Przewodnik po Żninie

2012
Przewodnik po Żninie
Żnińska Grunwaldzka Drużyna Harcerska
Pałuckie Trampy
Żnin to miasto powiatowe w województwie kujawsko-pomorskim. Leżące między
Dużym Jeziorem Żnińskim a Małym Jeziorem Żnińskim. Posiada ok. 10,1 tys.
mieszkańców (dane z 2009). Jest ośrodkiem przemysłu spożywczego i nie tylko
(m.in. Cukrownia, Browar, Wytwórnia PEPSI, Okręgowa spółdzielnia Mleczarska,
Spomasz, Fabryka Maszyn i Urządzeń „Żefam”, wytwórnia pasz). Jest też ośrodkiem
turystycznym i kulturalnym Pałuk. Prawa miejskie uzyskane w 1263 roku. Pierwsza
zmianka o Żninie występuje w Bulli Gnieźnieńskiej z 1136r.
Legenda
1. Baszta
2. Sufragania
3. Kolejka Wąskotorowa
4. Kościół p.w. NMP
5. Kościół p.w. św. Marcina
6. Kościół p.w. św. Floriana
7. Tablica pamiątkowa nr.1
8. Tablica pamiątkowa nr.2
9. Tablica pamiątkowa nr.3
10.Tablica pamiątkowa nr.4
11.Tablica pamiątkowa nr.5
12.Tablica pamiątkowa nr.6
13.Tablica pamiątkowa nr.7
14.Pomnik Fryderyka Chopina
15.Aleja Sława Sportu Motorowodnego
16.Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego
17.Pomnik Katyński
18.Mogiła Powstańców Wielkopolski
19.Pomnik Powstańców Wielkopolski
20.Pomnik Jana Pawła II
21.Pomnik Jana Śniadeckiego
22.Pomnik Jędrzeja Śniadeckiego
23.Pomnik Jana i Jędrzeja Śniadeckich
24.Pomnik Walki i Męczeństwa
Baszta
Symbolem miasta Żnin jest gotycka wieża ratuszowa usytuowana pośrodku rynku.
Stanowi ona zabytek architektury późnogotyckiej, powstała w pierwszej połowie XV
wieku. Jest budowlą czworoboczną przechodzącą w ośmiobok, na piwnicy sklepionej
kolebkowo. Pierwotnie Baszta połączona była z drewnianym budynkiem
administracyjnym, który uległ spaleniu w 1656r. podczas najazdu szwedzkiego i
nigdy nie został odbudowany. W 1692 r. wskutek pożaru wieża została obniżona o
jedną kondygnację. W XVIII wieku na czwartej kondygnacji wmontowano
mechanizm zegarowy, herb miasta i dzwon upamiętniający pożar miasta w 1751r.
Baszta jest pozostałością historycznej siedziby władz miejskich. Dzisiaj mieści się
tutaj oddział Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie ze stałymi wystawami „Dzieje
miasta Żnina” oraz „Wybitni ludzie Pałuk”.
Sufragania
Ciekawym obiektem jest Sufragania – klasycystyczny dwór biskupi, w którym mieści
się Muzeum Sztuki Sakralnej.
Dwór biskupi z 1795 roku ufundowany przez biskupa sufragana Stefana
Łubieńskiego. Zbudowana w stylu klasycystycznym, z cegły, na sklepionych
piwnicach, z piętrowym portykiem i mieszkalnym poddaszem. Piętrowa część
poprzedzona jest wysuniętym portykiem. Para kolumn na wysokich cokołach
podtrzymuje uproszczone belkowanie i trójkątny przyczółek (element elewacji- okap
na ścianie frontowej), w którym jest umieszczony stiukowy kartusz z monogramem
fundatora, koroną i kapeluszem kardynalskim. Wewnątrz od razu rzuca się w oczy
wszechogarniający brąz bijący od nie zliczonego drewna. Obecnie w budynku jest
siedziba Muzeum Sztuki Sakralnej, gdzie podziwiać można szaty i paramenty
liturgiczne oraz rzeźbę i malarstwo o tematyce sakralnej.
Kolejka Wąskotorowa
Największą atrakcją turystyczną Pałuk i Żnina jest kolejka wąskotorowa o rozstawie
szyn 600 mm wraz z atrakcjami czekającymi na jej trasie: Żnin - Wenecja - Biskupin
- Gąsawa.
Początki historii Żnińskiej Kolei Powiatowej sięgają roku 1892, kiedy to parlament
pruski uchwalił ustawę o kolejach lokalnych. W tym samym roku rozpoczęły się
przygotowania do budowy w powiecie Żnińskim kolei wąskotorowej o rozstawie szyn
600 mm. Główną przesłanką do budowy Żnińskiej Kolei Powiatowej była konieczność
transportu płodów rolnych, między innymi buraków cukrowych dla Cukrowni w
Żninie. Od 2002 roku, kiedy to powiat Żniński wraz z gminą Gąsawa przejął
majątek PKP, ŻKP jest samodzielną spółką, która co roku przewozi bez mała sto
tysięcy osób głównie do Biskupina i zapewnia turystom
rozmaite dodatkowe atrakcje. A oto dworzec:
Kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski
Rzymskokatolicka parafia w Żninie, należy do dekanatu żnińskiego. Powstała
w 1973roku z parafii św. Floriana w Żninie. Obecny kościół poewangelicki
zbudowany w stylu neogotyckim w 1909 roku w miejscu dawnego zespołu
klasztornego dominikanów 1338-1839. Wewnątrz znajduje się m.in. XVII w. obraz
Matki Boskiej z Dzieciątkiem - Królowej Polski, tzw. Matki Boskiej Gankowej
(kiedyś obraz ten znajdował się w krużganku klasztornym), barokowy krzyż
ołtarzowy oraz stacje Męki Pańskiej wykonane przez lokalnego artystę plastyka
Edmunda Kapłońskiego.
Kościół p.w. Św. Floriana – Żnińska Fara
Rzymskokatolicka parafia w Żninie, należy do dekanatu żnińskiego. Powstała w XI
wieku. Obecny kościół w stylu gotyckim, gruntownie przebudowany w końcu XVIII
wieku w stylu barokowym. Mieści się przy ulicy św. Floriana. Wybudowany w
północną stronę fary, zdobiony jest rytem jeźdźca. Kościół jest budowlą trójnawową,
z wyodrębnionym, zamkniętym prostokątnie prezbiterium. Częścią kościoła
jest cylindryczna wieżyczka schodowa prowadząca na poddasze. Wnętrze kościoła
jest barokowo-późno klasycystyczne. Ołtarz główny ozdobiony jest adorującymi
aniołami, które otaczają kolumny i filary dźwigające faliste gzymsy i zwieńczenie
ołtarza. W jego centrum umieszczono obraz św. Floriana. Ołtarze boczne są wklęsłe.
Na prawym znajdują się rzeźby św. Jana Nepomucena i Józefa z pierwszej połowy
XVII wieku. Lewy ołtarz ozdabiają: Pieta z XVI wieku i wczesnobarokowa rzeźba z
XVIII wieku przedstawiająca św. Stanisława i Wojciecha. Na ambonie
umieszczono rzeźbę Chrystusa Zmartwychwstałego. Niezwykłym elementem
kościoła są późno klasycystyczne organy z drugiej połowy XIX wieku. Dwa
konfesjonały o rokokowej dekoracji pochodzą z końca XVIII wieku.
Kościół p.w. św. Marcina
Rzymskokatolicka parafia w Żninie, w dzielnicy Góra, należy do dekanatu
żnińskiego. Powstała w 1301 roku. Obecny kościół zbudowany w stylu gotyckim,
przebudowany i powiększony w XVI wieku. Mieści się przy ulicy Pałuckiej. Po
wyburzeniu prezbiterium przedłużono nawę o trzecie przęsło, dzięki czemu powstało
nowe prezbiterium. Odbudowana została również kwadratowa wieża, co
spowodowało częściowe zatarcie stylu. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII lub
XVIII wieku. Ołtarz główny, zbudowany w XVII wieku i przekształcony w pierwszej
połowie XIX wieku, ozdobiony jest rzeźbami św. Piotra i Pawła oraz obrazem
patrona - św. Marcina. Ołtarze boczne pochodzą z drugiej połowy XIX wieku i
reprezentują styl neobarokowy. Na lewym ołtarzu znajduje się obraz św. Benona.
Dwa konfesjonały, ambona i chrzcielnica pochodzą z drugiej połowy XIX wieku,
reprezentują styl rokokowy. Kolejnymi ozdobami kościoła są: wczesnobarokowa
Grupa Ukrzyżowania z XVII wieku i figura św. Katarzyny z Sieny z końca XVII
wieku.
Tablice pamiątkowe
1. Tablica w hołdzie poległym w latach 1939-45 r. nauczycielom na gmachu
Liceum Ekonomicznego przy ul. Śniadeckich.
2. Tablica upamiętniająca lokacje domu rodzinnego Jana i Jędrzeja Śniadeckich
(ul. Śniadeckich) odsłonięta podczas obchodów 700- lecia nadania praw
miejskich w 1968 r.
3. Tablica poświęcona pamięci por. Kazimierza Rychlewskiego
(ul. Rychlewskiego) W styczniu 1983 r. w 40-lecie śmierci w obozie
koncentracyjnym w Mauthausen, społeczeństwo Żnina ufundowało tablicę
poświęcona pamięci por. Kazimierza Rychlewskiego przemysłowca,
pierwszego komendanta miasta w dniach powstania 1919 r. Marmurową
tablicę wmurowano na budynku usytuowanym przy ulicy noszącej imię tego
wybitnego żninianina.
4. Tablica umieszczona na narożniku budynku
oraz nazwa ulicy w 1924r. przemianowanej
na ulicę Władysława Lewandowskiego
świadczy o pewnej historii. Dnia 1 stycznia
1919 r. na ulicy Kościelnej jako pierwszy z
powstańców zginął od kuli niemieckiej
Władysław Lewandowski.
5. Tablica wmurowana w ścianę szkoły
upamiętnia dzień 11 stycznia 1969 roku odsłonięta w 50-tą rocznicę
wyzwolenia Żnina z jarzma pruskiej niewoli Szkole Podstawowej nr 1 nadano
imię „Powstańców Wielkopolskich”.
6. Marmurowa tablica ozdobiona herbem Żnina, informująca o jubileuszu 700lecia lokacji miasta umieszczona na Placu Wolności nr 1 w 1963 r.
7. Tablica upamiętniająca Jana i Jędrzeja Śniadeckich. Z brązu, odlana w
Poznaniu przez Jerzego Wankiewicza według projektu Teodora Gajewskiego,
ufundowana 1938 r. przez społeczeństwo miasta, umieszczona jest na fasadzie
domu nr1 przy ul. Sienkiewicza.
Pomniki
1. Pomnik Fryderyka Chopina
Skwer Parku Miejskiego i ul. Sądowej to miejsce ekspozycji jednego z trzech
(wg B. Wojtkowiaka z UMK) lub pięciu (wg E. Sławińskiej z Narodowego
Instytutu F. Chopina w Warszawie) w Polsce pomnika Fryderyka Chopina. Dzieło
powstało na zamówienie właściciela Marcinkowa- szlachcica Wiesława
Tuchołki. Wykonał je w 1923 r. uznany rzeźbiarz Jakub Juszczyk. Pomnik był
ozdobą parku dworskiego. W 1963 r. z okazji 700 - lecia nadania praw miejskich
Żninowi, trafił do miasta, by uświetnić uroczystości i… pozostał.
2. Aleja Sław Sportu Motorowodnego
Nie lada gratką dla Żninian i gości są corocznie organizowane na Małym Jeziorze
Żnińskim Międzynarodowe Zawody Motorowodne. W ramach zawodów walczy się o
Mistrzostwo Świata w klasie O-125, Mistrzostwa Świata w klasie O-350,
Mistrzostwa Europy w klasie O-700, odbywają się również Finały Mistrzostw Polski
w klasach S-550, T-400, T-550 i JT-250.
A teraz krótkie w prowadzenie w naszą dyscyplinę sportu:
Sport motorowodny – dyscyplina sportowa obejmująca wyścigi na łodziach klas
otwartych (wyścigowych), sportowych, turystykę motorowodną i narciarstwo wodne;
rozróżnia się jachting motorowy śródlądowy i morski na łodziach i jachtach z
silnikami przyczepnymi i wbudowanymi; klasę sportową i wyścigową łodzi
określają: pojemność silnika i wymiary łodzi. Pierwsze regaty łodzi motorowych
rozegrano 1900 w Paryżu na Sekwanie.
O to zdjęcia, które przedstawiają zwycięzców na naszym Małym Jeziorze:
Waldemar Marszałek
Tadeusz Haręza
Lechosław Rybarczyk
Józef Kowalkiewicz
3. Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego znajduje się na ul. 700-lecia na
przeciwko Sufragani. Upamiętnia on ludzi walczących o wolność Polski w
czasie II Wojny Światowej.
4. Znajdujący się przy ul. 700-lecia głaz – pomnik z 1993 upamiętnia 13 ofiar
Katynia pochodzących ze Żnina i okolic.
5. Na cmentarzu parafialnym przy ul. Gnieźnieńskiej na końcu głównej alei stoi
na zbiorowej mogile pomnik ku czci pamięci powstańców poległych w
styczniu 1919 roku, podczas wielkiej bitwy o Żnin. Zginęło w niej 32
powstańców, ale na cmentarzu spoczywa 16 żninian i 2 nieznanych żołnierzy
wojsk wielkopolskich.
6. Pomnik znajdujący się przy szpitalu na ul. Szpitalnej upamiętniający
powstańców wielkopolskich.
7. Pomnik ufundowany w 2006 ku
czci Jana Pawła II.
8. Pomnik przedstawia Jana
Śniadeckiego, wybitnego żnińskiego
mieszkańca, który zajmował się
zagadnieniami pedagogiki,
językoznawstwa i filozofii. Na cześć
naszego uczonego została nazwana jedna z
planetoid 1262 Sniadeckia oraz Śniadecki,
krater na Księżycu.
9. Pomnik na skwerze przy Alei Sław
upamiętnia Jędrzeja Śniadeckiego brata Jana
Śniadeckiego. W 1808 jako pierwszy odkrył nowy
metal, który nazwał "westem".
10. A tu już razem Jan i Jędrzej Śniadeccy przed budynkiem I Liceum
Ogólnokształcącego im. Braci Śniadeckich w Żninie przy ulicy Sienkiewicza 1.
10.Pomnik Walki i Męczeństwa został wzniesiony przy ul. Kościuszki, aby
uczcić zmarłych żołnierzy i innych Polaków, którzy walczyli o wolną Polskę
w Powstaniu Wielkopolskim na II Wojnie Światowej.
11.Pomnik powstańców wielkopolskich rozstrzelanych przez hitlerowców w
listopadzie 1939 r. w trzech egzekucjach o nieznanej dokładnie liczbie ofiar.
PRZEWODNIK PO ŻNINIE .................................................................................................................................... 1
BASZTA ........................................................................................................................................................................... 5
KOLEJKA WĄSKOTOROWA .............................................................................................................................................. 7
KOŚCIÓŁ P.W. NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY KRÓLOWEJ POLSKI ................................................................................... 8
KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. FLORIANA – ŻNIŃSKA FARA ............................................................................................................. 9
KOŚCIÓŁ P.W. ŚW. MARCINA ......................................................................................................................................... 10
TABLICE PAMIĄTKOWE ................................................................................................................................................. 11
POMNIKI ........................................................................................................................................................................ 12
1. Pomnik Fryderyka Chopina ................................................................................................................................. 12
2. Aleja Sław Sportu Motorowodnego ...................................................................................................................... 12
3. Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego ............................................................................................................ 14
4. Pomnik Katyński................................................................................................................................................... 14
5. Mogiła Powstańców Wielkopolski........................................................................................................................ 15
6. Pomnik Powstańców Wielkoploski ....................................................................................................................... 15
7. Pomnik Jana Pawła II .......................................................................................................................................... 16
8. Pomnik Jana Śniadeckiego................................................................................................................................... 16
9. Pomnik Jędrzeja Śniadeckiego ............................................................................................................................. 17
10. Pomnik Walki i Męczeństwa ............................................................................................................................... 18
11. Pomnik Powstańców Wielkopolskich ................................................................................................................. 18
Bibliografia
Zdjęcia własne
Herb Żnina- http://www.um.znin.pl/index.php
Wiedza uzyskana od nauczyciela historii w szkole
Sajko Maria, „Encyklopedia PWN”, Warszawa 2006
Dzieje miasta Żnina. Informator ,pod red. C. Potemskiego, Żnin 1983.
Dzieje Szubina, pod red. M. Biskupa, Poznań 1974.
Historia powiatu żnińskiego, pod red. S. Truchima, Poznań 1928.
Księski J. :Pałuki, Gdynia 1966.
Sikorski C., Zarys dziejów Żnina, Poznań 1990.
Sobczak J. , Pałuki, Poznań 1987.
Wędzki A.: Pałuki w średniowieczu, Żnin 1998.
Żnin. 700 lat dziejów miasta, pod red. J.Topolskiego , Bydgoszcz 1965.