Dzieciom potrzebne jest odpowiednio zbilansowane, urozmaicone

Dzieciom potrzebne jest odpowiednio zbilansowane, urozmaicone

7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
Emilia Lorenc
Dzieciom potrzebne jest
odpowiednio zbilansowane,
urozmaicone pożywienie
spożywane w harmonijnym środowisku
przyswajalne przez nasz organizm.
 Używajmy produktów zbożowych o niewielkim stopniu przemiału (np. mąka razowa), odznaczających się
wysoką zawartością witamin i składników mineralnych
oraz błonnika pokarmowego.
 Używajmy wartościowych kasz, jak jaglana, gryczana,
jęczmienna, orkiszowa oraz ryż pełny, amarantus, quinoa.
 Zamieńmy słodkie chrupiące płatki zbożowe, które
mają dużą zawartość substancji słodzących, na owsiankę
z bakaliami.
 Podawajmy warzywa i owoce pięć razy dziennie, pamiętając, że najwięcej witamin i minerałów mają owoce
i warzywa pochodzące z rodzimych upraw, sezonowe,
czyli te, które urosły i dojrzały w czasie określonym prawami natury.
 Mleko i przetwory mleczne to powszechnie znane źródło wapnia. Jeśli dziecko ma alergię na produkty mleczne,
zamieńmy je na doskonałe źródło wapnia w postaci:
migdałów, sezamu, suszonych owoców, np. moreli czy
orzechów.
 Źródłem białka w diecie dziecka są mięso, mleko i przetwory mleczne, ryby, jajka i warzywa strączkowe.
 Posiłki mięsne opierajmy na chudszych mięsach, unikając chowu masowego.
 Podawajmy, zgodnie z zaleceniem, 2-3 porcje ryb tygodniowo. W porównaniu z mięsem mają one więcej
składników mineralnych oraz wielonienasycone kwasy
tłuszczowe omega-3, potrzebne m.in. do prawidłowego
rozwoju układu nerwowego, wzmacniania układu odpornościowego.
 Podawajmy rośliny strączkowe – fasole, groch, soczewicę, ciecierzycę, soję, które są bogate w łatwo przyswajalne białko oraz węglowodany złożone, a także witaminy
z grupy B i składniki mineralne: żelazo, fosfor i wapń.
 Tłuszcze nasycone zwierzęce zamieńmy na tłuszcze roślinne wysokiej jakości w postaci olejów (oliwa z oliwek,
oleje lniany i rzepakowy), które są źródłem nienasyconych
kwasów tłuszczowych (NNKT) wspomagających m.in.
Dzieci lubią jeść!
Śniadanie: herbata z cytryną, parówki drobiowe
z ketchupem, chleb, masło, żółty ser
Obiad: żurek z ziemniakami, pierogi ruskie, kompot
Podwieczorek: serki waniliowe/truskawkowe
Na spacerze: ciasteczka, lizaki, napój owocowy, bułka drożdżowa, chipsy
Czy przykładowy jadłospis jest odpowiednio skomponowany i oparty na odpowiednich produktach?
Codzienny sposób żywienia ma bezpośredni wpływ
na rozwój fizyczny, umysłowy oraz na zdrowie dziecka.
Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia: „Złe odżywianie skutkuje podwyższeniem ryzyka rozwinięcia się
chorób w wieku dorosłym, szczególnie jeśli nawyki złego
odżywiania zostają przyswajane w najmłodszych latach”.
Istnieją dowody, że spożywanie żywności przetworzonej, wysokoenergetycznej, bogatej w tłuszcze, cukry,
sól, substancje dodatkowe sprzyja: zaburzeniom rozwoju (w tym zaburzeniu koncentracji i nadpobudliwości), obniżeniu odporności, alergii, nadwadze i otyłości,
cukrzycy, które prowadzą do zaburzeń fizjologicznych
(metabolicznych). W wieku dorosłym są przyczyną
zwiększenia ryzyka nadciśnienia, chorób sercowo-naczyniowych, chorób nowotworowych, takich jak rak
żołądka, rak jelita grubego.
Za odpowiednie żywienie dzieci odpowiedzialni są
przede wszystkim rodzice. Jednak w czasach współczesnych dzieci większość dnia spędzają w placówkach wychowawczo- opiekuńczych, gdzie spożywają
trzy posiłki dziennie. Jak zatem widać, rola przedszkola w żywieniu dzieci i kształtowaniu odpowiednich nawyków żywieniowych jest bardzo istotna.
Jak żywić dzieci w wieku przedszkolnym?
Żywność naturalna, czyli jak najmniej przetworzona,
bez dodatkowych składników, jest najbogatsza w substancje odżywcze, które są potrzebne rozwijającemu się
dziecku. Dodatkowo produkty naturalne są najlepiej
7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
rozwój układu nerwowego oraz układ odpornościowy.
 Powszechnie stosujmy w diecie dziecka nasiona sezamu, słonecznika, siemienia lnianego, pestki dyni oraz różne orzechy. Charakteryzują się one wysoką wartością odżywczą, m.in. są bogate w składniki mineralne i NNKT.
 Ograniczmy cukier, podczas trawienia cukru zużywane są duże ilości minerałów i witamin. Nadmierne spożycie cukrów prostych może prowadzić do otyłości.
 Biały cukier stosowany do przygotowania deserów możemy zamienić na cukier trzcinowy, melasę lub miód;
jako desery podawajmy świeże i suszone owoce.
 Ograniczmy sól. Dzienna dawka soli nie powinna
przekraczać 6 gramów, czyli jednej płaskiej łyżeczki od
herbaty.
 Kostki rosołowe, wegety, produkty zawierające sól
i wzmacniacze smaku, np. glutaminian sodu, zamieńmy
na zioła: tymianek, bazylię, oregano, kminek, majeranek,
pieprz, czosnek, estragon.
 Niezbędna do funkcjonowania organizmu jest woda.
W jadłospisach dzieci uwzględniajmy odpowiednią ilość
napojów w postaci czystej wody, herbat ziołowych, owocowych, naturalnych kompotów.
z warzyw i fasoli. Wprowadzając do jadłospisu produkty strączkowe, małym kosztem znacząco wzbogacimy
wartość odżywczą posiłków.
Podobnie jest z tanimi kaszami, jak jaglana, gryczana,
jęczmienna, kukurydziana, pełny ryż. W naszej kulturze spożywamy mało kasz, dla wielu dzieci będą to
zupełnie nowe produkty. Warto wprowadzać je stopniowo, początkowo jako dodatek do zup lub jako dodatek, np. w farszach do pierogów. Kaszę jaglaną, kukurydzianą lub ryż możemy przygotować w wersji na
słodko z owocami.
Ekonomiczna kuchnia uwzględnia sezonowość. Owoce
i warzywa pochodzące z lokalnych upraw w czasie sezonu są najtańsze. Dzieci chętniej sięgają po owoce,
warzywa, które są pachnące, soczyste, dojrzałe. Są one
wówczas najbardziej odżywcze oraz istnieje mniejsze
ryzyko występowania w nich substancji chemicznych,
m.in. środków przeciwgrzybiczych przyspieszających
proces dojrzewania, stosowanych w owocach i warzywach importowanych. Dodatkowo nie płacimy za
transport i przechowywanie.
Podwieczorek będzie znacznie zdrowszy, kiedy słodki
wafelek czy ciastko zamienimy na soczyste i słodkie
jabłko. Koszt? W cenie wafelka możemy kupić nawet
jabłko z ekologicznej uprawy.
Ekonomia naturalnej kuchni w przedszkolu
W okresie zimowym, kiedy brakuje nam świeżych
owoców i warzyw, warto urozmaicić posiłki o nasiona,
orzechy i suszone owoce, z którymi można przygotować naturalnie słodkie przekąski.
Zdaniem dietetyków, im krótsza jest droga żywności
z pola na stół, tym ta żywność jest zdrowsza. Przy czym
warto zauważyć, że ceny produktów, które mają krótką drogę ze środowiska na stół, są niższe niż żywności
wysokoprzetworzonej. Kupując produkty przetworzone, płacimy dodatkowo za wszystkie procesy technologiczne, np. słodkie chrupiące płatki zbożowe kosztują
25 zł za kilogram, zaś za kilogram naturalnych płatków
zbożowych zapłacimy ok. 5 zł.
Wysoka cena nie zawsze oznacza, że płacimy za wysoką
jakość produktu. Produkty wysokoprzetworzone w procesach technologicznych tracą na wartości odżywczej.
Są one o wiele bardziej kaloryczne niż produkty nieprzetworzone, zawierają mniej substancji odżywczych,
a więcej cukru i tłuszczu. Lista substancji dodatkowych
jest zazwyczaj długa.
Te wszystkie substancje dodatkowe nie są obojętne dla
organizmu i mają negatywny wpływ na zdrowie i rozwój
dzieci. Dlatego warto trzymać się zasady, by nie kupować produktów zwierających więcej niż pięć substancji
dodatkowych. Należy pamiętać, że wykaz składników
jest zawsze ułożony według ich masy w porządku malejącym. Przykładowo parówki cielęce mogą mieć tylko
30 proc. cielęciny, a lista składników na etykiecie jest
długa. Im mniej składników, tym mniej przetworzony
jest produkt.
Może warto zastąpić parówki pastą przygotowaną
W placówkach przedszkolnych coraz częściej wprowadza się soki, a raczej napoje owocowe, które są dosładzane cukrem lub syropem fruktozo-glukozowym,
a dodatkowo są drogie. Zaoszczędzić możemy na napojach. Pragnienie lepiej ugasić wodą, ziołowymi lub
owocowymi herbatami. Wszystkie przygotowane potrawy będą smaczniejsze, jeśli przyprawimy je ziołami,
które często mają działanie lecznicze. Stosując zioła, automatycznie zmniejszamy ilość używanej soli, która niekorzystnie wpływa na zdrowie.
Ważną rolę w żywieniu dzieci ogrywają pedagodzy.
Przed nimi stoi zatem trudne zadanie – zachęcić dzieci
do zmian w jadłospisie. Jednocześnie musimy zdać sobie
sprawę, że dobry posiłek to nie tylko zdrowe pożywienie,
ale i czas spędzony wspólnie podczas jego spożywania,
a także delektowanie się smakiem, zapachem i wyglądem
potraw. Z codziennej praktyki wiemy, że dzieci doświadczające uwagi i zrozumienia ze strony innych, w tym
opiekunów, uczą się szacunku dla samych siebie i zaufania do ludzi, a także chętnie podejmują z nami współpracę. Warto stworzyć dzieciom przestrzeń, w której
będą miały możliwość poznania nowych produktów.
Przykłady zajęć dla dzieci:
7. FORUM Wychowania Przedszkolnego
widualne opory.
 Warzywa, owoce – rozmowa o tym, jak rosną, jak wyglądają, jak pachną i co można z nich przygotować.
 Dzieci lubią kucharzyć, pozwólmy im kroić, mieszać, przesypywać; w przedszkolu można wykonać
sałatkę warzywną, jabłuszkowe ludki itp.
 Opowiedzenie bajki związanej z tematem kulinarnym, np. jak powstaje chleb od kiełkującego ziarna,
poprzez kłos, ziarno do przygotowania mąki i upieczenia chleba.
 Pokaz ziaren różnych zbóż z dopasowaniem do odpowiedniego kłosa.
 Poznawanie kasz i nasion – w osobnych miseczkach
umieszczamy różne kasze i nasiona, wspólnie je oglądamy, opisujemy ich kształt, kolor, nazywamy je. Kiedy
już je poznamy, bawimy się w odgadywanie z zamkniętymi oczami poszczególnych ziaren czy kasz.
 Przygotowujemy wspólnie gomasio (zdrową posypkę do kanapek, sałatek, zup zamiast soli) – ucieramy w moździerzu ziarno sezamu i siemię lniane
wraz z grubą ziarnistą solą.
Na zajęciach kulinarnych dzieci uczą się spostrzegania wszystkimi zmysłami. Możemy poznawać zapachy
dzięki aromatycznym przyprawom. Odkrywać smaki
poprzez możliwość spróbowania listków ziół, przypraw, np. imbiru, cynamonu. Dodatkowo, jeśli poprosimy dzieci o opis odczuć związanych z danym smakiem,
zapachem, wzbogacimy ich kreatywność i słownictwo.
Zachęcamy do tworzenia własnych ogródków w przedszkolu, choćby na parapecie. Dzieci łatwiej przełamują
swoje opory przed spożyciem, np. kiełek, rzeżuchy czy
pietruszki, jeśli mogą je same posadzić i obserwować,
jak rosną.
Kształtowaniu dobrych nawyków żywieniowych sprzyja uczestnictwo dzieci w przygotowaniach do posiłku,
chociażby poprzez nakrycie do stołu, zrobienie okolicznościowej dekoracji. W trakcie posiłku możemy
ustawić na stole produkty do zrobienia np. kanapek, by
dzieci mogły same komponować swój posiłek i wybierać dodatki.
Uczestnictwo w przygotowaniu potraw rozwija w dzieciach pewność siebie, wiarę we własne możliwości.
Dzięki temu nie boją się próbować nowych potraw
i podejmować wyzwań kulinarnych.
Dzieci w wieku przedszkolnym uczą się poprzez naśladowanie rodziców, nauczycieli oraz innych dzieci.
Opiekunowie są wzorem do naśladowania, dlatego
w miarę możliwości powinni uczestniczyć we wspólnych posiłkach. Jeśli będą z apetytem spożywać ten
sam posiłek, co dzieci, stwarzać przyjazną i spokojną
atmosferę, dzieci chętniej będą jadły nawet nieznane
im potrawy. Dzieci obserwują zarówno opiekuna, jak
i siebie nawzajem. W grupie łatwiej przełamywać indy-
Wprowadzając do jadłospisu przedszkolaków nieznaną
dotychczasową potrawę, warto wcześniej o niej opowiedzieć, np. Dziś będzie owsianką, jaką jadły dzieci
z Bullerbyn. Wiecie, ja bardzo lubię owsiankę, chciałabym, żebyście wszyscy jej spróbowali, a po śniadaniu
wspólnie odgadniemy, co w niej było.
Wyrażając własne zdanie i okazując zainteresowanie
odczuciami smakowymi, łatwiej zachęcić dziecko do
spróbowania nowej potrawy, by dało szansę niezbyt lubianemu produktowi.
Pamiętajmy jednak, że każde dziecko ma indywidualne upodobania smakowe, ma też prawo nie mieć
danego dnia apetytu, co może być związane z przeżywanymi emocjami lub stanem zdrowotnym. Pedagog
podczas posiłku może zachęcać dziecko do spożycia
dania, ale nie może zmuszać. Jego komunikaty nie
mogą przybierać charakteru władczego i pouczającego, np. Jak nie zjesz, nie dostaniesz deseru; Kończ już,
wszyscy na ciebie czekają; Musisz zjeść to, co jest podane; Jeśli nie zjesz, to nie urośniesz i nie będziesz zdrowy.
Wszystkie powyższe stwierdzenia zawierają komunikat: Nie jesteś wystarczająco dobry.
Obierając taką drogę, nie zachęcimy dzieci do eksperymentowania z nowymi smakami, potrawami. Wręcz
przeciwnie, dzieci mogą mieć jeszcze większe problemy z jedzeniem.
Praca z dziećmi nad sposobem żywienia jest bardzo
istotna. Najlepsze rezultaty można osiągnąć, pracując
na różnych płaszczyznach. Warto szerzyć świadomość
żywieniową wśród rodziców, poprzez rozpowszechnianie tematycznej publikacji. Zaangażujmy rodziców
w życie przedszkolne. Raz na trzy tygodnie można wybrać dzień poświęcony żywności, np. warzywom, owocom. Wówczas wyznaczony rodzic przygotowuje dla
dziecka kostium omawianego produktu, wyszukuje na
jego temat ciekawe informacje lub wierszyk, szuka prostego przepisu z danym produktem jako składnikiem
i przekazuje go pozostałym rodzicom do wykorzystania w domowej kuchni. Rodzice, mając takie zadanie,
często skrupulatnie przygotowują się do niego wraz ze
swoim dzieckiem, poszerzając przy tym wiedzę na temat zdrowego żywienia.
Pamiętajmy, że wszystkie zmiany powinny być wprowadzane w sposób stopniowy, z zachowaniem dobrej
jakości posiłków i przyjaznej atmosfery, w jakiej są
spożywane. Warto dokonać wszelkich starań, by zadbać o zdrowie i rozwój naszych dzieci. To inwestycja
w przyszłość naszego pokolenia.
Zachęcam do zapoznaniem się z publikacjami z zakresu naturalnego żywienia na stronie projektu: www.
zdrowyprzedszkolak.org.