejskich centrów biznesowych, szczególnie
na terenie krajów azjatyckich. Centra te dostarczają informacji biznesowych, kojarzą partnerów,
organizują seminaria, spotkania informacyjne oraz misje gospodarcze.
Unia Europejska angażuje się finansowo także za pośrednictwem instytucji, takich jak Europejski Bank
Odbudowy i Rozwoju oraz Europejski Bank Inwestycyjny (m.in. program JEREMIE, oferujący wsparcie
na poziomie krajowym i regionalnym w zakresie gwarancji, mikropożyczek czy też ubezpieczenia
155
kredytów ).
Głównym celem funkcjonowania systemu wspierania internacjonalizacji działalności przedsiębiorstw jest
zwiększenie znaczenia kraju w gospodarce międzynarodowej. Jest to realizowane przez procesy
umiędzynarodowienia przedsiębiorstw, zarówno czynne, jak i bierne. Pierwsze z nich obejmują stopniowy
wzrost zaangażowania przedsiębiorców w działalność na rynkach zagranicznych, od eksportu przez sieć
handlową, aż do produkcji za granicą (zgodnie z sekwencyjnym modelem umiędzynarodowienia), a drugie –
zawieranie różnorakich związków gospodarczych z firmami zagranicznymi, bez wychodzenia z działalnością
156
gospodarczą poza granice kraju lokalizacji danej firmy . Polski system wspierania eksportu opiera się głównie
na instrumentach o charakterze ogólnym, w sensie zarówno geograficznym, jak i branżowym.
Wsparcie działalności międzynarodowej można pogrupować wg różnych kryteriów, np. ze względu
na jego formę, zakres tematyczny i zasięg oddziaływania:
149
Welch L.S., Luostarinen R., Internationalization: evolution of a concept, Journal of General Management, vol. 14, no. 2,
s. 34-35.
150
Micromultinational research project, Report for Scottish Enterprise, Glasgow, May 2003.
151
Andersson S., Gabrielsson J., Wictor I., International activitites in small firms: examining factors influencing the
internationalization and export growth of small firms, Canadian Journal of Administrative Sciences, 2004.
152
Wymenga P., Plaisier N., Vermeulen J., Study on Support Services for SMEs in International Business, ECSIP Consortium,
Rotterdam, 2013.
153
http://europa.eu/youreurope/business/
154
http://ec.europa.eu/small-business/
155
http://www.eif.org/what_we_do/jeremie/index.htm
156
Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, Ministerstwo Gospodarki,
Warszawa, 2013.
119
1)
forma wsparcia:
a)
instrumenty bezpośrednie (np. pomoc finansowa),
b)
instrumenty pośrednie (np. wsparcie informacyjne i eksperckie),
c)
instrumenty mieszane;
2)
obszary tematyczne :
a)
podnoszenie świadomości,
b)
informacja,
c)
programy rozwoju zasobów ludzkich,
d)
wspieranie potrzeb finansowych związanych z umiędzynarodowieniem,
e)
promocja sieci,
f)
wspieranie umiędzynarodowienia usług,
g)
wykorzystanie umiędzynarodowienia w celu poprawy konkurencyjności,
h)
strefy przygraniczne i współpraca transgraniczna;
3)
zasięg oddziaływania:
a)
instrumenty ponadnarodowe,
b)
instrumenty krajowe,
c)
instrumenty regionalne.
157
9.2.2. Instrumenty ponadnarodowe
Sieć Enterprise Europe Network (EEN), działa od 2008 r. i jest koordynowana przez Komisję Europejską
i podległe jej organy. Od 2014 r. działalność sieci będzie finansowana ze środków programu COSME
(ang. Competitiveness of Enterprises and Small and Medium-sized Enterprises). Wsparcie działalności
międzynarodowej będzie się odbywać w ramach jednego z celów pn. Improving Access to markets, który
158
obejmuje trzy działania :



Enterprise Europen Network (424 mln EUR);
wsparcie MŚP za granicą poprzez badania, centra informacyjne, platformy współpracy, organizację
wydarzeń i działania promocyjne (99,2 mln EUR);
wsparcie międzynarodowej współpracy przemysłowej w formie organizacji warsztatów i spotkań
(12,4 mln EUR).
Ośrodki sieci znajdują się we wszystkich krajach UE oraz w 21 (liczba ta stale wzrasta) innych krajach
europejskich i pozaeuropejskich. Sieć oferuje małym i średnim przedsiębiorstwom kompleksowe usługi, które
mają im pomóc w pełni rozwinąć ich potencjał i zdolności innowacyjne. Usługi te obejmują dostarczanie
informacji nt. rynków zagranicznych i zagadnień prawnych oraz wsparcie w nawiązywaniu zagranicznej
współpracy biznesowej i technologicznej. W ramach działalności informacyjnej, EEN dostarcza również
publikacje, newslettery, organizuje seminaria i stoiska informacyjne, zapewnia promocję w mediach oraz
konsultacje w ramach zapytań firm krajowych i ośrodków zagranicznych. Celem usług kooperacyjnych jest
ułatwienie firmom nawiązywania kontaktów biznesowych, także o charakterze innym niż handel bezpośredni
(np. umowa dystrybucji, franszyza, podwykonawstwo, sprzedaż lub wymiana udziałów). Sieć promuje również
idee innowacyjności oraz konkurencyjności, jako dodatkowy efekt działalności zagranicznej dostosowanej
159
do potrzeb i możliwości przedsiębiorstw . Wszystkie usługi oferowane przez EEN są bezpłatne
dla przedsiębiorstw.
157
Podział zaproponowany w raporcie pn. Wspieranie umiędzynarodowienia małych i średnich przedsiębiorstw. Przewodnik
po dobrych praktykach, Komisja Europejska, Bruksela, 2008.
158
Differences and similarietes between CIP and COSME, Directorate General for Internal Policies, European Union,
Bruksela, 2012.
159
http://www.een.org.pl
120
Internetowe bazy danych
Europa.eu (http://europa.eu) – oficjalny portal Unii Europejskiej. Można tam znaleźć podstawowe informacje,
m.in. na temat prowadzenia przedsiębiorstwa w Europie. W dziale poświęconym przedsiębiorstwom można
znaleźć informacje dotyczące podatków, importu i eksportu towarów, wsparcia finansowego oraz tematów,
takich jak:

normy europejskie,

zatrudnianie i sprawy socjalne pracowników,

przepisy dotyczące ochrony środowiska,

zamówienia publiczne w UE – zasady i wskazówki.
Market Access Database (http://madb.europa.eu) – darmowa unijna baza danych, zawierająca informacje
dotyczące warunków dostępu do ponad 100 rynków państw trzecich. Baza zawiera informacje o stawkach
i procedurach celnych, formalnościach importowych, dane statystyczne umożliwiające przeprowadzenie analizy
rynkowej na szczeblu unijnym i krajowym czy opis barier napotykanych przez unijnych eksporterów.
Zamieszczono tam również przeznaczone dla przedsiębiorców narzędzie do zgłaszania barier handlowych,
co pozwala Komisji Europejskiej śledzić uwagi i skargi dotyczące ograniczeń w handlu z państwami trzecimi.
Export Helpdesk (http://exporthelp.europa.eu) – unijna baza danych dla eksporterów z krajów rozwijających
się, pozwalająca na wyszukiwanie szczegółowych informacji o konkretnych produktach, które przedsiębiorca
chce wyeksportować na teren UE. Można tam ponadto znaleźć informacje i dane na temat:

unijnych i krajowych przepisów podatkowych,

wymogów importowych,

taryf importowych,

danych statystycznych obrazujących obroty handlowe wewnątrz Unii i poza Unią.
Portal Komisji Europejskiej YourEurope (http://europa.eu/youreurope/business) – unijne biuro porad
dla obywateli, świadczące usługi we wszystkich językach urzędowych UE, działające na podstawie umowy
zawartej z Komisją Europejską. W jego skład wchodzą eksperci prawni European Citizen Action Service (ECAS),
specjalizujący się w prawie UE oraz przepisach prawnych państw członkowskich. Serwis odpowiada nie tylko
na pytania osób fizycznych, ale także firm posiadających siedzibę w UE. Można tam uzyskać wyjaśnienie
przepisów unijnych, które mają zastosowanie w konkretnym przypadku, w tym np. co do transgranicznego
przepływu pracowników, bądź np. dowiedzieć się jak dochodzić swoich praw w UE. Ponadto w części
dla przedsiębiorców są zamieszczone informacje co do zasad prowadzenia przedsiębiorstwa w Europie, w tym
porady jak założyć firmę, wymagania dotyczące produktów, informacje na temat importu, eksportu bądź
świadczenia usług za granicę.
9.2.3. Instrumenty krajowe
Instrumenty te zostaną poddane analizie z uwzględnieniem podziału na:
1)
Instrumenty bezpośrednie, wśród których można wymienić narzędzia oferujące dofinansowanie:
organizacji różnego rodzaju branżowych przedsięwzięć promocyjnych (wystaw, szkoleń warsztatów itp.),
uzyskiwania certyfikatów, świadectw oraz atestów niezbędnych na rynkach zagranicznych, organizacji
konferencji i seminariów.
2)
Instrumenty pośrednie, takie jak:

sieci i portale internetowe będące źródłem informacji na temat warunków i możliwości eksportu,
warunków prowadzenia działalności gospodarczej za granicą czy ofert współpracy zagranicznych
przedsiębiorców – do kluczowych źródeł informacji należą: Portal Wydziałów Promocji Handlu
i Inwestycji, Portal Promocji Eksportu, Portal Informacyjny Twoja Europa, strona ośrodków Enterprise
Europe Network;
instytucje otoczenia biznesu i pośrednicy prowadzący działalność informacyjno-doradczą, którzy
świadczą usługi z zakresu organizacji giełd kooperacyjnych, targów wystawienniczych, misji handlowych,
a także realizują szereg przedsięwzięć o charakterze promocyjnym – są to: ośrodki Enterprise Europe

121

Network, wydziały promocji handlu i inwestycji ambasad i konsulatów RP, izby bilateralne, izby
branżowe, izby przemysłowo-handlowe, Centrum Promocji Krajowej Izby Gospodarczej, Centra Obsługi
Inwestorów i Eksporterów;
ośrodki innowacji, istotne dla powstawania nowych przedsiębiorstw innowacyjnych oraz wspierające już
istniejące firmy – edukują przedsiębiorców przez doradztwo i szkolenia, a także asystę w transferze
technologii, udzielają wsparcia finansowego na tworzenie klastrów i sieci współpracy, kreują
innowacyjne środowisko przez łączenie usług biznesowych i różnych form pomocy technologicznej
w ramach parków technologicznych, naukowych i przemysłowo-technologicznych; do kluczowych
podmiotów w tym obszarze należą: inkubatory technologiczne, parki technologiczne, parki
przemysłowe, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, klastry, Punkt Kontaktowy ds. Produktów,
Krajowy System Usług i Krajowa Sieć Innowacji.
9.2.4. Instrumenty bezpośrednie wsparcia działalności międzynarodowej
Rządowy Program Wspierania Eksportu
Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) zarządza środkami kilku funduszy celowych oraz wieloma programami
rządowymi. Na podstawie Rządowego Programu Wspierania Eksportu, Bank Gospodarstwa Krajowego udziela
zagranicznym nabywcom (bezpośrednio lub przez bank nabywcy) kredytów finansujących kontrakty
eksportowe na zakup polskich towarów i usług. Środki z kredytów są wypłacane bezpośrednio krajowym
160
eksporterom, a zagraniczni nabywcy, po dostawie towaru/usługi, dokonują spłaty kredytów . BGK ubezpiecza
również kredyty udzielane w ramach Rządowego Programu Wspierania Eksportu w Korporacji Ubezpieczeń
Kredytów Eksportowych, dokonując przy tym wszystkich wymaganych formalności.
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE) jest firmą ubezpieczającą transakcje
handlowe polskich przedsiębiorców. Od 1991 r. korporacja oferuje usługi zapewniające bezpieczną wymianę
handlową, zarówno w kraju, jak i za granicą. Działalność KUKE skupia się na ubezpieczaniu należności z tytułu
sprzedaży towarów i usług z odroczonym terminem płatności, a także na udzielaniu gwarancji
161
ubezpieczeniowych . Misją KUKE jest tworzenie warunków sprzyjających promocji polskiego eksportu
na warunkach kredytowych i wzmacnianie pozycji eksporterów oraz ich towarów i usług na rynku
międzynarodowym. Oferowane przez KUKE ubezpieczenia kontraktów eksportowych stanowią także ochronę
przed tzw. ryzykiem pozarynkowym związanym z działalnością na rynkach o niestabilnym prawodawstwie –
w czołówce ubezpieczanych kontraktów znajdują się kontrakty eksportowe do wschodnich sąsiadów Polski –
Rosji i Ukrainy.
KUKE, jako jedyna instytucja w Polsce, prowadzi ubezpieczenia eksportowe gwarantowane przez Skarb
Państwa, zapewniając bezpieczeństwo w handlu na rynkach podwyższonego ryzyka. Dzięki ubezpieczeniom
gwarantowanym przez Skarb Państwa polscy eksporterzy mogą bezpiecznie prowadzić wymianę handlową
z partnerami z odległych, często egzotycznych krajów. KUKE jest także jedyną instytucją ubezpieczającą
długoterminowe projekty eksportowe finansowane kredytem o okresie spłaty dwóch i więcej lat.
Rządowy Program Wspierania Eksportu przewiduje następujące instrumenty finansowania polskiego eksportu:
1)
160
161
Finansowanie średnio- i długoterminowe (okres kredytowania powyżej 2 lat):
a)
kredyt dla nabywcy (importera) udzielany za pośrednictwem banku nabywcy – przeznaczony
na finansowanie zakupu polskich towarów i usług inwestycyjnych, dokonywanego na podstawie
kontraktów eksportowych zawieranych przez polskich eksporterów z importerami ze 190 krajów
świata;
b)
kredyt dla nabywcy (importera) udzielany bezpośrednio – przeznaczony na finansowanie zakupu
polskich towarów i usług inwestycyjnych dokonywanego na podstawie kontraktów eksportowych
zawieranych przez polskich eksporterów – w ramach tego instrumentu kredytobiorcą jest
bezpośrednio importer polskich towarów lub usług, a podstawowe zabezpieczenie kredytu
http://www.bgk.com.pl
http://www.kuke.com.pl
122
stanowi ubezpieczenie należności z tytułu kredytu w Korporacji Ubezpieczeń Kontraktów
Eksportowych S.A. (KUKE).
2)
Finansowanie krótkoterminowe (okres kredytowania do 2 lat):
a)
postfinansowanie akredytyw dokumentowych, które stanowi krótkoterminowy kredyt udzielany
przez BGK bankowi otwierającemu akredytywę na rzecz polskiego eksportera; środki z kredytu
są przekazywane polskiemu eksporterowi (beneficjentowi akredytywy) jako zapłata
za dokumenty zaprezentowane przez niego w ramach akredytywy; zabezpieczeniem kredytu jest
gwarancja ubezpieczeniowa Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. (KUKE);
b)
dyskontowanie należności z akredytyw dokumentowych, które jest formą finansowania
beneficjenta akredytywy (eksportera), polegającą na wypłacie eksporterowi należności
za dokumenty złożone w ramach akredytywy (niepotwierdzonej lub potwierdzonej), przed
terminem płatności w niej określonym, po potrąceniu z góry odsetek dyskontowych;
zabezpieczeniem dyskonta jest gwarancja ubezpieczeniowa Korporacji Ubezpieczeń Kredytów
Eksportowych S.A. (KUKE); dyskonto może być dokonywane tylko w przypadku akredytyw
z odroczonym terminem płatności.
Instrumenty finansowania krótkoterminowego są stosowane w transakcjach z odbiorcami z krajów ryzyka
nierynkowego. Zgodnie z przewidywaniami, do końca 2015 r. BGK, w ramach programu, udzieli kredytów
162
eksportowych o wartości 5,7 mld PLN .
Paszport do eksportu
W ramach programu (działanie 6.1. PO IG) możliwe jest uzyskanie wsparcia na dwa typy projektów
realizowanych kolejno po sobie:

w pierwszej kolejności przedsiębiorca może się ubiegać o wsparcie na usługi doradcze, których celem
jest przygotowanie planu rozwoju działalności eksportowej na wybranych rynkach;

w drugim etapie przedsiębiorca może się ubiegać o wsparcie na wdrożenie tego planu – w tym celu
ma do dyspozycji wiele instrumentów pomocowych, zarówno doradczych, jak i np. związanych
z dofinansowaniem udziału w targach czy misjach zagranicznych.
Przedsiębiorca musi ubiegać się o dofinansowanie na każdy z projektów osobno, przy czym warunkiem
realizacji projektu drugiego, jest realizacja projektu pierwszego. Jednocześnie możliwa będzie realizacja tylko
projektu pierwszego typu. Na etapie pierwszym firmy mogą pozyskać do 10 tys. PLN (80% dofinansowania)
na zakup zewnętrznej usługi doradczej w zakresie opracowania planu rozwoju eksportu. Na realizację tego
planu (etap drugi) maksymalne dofinansowanie wynosi 75% i nie może przekroczyć kwoty 400 tys. PLN.
Zainteresowanie udziałem w programie wśród badanych przedsiębiorstw Polski Wschodniej było umiarkowanie
pozytywne (Tabela 58). Program zdecydowanie największą popularnością cieszył się w województwie
podkarpackim, co może świadczyć o tym że znajduje się tam najwięcej firm zainteresowanych
internacjonalizacją swojej działalności, ale równie dobrze może to być rezultat najsprawniejszego
funkcjonowania firm doradczych, które czerpią dochody z pozyskania dla swoich klientów tego typu dotacji.
Tabela 58. Zainteresowanie programem „Paszport do eksportu” w województwach Polski Wschodniej
Województwo
Liczba projektów
Łączna wartość projektów
( tys. PLN)
Podkarpackie
199
23 427,0
Lubelskie
65
6 098,2
Świętokrzyskie
64
9 745,7
Podlaskie
50
6 574,6
Warmińsko-Mazurskie
50
5 178,1
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z Mapy Dotacji EU, http://www.mapadotacji.gov.pl
Łączna kwota
dofinansowania z UE
(tys. PLN)
10 334,3
2 743,4
4 266,1
2 849,1
2 306,5
162
Rządowy Program Wspierania Eksportu. Informacje dla Eksportera, Warszawa, 2011.
http://www.eksporter.gov.pl/Informacja/Informacja.aspx?Id=40093
123
9.2.5. Instrumenty pośrednie wsparcia działalności międzynarodowej
Sieci i portale internetowe
Portal Promocji Eksportu Ministerstwa Gospodarki (http://www.eksporter.gov.pl). Portal wspiera działalność
eksportową i inwestycyjną polskich przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych. Strona zawiera obszerną
bazę wiedzy nt. prowadzenia międzynarodowej wymiany handlowej (w tym informacje ekonomiczne, prawne,
przewodniki, dane statystyczne, dane teleadresowe placówek dyplomatycznych oraz instytucji wspierających
handel). Dzięki portalowi przedsiębiorstwa mają dostęp do zapytań ofertowych z zagranicy na dostawy różnych
towarów. Polscy producenci mają również możliwość prezentacji swojej oferty na stronach portalu, przez
definiowanie m.in. przedmiotów oraz rynków docelowych.
Serwis Internetowy Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP (WPHI)
(http://www.trade.gov.pl). Na stronach internetowych poszczególnych placówek są zamieszczane informacje
nt. prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i za granicą, w tym porady nt. zasad zakładania firm
w krajach urzędowania polskich placówek zagranicznych, przewodniki po rynkach zawierające podstawowe
informacje o uregulowaniach prawnych prowadzenia działalności, zachętach inwestycyjnych, regulacjach
w eksporcie i imporcie, zapytania ofertowe, działania promocyjne, informacje o targach i wystawach w kraju
urzędowania oraz imprezach organizowanych przez WPHI.
Portal Enterprise Europe Network (http://www.een.org.pl). Portal zawiera informacje na temat finansowania
eksportu, przepisów prawnych i wchodzenia na rynki zagraniczne. Ponadto można tam znaleźć materiały
szkoleniowe, w tym cykl filmów z serii „Szkoła dla eksportera”. Wykłady dotyczą zasadniczych dla eksporterów
kwestii, takich jak np.: finansowanie działalności eksportowej, dostępne źródła finansowania (publiczne
i komercyjne), dokumentacja w obrocie międzynarodowym, zasady zawierania bezpiecznych transakcji
w handlu zagranicznym czy zagadnienia ryzyka i ubezpieczenia transakcji eksportowych z punktu widzenia
obowiązującego prawa i konstrukcji zapisów umownych. Enterprise Europe Network oferuje także osobiste
wsparcie przez sieć lokalnych punktów kontaktowych. Internetowa baza danych udostępnia również kontakty
B2B (Business to Business).
Portal Go China (http://www.gochina.gov.pl). Jest to kompendium wiedzy o rynku chińskim. Portal Go China
stanowi część strategii, mając na celu zebranie i uporządkowanie informacji dla przedsiębiorców na temat
możliwości zaistnienia i współpracy na rynku chińskim. Można tam znaleźć informacje, takie jak: adresy
chińskich instytucji, informacje na temat regulacji celnych, zasad rozliczenia w juanie, możliwości eksportowych
branż i towarów czy np. szczegółowych wymagań dla poszczególnych produktów.
Portal Go Africa (http://www.goafrica.gov.pl/). Jest to baza informacji dla polskich przedsiębiorców
planujących inwestycje na kontynencie afrykańskim. Można tam znaleźć informacje dotyczące prowadzenia
działalności w państwach afrykańskich (na chwilę obecną scharakteryzowanych jest jedynie sześć państw:
Algieria, Nigeria, Angola, Kenia, Mozambik i Republika Południowej Afryki), a także kalendarium wydarzeń
branżowych, takich jak targi, wystawy czy konferencje oraz informacje na ich temat. Strona nadal jest
rozbudowywana.
Strona WhyesternEurope (http://whyeasternpoland.eu/). Jest to portal promujący Polskę Wschodnią
w aspekcie jej potencjału gospodarczego. Można w nim znaleźć m.in. informacje na temat zachęt
inwestycyjnych, nowych terenów inwestycyjnych, dane makroekonomiczne nt. regionu czy poradnik na temat
tego jak prowadzić działalność gospodarczą w województwach Makroregionu Polski Wschodniej. Utrzymanie
portalu gospodarczego www.whyeasternpoland.eu jest współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013,
osi priorytetowej I Nowoczesna Gospodarka, działania I.4. Promocja i współpraca, projekt pn. Program
Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej.
Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE)
Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE) to projekt systemowy, realizowany przez Departament
Instrumentów Wsparcia w Ministerstwie Gospodarki w ramach działania 6.2. Rozwój Sieci Centrów Obsługi
Inwestorów i Eksporterów oraz powstawanie nowych terenów inwestycyjnych, poddziałanie 6.2.1. Wsparcie
124
163
dla Sieci Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów . Celem projektu jest wzrost poziomu
umiędzynarodowienia polskich firm, przez ułatwienie przedsiębiorcom, a także organizacjom zrzeszającym
przedsiębiorców, dostępu do kompleksowych, wysokiej jakości nieodpłatnych usług informacyjnych w zakresie
niezbędnym do planowania, organizowania i realizacji eksportu i/lub inwestycji poza granicami Polski.
Cel obejmuje również działanie na rzecz zwiększania poziomu inwestycji zagranicznych w Polsce, przez
ułatwienie potencjalnym inwestorom zagranicznym dostępu do informacji o warunkach podejmowania
działalności gospodarczej w Polsce i instrumentach wsparcia rozwoju przedsiębiorczości, w tym zachętach
inwestycyjnych. Działania wdrażane przez COIE to przede wszystkim usługi informacyjne dla polskich firm,
zainteresowanych eksportem i/lub inwestowaniem za granicą, oraz zagranicznych podmiotów
zainteresowanych inwestowaniem w Polsce. Merytoryczne wsparcie dla COIE stanowią wydziały promocji
handlu i inwestycji ambasad i konsulatów RP (WPHI), posiadające aktualną i obszerną wiedzę o warunkach
164
dostępu do wybranych rynków zagranicznych i funkcjonowania na nich .
W każdym z miast wojewódzkich powstała sieć punktów informacyjnych, których celem jest udrożnienie
przepływu informacji między przedsiębiorcami, samorządem województwa a Ministerstwem Gospodarki.
Punkty te świadczą m.in. usługi, takie jak:




usługa „pro-eksport”, obejmująca m.in. identyfikację rynku dla danego produktu i inwestycji poza
granicami Polski oraz wyszukiwanie w dostępnych bazach danych (w kraju i za granicą) informacji
nt. potencjalnych partnerów gospodarczych w eksporcie/sprzedaży lub w podejmowaniu inwestycji
na wybranym rynku zagranicznym; usługa jest dostępna dla przedsiębiorstw posiadających siedzibę
na terenie RP, a w przypadku osób fizycznych – miejsce zamieszkania na terenie RP;
usługa „pro-biz”, skierowana do inwestorów zagranicznych zainteresowanych prowadzeniem
działalności w Polsce; celem usługi jest dostarczenie zainteresowanym podmiotom informacji
gospodarczych o regionie, jak również organizacja, aktualizacja i udostępnianie baz gromadzących te
informacje;
organizowanie różnego rodzaju spotkań, seminariów oraz szkoleń dla przedsiębiorców w zakresie
międzynarodowej wymiany handlowej; do tej kategorii można także zaliczyć m.in. organizację misji
przyjazdowych inwestorów zagranicznych do danego regionu;
organizowanie specjalistycznych analiz w ramach poddziałania 6.2.1.; analizy mogą dotyczyć wybranej
branży, segmentu, produktu/produktów lub inaczej zdefiniowanego otoczenia konkurencyjnego
gospodarki jednego kraju i mają na celu ułatwienie przedsiębiorstwom rozpoczęcia i/lub rozwoju
działalności eksportowej w krajach, w których działają wydziały promocji handlu i inwestycji ambasad
165
i konsulatów RP (WPHI); aktualnie analiza może dotyczyć 43 krajów .
Wydziały promocji handlu i inwestycji ambasad i konsulatów RP (WPHI)
Celem działalności wydziałów promocji handlu i inwestycji ambasad i konsulatów RP jest wsparcie polskich
firm, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw, w procesie ich internacjonalizacji. Misją WPHI jest
nie tylko udzielanie pomocy polskim firmom, ale także wspieranie firm zagranicznych, zainteresowanych
166
importem polskich towarów i usług, jak również inwestycjami w naszym kraju . Wydziały promocji handlu
i inwestycji są zagranicznymi placówkami Ministra Gospodarki, działającymi w ramach ambasad i konsulatów
RP (WPHI). Aktualnie w świecie funkcjonuje 48 placówek (w 43 krajach świata), które ściśle współpracują
z Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., Polską Organizacją Turystyczną oraz organizacjami
samorządu gospodarczego. Zbiorcza informacja nt. działalności WPHI oraz ich oferty znajduje się w serwisie
internetowym (http://www.trade.gov.pl).
Sieć WPHI pomaga firmom pokonać utrudnienia i bariery prawne hamujące ekspansję na rynki zagraniczne.
Zwiększa ich wiedzę nt. warunków prowadzenia działalności gospodarczej na rynkach zewnętrznych, zamówień
publicznych oraz dostępnych w Polsce i za granicą narzędzi zwiększających ich możliwości eksportowe. Efektem
tych działań jest wzrost gotowości firm do nawiązywania zagranicznych kontaktów biznesowych i większe
163
http://www.mapadotacji.gov.pl/projekt/1182009
http://coie.gov.pl/pl
165
Informacja dotycząca procedury zgłaszania przez przedsiębiorców w Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów zapotrzebowania
na zakup specjalistycznej analizy rynkowej. http://coie.gov.pl/pl/dla-eksporterow/a,16,zakup-analiz-i-badan-rynkowych.html
166
http://www.trade.gov.pl
164
125
prawdopodobieństwo udanej współpracy. WPHI monitoruje również potencjalne obszary zagrożeń związanych
z działalnością gospodarczą w określonych krajach lub dziedzinach, co pozwala na minimalizację ryzyka firm.
WPHI opublikował szereg przewodników skierowanych do przedsiębiorców w zakresie prowadzenia
międzynarodowej działalności handlowej:
167
•
Przewodnik eksportera po 44 rynkach ,
168
•
Przewodnik prowadzenia i rejestracji działalności gospodarczej na 44 rynkach ,
169
•
Przewodnik ambasad RP po wybranych krajach .
Usługi realizowane przez WPHI, w tym misje gospodarcze połączone z udostępnianiem stoisk
na najważniejszych imprezach wystawienniczych, pomagają polskim firmom w nawiązaniu pierwszych
kontaktów także w trudnych gospodarczo krajach. Ranga placówek dyplomatycznych, jaką mogą się pochwalić
wydziały, zwiększa prestiż organizowanych przez nie przedsięwzięć oraz zaufanie zagranicznych
przedsiębiorców i prawdopodobieństwo udziału w tych przedsięwzięciach najważniejszych podmiotów
gospodarczych. Ma to zasadnicze znaczenie, zwłaszcza w regionach o kulturze biznesowej znacznie różniącej się
od polskiej, przede wszystkim w Azji.
Promocja polskiej gospodarki w ramach PO IG 6.5.1. i 6.5.2.
W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, oprócz wcześniej omówionego „Paszportu
do eksportu” (PO IG 6.1.), należy także wskazać działania o charakterze mieszanym, mające na celu poprawę
wizerunku Polski i polskich przedsiębiorców na rynkach zagranicznych. Należą do nich:
•
PO IG 6.5.1. – Promocja Polskiej Gospodarki na Rynkach Międzynarodowych,
•
PO IG 6.5.2. – Wsparcie Udziału Przedsiębiorców w Programach Promocji.
Projekt systemowy Ministerstwa Gospodarki pn. Promocja Polskiej Gospodarki na Rynkach Międzynarodowych
obejmuje prowadzenie kompleksowej kampanii promocyjnej marki Polski oraz polskich przedsiębiorców,
poprzedzonej badaniami mającymi na celu wypracowanie najskuteczniejszej formy tej promocji oraz jej
narzędzi, a także realizację programów promocyjnych o charakterze branżowym, obejmujących strategiczne
branże o wysokim potencjale eksportowym. Projekt ma także na celu:
•
poprawę wizerunku Polski i polskiej gospodarki wśród zagranicznych partnerów gospodarczych;
•
poprawę dostępu do informacji o Polsce jako partnerze gospodarczym oraz o warunkach prowadzenia
działalności gospodarczej na rynkach zagranicznych;
•
wzrost inwestycji polskich przedsiębiorców na rynkach zagranicznych;
•
wsparcie i pomoc w rozwoju eksportu w branżach gospodarki objętych projektem.
W ramach projektu są realizowane dwa rodzaje programów. Główna część to programy promocji o charakterze
ogólnym, realizowane na 5 rynkach wytypowanych przez Ministerstwo Gospodarki, określonych jako
perspektywiczne. Są to: Algieria, Brazylia, Kanada, Kazachstan i Turcja. Promocja polskiej oferty eksportowej
na tych rynkach odbywa się podczas dużych przedsięwzięć promocyjnych, takich jak: targi, wystawy czy misje
gospodarcze. Przedsiębiorcy mogą również skorzystać z usług doradczych w zakresie pozyskania
specjalistycznych opracowań, analiz, opinii prawnych, ekspertyz rynkowych itp. dotyczących np. rynków, branż,
potencjalnych kontrahentów oraz warunków prawnych funkcjonowania. Program promocji o charakterze
ogólnym składa się z dwóch części:

komponentu A, do którego należy udział przedsiębiorców w wybranych, prestiżowych imprezach
targowo-wystawienniczych w danym kraju, przygotowanie materiałów promocyjnych przedsiębiorstw
na te targi oraz udział przedsiębiorców w misjach gospodarczych;

komponentu B, obejmującego zorganizowanie w każdym kraju konferencji promujących polską
gospodarkę oraz wybrane branże, zorganizowanie wizyt studyjnych w Polsce dziennikarzy branżowych
z poszczególnych krajów, zorganizowanie podobnych wizyt dla zagranicznych kontrahentów i sieci
kupieckich, prowadzenie kampanii promującej polską gospodarkę oraz markę wybranych branż
w każdym kraju oraz podczas imprez targowo-wystawienniczych, łącznie z przygotowaniem
odpowiednich materiałów promocyjnych z wizualizacją marki polskiej gospodarki.
167
http://polska.trade.gov.pl/pl/przewodniki/article/detail,5062,PRZEWODNIK_EKSPORTERA_PO_44_RYNKACH.html
http://polska.trade.gov.pl/pl/przewodniki/article/detail,302,PRZEWODNIK_PROWADZENIA_I_REJESTRACJI_DZIALALNOSCI_GOSPODARC
ZEJ_NA_44_RYNKACH.html
169
http://polska.trade.gov.pl/pl/przewodniki/article/detail,7002,PRZEWODNIK_AMBASAD_RP_PO_WYBRANYCH_KRAJACH.html
168
126
Drugi typ programów to branżowe programy promocji. Dla każdej branży, w konsultacji z organizacjami
przedsiębiorców, opracowano koncepcję programu promocji na 3 kolejne lata. W każdym z tych programów
określono kilka rynków docelowych, na których odbywa się promocja branży. Podobnie jak w programach
promocji o charakterze ogólnym, programy branżowe składają się z dwóch komponentów: komponentu
A – skierowanego do przedsiębiorców i komponentu B – koncentrującego się na promocji branży jako całości.
Lista 15 branż/grup produktowych/usługowych, które mają potencjał kreowania polskich specjalności
eksportowych, przedstawia się następująco:















branża meblarska,
branża jubilersko-bursztynicza,
usługi IT i ITC,
produkcja jachtów i łodzi rekreacyjnych,
przemysł biotechnologiczny i farmaceutyczny,
produkcja sprzętu medycznego i aparatury pomiarowej,
branża stolarki okiennej i drzwiowej,
budownictwo,
branża ochrony i zachowania zabytków,
kosmetyki,
maszyny i urządzenia górnicze,
odzież, dodatki, galanteria skórzana,
turystyka medyczna,
przemysł obronny,
polskie specjalności żywnościowe.
Projekt przewiduje także utworzenie portalu internetowego, przeznaczonego dla krajowych i zagranicznych
eksporterów, który będzie konsolidować dotychczasowe źródła informacji dotyczących Polski oraz rynków
zagranicznych. Portal internetowy będzie pełnić funkcję platformy nawiązywania kontaktów biznesowych
z kontrahentami zagranicznymi, a także bazy umożliwiającej składanie ofert kupna i sprzedaży.
Z działaniem 6.5.1. jest związana realizacja działania 6.5.2. „Wsparcie udziału przedsiębiorców w programach
promocji”, w ramach którego jest udzielane wsparcie przedsiębiorcom uczestniczącym w branżowych
programach promocji oraz programach o charakterze ogólnym, określonych w ramach działania 6.5.1. Działanie
zarządzane przez Ministerstwo Gospodarki utworzono w sierpniu 2010 r. jako odpowiedź na potrzeby polskich
170
firm w obszarze promocji na rynkach europejskich i światowych . Służy ono w szczególności przełamywaniu
bariery braku znajomości marki Polski za granicą oraz rozpoznawalności czy też świadomości istnienia polskich
marek, a także zmianę wyobrażenia o jakości produktów z Polski, będącego wynikiem niedostatecznych działań
w zakresie promocji i budowania wizerunku kraju i wytwarzanych w nim produktów.
Najważniejsze cele tego działania to poprawa wizerunku polskiej gospodarki za granicą, nawiązywanie nowych
kontaktów międzynarodowych przez przedsiębiorców oraz wypromowanie polskich specjalności eksportowych.
Wsparcie dotyczy branżowych programów promocji oraz programów promocji o charakterze ogólnym.
Te pierwsze to trwające do 3 lat programy promocji danego sektora gospodarki, z kolei programy o charakterze
ogólnym to jednorazowe imprezy, w rodzaju targów i misji gospodarczych – na wyjazd na nie przedsiębiorca
171
może otrzymać dotację .
Wsparcie polskich firm za granicą przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych
Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ), zgodnie z umową zawartą z Ministrem
172
Gospodarki, realizuje zadanie pod nazwą: „Wspieranie Polskich Przedsiębiorstw na Wybranych Rynkach” .
Wydział Wspierania Polskich Inwestycji jest odpowiedzialny za udzielanie wsparcia polskim firmom
170
http://www.pi.gov.pl/Finanse/chapter_95098.asp
Możliwości wsparcia przedsiębiorstw w ramach poddziałania 6.5.1. Promocja polskiej gospodarki na rynkach międzynarodowych,
Warszawa, 2011. http://www.mg.gov.pl/files/upload/12120/n12120_d03_06-06-2011.pdf
172
http://www.paiz.gov.pl/wsparcie_polskich_firm
171
127
zainteresowanym inwestowaniem za granicą w formie bezpośrednich inwestycji bądź fuzji i przejęć. PAIiIZ
udziela firmom zainteresowanym inwestowaniem za granicą merytorycznej pomocy, polegającej między innymi
na doradztwie w zakresie wyboru lokalizacji projektu oraz na wsparciu starań o uzyskanie pomocy rządowej
dostępnej w wybranym kraju. PAIiIZ współpracuje z kluczowymi instytucjami wspierającymi napływ inwestycji
do danych krajów, tzw. IPA’s - Investment Promotion Agencies (Agencjami Promocji Inwestycji), sektorem
publicznym oraz prywatnym, mającym czynny udział we wspieraniu inwestycji zagranicznych. Niektóre z działań
PAIiIZ są ściśle powiązane z określonymi rynkami docelowymi, np. program misji gospodarczych i imprez
173
targowych polskich firm w Turcji .
PAIiIZ realizuje również Projekt Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej, w ramach działania 1.4. Programu
Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Przewiduje on promocję pięciu województw Polski Wschodniej:
lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego i jest pierwszym tego
typu projektem, który obejmuje jednocześnie wszystkie województwa makroregionu. Głównym celem
programu jest wzrost zainteresowania ofertą gospodarczą regionu, a tym samym przyspieszenie tempa rozwoju
społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, co stanowi cel
strategiczny Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Główne założenia projektu obejmują:




zwiększenie napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do makroregionu;
zainteresowanie polskich firm inwestycjami w Polsce Wschodniej;
pobudzenie eksportu produktów oraz usług z Polski Wschodniej;
rozwój turystyki biznesowej w makroregionie.
Program wpisuje się w statutową działalność PAIiIZ, jaką jest promocja gospodarcza Polski i regionów, w tym
województw Polski Wschodniej. Odbiorcami komunikatów promocyjnych są środowiska okołobiznesowe
i opiniotwórcze, a w szczególności:













potencjalni inwestorzy zagraniczni – międzynarodowe przedsiębiorstwa inwestujące w regionach
europejskich o podobnym charakterze geograficznym, gospodarczym, kadrowym;
inwestorzy zagraniczni obecni w Polsce;
przedsiębiorstwa krajowe z rozwiniętą siecią przedstawicielstw regionalnych;
międzynarodowi liderzy opinii, w tym ekonomiści, eksperci w zakresie inwestycji zagranicznych,
specjaliści ds. marketingu miejsc;
zagraniczne izby, organizacje i stowarzyszenia gospodarcze, bilateralne izby handlowe;
liderzy biznesowi organizacji polonijnych;
międzynarodowa i krajowa opinia publiczna;
potencjalni importerzy;
media lokalne, krajowe, zagraniczne oraz globalne;
kadra zarządzająca, decision makers oraz prezesi zarządów korporacji i instytucji międzynarodowych;
Polacy pełniący funkcje kierownicze w międzynarodowych koncernach;
międzynarodowe firmy konsultingowe obecne w Polsce, obsługujące inwestorów zagranicznych;
turyści biznesowi.
Programy „Go China” i „Go Africa”
„Go China” to inicjatywa Ministerstwa Gospodarki, które we współpracy z Wydziałami Promocji, Handlu
i Inwestycji w Szanghaju i Pekinie, Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwem Sportu i Turystyki,
Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Agencją
Rynku Rolnego podjęło się wypracowania i realizacji spójnej strategii rozwoju współpracy z Chinami. Celem
strategii „Go China” jest zarówno rozwijanie aktywności w tradycyjnych dziedzinach współpracy, jak
i promowanie nowych sektorów. „Go China” to instrument służący zachęceniu polskich podmiotów do większej
aktywności i jednocześnie potwierdzenie zaangażowania administracji gospodarczej kraju we wspieranie
działalności przedsiębiorców na szczególnie ważnych i perspektywicznych rynkach. Zadaniem programu jest
173
http://www.paiz.gov.pl/turcja
128
zwiększenie wymiany handlowej, promowanie inwestycji w Chinach i rozszerzenie współpracy między
przedsiębiorcami.
Inicjatywa „Go Africa” jest zbliżona w formie do strategii „Go China”. Projekt obejmuje wsparcie polskich
przedsiębiorców, którzy chcą nawiązać współpracę handlową z takimi krajami Afryki, jak: Algieria, Nigeria,
174
Angola, Kenia, Mozambik oraz Republika Południowej Afryki .
Program „Made in Poland”
Celem programu „Made in Poland“, koordynowanego przez Ministerstwo Gospodarki, jest wzmocnienie
wizerunku Polski wśród zagranicznych inwestorów. Program jest realizowany m.in. przez zamieszczanie reklam
w prasie, Internecie, outdoor, a także działania PR. Krajami docelowymi są Czechy, Niemcy, Ukraina, Chiny
175
i Rosja . Program skupia się na działaniach promocyjnych zidentyfikowanych 15 branż o szczególnym
potencjale eksportowym. W realizację kampanii promocyjnej „Made in Poland” zaangażowane będą podległe
ministerstwu wydziały promocji handlu i inwestycji ambasad i konsulatów RP, które mają swoje siedziby
w krajach objętych kampanią, co umożliwia szerokie dotarcie z przekazem bezpośrednio do przedstawicieli
biznesu i inwestorów, którzy mogliby być zainteresowani współpracą z polskimi przedsiębiorcami.
Działania podejmowane przez bilateralne izby gospodarcze
Celem działania bilateralnych izb gospodarczych jest przede wszystkim promocja i doradztwo na rzecz
stowarzyszonych firm. Zadaniem izb bilateralnych jest ułatwianie kontaktów gospodarczych między polskimi
przedsiębiorstwami a przedsiębiorstwami z drugiego kraju. Izby bilateralne, na zasadach dobrowolności,
skupiają firmy zainteresowane nawiązaniem lub rozwijaniem kontaktów gospodarczych z partnerami
z konkretnego państwa. Istnienie izb krajów pozaeuropejskich pozwala polskim firmom na wymianę
doświadczeń oraz nawiązanie bliskich kontaktów gospodarczych z przedsiębiorcami z obszarów o innej kulturze
biznesowej i specyfice prowadzenia działalności.
Przykład: Działalność Polsko-Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej (AHK Polska)
Izba wspiera polsko-niemieckie stosunki gospodarcze oraz reprezentuje i chroni interesy polskich i niemieckich
firm w obu krajach. AHK Polska jest uznana przez Krajową Izbę Gospodarczą za bilateralną izbę gospodarczą
oraz przez Zrzeszenie Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych za zagraniczną izbę gospodarczą. O skali
działania AHK Polska może świadczyć znaczna liczba firm członkowskich (około 1000) oraz liczba
176
organizowanych imprez, promujących Polskę jako solidnego partnera gospodarczego (kilkadziesiąt rocznie) .
Izba oferuje m.in. usługi, takie jak: doradztwo rynkowe, doradztwo personalne, konsultacje inwestycyjne,
pomoc w uzyskaniu zwrotu podatku VAT w Niemczech, usługi księgowe, mediacje, a także stały
Sąd Arbitrażowy (funkcjonujący jako jednostka organizacyjna AHK Polska).
Usługi informacyjne i kooperacyjne izb branżowych
Kolejnym istotnym rodzajem instytucji działających na rzecz wsparcia firm z sektora MŚP w zakresie działalności
informacyjno-szkoleniowej oraz organizacji przedsięwzięć o charakterze międzynarodowym są izby branżowe
177
zrzeszone w Krajowej Izbie Gospodarczej (KIG). W Polsce działa ponad 70 izb i organizacji branżowych . Celem
ich funkcjonowania jest poprawa warunków gospodarczych oraz konkurencyjności przedsiębiorstw
reprezentujących daną branżę, integracja środowiska branżowego i jego pozycji w rozmowach z rządem.
Dodatkowo, izby branżowe prowadzą działania w kierunku uświadamiania polskim przedsiębiorcom znaczenia
współpracy z przedsiębiorstwami z rynków zagranicznych i wynikających z tego korzyści, m.in. przez
zwiększanie aktywności firm na arenie międzynarodowej dzięki ich udziałowi w targach wystawienniczych
organizowanych przez izby.
174
http://www.goafrica.gov.pl
http://www.mg.gov.pl/node/19252
176
http://ahk.pl/pl/o-nas/o-nas/
177
http://www.kig.pl/o-nas/czlonkowie.html/
175
129
Działania izb przemysłowo-handlowych
Przedsiębiorcy z sektora MŚP mogą też korzystać z oferty ponad 50 izb przemysłowo-handlowych, również
będących członkami KIG. Przedsiębiorcy zgłaszający się do izb przemysłowo-handlowych mogą korzystać
z nieodpłatnego doradztwa prawnego, udziału w seminariach, konferencjach i szkoleniach, zyskując w ten
sposób cenną wiedzę m.in. na temat instrumentów wsparcia działalności eksportowej, zagranicznych rynków
oraz rodzaju i poziomu konkurencji, czy regulacji formalno-prawnych związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej. Izby przemysłowo-handlowe oferują przedsiębiorcom również pomoc w poszukiwaniu nowych
partnerów handlowych, między innymi przez uczestnictwo w organizowanych misjach gospodarczych. Działając
na rzecz wzmacniania potencjału firm i ich pozycji konkurencyjnej na rynku, izby przemysłowo-handlowe
wpływają w znacznym stopniu na zwiększenie rozpoznawalności polskich marek oraz pozytywnego wizerunku
Polski na rynkach zagranicznych.
Bon na innowacje
Celem programu Bon na Innowacje nie jest bezpośrednie wsparcie działań eksportowych, lecz zainicjowanie
kontaktów przedsiębiorców ze sferą naukową. Przy czym efektem nawiązania tego typu współpracy może być
np. analiza barier wejścia firmy na dany rynek zagraniczny. Mogą z niego skorzystać mikro i mali przedsiębiorcy,
którzy w roku złożenia wniosku oraz w ciągu 3 lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku, nie
korzystali z usług żadnej jednostki naukowej w zakresie prac badawczo-rozwojowych. Wsparciem w ramach
tego programu są objęte usługi w zakresie innowacji, dotyczące wdrożenia lub rozwoju produktu lub
technologii. Przedsiębiorca może uzyskać wsparcie w maksymalnej wysokości 15 tys. PLN.
130
10.
Instrumenty wspierające rozwój eksportu w okresie 2014-2020
10.1. Wprowadzenie
W ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020 przewidziano szereg programów, których celem
jest wsparcie eksportu przedsiębiorstw. Działania w tym zakresie zostały przewidziane w programach
operacyjnych, zatem z perspektywy rozwoju Polski Wschodniej należy przyjrzeć się zapisom takich
dokumentów jak:

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020,

Program Polska Wschodnia 2014-2020,

Regionalny Program Województwa Lubelskiego 2014-2020,

Regionalny Program Województwa Podkarpackiego 2014-2020,

Regionalny Program Województwa Podlaskiego 2014-2020,

Regionalny Program Województwa Świętokrzyskiego 2014-2020,

Regionalny Program Warmia i Mazury 2014-2020.
Istotne zapisy znalazły się już w Programie Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. (PRP), który jest programem
wykonawczym do Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (SIEG). Program Operacyjny Inteligentny
Rozwój, finansując działania mające na celu zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw oraz wzrost potencjału
sektora nauki i instytucji otoczenia biznesu, będzie się przyczyniał do realizacji celów SIEG oraz PRP.
W ramach wskazanych programów operacyjnych przewiduje się następujące działania:

Wsparcie internacjonalizacji innowacyjnych przedsiębiorstw.

Wsparcie internacjonalizacji MŚP.

Wsparcie promocji przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych.

Dofinansowanie udziału w targach zagranicznych.

Dofinansowanie udziału w misjach zagranicznych.

Opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu
internacjonalizacji.

Zwiększenie aktywności firm na rynkach międzynarodowych.

Rozwój i promocja eksportu.

Dotacje na udział w przedsięwzięciach w zakresie międzynarodowej współpracy gospodarczej.

Promocja MŚP za granicą.

Wsparcia w internacjonalizacji działalności MŚP.

Pomocy w wypracowaniu strategii eksportowych MŚP.

Promocja przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych.

Finansowanie udziału przedsiębiorstw w wystawach, targach, itp.

Wsparcie międzynarodowej współpracy gospodarczej przedsiębiorstw (finansowanie misji
gospodarczych, wizyt studyjnych, itp.).

Udział w targach i misjach, w tym zagranicznych.
W Programie Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. przewidziano działanie mające na celu wsparcie
przedsiębiorstw w wychodzeniu na rynki międzynarodowe:

Wspieranie internacjonalizacji przedsiębiorstw. Celem wsparcia internacjonalizacji przedsiębiorstw jest
wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki, w oparciu o innowacyjne produkty i usługi, zacieśnienie
współpracy gospodarczej z krajami docelowymi objętymi programami, zwiększenie świadomości
konsumentów i producentów nt. polskiej oferty eksportowej w wyniku akcji promocyjnej na rynkach
krajów objętych promocją. Działania na rzecz internacjonalizacji obejmą:
o
Wsparcie przedsiębiorców w formule branżowych programów promocji, w ramach których
kilka/kilkanaście sektorów polskiej gospodarki, wyselekcjonowanych na podstawie ich potencjału
eksportowego, jest promowanych na wybranych rynkach docelowych, wsparcie działalności
eksportowej przedsiębiorców w formule programów promocji ogólnej na wybranych rynkach
perspektywicznych, promocja sektorów polskiej gospodarki objętych programami promocji
131


branżowych oraz ogólnych na rynkach UE i perspektywicznych, w celu wzmocnienia efektu
promocyjnego wsparcia działalności przedsiębiorców na tych rynkach.
o
Nowy paszport do eksportu. Projekt doradczy i obejmujący wsparcie finansowe dla firm z sektora
MŚP zainteresowanych wejściem na rynki zagraniczne. W odróżnieniu od działania 6.1. PO IG
„Paszport do eksportu” działanie ma skupiać się przede wszystkim na fazie wdrożenia strategii
eksportowej. Grupą docelową są MŚP zainteresowane umiędzynarodowieniem działalności
gospodarczej – podczas formułowania kryteriów będzie brana pod uwagę specyfika danej branży.
Proponuje się powtórzenie katalogu działań przewidzianych w fazie II działania 6.1. PO IG,
rozszerzonego o działania najczęściej wskazywane przez firmy jako elementy, których brakuje
w programie. Szczegółowe założenia do instrumentu zostaną przedstawione po zakończeniu
ewaluacji działania 6.1. pt. „Identyfikacja barier wsparcia proeksportowego przedsiębiorstw”,
realizowanej na zlecenie PARP.
178
o
Wiza na eksport . Ryzyko występowania oszustw w transakcjach gospodarczych to zjawisko
niemalże powszechne w niektórych częściach świata. Firmy zainteresowane eksportem
częstokroć nie dysponują odpowiednią wiedzą nt. potencjalnych kontrahentów. Celem
instrumentu jest ograniczenie ryzyka w eksporcie do państw pozaunijnych oraz zwiększenie
wiedzy przedsiębiorców zainteresowanych eksportem nt. potencjalnych kontrahentów
w państwach spoza UE. Instrument umożliwi zakup usługi doradczej, która będzie polegać
na sprawdzaniu firm na rynkach „trudnych”. Docelowo sprawdzani kontrahenci będą umieszczani
w bazie danych, udostępnianej innym przedsiębiorcom.
Wsparcie innowacyjnych start-upów na drodze po międzynarodowy sukces. Badania wskazują,
że młode, innowacyjne firmy mają największą szansę na sukces w eksporcie, potrzebują jednak
merytorycznego wsparcia już od samego początku prowadzenia działalności gospodarczej. Proponowane
działanie będzie się składać z dwóch modułów. Pierwsza faza będzie polegać na zapewnieniu wsparcia
inkubatorów oraz parków technologicznych przez wyszkolenie oraz wyspecjalizowanie pracowników IOB
w zakresie wsparcia procesów internacjonalizacji. Kolejna faza będzie obejmować świadczenie usług
doradczych w zakresie internacjonalizacji MŚP będących rezydentami parków i inkubatorów. Grupą
docelową są innowacyjne przedsiębiorstwa z branży wysokich technologii, funkcjonujące na rynku
do 3 lat – ulokowane w inkubatorach oraz parkach technologicznych. Działanie obejmuje wyposażenie
inkubatorów oraz parków technologicznych w niezbędną wiedzę oraz inkubację firm z dużym
potencjałem eksportowym – wsparcie dla eksportu przez pomoc w opracowaniu strategii eksportowej,
wsparcie procesu kooperacji z partnerami zagranicznymi, szkolenia i doradztwo, upowszechnianie
informacji, wymianę dobrych praktyk. Do rozważenia pozostaje wsparcie firm z branż innowacyjnych
i wysokich technologii przez umożliwienie rozwoju projektu w wiodących międzynarodowych parkach
i inkubatorach technologicznych za granicą (np. z wykorzystaniem ekosystemu Doliny Krzemowej
i funkcjonujących w niej modeli akceleracyjno- mentoringowych).
Od pomysłu do eksportu. Celem instrumentu jest wzmocnienie zdolności do konkurowania na rynkach
zagranicznych przedsiębiorców z sektora MŚP o wyróżniającym się, innowacyjnym produkcie. Grupą
docelową są wszystkie MŚP, priorytetowo będą jednak traktowane te, które uczestniczyły
w poddziałaniu 6.5.2. „Promocja polskiej gospodarki” oraz indywidualnym projekcie kluczowym
o nazwie „Zaprojektuj swój zysk”. Projekt obejmuje usługi doradcze oraz wsparcie finansowe dla
przedsiębiorców mających w swoim portfolio projekty produktów, które mogą się stać specjalnościami
eksportowymi (doradztwo w zakresie badania zdolności do internacjonalizacji oraz przygotowania
i rozwoju jej strategii, a także pomoc finansowa na wdrożenie strategii działania, w tym w zakresie
zarządzania designem produktu).
178
Do dyskusji pozostaje komplementarność tego instrumentu wobec działań KUKE oraz firm komercyjnych takich jak np. Auler Hermes
oraz Dun&Brandstreet.
132
10.2. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020
Wyboru tzw. celów tematycznych realizowanych w ramach PO IR dokonano z uwzględnieniem m.in.
dokumentów strategicznych – Strategii Europa 2020, Strategii Rozwoju Kraju 2020, Strategii Innowacyjności
i Efektywności Gospodarki, projektu Programu Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r., Krajowego Programu
Reform oraz Krajowego Programu Badań.
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Cel tematyczny 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa
i akwakultury. Oś priorytetowa III. Wsparcie otoczenia i potencjału innowacyjnych przedsiębiorstw. Priorytet
inwestycyjny 3.2. Opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu
internacjonalizacji. Cel szczegółowy 5. Wzrost umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstw.
Cel tematyczny 3. będzie realizowany w większości przez regionalne programy operacyjne na poziomie
regionalnym, natomiast w ramach PO IR będą podejmowane głównie działania o charakterze systemowym
i pilotażowym. Będą one skierowane m.in. na: rozwój internacjonalizacji przedsiębiorstw i promocję
gospodarczą Polski, popularyzację nauki i innowacyjności w społeczeństwie, wsparcie współpracy
przedsiębiorstw z sektorem nauki, a także przygotowanie polskich podmiotów do ubiegania się o wsparcie
z programów międzynarodowych.
Przewidziane działania:

Wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw innowacyjnych
Finansowanie dotyczy projektów konkursowych i systemowych, obejmujących działania takie jak:

programy promocji, służące zwiększeniu dostępu przedsiębiorców do tradycyjnych oraz
perspektywicznych rynków, ukierunkowane na sektory gospodarki o najwyższym potencjale
eksportowym;

wsparcie instytucji otoczenia biznesu w zakresie internacjonalizacji ich działalności (np. przez tworzenie
partnerstw między polskimi i zagranicznymi IOB, tworzenie narzędzi informatycznych promujących
ofertę lokatorów IOB na rynkach międzynarodowych, udział IOB w imprezach o charakterze
wystawienniczym i kooperacyjnym za granicą);

świadczenie na rzecz innowacyjnych przedsiębiorstw specjalistycznych usług doradczych z zakresu
internacjonalizacji (w tym m.in. coaching, mentoring, wsparcie firm w rozwoju działalności w wiodących
zagranicznych IOB, wsparcie przedsiębiorców w ubieganiu się o realizację zamówień publicznych
za granicą oraz w poszukiwaniu zagranicznych inwestorów kapitałowych i kontrahentów);

prowadzenie kampanii informacyjnej, promującej podejmowanie działalności międzynarodowej przez
MŚP;

zwiększenie dostępu do źródeł informacji na temat rozpoczynania i prowadzenia działalności
gospodarczej za granicą oraz prowadzenie specjalistycznych szkoleń w formie e-learning’u;

prowadzenie badań wśród eksporterów i potencjalnych eksporterów oraz systematycznego monitoringu
179
specjalizacji i trendów w działalności międzynarodowej przedsiębiorstw .
10.3. Program Operacyjny Polska Wschodnia
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Oś priorytetowa II Przedsiębiorcza Polska Wschodnia. Priorytet inwestycyjny 3.2., którego celem szczegółowym
jest: Wzrost internacjonalizacji MŚP z makroregionu Polski Wschodniej.
Zakłada się, że zwiększenie skali eksportu jest jednym z ważniejszych wyzwań dla makroregionalnej gospodarki,
dlatego konieczne jest skierowanie wsparcia stymulującego działalność przedsiębiorstw na rynkach
179
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020.
133
zagranicznych, którego celem będzie wzrost internacjonalizacji MŚP z makroregionu Polski Wschodniej.
Oczekiwanym efektem wsparcia w ramach PI 3.2. będzie zwiększenie wartości eksportu z Polski Wschodniej.
Przykładowe typy przedsięwzięć w ramach PI 3.2.:

Wsparcie internacjonalizacji MŚP
Wsparcie zostanie skierowane na rzecz wzrostu internacjonalizacji MŚP z makroregionu Polski
Wschodniej, w szczególności w ramach kluczowych ponadregionalnych specjalizacji gospodarczych
wskazanych w SRSGPW. Będzie ono obejmować kompleksowe, indywidualne, profilowane pod odbiorcę
działania doradcze na rzecz zwiększenia zagranicznej (poza UE) wymiany handlowej sektora MŚP z Polski
Wschodniej, m.in. w zakresie opracowania strategii wejścia na rynek zagraniczny i analizy rynku
docelowego. Działania te będą miały na celu dostarczenie wiedzy niezbędnej do wejścia na rynek
zagraniczny, przedstawienie możliwych i optymalnych kanałów dystrybucji, wyselekcjonowanie oraz
nawiązanie kontaktów z partnerami zagranicznymi, jak również organizację spotkań bezpośrednich
(z możliwą obsługą asysty oraz tłumacza). Istotnym aspektem działania jest wsparcie MŚP chcących
rozpocząć lub rozszerzyć działalność eksportową przez doprowadzenie zainteresowanego podmiotu
do etapu negocjacji handlowych, pomoc w ich przeprowadzeniu, jak również pomoc na późniejszym
etapie związaną m.in. z usługami PR i marketingowymi, uzyskaniem certyfikatów, doradztwem prawnym
i handlowym. Wsparcie w szczególności adresowane będzie do MŚP inicjujących działalność związaną
z internacjonalizacją na danym rynku. W celu maksymalizacji efektów interwencji, działaniami
doradczymi objęte zostaną również procesy dalszej ekspansji MŚP na rynkach zagranicznych.
Dodatkowo, w ramach internacjonalizacji, będą wspierane działania, ogniskujące się wokół udziału
przedsiębiorców w krajowych i międzynarodowych targach gospodarczych i branżowych.

Wsparcie internacjonalizacji klastrów w zakresie B+R+I
W ramach działania wsparciem zostaną objęte działania związane z internacjonalizacją klastrów
w zakresie B+R+I (m.in. tworzenie sieci międzynarodowych powiązań kooperacyjnych, wymiana
specjalistów, udział w międzynarodowych zespołach badawczych, opracowanie międzynarodowych
projektów, prowadzących do przygotowania i złożenia wspólnych wniosków do programów
międzynarodowych, organizacja lub udział uczestników konsorcjum członków klastra
w międzynarodowych seminariach, konferencjach, giełdach technologii lub warsztatach, związanych
tematycznie z profilem działalności klastra) mające na celu wymianę doświadczeń, intensyfikację
transferu technologii oraz przepływ wiedzy i informacji między ośrodkami przemysłowymi i naukowymi
180
zlokalizowanymi w różnych krajach i regionach .
10.4. Regionalny Program Województwa Podlaskiego 2014-2020
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Oś priorytetowa I Wzmocnienie potencjału i konkurencyjności gospodarki regionu. Cel tematyczny 3.
Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury. Działanie 1.3.
Wspieranie inwestycji w przedsiębiorstwach. Priorytet inwestycyjny 3.3. Wspieranie tworzenia i rozszerzania
zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług.
Przewidywane wsparcie będzie ukierunkowane na wzmocnienie potencjału innowacyjnego sektora MŚP
przyczyniającego się do wprowadzania na rynek nowych produktów i usług. Realizowane będą działania
wpierające rozwój mikro, małych oraz średnich przedsiębiorstw z regionu, przede wszystkim projekty
koncentrujące się na pozyskaniu i wdrożeniu innowacji produktowych, procesowych, organizacyjnych
i marketingowych. Podniesienie poziomu innowacyjności w działalności podlaskich przedsiębiorstw powinno się
przyczynić do wzrostu ich konkurencyjności na rynkach zewnętrznych, a przez to do istotnego zwiększenia
181
sprzedaży produktów i usług wytworzonych w regionie .
180
181
Program Operacyjny Polska Wschodnia 2014-2020 (projekt) grudzień 2013.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020, projekt, listopad 2013.
134
10.5. Regionalny Program Województwa Świętokrzyskiego 2014-2020
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Oś priorytetowa II. Konkurencyjna gospodarka. Priorytet inwestycyjny 3.2. Opracowywanie i wdrażanie nowych
modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu umiędzynarodowienia. Cel szczegółowy: Wzrost liczby
przedsiębiorstw z województwa świętokrzyskiego oferujących swoje produkty lub usługi na rynkach
międzynarodowych.
W ramach priorytetu dofinansowanie zostanie przeznaczone na projekty, mające na celu:

promocję świętokrzyskich MŚP za granicą, wsparcie działalności przedsiębiorstw nastawionych
na zwiększenie eksportu i zdobywanie nowych rynków zbytu;

wsparcie internacjonalizacji działalności świętokrzyskich MŚP, wsparcie międzynarodowej współpracy
i kooperacji gospodarczej przedsiębiorstw (w tym producentów rolno-spożywczych);

promocję gospodarczą regionu (w wymiarze krajowym i międzynarodowym);

pomoc w wypracowaniu strategii eksportowych dla MŚP.
Ponadto projekty będą dotyczyć wsparcia wyspecjalizowanych instytucji, wspomagających działalność
eksportową świętokrzyskich mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, jak również zajmujących się promocją
i świadczeniem kompleksowych informacji nt. możliwości lokowania zewnętrznych inwestycji na terenie
182
województwa świętokrzyskiego .
10.6. Regionalny Program Województwa Lubelskiego 2014-2020
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Oś priorytetowa III Konkurencyjność przedsiębiorstw. Priorytet inwestycyjny 3.2. Opracowywanie i wdrażanie
nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu umiędzynarodowienia.
W ramach priorytetu zaplanowano wsparcie inwestycji związanych z promocją przedsiębiorstw, w tym
podmiotów z branż rolno-spożywczych na rynkach krajowych i międzynarodowych. Interwencja będzie polegała
w głównej mierze na współfinansowaniu kosztów udziału przedsiębiorstw z sektora MŚP w targach, wystawach,
misjach itp. Dzięki zaplanowanym do realizacji działaniom w ramach priorytetu przedsiębiorstwa
z Lubelszczyzny będą mogły zintensyfikować swój potencjał komplementarności i synergii, włączając się
w skuteczną współpracę międzynarodową, mającą na celu zwiększenie wiedzy i doświadczenia w określonym
sektorze gospodarki. W ramach priorytetu inwestycyjnego zostało również przewidziane wsparcie działań
marketingowych, mających na celu kreowanie dobrego wizerunku regionu pod kątem potencjalnych
inwestorów i kontrahentów. Preferencje uzyskają projekty wpisujące się w inteligentne specjalizacje
183
zapisane/zawarte w „Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego do 2020 r.” .
10.7. Regionalny Program Województwa Podkarpackiego 2014-2020
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Oś priorytetowa I Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka. Cel tematyczny 3. Wzmacnianie konkurencyjności
MŚP. Priorytet 3.2. Opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu
umiędzynarodowienia.
W priorytecie inwestycyjnym przewiduje się takie działania, które wypromują korzystny wizerunek regionu
na arenie międzynarodowej, jak również umożliwią spójną promocję podkarpackich eksporterów w procesie
ich umiędzynarodowienia.

Wsparcie kompleksowych projektów z zakresu promocji gospodarczej i turystycznej regionu,
ze szczególnym uwzględnieniem smart specialisation (w tym misje gospodarcze);
182
183
Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020, wersja 3.0, luty 2014.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020. Projekt, Lublin, 2014.
135


Wsparcie projektów polegających na stworzeniu kompleksowej oferty dla przedsiębiorców, grup
branżowych i międzybranżowych nastawionych na zwiększenie eksportu i zdobywanie nowych rynków
zbytu przez m.in. opracowywanie nowych modeli biznesowych, opracowanie i wdrożenie planów
rozwoju eksportu, systemów produkcji i zarządzania zwiększających konkurencyjność i dostosowujących
ofertę do wymagań rynków docelowych;
Wsparcie międzynarodowej współpracy gospodarczej przedsiębiorstw (w tym producentów rolnospożywczych) oraz przedsięwzięć polegających na wspieraniu kooperacji i współpracy między firmami
184
i pośrednikami handlowymi przez rozwijanie kontaktów handlowych .
10.8. Regionalny Program Warmia i Mazury 2014 - 2020
Działania ukierunkowane na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw:
Oś priorytetowa I. Inteligentna gospodarka Warmii i Mazur. Cel tematyczny 3. Wzmacnianie konkurencyjności
MŚP. Działanie 1.4. Internacjonalizacja i ekspansja. Priorytet inwestycyjny 3.2. Opracowywanie i wdrażanie
nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu umiędzynarodowienia. Cel szczegółowy to:
Poprawa atrakcyjności gospodarki województwa warmińsko-mazurskiego na rynkach krajowych i
międzynarodowych.
Przykładowe działania/typy przedsięwzięć:
Wsparcie działalności przedsiębiorstw nastawionych na zwiększenie eksportu i zdobywanie nowych rynków
zbytu – bon na usługi związane z internacjonalizacją MŚP, w tym:

pomoc w poszukiwaniu partnerów biznesowych na rynku europejskim i międzynarodowym;

dostarczanie informacji na temat dostępnych funduszy i instrumentów wsparcia dla przedsiębiorców
w zakresie eksportu (kredyty i gwarancje rządowe, ubezpieczenia kredytów, programy skierowane
na udział przedsiębiorców w targach i wystawach);

badania nowych rynków zbytu;

opracowywanie katalogów eksportowych, oferty biznesowej przedsiębiorstw województwa warmińskomazurskiego z uwzględnieniem branż i rynków docelowych;

badanie i weryfikacja wiarygodności biznesowych partnerów zagranicznych z rynków wschodnich
(tworzenie bazy, uzyskanie dostępu do istniejących baz);

kompleksowe doradztwo w zakresie internacjonalizacji (ze szczególnym uwzględnieniem rynków
pozaeuropejskich);

udział przedsiębiorstw w międzynarodowych (krajowych i zagranicznych) targach, wystawach
branżowych, misjach gospodarczych, spotkaniach brokerskich, kooperacyjnych;

pomoc prawna związana z internacjonalizacją firm.
Promocja gospodarcza regionu (projekty sieciowe):

inwestycyjna,

oferty biznesowej regionu,

turystyczna
wraz z profesjonalizacją obsługi
Działanie 1.6. Usługi dla biznesu. Priorytet inwestycyjny 3.4. Wspieranie zdolności MŚP do wzrostu na rynkach
regionalnych, krajowych i międzynarodowych oraz do angażowania się w procesy innowacji. Cel szczegółowy:
Wspieranie zdolności MŚP do udziału w procesach wzrostu i innowacji.
Przykładowe działania/typy przedsięwzięć:

wsparcie doradcze i szkoleniowe podmiotów wspierających przedsiębiorczość, w tym zarządzających
parkami przemysłowymi, naukowo-technologicznymi, inkubatorami przedsiębiorczości, ośrodków
innowacji (w oparciu o zidentyfikowane potrzeby instytucji);
184
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020. Projekt z dnia 27.01.2014r., Rzeszów,
2014.
136

185
bon na usługi doradcze i szkoleniowe zwiększające zdolność MŚP do budowania oraz wzrostu przewagi
konkurencyjnej na rynku (szeroki, otwarty katalog możliwych usług dla biznesu, możliwość realizacji
185
usługi na terenie całego kraju) .
Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2014-2020 (wersja do konsultacji), Olsztyn, styczeń 2014.
137
11.
Priorytetowe sektory i rynki w zakresie promocji eksportu
11.1. Priorytetowe sektory w zakresie promocji eksportu
Do priorytetowych branż Polski Wschodniej powinny zostać zaliczone te, które generują (lub mogą generować)
wysoki eksport netto i wysoką wartość dodaną. Wytypowane przez Ministerstwo Gospodarki w 2010 r. grupy
produktowe i usługowe, które są lub mogą się stać polskimi specjalnościami eksportowymi i są wspierane
w ramach branżowych programów promocji obejmują takie branże, jak: meblarska; jubilersko-bursztynnicza;
usługi IT i ITC; produkcja jachtów i łodzi rekreacyjnych; przemysł biotechnologiczny i farmaceutyczny; produkcja
sprzętu medycznego i aparatury pomiarowej; branża stolarki okiennej i drzwiowej; budownictwo; branża
ochrony i zachowania zabytków; kosmetyki; maszyny i urządzenia górnicze; odzież, dodatki, galanteria
skórzana; turystyka medyczna; przemysł obronny oraz polskie specjalności żywnościowe. Lista ta mogłaby
zostać uzupełniona o sektory traktowane jako priorytetowe w ramach obowiązującego systemu wspierania
inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej, jak: motoryzacyjny, elektroniczny, lotniczy i badawczo186
rozwojowy . Na szczególne wsparcie, zasługują te spośród branż priorytetowych, które cechuje wysoki
poziom naukochłonności (branże wysokiej techniki), jak usługi IT i ICT, przemysł biotechnologiczny
187
i farmaceutyczny czy produkcja sprzętu medycznego i aparatury pomiarowej .
Do najważniejszych grup towarowych będących przedmiotem eksportu z terenu Polski Wschodniej zaliczają się
przede wszystkim:





kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części;
kauczuk i artykuły z kauczuku;
pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria;
meble; pościel, materace, stelaże pod materace, poduszki i podobne artykuły wypychane; lampy
i oprawy oświetleniowe, gdzie indziej niewymienione;
drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny.
Z prognoz zawartych w raporcie Oxford Economics wynika, że do 2030 r. towarowa struktura eksportu nie
ulegnie poważniejszym zmianom. Jednocześnie zwraca się uwagę, że na wzrost polskiego eksportu wpływ
będzie miała także zwiększająca się sprzedaż sprzętu ICT oraz AGD. Obserwacja dynamiki rynku kosmetycznego
188
wskazuje, że ten sektor również ma szansę stać się polskim przebojem eksportowym w kolejnych latach .
Najprawdopodobniej kluczowymi produktami eksportowymi Polski pozostaną maszyny przemysłowe oraz
sprzęt transportowy. Popyt na te towary o wysokiej wartości będzie zgłaszany zarówno przez rozwinięte rynki
europejskie, jak i rynki wschodzące, potrzebujące zarówno dóbr inwestycyjnych w celu tworzenia własnych
możliwości produkcyjnych, jak i sprzętu transportowego w związku z dynamicznym rozwojem infrastruktury.
Te dwie grupy towarów odegrają decydującą rolę we wzroście polskiego eksportu w perspektywie kilkunastu
lat.
Przemysł spożywczy jest jednym z najważniejszych i najszybciej rozwijających się działów polskiej gospodarki.
Konkurencyjność polskiego sektora rolno-spożywczego można dziś ocenić jako dość wysoką. Świadczą o tym
wyniki handlu zagranicznego polskich producentów żywności. Wyniki te wskazują również, że oferta
eksportowa jest zarówno bezpieczna i dobra jakościowo, jak i atrakcyjna cenowo dla zagranicznych
konsumentów. Konkurencyjność polskich producentów żywności wynika przede wszystkim z posiadania przez
nich przewag konkurencyjnych o charakterze kosztowo-cenowym. Mają oni wyraźną przewagę cenową (niższe
186
Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020, Ministerstwo
Gospodarki, Warszawa, czerwiec 2011, Inne sektory wymieniane w programie, jak biotechnologie i nowoczesne
usługi, znajdują się na liście wspieranych w ramach branżowych programów promocji.
187
http://www.eksporterzy.org/documents/201222_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki_polskiej.pdf
188
Polski rynek kosmetyczny osiągnął w 2011 r. wartość 3,3 mld EUR, co plasuje go na 6. pozycji w Europie. Analitycy
szacują, że pomimo spowolnienia na światowym rynku kosmetycznym w nadchodzących latach, polski rynek nadal będzie
się rozwijał szybciej niż inne, czołowe rynki kosmetyczne, zaś jego wartość powinna przekroczyć odpowiednio: 3,4 mld EUR
w 2015 r. i 3,5 mld EUR w 2016 r. Por. Euromonitor International, dostępny na http://www.euromonitor.com/beauty-andpersonal-care-in-poland/report [dostęp 17.12.2013], Ministerstwo Gospodarki, 2012, op.cit.
138
189
ceny) na wielu rynkach podstawowych produktów rolnych. O konkurencyjności sektora żywnościowego
świadczy również dość wysoki wskaźnik orientacji eksportowej niektórych działów tego sektora: wyrobów
190
tytoniowych, przetwórstwa kawy i herbaty, przemysłu owocowo-warzywnego i cukierniczego .
Zaplecze rolnicze stanowi bardzo dobrą bazę dla rozwoju eksportu sektora żywności ekologicznej. Jest to
branża przyszłościowa ze względu na rosnącą świadomość ekologiczną społeczeństwa i rozwijającą się „zieloną
gospodarkę”, która czasem jest uważana za kolejną fazę rozwoju gospodarczego społeczeństw (po gospodarce
agrarnej, przemysłowej oraz opartej o usługi i informację). Widoczny jest rozwój ilościowy branży, ponieważ
powstaje wiele nowych podmiotów z nią związanych. W celu budowy konkurencyjności gospodarstw
produkujących metodami ekologicznymi, niezbędne jest pogłębienie wiedzy rolników, zwiększenie nakładów
191
inwestycyjnych i podjęcie odpowiednio skierowanych działań marketingowych. Na arenie międzynarodowej
wzrasta również znaczenie Polski w produkcji jabłek. Zwiększa się jej udział w handlu zagranicznym jako
eksportera (zwłaszcza na rynki wschodniej Europy – Rosja, Ukraina, Białoruś) nie tylko jabłek świeżych,
192
ale także koncentratu soku jabłkowego . Jednocześnie jabłka są najbardziej popularnym owocem
193
w konsumpcji w krajach UE .
11.2. Priorytetowe rynki w zakresie promocji eksportu
Wyznaczając priorytetowe rynki w zakresie promocji eksportu należy wyodrębnić:

Rynki o podstawowym znaczeniu, mające wysoki udział w eksporcie i dobrze już rozpoznane przez
eksporterów z Polski Wschodniej, tj. jednolity rynek europejski oraz rynki wschodnie. Przemawiają
za tym nie tylko wielkość i chłonność rynku unijnego, ale także zniesienie licznych barier w handlu
międzynarodowym, jako efekt swobodnego przepływu usług i towarów. Należą do nich m.in.: Niemcy,
Francja, Rosja, Ukraina, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone Ameryki, Włochy, Holandia, Republika
Czeska, Słowacja, Białoruś, Belgia, Węgry, Litwa, Kanada, Hiszpania, Szwecja, Austria, Rumunia, Dania,
Chiny, Łotwa, Norwegia, Szwajcaria, Turcja.

Rynki perspektywiczne, stwarzające szansę ekspansji eksportowej, tj. wybrane rynki krajów
rozwijających się, jak: Indie, Indonezja, Malezja, Tajlandia, Iran, Kazachstan, Arabia Saudyjska, Kuwejt,
Zjednoczone Emiraty Arabskie, Egipt, Algieria, Maroko, Republika Południowej Afryki, Brazylia,
Argentyna, Chile, Kolumbia i Meksyk.
Zakłada się, że rynki wschodzące, z których największe są zlokalizowane poza Europą, będą się rozwijały
szybciej niż rynki rozwinięte, co przekłada się na więcej możliwości rozwoju dla zagranicznych dostawców.
Analitycy Oxford Economics przewidują, że w nadchodzących latach rynki wschodzące będą się rozwijały
194
w tempie ok. 4,5% rocznie, podczas gdy gospodarki rozwinięte – w tempie nieco ponad 1% .
Przytoczona analiza przewiduje, że w nadchodzących kilkunastu latach struktura geograficzna eksportu ulegnie
zmianie, ewoluując w kierunku większego udziału rynków spoza Unii Europejskiej. Silne powiązania biznesowe
z dotychczasowymi głównymi partnerami handlowymi sprawią, że ścisła czołówka polskich rynków
eksportowych nie zmieni się, jednak w perspektywie kilkunastu lat w pierwszej piątce zagranicznych odbiorców
195
towarów z Polski mogą się znaleźć Chiny . Obecnie do Państwa Środka trafia ok. 1% eksportu z Polski, można
189
Hałasiewicz A., Rozwój obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych w Polsce i budowania spójności
terytorialnej kraju, ss. 34 [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu
https://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Ewaluacja_i_analizy/Raporty_o_rozwoju/
Raporty_krajowe/Documents/Ekspertyza_Rozwoj_%20obszarow_wiejskich_09082011.pdf
190
Hałasiewicz A., Rozwój obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych …, op. cit. ss. 36.
191
Wojnicka-Sycz E., Piętka-Kosińska K., Sycz P., Mazowieckie badania regionalne, uwarunkowania konkurencyjności branż
i system prognoz średniookresowych w oparciu o badania jakościowe – badania metodą Delphi, Warszawa, 2012.
192
Borowska A., Zmiany na rynku jabłek w Polsce z uwzględnieniem jabłek regionalnych, PAN, Warszawa, 2013.
193
http://www.portalspozywczy.pl/owoce-warzywa/wiadomosci/rekordowy-eksport-i-spozycie-wewnetrzne-polskichjablek, 85813.html [dostęp 28.02.2014].
194
http://www.portalspozywczy.pl/owoce-warzywa/wiadomosci/rekordowy-eksport-i-spozycie-wewnetrzne-polskichjablek, 85813.html [dostęp 28.02.2014].
195
Rynek chiński postrzegany jest jako kluczowy dla polskich eksporterów w przyszłości również przez innych autorów por.
np. Gradziuk A., Szczudlik-Tatar J., Perspektywy rozwoju współpracy gospodarczej Polski z Chińską Republiką Ludową,
Warszawa, 2012.
139
jednak zaobserwować dynamiczny rozwój współpracy handlowej z tym krajem. Z danych Ministerstwa
196
Gospodarki wynika, że w pierwszym półroczu 2013 r. eksport z Polski do Chin wzrósł o 30% .
Celem Polski powinno być nie tyle ograniczanie importu z Chin, ile działanie zmierzające do zwiększenia
polskiego eksportu na rynek chiński. Chińscy importerzy są zainteresowani towarami branży górniczej
(urządzeniami zapewniającymi bezpieczeństwo pracy w kopalniach), przemysłu metalurgicznego (import
miedzi), przemysłu lotniczego (samolotami rolniczymi, transportowymi i śmigłowcami), przemysłu chemicznego
oraz energetycznego. Spośród branż, którymi w przyszłości mogą być zainteresowani chińscy importerzy,
można wymienić przede wszystkim ochronę środowiska (technologie ochrony środowiska, oszczędzania
energii) i branżę spożywczą (mleko w proszku, mięso, słodycze, wyroby piekarskie, żywność ekologiczna). Zaletą
Polski w tej ostatniej dziedzinie jest stosowanie mniejszej ilości nawozów sztucznych niż w Chinach oraz opinia
o polskiej żywności jako pochodzącej z kraju Unii Europejskiej, a więc wyróżniającej się wysoką jakością
i uznawanej za zdrową i bezpieczną. Szansą jest również eksport luksusowego alkoholu, bursztynu, jego
wyrobów i ekskluzywnej biżuterii oraz polskiego rękodzieła i wzornictwa. Należy jednak podkreślić, że sukces
na rynku chińskim wiąże się z długookresowym utrwalaniem kontaktów biznesowych z chińskimi partnerami
i często wymaga stałej obecności w Chinach, czyli założenia tam przedstawicielstwa polskiego
197
przedsiębiorstwa . Uwzględniając potencjał gospodarek, odległość rynków i warunki obrotu handlowego,
198
można sądzić, że eksport z Polski do Chin, Japonii i USA zwiększy się około pięciokrotnie .
196
Ministerstwo Gospodarki 2013 (op.cit).
http://www.gochina.gov.pl/dla_eksporterow/eksport_z_Polski za Gradziuk A., Szczudlik-Tatar, J., Perspektywy rozwoju
współpracy gospodarczej Polski z Chińską Republiką Ludową, PISM, 2012.
198
OECD Economic Surveys: Poland, Volume 2010/8, OECD, Paris, April 2010.
197
140
11.3. Najważniejsze obszary promocji na danych rynkach zagranicznych w zakresie rozwoju eksportu (macierz korelacji sektor rynek)
Niniejsza część zawiera zestawienie najważniejszych produktów eksportowych (sektor) oraz rynków docelowych. Powstała macierz została utworzona w oparciu o analizę
danych historycznych dotyczących kształtowania się eksportu (zagregowane dane pozyskane z Centrum Analitycznego Administracji Celnej z okresu 2009-2013).
Na podstawie analizowanych danych, stworzono macierz korelacji sektor – rynek (Tabela 59), zawierającą obliczone wskaźniki ilustrujące potencjał eksportowy danej grupy
produktów na wskazany rynek. Im wyższa wartość wskaźnika, tym większe jest znaczenie gospodarcze danego kierunku eksportu. Zestawienie może być wykorzystane
do kształtowania polityki promocji różnych grup produktów na określonych rynkach. Przykładowo żeliwo i stal stanowią ważny produkt eksportowy do wielu krajów Europy,
poza Francją. Należałoby w związku z tym, projektując działania promocyjne, dokonać szczegółowej analizy przyczyn tego stanu i ewentualnie podjąć dalszą decyzję
co do próby wejścia na ten rynek lub koncentracji na innych. Analiza macierzy pozwala na zidentyfikowanie krajów, w przypadku których eksport jest zdominowany przez
wąskie grupy produktów (np. Kanada i USA – maszyny i urządzenia mechaniczne, Włochy, Rumunia, Francja – kauczuk i wyroby z kauczuku itd.). Warto zauważyć,
że najważniejszym krajem docelowym eksportu z Polski Wschodniej są Niemcy. W eksporcie do tego kraju są w zasadzie reprezentowane wszystkie grupy produktów (poza
zwierzętami żywymi). Warto zauważyć wysoką pozycję Rosji (3. miejsce) i Ukrainy (4. miejsce) wśród krajów docelowych eksportu. Z uwagi na niestabilną sytuację polityczną
w chwili powstawania raportu, należy zwrócić uwagę na znaczne ryzyko oddziałujące na podmioty eksportujące do tych krajów (m.in. malejący ranking i wiarygodność
gospodarki ukraińskiej i związane z tym większe ryzyko braku płatności lub ich opóźnień, zmniejszony popyt na produkty czy też zakazy wwozu towarów na teren Federacji
Rosyjskiej, stosowane częściej jako narzędzie nacisków politycznych niż faktycznej kontroli jakości).
1431 426,6 352,3 221,8 466,6 1342 181,7 507,7 67,19 33,74 314,6
255 59,31 72,64
1165 841,3 252,5 96,65 228,9 63,13 595,6 153,3 140,5 97,42 53,54 58,59 300,3 68,13
1635 209,9 99,64 71,39 201,9 140,5 102,7 255,5
1514 198,3 132,1 155,8 125,7 24,9
289 60,98
Dania
Rumunia
Austria
Szwecja
Hiszpania
Kanada
Litwa
Węgry
Belgia
Białoruś
Słowacja
Republika Czeska
Holandia
Włochy
Stany Zjednoczone Ameryki
Wielka Brytania
Ukraina
Rosja
Francja
Etykiety wierszy
Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia
mechaniczne; ich części
Kauczuk i artykuły z kauczuku
Meble; pościel, materace, stelaże pod materace,
poduszki i podobne artykuły wypychane; lampy
i oprawy oświetleniowe, gdzie indziej
niewymienione ani niewłączone; reklamy
świetlne, podświetlane tablice i znaki
informacyjne
i
podobne;
budynki
prefabrykowane
Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria
Niemcy
Tabela 59. Macierz korelacji sektor – rynek
889 226,2 94,17 79,58 69,52
178
12,2 303,4
154 50,77 249,6 4,696
160 99,68 33,57
117 47,66 49,24 17,73 38,72 119,4 120,3 34,08 70,64
155 109,8 107,5 235,3 155,3 73,22 0,63
120 93,39 52,07 33,43 22,43
141
618,5 220,4 65,07 101,3
621,7
553,2
486,4
554,7
278,2
40,65
141,2
55,37
5,083
95,25
44,85
53,66
191,5
147,2
47,37
52,12
9,82
1,491
161,3 15,03 278,3
262,6
225,4
152,9
74,53
119,9
1,399
5,899
57,17
144
29,42
76,81
Dania
Rumunia
Austria
Szwecja
Hiszpania
Kanada
230 17,42 191,7 87,17 71,32 78,66 39,26 43,72 23,56 143,3 2,619 39,64 169,5 62,55 22,72 98,12
61,82
44,96
40,87
68,63
55,22
65,82
22,22
10,12
1,563
43,25
1,347
626,1
51,42
39,97
36,11
23,36
178,7
191,3
205,6
31,36
25,23
121,6
186,7
2,753
56,67
154,6
378
103,3
38,17
10,11
53,18
136,4
237,9
87,86
27,27
0,005
70,97
101,4
27,03
38,56
309,7
0,213
22,5
52,07
11,42
32,9
35,32
0,859
44,9
89,76
107,8
26,15
6,968
0
37,95
102,5
85,58
26,61
102,8
0
1,28
4,798
0,065
7,425
0
194,6
16,58 51,24 132,9 19,06 22,33
18,38 27,15 27,28 43,04 8,121
10,53 8,27 29,79 75,17 8,843
10,92 59,21 37,25 37,08 70,04
49,61 1,68 20,97 5,298 29,14
0,674 0,26 1,87 0,217 0,189
36,7 80,47 3,202 49,87 75,47 67,02 106,4 3,303 20,76 102,4 35,17 7,684 6,585 1,304 1,984 17,48 7,156
290,2 79,82 115,7 278,9 35,14 2,566 7,946 111,1 8,55 2,364 29,52 82,32 3,08
93,98 6,347 25,59 13,06 14,91 1,049 21,5 11,78 12,99 12,8 10,68 15,77 12,59
174,4
186,1
78,98
88,17
230,8
Litwa
Węgry
Belgia
Białoruś
Słowacja
Republika Czeska
Holandia
Włochy
Stany Zjednoczone Ameryki
Wielka Brytania
Ukraina
Rosja
Francja
Niemcy
Etykiety wierszy
Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny
Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części;
rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory
i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części
i akcesoria do tych artykułów
Tworzywa sztuczne i artykuły z nich
Żeliwo i stal
Artykuły z żeliwa lub stali
Mięso i podroby jadalne
Statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części
Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód
naturalny; jadalne produkty pochodzenia
zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani
niewłączone
Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców
cytrusowych lub melonów
Chemikalia organiczne
pPapier i tektura; artykuły z masy papierniczej,
papieru lub tektury
Szkło i wyroby ze szkła
Nawozy
Wyroby ceramiczne
Aluminium i artykuły z aluminium
Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub
pozostałych części roślin
Ryby i skorupiaki, mięczaki i pozostałe
bezkręgowce wodne
Chemikalia nieorganiczne; organiczne lub
204,3 98,6 29,22 4,979 6,064
39,67 26,14 220,1
53 40,8
0,92 4,654 130,5 8,198 9,601
70,63 95,8 30,65 11,47 15,68
20,25 17,12 17,84 2,994 22,43
11,65
23,99
0,895
3,604
7,053
175,9 8,262 17,63 6,057 33,83 3,777 7,099 198,5
63,02
27,85
61,63
51,22
26,59
48,53
23,95
76,3
83,67
28,88
39,31
11,42
12,23
23,73
9,234
7,713
14,7
38,04
8,654
33,59
7,501
20,27
14,35
40,56
11,14
4,54 3,22 4,474 30,16 21,86 9,041 19,19
10,3 0,254 29,17 15,75 22,58 18,05 0,527
38,47
16,56
32,28
32,8
8,917
10,7 5,455 7,948 29,53 5,195 4,613
0,352
2,711
10,41
1,082
2,219
12,81
27,71
5,059
3,54
2,148
4,471
40,65
3,883
7,389
21,11
17,83
8,298
11,53
5,556
34,86
46,42
8,526
2,732
64,69
6,409
3,386
5,853
30,42
2,089
5,306
0,82 2,587 5,625 82,91 2,663 1,513
514,1 8,828 0,041 0,057 1,096 2,18 1,725 5,448 1,29 0,069 0,087 0,248 0,402 1,228 1,446 0,006 1,021 2,913 0,743 9,22
178,3 50,58 8,203 16,91 0,078 0,055 14,3 23,64 37,01 31,72 7,406 5,409 10,51 4,892 0,004 6,586 1,774 21,26 26,07 0,141
142
Dania
Rumunia
Austria
Szwecja
Hiszpania
Kanada
Litwa
Węgry
Belgia
Białoruś
Słowacja
Republika Czeska
Holandia
Włochy
Stany Zjednoczone Ameryki
Wielka Brytania
Ukraina
Rosja
Francja
Niemcy
Etykiety wierszy
nieorganiczne związki metali szlachetnych,
metali
ziem
rzadkich,
pierwiastków
promieniotwórczych lub izotopów
Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy, jadalne
Różne przetwory spożywcze
Odzież i dodatki odzieżowe, niedziane
Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor
szynowy i jego części; osprzęt i elementy torów
kolejowych lub tramwajowych, i ich części;
komunikacyjne
urządzenia
sygnalizacyjne
wszelkich typów, mechaniczne (włączając
elektromechaniczne)
Produkty chemiczne różne
Produkty farmaceutyczne
Pozostałe gotowe artykuły włókiennicze;
zestawy; odzież używana i używane artykuły
włókiennicze; szmaty
Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich
destylacji; substancje bitumiczne; woski
mineralne
Mydło, organiczne środki powierzchniowo
czynne, preparaty piorące, preparaty smarowe,
woski syntetyczne, woski preparowane,
preparaty do czyszczenia lub szorowania, świece
i artykuły podobne, pasty modelarskie, „woski
dentystyczne” oraz preparaty dentystyczne
produkowane na bazie gipsu
Zwierzęta żywe
Tekstylia impregnowane, pokryte, powleczone
118,8 10,05 76,76 70,26 43,44 0,836 9,898 25,19 16,85 6,704 24,05 15,29 7,266 2,618 0,559 7,362 14,05 2,82 10,88 4,494
63,84 3,312 52,49 21,28 52,06 4,064 3,331 9,911 19,94 37,86 16,99 1,426 6,177 9,899 1,486 1,461 4,156 3,083 1,388 0,111
120 46,7 21,66 13,69 5,02 1,707 65,88 2,431 2,986 2,672 3,983 31,3 0,843 1,834 0,16 0,034 2,221 0,218 0,134 20,24
109 7,611 37,29 41,86 8,939 1,064 6,04 2,494 10,27 48,33 1,35 21,08 0,102 0,088 0,013 0,601 6,405 4,647 1,963 9,039
45,1 4,858 19,44 23,65 0,297 1,321 4,405 127,6 6,446 4,36 8,055 18,41 1,416 7,096 0,02 0,406 1,465 32,52 1,269 0,065
21,28 6,375 67,14 24,08 26,82 4,245 9,642 0,977 14,11 10,17 23,27 1,584 52,11 5,292 0,274 0,239 3,763 3,215 0,284 1,369
56,91 5,355 16,27 32,27 1,115
1,03 2,467 6,262 4,793 8,187 6,082 7,411 0,317 3,969 0,267 0,382 0,742 0,069 0,996
103,3 0,963 0,053 5,795 7,256 0,061 6,181 11,15 33,81 38,46 6,596 0,253 3,925
1,53
15,1 0,025 0,281 0,087 0,285 10,47 0,017
104,1 12,61 9,008 18,02 7,722 0,891 4,329 2,422 12,08 5,152 9,043 11,55 8,143 11,8 0,496 5,408 0,868 0,03 16,64 1,907
1,448 0,362
32 13,16 1,749 0,789 84,94 0,496 0,795 0,421 1,005 0,674 8,514 54,45
0 1,509 0,028 0,03 0,32 0,021
50,1 60,86 21,5 5,854 0,179 4,548 35,79 8,665 1,354 1,684 3,116 0,218 17,22 2,41
3E- 52,98 0,202 1,177 21,26 0,299
143
Dania
Rumunia
Austria
Szwecja
Hiszpania
Kanada
Litwa
Węgry
Belgia
Białoruś
Słowacja
Republika Czeska
Holandia
Włochy
Stany Zjednoczone Ameryki
Wielka Brytania
Ukraina
Rosja
Francja
Niemcy
Etykiety wierszy
lub laminowane; artykuły włókiennicze do celów
technicznych
statki, łodzie oraz konstrukcje pływające
14,57 116,7 1,963 0,235 7,714 0,326 13,16 3,966 0,591
Źródło:
opracowanie
własne
w
oparciu
o
analizę
danych
statystycznych
04
0,21 0,159 1,26 0,035 0,21 0,833 15,78 7,475 2,002 0,655
z
Centrum
Analitycznego
Administracji
Celnej
144
14,7
11.4. Efektywność nośników i narzędzi promocji eksportu z Polski Wschodniej
199
Celem efektywnych systemów wspierania działalności międzynarodowej przedsiębiorstw powinno być :

wsparcie istniejących przedsiębiorstw, m.in. w zakresie zwiększania świadomości, co do korzyści
z umiędzynarodowienia działalności, eliminacji i łagodzenia barier w procesach umiędzynarodowienia
oraz wzmacnianie potencjału eksportowego;

wsparcie tworzonych w przyszłości podmiotów gospodarczych, przez promocję przedsiębiorczości oraz
działalności międzynarodowej, wzmacnianie umiejętności językowych czy też podnoszenie kompetencji
związanych z działalnością międzynarodową w ramach systemu edukacji formalnej jak też nieformalnej.
Tworzenie efektywnych nośników i narzędzi promocji oferty inwestycyjnej Polski Wschodniej wymaga
200
m.in. :
•
uzyskania efektu synergii planowanych działań dzięki zaangażowaniu w proces wszystkich podmiotów
związanych z internacjonalizacją działalności przedsiębiorstw (m.in. władz państwowych
i samorządowych, zrzeszeń branżowych, instytucji otoczenia biznesu, instytucji finansowych);
•
powiązania procesów umiędzynarodawiania ze wzrostem innowacyjności i konkurencyjności regionu;
•
eliminacji barier w rozwoju działalności międzynarodowej (wskazanych we wcześniejszej części
rozdziału);
•
podejmowania działań, których celem będzie zwiększenie liczby międzynarodowych przedsiębiorstw,
ale i wzmacnianie potencjału istniejących dużych przedsiębiorstw – eksporterów.
Doświadczenia z realizacji poddziałania 6.5.1. POIG „Promocja polskiej gospodarki na rynkach
międzynarodowych” i towarzyszącej mu pomocy finansowej dla przedsiębiorców w ramach poddziałania 6.5.2.
(VI. oś priorytetowa POIG „Polska gospodarka na rynku międzynarodowym”) wskazują, że branżowe i ogólne
programy promocji cieszą się ogromnym zainteresowaniem przedsiębiorców. Eksporterom oferowane były,
a w części nadal są, liczne instrumenty i formy wsparcia, o charakterze promocyjnym, takie jak:

dofinansowanie kosztów udziału w targach i wystawach za granicą;

dofinansowanie kosztów udziału w wyjazdowych misjach gospodarczych;

uczestnictwo w programie „Paszport do eksportu”;

dofinansowanie kosztów uzyskania międzynarodowego certyfikatu wyrobu;

dofinansowanie kosztów realizacji branżowych projektów promocyjnych;

działalność informacyjno-promocyjna polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i handlowych;

działalność regionalnych ośrodków rozwoju i promocji eksportu;

funkcjonowanie internetowych portali promocji eksportu;

dofinansowanie kosztów wydawnictw promocyjnych;

dofinansowanie kosztów organizacji seminariów, konferencji, pokazów;

ubieganie się o Nagrody Ministra Gospodarki w konkursach dla eksporterów.
Zoptymalizowanie efektywności nośników promocji wymaga podjęcia działań, mających na celu
przeciwdziałanie rozproszeniu funkcjonalności między różne serwisy przez integrację treści i funkcjonalności
portali. Zamieszczenie wszystkich treści w obrębie jednego serwisu oraz obsługa przez jeden zespół redakcyjny
umożliwiałby większą kontrolę nad publikowanym materiałem. Można wskazać w tym zakresie takie strony
internetowe jak np.:

Portal Promocji Eksportu (http://www.exporter.gov.pl);

serwis informacyjny Sieci Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (http://coie.gov.pl);

serwis informacyjny wydziałów promocji handlu i inwestycji ambasad i konsulatów RP
(http://www.trade.gov.pl);
201

bazy ofert publikowanych przez Enterprise Europe Network przy PARP, w oparciu o informacje
przekazywane przez wydziały promocji handlu i inwestycji polskich placówek dyplomatycznych.
199
Supporting the internationalisation of SMEs. Final Report of the Expert Group, Komisja Europejska, Bruksela, 2007.
Ibidem.
201
http://www.een.org.pl/index.php/wyszukiwanie-ofert.html
200
145
Rozproszenie informacji skutkuje brakiem ich czytelności ze względu na:

powielanie niektórych treści (np. baza wiedzy zawierająca m.in. przepisy prawne, raporty, przewodniki);

archaiczną strukturę i layout serwisu, brak informacji wprowadzających oraz mało czytelny interfejs
wyszukiwania na stronie Portalu Promocji Eksportu (http://www.eksporter.gov.pl);

zdezaktualizowane niektóre dane i linki (np. niedziałający link i nieaktywna baza ofert eksportowych
i inwestycyjnych prowadzona przez BMB Promotion Sp. z o.o.).
Tworząc tego typu serwis warto czerpać z dobrych praktyk wypracowanych w innych krajach i wziąć pod uwagę
porównywalne pod względem funkcjonalności oraz zasobów treści portale zagraniczne (np. www.gtai.de,
www.finpro.fi, www.czechtradeoffices.com).
Rozproszenie informacji dotyczących promocji na rynkach zagranicznych i wsparcia działań eksportowych jest
także efektem braku skoordynowania działań prowadzonych przez różne organizacje, takie jak:





Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A.;
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości;
wydziały promocji handlu i inwestycji współpracujące z innymi krajowymi i zagranicznymi podmiotami
wsparcia przedsiębiorczości i internacjonalizacji biznesu;
ośrodki Enterprise Europe Network;
niezależne ośrodki informacyjne i doradcze (np. Stowarzyszenie Eksporterów Polskich, Instytut Promocji
Eksportu i Kooperacji w Warszawie, BiznesPolsska.pl, Poland-Export.com).
Firmy, które sprzedają swoje wyroby za granicę są świadome, że o pozycji firmy na rynkach zagranicznych
decyduje między innymi jej wizerunek. W związku z tym za bardzo dobre narzędzie promocji można uznać
posiadanie certyfikatów jakościowych. Firmy pozyskując certyfikaty jednocześnie podnoszą prestiż
przedsiębiorstwa na rynku krajowym oraz zagranicznym.
Poprawę ograniczonej efektywności instrumentów pobudzania eksportu, ze szczególnym uwzględnieniem
promocji i wydawania środków finansowych, mogłaby zapewnić koncentracja zasobów na rynkach
priorytetowych, identyfikacja nisz rynkowych dla dominujących branż Polski Wschodniej z dużym potencjałem
eksportowym, jak również skierowanie instrumentów do podmiotów faktycznie nimi zainteresowanych.
Wykorzystanie instrumentów wspierania eksportu jest wyraźnie zróżnicowane w zależności od cech
przedsiębiorstw eksportujących, takich jak: wielkość przedsiębiorstwa, udział eksportu w sprzedaży, główny
kierunek eksportu, forma własności przedsiębiorstwa, poziom techniki czy podstawowa forma konkurowania
na rynkach zagranicznych. Zainteresowanie internacjonalizacją działalności rośnie wraz z wielkością
przedsiębiorstwa. Po instrumenty wsparcia zdecydowanie najczęściej sięgają przedsiębiorstwa o średnim
stopniu specjalizacji eksportowej (udział eksportu w sprzedaży 11-50%). Podobnie jak przedsiębiorstwa słabo
wyspecjalizowane w eksporcie (udział eksportu w sprzedaży do 10%), są one bardziej zainteresowane
instrumentami promocyjnymi niż finansowymi. Eksporterzy o wysokim stopniu specjalizacji eksportowej (udział
eksportu w sprzedaży ponad 50%) znacznie częściej korzystają z instrumentów wsparcia finansowego niż
promocyjnego. Wykorzystanie instrumentów wsparcia na ogół częściej deklarują eksportujący na trudniejsze
rynki (Rosja, Ukraina, Białoruś) niż głównie na rynek unijny. Zainteresowanie jest znacznie większe w przypadku
przedsiębiorstw bez kapitału zagranicznego niż z kapitałem zagranicznym. Dotyczy to w szczególności
instrumentów promocyjnych. Ze wsparcia korzystają stosunkowo intensywniej eksporterzy wyrobów o średnim
poziomie techniki niż zaliczanych do działów techniki wysokiej i niskiej. Dla eksporterów reprezentujących
wyższy poziom zaawansowania technologicznego (wysokiej i średnio wysokiej techniki) problemem jest często
dostęp do rynku, o czym świadczy ich większe zainteresowanie instrumentami promocyjnymi niż finansowymi,
natomiast dla eksporterów wyrobów tradycyjnych (niskiej i średnio niskiej techniki), częściej sięgających po
instrumenty finansowe, podstawowe znaczenie mają warunki dostaw eksportowych. Odsetek korzystających
z instrumentów wspierania eksportu jest wyraźnie wyższy wśród firm konkurujących cenami niż konkurujących
202
jakością. Prawidłowość ta występuje w przypadku obu grup instrumentów – finansowych i promocyjnych .
202
http://www.eksporterzy.org/documents/2012-08-22_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki_
polskiej.pdf
146
Zakres wsparcia promocyjnego na rynkach o podstawowym znaczeniu powinien zapewniać utrzymanie
i systematyczne wzmacnianie pozycji polskich eksporterów, główny wysiłek promocyjny należałoby jednak
skoncentrować na trudniejszych i słabiej przez eksporterów rozpoznanych rynkach perspektywicznych.
Umożliwiłoby to uruchomienie nowych, ważnych kierunków eksportu, a w konsekwencji – zdynamizowanie
jego ogólnej wielkości. W tym kontekście na pozytywne odnotowanie zasługuje uruchomienie przy współpracy
kilku ministerstw i agencji rządowych programu „Go China”. W okresie objętym horyzontem czasowym strategii
203
podobne programy powinny zostać podjęte także na innych wybranych rynkach perspektywicznych .
Do polskiego systemu promocji eksportu powinny być inkorporowane informacje na temat instrumentów
i form wsparcia oferowanych na poziomie unijnym. Należą do nich rozwiązania, takie jak:

programy wspierające internacjonalizację firm i ich współpracę z krajami pozaeuropejskimi (jak
Al.-Invest IV, ProInvest, EU Gateway programme, The Executive Training Programme);

przetargi ogłaszane przez Komisję Europejską, kompleksowa informacja na temat warunków dostępu
do rynków zagranicznych (internetowa baza danych Market Access Database);

możliwość eliminowania przeszkód w eksporcie do krajów pozaunijnych, jaką stwarza rozporządzenie
w sprawie przeszkód w handlu (Trade Barriers Regulation – TBR).
Instrumentów promocji nie należy jednak przeceniać jeśli chodzi o efektywność wspierania eksportu.
Na podstawie wyników badań przeprowadzonych w 2011 r. przez Instytut Badań Rynku, Konsumpcji
Koniunktur można oszacować, że wykorzystanie tych instrumentów przyczyniło się jedynie w 5,8% do
zwiększenia eksportu badanej grupy przedsiębiorstw. Oznacza to, że instrumenty wsparcia finansowego
i promocyjnego były najmniej ważnym spośród badanych czynników pobudzania eksportu. W opinii
respondentów podstawowe znaczenie miały w tym zakresie własne działania firm eksportujących. Stosunkowo
duży był także wkład czynników koniunkturalnych, jak również polityki makroekonomicznej państwa (tj. polityki
204
kursu walutowego, stopy procentowej. obciążeń fiskalnych itp.) .
203
http://www.eksporterzy.org/documents/2012-08-22_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki_
polskiej.pdf
204
Ibidem.
147
12.
Bibliografia
1.
Andersson S., Gabrielsson J., Wictor I., International activitites in small firms: examining factors
influencing the internationalization and export growth of small firms, Canadian Journal of Administrative
Sciences, 2004.
Badanie wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach głównych partnerów gospodarczych. Raport
z analizy dobrych praktyk promocji gospodarczej w innych krajach, Warszawa, 2012.
Beim M., Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej z wykorzystaniem sztucznych
sieci neuronowych i automatów komórkowych, Poznań, 2007.
Biuletyn Statystyczny Województwa Podlaskiego IV kwartał 2013 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku.
Borowska A., Zmiany na rynku jabłek w Polsce z uwzględnieniem jabłek regionalnych, PAN, Warszawa,
2013.
Bukowski M. (red.), Zatrudnienie w Polsce w 2009 r., Warszawa, 2010.
Celińska-Janowicz D., Herbst M., Płoszaj A., Smętkowski M., Zmiany sytuacji społeczno-gospodarczej
obszaru wsparcia Programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006
w latach 2004-2008/2009. EUROREG, Warszawa, 2010.
Colliers International, Rising Stars 2013: 10 upcoming BPO/SSC locations, 2013.
Colliers International, Rising Stars 2013: 10 upcoming BPO/SSC locations, 2013.
Cyraniewicz M., Pomysł na sprowadzenie przedsiębiorstw do gminy, dostępny na
http://prawo.rp.pl/artykul/370368.html?print=tak&p=0
Czaja-Cieszyńska H., Internacjonalizacja jako szansa rozwoju dla małych i średnich przedsiębiorstw,
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, 2009.
Czapiewska G., Lokalne Grupy. Działania a kreowanie rozwoju regionalnego w województwach
pomorskim i zachodniopomorskim, dostępny na www.ur.edu.pl/file/30083/26.pdf
Dej M., Domański B., Działek J., Gwosdz K., Sobala-Gwosdz A., Znaczenie przemysłu dla „inteligentnego
i trwałego” rozwoju regionu Polski Wschodniej oraz podejmowanych działań dotyczących jego
restrukturyzacji i modernizacji. Ekspertyza na zlecenie MRR, Kraków, 2011.
Doing Business 2014, Understanding Regulations for Small and Medium-Size Enterprises, Washington,
DC: World Bank Group.
Duda J. Szymański Z., Od centrum do peryferii. Gospodarka Lubelszczyzny na przestrzeni dziejów Polski
[w:] Stefański M. (red.) Strategiczna problematyka rozwoju regionu lubelskiego, Wyższa Szkoła Ekonomii
i Innowacji w Lublinie, Lublin, 2011.
Estrin S., Meyer K.E., 2010, Brownfield Acquisitions: A Reconceptualization and Extension, Working
Paper dostępny na http://klausmeyer.co.uk/publications/WIP_Estrin_Meyer_Brownfield_2009.pdf
Euromonitor International, dostępny na http://www.euromonitor.com/beauty-and-personal-care-inpoland/report
Federowicz M., Sitek M., Społeczeństwo w drodze do wiedzy. Raport o stanie edukacji, Instytut Badań
Edukacyjnych, Warszawa, 2011.
Godlewska-Majkowska H., Komor A., Zarębski P., Typa M., Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2013,
Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych, Warszawa, 2013.
Gorzelak G., Jałowiecki B., Europejskie granice: jedność czy podziały kontynentu? Studia Regionalne
i Lokalne, 2-3(6)/2001.
Gradziuk A., Szczudlik-Tatar J., Perspektywy rozwoju współpracy gospodarczej Polski z Chińską Republiką
Ludową, Warszawa, 2012.
Grupa PTWP S.A.,Raport: Polski eksport, polska ekspansja. Oceny, bariery, oczekiwania, 2013.
GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 roku, Warszawa, 2013.
GUS, Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym, Warszawa, 2013.
GUS, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa, 2013.
GUS, Podmioty gospodarki narodowej w Rejestrze REGON w województwie świętokrzyskim. Stan
na koniec 2012 r., Kielce, luty 2013.
GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa, 2013.
GUS, Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych według województw I-VI 2013 r., Warszawa,
2013.
Hałasiewicz A., Rozwój obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych w Polsce
i budowania spójności terytorialnej kraju, ss. 34.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
148
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
Hałasiewicz A., Rozwój obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych w Polsce
i budowania
spójności
terytorialnej
kraju,
dostępny
na
https://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Ewaluacja_i_analizy/Raporty_o_rozwoju/
Heckman J., Invest in the Very Young, Chicago: Ounce of Prevention Fund, 2002.
Herbst M., Tworzenie i absorpcja kapitału ludzkiego w polskich miastach akademickich. Studia
Regionalne i Lokalne, nr 4 (38), 2009.
Hryniewicz J., Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego, Wydawnictwo Naukowe Scholar,
Warszawa, 2004.
http://bestplaceinstytut.org/top-promocji-polskich-miast-powiatow-i-regionow-2013-%E2%80%93raportodzew-medialnystyczen-luty-2013. [dostęp 20.03.2014].
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Gdańsk, 2013.
IBnGR, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, Gdańsk, 2006.
Karasek A., Czynniki decydujące o podjęciu działalności eksportowej na przykładzie województwa
lubelskiego, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej z. 64, 2013.
Ketels Ch., The Development of the cluster concept –present experiences and further developments,
2003.
Kołodziejczak A., Lokalne Grupy Działania jako czynnik rozwoju wiejskich obszarów peryferyjnych
w województwach lubelskim i podlaskim[w:] Wiejskie obszary peryferyjne – uwarunkowania i czynniki
aktywizacji, red. M. Wesołowska, „Studia Obszarów Wiejskich”, 2011.
Komisja Europejska, Differences and similarietes between CIP and COSME, Directorate General for
Internal Policies, Bruksela, 2012.
Komisja Europejska, Przewodnik po dobrych praktykach, Bruksela, 2008.
Komisja Europejska, Supporting the internationalisation of SMEs. Final Report of the Expert Group,
Bruksela, 2007.
Komornicki T., Miszczuk A., Transgraniczne powiązania województw Polski wschodniej. MRR, Warszawa,
2011.
Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Dostępność transportowa w Polsce Wschodniej, MRR, Warszawa,
2011.
Kozak M., Turystyka jako czynnik rozwoju regionów Polski Wschodniej. Ekspertyza wykonana na zlecenie
Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, MRR, Warszawa, 2011.
Krok K., Smętkowski M. (red.), Cross-Border Co-operation of Poland after EU Enlargement. Focus
on Eastern Border, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2006.
Krugman P., Obstfeld M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, tom I, Wyd. PWN, Warszawa, 2003.
Matusiak K. (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, PARP, Warszawa,
2010.
Micromultinational research project. Report for Scottish Enterprise, Glasgow, May 2003.
Mikołajek-Gocejna M., Wybrane teorie wyjaśniające powstawanie i funkcjonowanie organizacji
sieciowych, Zeszyty Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej, tom 32/2011.
Ministerstwo Gospodarki, Kierunki i polityka rozwoju klastrów w Polsce, Warszawa, 2009.
Ministerstwo Gospodarki: Krajowy Program Reform Europa 2020. Klastry. Polityka rozwoju
gospodarczego
oparta
na
klastrach,
dostępny
na:
http://www.mg.gov.pl/files/upload/11783/KLASTRY_PL_press.pdf
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Oś IV PROW 2007-2013 – Lokalne grupy działania i lokalne
strategie rozwoju, Warszawa, 2009.
Miszczuk A., Smętkowski M., Płoszaj A., Celińska‐Janowicz D., Aktualne problemy demograficzne regionu
Polski Wschodniej, EUROREG 5/2010.
OECD Benchmarking Definition of Foreign Direct Investment, Third Edition, OECD, Paris, 1996.
OECD Economic Surveys: Poland, Volume 2010/8, OECD, Paris, April 2010.
Olsztyn A City Friendly to Live and Invest in, III Kwartał 2012, dostępny na
http://www.bazabiur.pl/raport-olsztyn-a-city-friendly-to-live-in-and-invest-in.html
Omachel R., Siedem tłustych lat. Prognoza Newsweeka – Polska 2015, Newsweek-Polska 24 maja 2009.
PAIiIZ, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce - grudzień 2013.
Pastuszka S., Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w regionie świętokrzyskim, Gospodarka Narodowa
Nr 10/2013.
Paszport do eksportu. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego
Funduszu
Rozwoju
Regionalnego,
PARP,
Warszawa,
2009,
dostępny
na
http://www.parp.gov.pl/index/more/11186 [dostęp 27.02.2014].
149
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
Pilecki M., Dolina Lotnicza, Innowacyjny klaster przemysłowy (prezentacja), Polska Agencja Informacji
i Inwestycji Zagranicznych, Warszawa, 2007.
Piotrowski J., Bariery i możliwości wzrostu polskiego eksportu do Chin Kontynentalnych i chińskich
inwestycji bezpośrednich w Polsce, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktury, Warszawa, 2011.
Piotrowski J., Bariery i możliwości wzrostu polskiego eksportu do Chin Kontynentalnych i chińskich
inwestycji bezpośrednich w Polsce, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktury, Warszawa, 2011.
Płoszaj A., Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej wraz z analizą SWOT dla Programu Operacyjnego
Polska Wschodnia, MRR, Warszawa, 2013.
Prezentacja pn. Ewaluacja działania 6.1 POIG pt. "Plany i potrzeby przedsiębiorców sektora MŚP
w zakresie rozwoju eksportu i powiązań z zagranicznymi rynkami i partnerami handlowymi, w kontekście
uruchomienia działania 6.1 P IG.
Program Operacyjny Polska Wschodnia 2014-2020 (projekt), grudzień 2013.
Projekt Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 z 5 kwietnia 2013 r.
Projekt Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 z 5 kwietnia 2013 r.
Radomska E., Ocena funkcjonowania klastra Dolina Lotnicza, Zarządzanie Zmianami 1/2011,
www.dolinalotnicza.pl
Raport Komisji Europejskiej: Internationalisation of European SMEs , UE, 2010.
Raport z badania ewaluacyjnego. Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW
związanych z pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej, Warszawa, 2013.
Raport, Onshore, Nearshore, Offshore: Unsure? A 2013 Polish Perspective, Warszawa, 2013, dostępny
na http://www.paiz.gov.pl/publikacje/opracowania_sektorowe
Raporty_krajowe/Documents/Ekspertyza_Rozwoj_%20obszarow_wiejskich_09082011.pdf
Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2014-2020 (wersja do konsultacji), Olsztyn,
styczeń 2014.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020. Projekt, Lublin, 2014.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020. Projekt z dnia
27.01.2014r., Rzeszów 2014.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020. Projekt, listopad, 2013.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020, wersja 3.0, luty
2014.
Rosik P., Komornicki T., Stępniak M., Pomianowski W., Ocena wpływu projektów drogowych
realizowanych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na zwiększenie dostępności
transportowej województw, MRR, Warszawa, 2012.
Rządowy Program Wspierania Eksportu. Informacje dla Eksportera, Warszawa, 2011.
Stowarzyszenie Eksporterów Polskich, Strategia proeksportowego rozwoju gospodarki polskiej,
Warszawa, czerwiec 2012.
Stowarzyszenie Eksporterów Polskich, Strategia proeksportowego rozwoju gospodarki polskiej,
Warszawa, 2012.
Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, Ministerstwo
Gospodarki, Warszawa, 2013.
Studenckie Koło Naukowe Przedsiębiorczości i Analiz Regionalnych (SKN PAR) przy Instytucie
Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej Handlowej , Raport „Gmina na 5”, Warszawa, 2013.
Susmarski
P.,
Atrakcyjność
inwestycyjna
województwa
lubelskiego,
dostępny
na
http://inframedia.pl/article_advances/category/samorzady/1/atrakcyjnosc_inwestycyjna_wojewodztwa
_lubelskiego/1
Sytuacja społeczno-gospodarcza Białegostoku w 2012 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku.
Thlon M. (red.), Raport desk research – internacjonalizacja przedsiębiorstw, PARP, Warszawa, 2014.
Thlon, M., Marciniak-Piotrowska M., Analiza lokalnych obszarów wzrostu i stagnacji w województwie
lubelskim – wsparcie lokalnych sieci innowacji w województwie lubelskim. Ekspertyza naukowa
w ramach projektu „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, 2013, Kraków, 2013.
Trammer K., Dostępność komunikacyjna i mobilność w polskich regionach. Infos, nr 6(120), 29 marca
2012. Biuro Analiz Sejmowych, 2012.
Tynel P. (red.), Specjalne strefy ekonomiczne po 2020 roku. Analiza dotychczasowej działalności oraz
perspektywy funkcjonowania, dostępny na http://www.ey.com/PL/pl/Services/Tax/SSE-po-2020-roku
Urząd Statystyczny w Białymstoku, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej
w rejestrze REGON w województwie podlaskim, 2012 r., Białystok, 2013.
150
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
Urząd Statystyczny w Lublinie, Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie
lubelskim stan na koniec 2013 r., Lublin, 2014.
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994 Nr 1221 poz. 591 z późn. zm.
Welch L.S., Luostarinen R., Internationalization: evolution of a concept, Journal of General
Management, vol. 14, no. 2.
Wojnicka-Sycz E., Piętka-Kosińska K., Sycz P., Mazowieckie badania regionalne, uwarunkowania
konkurencyjności branż i system prognoz średniookresowych w oparciu o badania jakościowe – badania
metodą Delphi, Warszawa, 2012.
www.aeropolis.com.pl
www.bgk.com.pl
www.ec.europa.eu/small-business/
www.een.org.pl
www.eif.org/what_we_do/jeremie/index.htm
www.eksporterzy.org/documents/2012-0822_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki _polskiej.pdf
www.eksporterzy.org/documents/2012-0822_strategia/Strategia_proeksportowego_rozwoju_gospodarki_ polskiej.pdf
www.europa.eu/youreurope/business/
www.goafrica.gov.pl
www.gochina.gov.pl/dla_eksporterow/eksport_z_Polski
www.kig.pl/o-nas/czlonkowie.html/
www.kuke.com.pl
www.mg.gov.pl/node/19252
www.paiz.gov.pl
www.paiz.gov.pl/publications/eastern_poland
www.paiz.gov.pl/turcja
www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/Internacjonalizacja_mlodych_innowacyjnych_firm.pdf
www.polska.trade.gov.pl/pl/przewodniki/article/detail,302,PRZEWODNIK_PROWADZENIA_I_REJESTRAC
JI_DZIALALNOSCI_GOSPODARCZEJ_NA_44_RYNKACH.html
www.polskawschodnia.gov.pl/2014_2020/Documents/2013_09_20_Projekt_PO_PW_2014_2020.pdf
www.portalspozywczy.pl/owoce-warzywa/wiadomosci/rekordowy-eksport-i-spozycie-wewnetrznepolskich-jablek, 85813.html
www.przeglad-techniczny.pl
www.rzeczpospolita.pl
Wymenga P., Plaisier N., Vermeulen J., Study on Support Services for SMEs in International Business,
ECSIP Consortium, Rotterdam, 2013.
Zdrojewski E.Z., Guzińska M., Regionalne zróżnicowanie sald migracji w Polsce (1999–2009) [w:]
Kaczmarczyk P., Lesińska M. (red.) Krajobrazy migracyjne Polski. Ośrodek Badań nad Migracjami
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2012.
Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL), Sektor Nowoczesnych Usług Biznesowych w Polsce
2012, Warszawa, 2012.
Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych w Polsce (ABSL), Jones Lang LaSalle, HAYS Poland,
Nowoczesne usługi biznesowe oraz sektor ICT w Lublinie 2014, Lublin. 2014.
151
13.
Spisy
13.1. Spis tabel
Tabela 1. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz stopa bezrobocia na koniec stycznia 2014 r. .................. 17
Tabela 2. Struktura ludności Makroregionu Polski Wschodniej z uwzględnieniem płci i miejsca zamieszkania
w 2013 r. (w tys.) ................................................................................................................................................... 17
Tabela 3. Struktura demograficzna – ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym
w 2013 r. (w tys.) ................................................................................................................................................... 19
Tabela 4. Wybrane dane dotyczące struktury wiekowej populacji Makroregionu Polski Wschodniej w 2013 r. . 20
Tabela 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w poszczególnych sekcjach gospodarki w 2013 r. ........ 23
Tabela 6. Przeciętny koszt własny sprzedanych produktów w przeliczeniu na 1 podmiot gospodarczy .............. 24
Tabela 7. Klastry w Polsce Wschodniej znajdujące się w fazie ustabilizowanego rozwoju ................................... 27
Tabela 8. Klaster Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”.................... 27
Tabela 9. Wschodni Klaster Informatyczny ........................................................................................................... 29
Tabela 10. Charakterystyka kluczowych branż Makroregionu Polska Wschodnia ................................................ 35
Tabela 11. Czynniki decydujące o potencjale rozwoju sektora BPO w głównych miastach Polski Wschodniej.... 41
Tabela 12. Pięćdziesiąt najważniejszych produktów eksportowych z powiatu miasta Kielce w 2013 r.,
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia (w tys. EUR) ............................................................................................. 42
Tabela 13. Pięćdziesiąt najważniejszych produktów eksportowych z powiatu miasta Białystok w 2013 r.,
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia (w tys. EUR) ............................................................................................. 48
Tabela 14. Przykładowe stawki czynszu za wynajem powierzchni na terenie Kieleckiego Parku
Technologicznego; stan na marzec 2014 r. ........................................................................................................... 54
Tabela 15. Kwoty wsparcia w poszczególnych kategoriach usług ujętych w ofercie MUP w Kielcach; stan
na marzec 2014 r................................................................................................................................................... 55
Tabela 16. Wsparcie z tytułu kosztów tworzenia nowych miejsc pracy (grant na zatrudnienie) ......................... 56
Tabela 17. Wsparcie z tytułu kosztów kwalifikowanych nowej inwestycji (grant inwestycyjny) .......................... 56
Tabela 18. Projekty wsparcia przedsiębiorczości .................................................................................................. 58
Tabela 19. Ocena jakości obsługi inwestora w stolicach Makroregionu Polski Wschodniej ................................. 61
Tabela 20. Gminy województw Polski Wschodniej wyróżnione tytułem „Gmina na 5” w 2012 i 2013 r. ............ 61
Tabela 21. Aktywność województw Polski Wschodniej wobec inwestorów w 2013 r. ........................................ 62
Tabela 22. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie na koniec 2012 r. w podziale na rodzaje działalności
gospodarczej podmiotów bezpośredniego inwestowania .................................................................................... 68
Tabela 23. Inwestorzy zagraniczni w województwach Wschodniej Polski ........................................................... 69
Tabela 24. Kapitał zagraniczny w województwach Makroregionu według kraju pochodzenia w mln PLN .......... 70
Tabela 25. Spółki handlowe województwa podlaskiego z udziałem kapitału zagranicznego ............................... 72
Tabela 26. Zbiorcze zestawienie atrakcyjności inwestycyjnej województw (liczby oznaczają miejsce) ............... 74
Tabela 27. Atrakcyjność inwestycyjna województw Polski Wschodniej w 2013 r. ............................................... 77
Tabela 28. Eksport z powiatu miasta Kielce z podziałem na sekcje i formy własności, 2013 r. (w tys. EUR) ....... 79
Tabela 29. Eksport z powiatu miasta Kielce w ujęciu procentowym, z podziałem na sekcje i formy własności;
2013 r. ................................................................................................................................................................... 80
Tabela 30. Eksport z powiatu miasta Białystok z podziałem na sekcje i formy własności, 2013 r. (w tys. EUR) ... 81
Tabela 31. Eksport z powiatu miasta Białystok w ujęciu procentowym, z podziałem na sekcje i formy własności;
2013 r. ................................................................................................................................................................... 81
Tabela 32. Kierunki eksportu z powiatu miasta Białystok – największe rynki docelowe w 2013 r. (w tys. EUR) . 82
Tabela 33. Struktura kapitału podstawowego podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego wg województw
w 2012 r. ............................................................................................................................................................... 83
Tabela 34. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w województwach Polski Wschodniej w 2013 r. ........................... 83
Tabela 35. Najwięksi inwestorzy zagraniczni powiatu miasta Kielce w 2013 r. .................................................... 86
Tabela 36. Najwięksi eksporterzy powiatu miasta Kielce w 2013 r. ..................................................................... 86
Tabela 37. Najwięksi inwestorzy zagraniczni powiatu miasta Białystok w 2013 r. ............................................... 87
Tabela 38. Najwięksi eksporterzy powiatu miasta Białystok w 2013 r. ................................................................ 88
Tabela 39. Macierz korelacji sektor – rynek w zakresie aktywności inwestorów (2007-2012)............................. 89
Tabela 40. Wybrane przykłady najlepszych praktyk promocji gospodarczej ........................................................ 95
Tabela 41. Eksport z województw Polski Wschodniej, z podziałem na sekcje i formy własności, 2013 r. (w tys.
EUR)....................................................................................................................................................................... 99
152
Tabela 42. Eksport z województw Polski Wschodniej w ujęciu procentowym, z podziałem na sekcje i formy
własności; 2013 r................................................................................................................................................. 101
Tabela 43. Bilans handlowy województw Polski Wschodniej w 2012 r. ............................................................. 103
Tabela 44. Relacja importu i eksportu województw Polski Wschodniej do ich PKB w 2012 r. ........................... 103
Tabela 45. Eksport z województw Polski Wschodniej w 2013 r., z podziałem na formy własności (w tys. EUR) 104
Tabela 46. Dynamika eksportu województw Polski Wschodniej wg sekcji (w tys. EUR) .................................... 104
Tabela 47. Dynamika eksportu województw Polski Wschodniej wg sekcji (rok poprzedni = 100) ..................... 106
Tabela 48. Dynamika eksportu z podziałem na kraje docelowe (w tys. EUR) ..................................................... 107
Tabela 49. Dynamika eksportu z podziałem na kraje docelowe (rok poprzedni = 100) ...................................... 108
Tabela 50. Pięćdziesiąt najważniejszych produktów eksportowych województw Polski Wschodniej,
z uwzględnieniem kraju przeznaczenia, 2013 r. (w tys. EUR) ............................................................................. 109
Tabela 51. Eksport do największych rynków docelowych, uszeregowanych malejąco wg wartości łącznego
eksportu z podziałem na województwa, 2013 r. (w tys. EUR) ............................................................................ 111
Tabela 52. Liderzy eksportu województwa lubelskiego w 2013 r. ...................................................................... 112
Tabela 53. Liderzy eksportu województwa podkarpackiego w 2013 r. .............................................................. 112
Tabela 54. Liderzy eksportu województwa podlaskiego w 2013 r. ..................................................................... 113
Tabela 55. Liderzy eksportu województwa świętokrzyskiego w 2013 r. ............................................................. 113
Tabela 56. Liderzy eksportu województwa warmińsko-mazurskiego w 2013 r. ................................................. 114
Tabela 57. Analiza SWOT polskiego sektora eksportowego ............................................................................... 115
Tabela 58. Zainteresowanie programem „Paszport do eksportu” w województwach Polski Wschodniej ......... 123
Tabela 59. Macierz korelacji sektor – rynek ........................................................................................................ 141
13.2. Spis rysunków
Rysunek 1. Dostępność drogowa potencjałowa Polski. Stan w 2012 r. ................................................................ 14
Rysunek 2. Zmiany zaludnienia powiatów Polski wschodniej w latach 2002‐2012 [%] ........................................ 18
Rysunek 3. Odsetek osób z wyższym wykształceniem w 2011 r. .......................................................................... 21
Rysunek 4. Napływ inwestycji zagranicznych do Polski w latach 2002-2012 (mln EUR) ....................................... 69
Rysunek 5. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów kolejno dla sektora przemysłu, usług i wysokich technologii
(im ciemniejszy kolor, tym wyższy poziom atrakcyjności) .................................................................................... 75
Rysunek 6. Rzeczywista atrakcyjność inwestycyjna województw z uwzględnieniem sekcji PKD (im ciemniejszy
kolor, tym wyższy poziom atrakcyjności); sekcje: C – przetwórstwo przemysłowe, G – handel hurtowy
i detaliczny, naprawa pojazdów, I – zakwaterowanie i gastronomia, M – działalność profesjonalna naukowa
i techniczna ........................................................................................................................................................... 76
153