wybielanie zębów recenzje produktów

PRACE POGLĄDOWE
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 127–133
ISSN 1644−387X
© Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław
and Polish Stomatological Association
KATARZYNA SKOŚKIEWICZ−MALINOWSKA
Trudności i powikłania w wybielaniu zębów
Difficulties and Complications in Teeth Bleaching
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM we Wrocławiu
Streszczenie
Wybielanie zębów jest stosunkowo szybką, tanią i mało inwazyjną metodą poprawy wyglądu zębów. Szeroka ga−
ma produktów wybielających na rynku zwiększa zainteresowanie pacjentów, jednocześnie nasuwając pytania do−
tyczące skuteczności i bezpieczeństwa ich stosowania. Pacjent może wybielić zęby profesjonalnie w gabinecie sto−
matologicznym, może też wybielanie przeprowadzić w domu, pozostając pod nadzorem lekarza lub też skorzystać
z bogatej oferty produktów wybielających dostępnych komercyjnie. Wybielanie zębów, jak każdy zabieg z uży−
ciem substancji chemicznej, nie jest pozbawione skutków ubocznych. W pracy, na podstawie piśmiennictwa,
przedstawiono trudności, jakie mogą wystąpić podczas wybielania zębów oraz możliwe powikłania po zabiegach,
ze szczególnym uwzględnieniem nadwrażliwości po wybielaniu zębów żywych oraz resorpcji zewnętrznej, po−
wstającej w wyniku wybielania zębów bezmiazgowych. Zakres i stopień wybielania może być sterowany przez od−
powiedni dobór rodzaju, stężenia i czasu działania substancji wybielającej, dlatego ewentualne powikłania są kon−
sekwencją zastosowanej techniki wybielania i stężeń preparatów. Współczesne preparaty wybielające, trafna dia−
gnoza dotycząca etiologii przebarwień oraz prawidłowo przeprowadzony zabieg zapewniają powodzenie kuracji,
przy niewielkim ryzyku wystąpienia powikłań (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 127–133).
Słowa kluczowe: wybielanie zębów, nadwrażliwość zębiny, resorpcja przyszyjkowa.
Abstract
Teeth bleaching is quite cheap, quick and little invasive method of improving look of teeth. Diversity of whitening
systems on the market arouse patients interest in bleaching products. It also suggests the questions about efficien−
cy and safety of taking ones. Patient can have his teeth bleach professionally by dentist, bleach his teeth by him−
self at home under control of his dentist or use wide range of commercial products. Teeth bleaching, like all pro−
cedures with use of chemical substances, is not free of side−effects. In research, on the basis of literature, difficul−
ties of tooth whitening and common side−effects of therapy were presented, with special regard to hypersensitivity
of vital teeth and cervical root resorption of non−vital teeth after bleaching treatment. By adequate choice of kind,
concentration and time of action of teeth bleaching substance, proper range and grade of teeth bleaching can be
achieved. Side effects are consequences of misuse of teeth bleaching technique. Present−day whitening systems,
accurate diagnosis of etiology of dental discoloration and proper treatment guarantee success of therapy with quite
low risk of complications (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 127–133).
Key words: teeth bleaching, hypersensitivity, cervical root resorption.
Często pokazywany w mediach wizerunek
osoby odsłaniającej w uśmiechu piękne białe zęby
stał się wizytówką człowieka sukcesu i przyczynił
się do coraz większego zainteresowania nowoczes−
nymi metodami wybielania zębów. Dostępność
różnorodnych środków wybielających na rynku
i sposobów ich stosowania stwarza możliwość do−
konania najkorzystniejszego wyboru, a także na−
suwa wiele pytań i wątpliwości odnośnie do ich
skuteczności i bezpieczeństwa.
Naturalny kolor zębów zależy od barwy zębi−
ny przeświecającej przez przezierne szkliwo i wa−
ha się od bieli, przez szarość, do żółci. Wypadko−
wą naturalnej barwy zęba i tworzących się w życiu
osobniczym przebarwień jest ostateczny kolor zę−
bów [1–3]. Można wyróżnić trzy grupy przebar−
wień: endogenne (związane ze zmianami w tkan−
kach twardych zęba w okresie formowania za−
wiązków i po wyrznięciu zęba), egzogenne
(będące skutkiem niedostatecznej higieny, oddzia−
128
K. SKOŚKIEWICZ−MALINOWSKA
ływania barwników pokarmowych i używek, ta−
kich jak mocna kawa, herbata, tytoń) oraz grupa
przebarwień związanych z wiekiem [1, 2].
Pochodzenie oraz intensywność przebarwień
determinuje wybór metody wybielania zębów,
gdyż trafna ocena przyczyny i mechanizmu pow−
stawania przebarwienia pozwoli uniknąć rozczaro−
wań i niepowodzeń oraz zminimalizuje trudności
w procesie wybielania. Różnorodność metod
i środków wybielających pozwala na wybór sku−
teczniejszej w danym przypadku i spełniającej
oczekiwania pacjenta. Dlatego integralną częścią
procesu wybielania jest:
1) wywiad z pacjentem (wiek, nawyki żywie−
niowe, tj. picie kawy, herbaty, wina, coca−coli;
choroby przebyte, zażywane leki, urazy zębów);
2) dokładne badanie kliniczne (kontrola higie−
ny jamy ustnej, ocena jakości i umiejscowienia
wypełnień, zmian próchnicowych i uzupełnień
protetycznych);
3) interpretacja zdjęcia RTG w przypadku zę−
bów bezmiazgowych (ocena szczelności i popraw−
ności wypełnienia kanału korzeniowego, ocena
okolicy okołowierzchołkowej zęba);
4) profesjonalne oczyszczenie zębów (często
znacząco poprawia wygląd zębów, pozwala unik−
nąć wybielania);
5) określenie według kolornika barwy zę−
ba/zębów przed i po zabiegu.
Wnikliwe badanie przedmiotowe i podmioto−
we pozwala przewidzieć ewentualne trudności, ja−
kie mogą wystąpić podczas wybielania zębów
u danego pacjenta.
Wiek
Poniżej 14. r. życia nie powinno się wybielać
zębów, ale wiek dojrzały nie jest już ogranicze−
niem. Zęby u osób starszych zmieniają zabarwie−
nie na żółte, gdyż wzrasta grubość zębiny (odkła−
da się zębina wtórna), a szkliwo ściera się, ponad−
to przez lata zęby są narażone na działanie
czynników barwiących dostarczanych z pokar−
mem. Nasilenie przebarwień u osób starszych nie
jest przeciwwskazaniem do wybielania, ale może
wiązać się z koniecznością wydłużenia kuracji [4].
U osób starszych obserwowano pieczenie dziąseł
podczas wybielania, co jest wynikiem ich prze−
wlekłego stanu zapalnego i związanej z nim
zwiększonej przepuszczalności nabłonka. Nie jest
to jednak powikłanie charakteryzujące tę grupę
pacjentów, ale może pojawić się również u osób
młodych. U pacjentów starszych rzadko występu−
je nadwrażliwość zębów po wybielaniu, co jest
związane z obliteracją komory zęba [4]. Uważa
się, że zęby osób młodszych są łatwiejsze do wy−
bielenia oraz łatwiej wybiela się zęby, które prze−
barwiały się stopniowo, a nie nagle [5].
Dieta i nikotyna
Wybielenie zębów oraz utrzymanie efektu za−
biegu wymaga od pacjenta zmiany nawyków ży−
wieniowych, tj. unikania picia kawy, herbaty, czer−
wonego wina, spożywania pokarmów przebarwia−
jących okresowo zęby, np. jagód [6], oraz
zaprzestania palenia tytoniu. Producenci środków
wybielających ostrzegają przed paleniem papiero−
sów nie tylko ze względu na możliwość nawrotu
przebarwień, ale również przez wzgląd na obec−
ność rakotwórczych związków powstających pod−
czas palenia tytoniu, m.in. dwumetylobenzatrace−
nu (DMBA) [7]. Brak samodyscypliny i współpra−
cy pacjenta z lekarzem jest często przyczyną
krótkotrwałego efektu wybielania.
Choroby i leki
Tetracykliny podawane dzieciom do 8. r. ży−
cia, tj. w okresie rozwoju zębów, powodują niee−
stetyczne żółte i żółtobrązowe przebarwienia zę−
bów stałych. Podawanie kobietom w ciąży tetracy−
klin powoduje powstawanie przebarwień zębów
mlecznych u potomstwa. Tetracykliny są wbudo−
wywane w struktury tkanek zęba w czasie procesu
uwapnienia, tworząc trwałe, barwne kompleksy
chemiczne z jonami wapnia. Skuteczność utlenia−
jącego działania nadtlenku wodoru zawartego
w środkach wybielających jest mniejsza w przy−
padku silnych przebarwień po tetracyklinach, a za−
tem jest wymagane dłuższe wybielanie, po którym
zęby wyraźnie się rozjaśniają [2, 8, 9].
Do podobnej sytuacji dochodzi po zastosowa−
niu minocykliny. W tym przypadku w zębinie
wtórnej gromadzą się kompleksy wapniowo−mi−
nocyklowe tworząc nieestetyczne, zielone prze−
barwienia [1, 5].
Badanie przedmiotowe
Ocena stanu klinicznego twardych tkanek zęba,
stanu przyzębia i higieny jamy ustnej pozwoli na
podjęcie decyzji co do możliwości przeprowadze−
nia zabiegu oraz umożliwi przewidzenie rezultatu.
Trudności można się spodziewać w przypadku zę−
bów bardzo osłabionych z powodu rozleg−łych wy−
pełnień [5], u pacjentów z chorobami przyzębia
(głębokie kieszonki przyzębne) oraz chorobami tka−
nek miękkich, gdyż produkty rozpadu mogą
podrażniać tkanki. Trudności sprawiają też zęby ze
Trudności i powikłania w wybielaniu zębów
zmianami hipoplastycznymi, gdyż w krótkim czasie
przebarwiają się ponownie [5] oraz zęby przebar−
wione na kolor szary, ponieważ łatwiejsze do usu−
nięcia są przebarwienia żółte i żółtobrązowe [2].
Gdy przebarwienia dotyczą zębiny, skutek wybiele−
nia jest czasowy. Zdecydowanie łatwiej wybiela się
przebarwienia szkliwa [5], łatwiej również wybiela−
ją się zęby w szczęce niż w żuchwie [2], a brzeg
sieczny rozjaśnia się szybciej niż okolica przy szyj−
ce zęba [2]. Po wybieleniu stare wypełnienia stają
się bardziej widoczne, a wykonanie nowych nie jest
polecane przez około 2 tygodnie od przeprowadzo−
nego zabiegu, gdyż zaobserwowano osłabienie siły
wiązania między wybielonym i następnie wytra−
wionym szkliwem a materiałem łączącym w po−
równaniu ze szkliwem niewybielanym [2]. Rezultat
wybielenia nie jest trwały, na ogół po 1–3 latach
warto powtórzyć zabieg [1, 8].
Interpretacja zdjęcia RTG
W przypadku wybielania wewnętrznego,
w zębach nieprawidłowo leczonych endodontycz−
nie, środki utleniające mogą przedostawać się
przez nieszczelnie wypełniony kanał korzeniowy
do okolicy okołowierzchołkowej, powodując ból
i reakcję zapalną [5].
Profesjonalne
oczyszczanie zębów
Wybielanie zębów należy rozpocząć od ich
profesjonalnego oczyszczenia. Często już po tym
zabiegu pacjenci rezygnują z wybielania, gdyż sa−
mo oczyszczenie jest dla nich satysfakcjonujące.
Ponadto, aby uniknąć trudności podczas wybiela−
nia, zęby przed zabiegiem muszą być suche i oczysz−
czone z płytki nazębnej i kamienia. Higienizacja
jest konieczna, gdyż enzymy występujące w jamie
ustnej z jednej strony chronią ją przed toksycznym
działaniem tlenu, który powstaje w wyniku rozpa−
du nadtlenku wodoru (środka utleniającego),
a z drugiej utrudniają proces wybielania [2].
Pacjenci zainteresowani wybielaniem zębów
pytają najczęściej o jego bezpieczeństwo i spo−
dziewane powikłania. Obawa dotyczy szkodliwości
stosowanych preparatów. Jedynym powikłaniem,
jakie stwierdzono w przypadku połknięcia środka
wybielającego jest działanie przeczyszczające
(skutek obecności gliceryny w preparatach) [7].
Zakres i stopień wybielania może być sterowany
przez odpowiedni dobór rodzaju, stężenia i czasu
działania substancji wybielającej [1], dlatego
ewentualne powikłania są konsekwencją zastoso−
wanej techniki wybielania i stężeń preparatów.
129
Ogólnie metody wybielania zębów dzieli się
na [3]:
1) wybielanie profesjonalne przeprowadzane
przez stomatologa w gabinecie stomatologicznym;
2) wybielanie przeprowadzane przez pacjenta
w domu, pod nadzorem stomatologa;
3) wybielanie bez kontroli stomatologa.
Wymienione metody różnią się koncentracją
substancji czynnej zawartej w preparacie wybiela−
jącym. Obecne na rynku preparaty wybielające ba−
zują na nadtlenku wodoru, jako substancji aktyw−
nej. Jest on dostarczany bezpośrednio lub uzyski−
wany w reakcji chemicznej z nadboranu sodu lub
nadtlenku mocznika [10]. Wysokie stężenia sub−
stancji czynnej dające szybki rezultat estetyczny
stosuje się tylko w warunkach gabinetu stomatolo−
gicznego. Niższe stężenia można stosować w do−
mu, ale pod kontrolą lekarza, a stężenia najniższe
zawierają preparaty sprzedawane bez recepty i sto−
sowane samodzielnie przez pacjenta. Nadtlenek
wodoru w wysokich stężeniach 30–38% jest prze−
znaczony do użytku w gabinecie do wybielania zę−
bów żywych i bezmiazgowych. Preparaty stoso−
wane w tym celu to: Opalescence Xtra Boost®
(38%), Brite Smile® (35%), Hi−Lite® (35%, akty−
wacja światłem z lampy polimeryzacyjnej), Opa−
lescence Endo® (35%). Preparaty o niższych stę−
żeniach przeznaczone do użytku domowego pod
nadzorem lekarza to: Opalescence® 10%, 15%,
20% (wybielanie nakładkowe), a stężenia najniż−
sze 6,5% mogą być stosowane samodzielnie przez
pacjenta, są to np. paski wybielające Whitestrips®
(Blend−a−Med), żel Simply White® (Colgate).
Nadtlenek karbamidu (mocznika) – 35% Opale−
scence Quik®, 10% Endoperox® są stosowane
w gabinecie, a 10%, 15% Illumine Home® są po−
lecane do stosowania w warunkach domowych.
Powszechnie występującym skutkiem ubocz−
nym wybielania zębów żywych pojawiającym się
już w trakcie trwania lub po zabiegu jest nadwraż−
liwość zębów [2, 9]. Można ją stwierdzić zarówno
po wybielaniu profesjonalnym przeprowadzonym
w gabinecie stomatologicznym, po wybielaniu
metodą nakładkową pod kontrolą lekarza, jak i po
samodzielnym wybielaniu zębów preparatami do−
stępnymi bez recepty. Występuje po zadziałaniu
bodźców termicznych (niskiej lub wysokiej tem−
peratury), czynników chemicznych (substancji
o kwaśnym pH), bodźców osmotycznych (dużych
stężeń np. cukru lub soli w jamie ustnej) oraz po−
jawia się przy urazach mechanicznych (np. pod
wpływem szczotkowania zębów). Nadwrażliwość
zębów wynika z łatwej penetracji nadtlenku wodo−
ru przez tkanki twarde zęba do miazgi [2, 8].
Zwiększa się pod wpływem zastosowania metod
wybielania z użyciem dodatkowego źródła ciepła
(lampy polimeryzacyjnej, lasera) w celu przyspie−
130
szenia działania substancji czynnej i szybszego
osiągnięcia pożądanego efektu (metoda termoka−
talityczna). Ból odczuwany przez pacjenta w cza−
sie zabiegu jest sygnałem, że należy zaprzestać
dalszego wybielania. Niezależnie jednak od od−
czuć pacjenta należy uważać, aby temperatura na
powierzchni zęba nie przekroczyła 60°C, gdyż
może wywołać nieodwracalne zmiany w miazdze
[3]. Za prawdopodobną przyczynę nadwrażliwości
uważa się proces wiązania wody z kanalików zę−
binowych przez zawarty w preparatach glicerol,
czego wynikiem jest obkurczanie wypustek odon−
toblastów i reakcja bólowa [7]. Stopień nadwrażli−
wości zębów jest ściśle powiązany ze stężeniem
substancji czynnej zawartej w preparatach wybie−
lających [1]. Nadwrażliwość zębów jest zazwy−
czaj przemijająca, może pojawić się w czasie
zabiegu lub zaraz po i trwa przeciętnie 1–3 dni od
zakończenia wybielania [11, 12]. W razie wystą−
pienia dolegliwości stosuje się aktywne lub pa−
sywne metody eliminacji nadwrażliwości. Do ak−
tywnych metod należy stosowanie past lub prepa−
ratów znoszących nadwrażliwość, zawierających
w składzie sole potasu lub związki fluoru. Szczot−
kowanie zębów wyżej wymienionymi pastami,
wmasowanie w okolicę szyjki zęba lub nakładanie
do szyny specjalnych preparatów zawierających
fluor lub potas na 10–30 minut przed wybielaniem
lub po wybielaniu i noszenie w szynie przez 1–2
godzin w zależności od stopnia wrażliwości zę−
bów ma na celu zniesienie nadwrażliwości. Do−
stępnym na rynku preparatem zawierającym azo−
tan potasu i jon fluorowy o konsystencji żelu do
nakładki jest Ultra EZ®.
U pacjentów, u których wcześniej nie występo−
wały problemy z nadwrażliwością zębów, stosowa−
nie preparatów wybielających, do których standar−
dowo są dodawane jony fluorkowe i azotan potasu,
pozwala na wyeliminowanie lub znaczne zmniej−
szenie nadwrażliwości w trakcie wybielania (np.
preparat Opalescence 10% PF®, Opalescence 15%
PF®, Opalescence 20% PF®). U pacjentów, którzy
w wywiadzie zgłaszają zwiększoną wrażliwość zę−
bów, należy przed wybielaniem zastosować przez
2 tygodnie pasty znoszące nadwrażliwość lub
przez 3 tygodnie żele z solami fluoru do szyny.
Do pasywnych metod eliminacji nadwrażliwo−
ści należy zmniejszenie czasu codziennego wybie−
lania lub noszenie szyny co drugą noc, stosowanie
mniejszej ilości środka do nakładki i nieprzepełnia−
nie jej żelem, używanie żelu o mniejszym stężeniu
lub zaprzestanie kuracji wybielania [9].
Stwierdzono również korelację między obec−
nością recesji dziąsłowych a występowaniem nad−
wrażliwości u pacjentów wybielających zęby
w warunkach domowych [13]. W celu zmniejsze−
nia ryzyka wystąpienia tego powikłania zaleca się
K. SKOŚKIEWICZ−MALINOWSKA
przed zabiegiem wybielania aktywne metody eli−
minacji nadwrażliwości. Badania nad nadwrażli−
wością zębów powstającą w następstwie nocnego
wybielania zębów żywych (z użyciem łyżki indy−
widualnej) nie ustaliły wpływu na jej wystąpienie
takich czynników, jak: wielkość jamy miazgi,
wiek pacjenta, płeć, próchnica, starte szkliwo zęba
czy też nieszczelne wypełnienia [8, 9].
Problem nadwrażliwości występuje też w przy−
padku pacjentów wybielających zęby samodzielnie
preparatami zakupionymi bez recepty, szeroko do−
stępnymi komercyjnie. Pacjent sam, bez przygoto−
wania, diagnozuje przyczynę przebarwienia i samo−
dzielnie aplikuje środki wybielające [8, 9]. Brak
kontroli ze strony lekarza może być przyczyną po−
jawienia się skutków ubocznych. Subiektywna oce−
na pacjenta dotycząca przebiegu kuracji oraz brak
efektu sprzyja nadużywaniu tych środków, dlatego
niebezpieczeństwo stosowania tych środków zależy
nie tyle od substancji aktywnej, ile od sposobu
i czasu leczenia [8]. Prowadzono też badania nad
penetracją do miazgi zęba nadtlenku wodoru zawar−
tego w paskach wybielających i zaobserwowano
większą penetrację środka z pasków wykazujących
wyższe stężenie środka wybielającego, tzn. paski
zawierające 14% nadtlenek wodoru wykazują
większą penetrację H2O2 do miazgi zęba niż paski
o 5,3% i 6,5% zawartości H2O2 [14]. Może to po−
wodować odwracalne zmiany w miazdze oraz nad−
wrażliwość zębiny [14], dlatego paski z 14% za−
wartością nadtlenku wodoru nie są dostępne
w sprzedaży dla pacjenta, a tylko dla lekarzy stoma−
tologów. Zaobserwowano też, że stosowanie pa−
sków z 14% H2O2 przynosi lepsze i szybsze rezul−
taty wybielania niż paski zawierające 6% nadtlenek
wodoru, bez klinicznych dowodów zwiększonego
ryzyka podrażnień tkanek jamy ustnej [15].
U pacjentów wybielających zęby metodą na−
kładkową w warunkach domowych, pod nadzorem
lekarza, można zaobserwować powikłania związane
ze stosowaniem przez pacjentów szyny nakładko−
wej. Źle wykonana, niedostosowana lub nieprawi−
dłowo użytkowana [1], stwarza możliwość kontaktu
tkanek miękkich ze środkiem wybielającym oraz
sprzyja połknięciu wypływającego środka [8]. Nało−
żenie zbyt dużej ilości żelu do nakładki lub jej złe
dopasowanie do podłoża powodują reakcje alergicz−
ne ze strony dziąseł [2]. Niewystarczająca ilość żelu
w nakładce może być natomiast przyczyną niezado−
walającego wybielenia. Skutkami ubocznymi tej
metody są m.in.: podrażnienie tkanek miękkich ja−
my ustnej, dziąseł i gardła [16], nadwrażliwość zę−
bów, ból w stawie skroniowo−żuchwowym (zbyt
gruba szyna powoduje przeciążenia w stawie) oraz
zaburzenia zwarcia [8].
Pacjentom skarżącym się na dolegliwości ze
strony stawu skroniowo−żuchwowego zaleca się
Trudności i powikłania w wybielaniu zębów
użytkowanie nakładek tylko w ciągu dnia, zaś pa−
cjenci z bruksizmem mogą wymagać przygotowa−
nia w trakcie kuracji kilku szyn [1]. Wybielanie zę−
bów metodą nakładkową w domu pacjenta powin−
no przebiegać pod ścisłym nadzorem lekarza, gdyż
stwarza niebezpieczeństwo pojawienia się powi−
kłań związanych z nadużywaniem środków wybie−
lających, tzn. nakładaniem zbyt dużej ilości żelu
w celu uzyskania „szybszego” efektu, samodzielne
wydłużenie czasu noszenia nakładki lub wydłuże−
nie czasu trwania kuracji [8]. Badania kliniczne
wykazały, że wybielanie jest procesem samoogra−
niczającym się w czasie, gdyż istnieje pewien sto−
pień rozjaśnienia zębów, powyżej którego nie uzy−
ska się lepszego rezultatu, określany jako punkt sa−
turacji [8]. Proces wybielania powoduje, że barwne
cykliczne związki organiczne przekształcają się
w bezbarwne alkohole wielowodorotlenowe. Dal−
sze wybielanie nie powoduje lepszego efektu, a je−
dynie destrukcję tkanek [2]. Udowodniono też, że
większe stężenie preparatu przyspiesza proces wy−
bielania, ale stosowanie mniejszego stężenia przez
dłuższy czas daje ten sam skutek.
Wybielanie zębów bezmiazgowych można
przeprowadzić profesjonalnie w gabinecie stoma−
tologicznym, stosując metodę termokatalityczną,
metodą stopniowego wybielania – walking bleach
pod ścisłym nadzorem lekarza oraz metodą
nakładkową (wykonanie nakładki oraz szczegóło−
wych instrukcji udziela lekarz, a leczenie kontynu−
uje się w domu). Wybielanie zębów bezmiazgo−
wych od strony jamy zęba (wewnętrzne wybiela−
nie) niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłania
w postaci resorpcji zewnętrznej w okolicy szyjki
zęba [5, 16, 17]. W metodzie tej stosuje się nadtle−
nek wodoru, nadboran sodu lub nadtlenek moczni−
ka z gliceryną [18]. Przyczyny resorpcji są wciąż
niedostatecznie poznane, prawdopodobnie mogą
być związane z rodzajem użytego do wybielania
środka. Stwierdzono, że użycie nadboranu sodu
z wodą destylowaną zmniejsza ryzyko resorpcji
[18]. Inne badania prowadzone z użyciem obu
substancji (perhydrolu i karbamidu) donoszą o ko−
rzystnym i bezpieczniejszym działaniu nadtlenku
mocznika, w związku ze wzrostem pH powodo−
wanym przez mocznik [19]. Przyjmuje się, że
H2O2 dyfundując przez odsłonięte kanaliki zębino−
we i cienką warstwę szkliwa w rejonie przyszyjko−
wym, powoduje stan zapalny przyzębia brzeżne−
go, spadek pH na powierzchni korzenia poniżej
6,5, co stymuluje osteoklasty i w związku z tym
pobudza resorpcję [16, 18, 20].
Stosowanie wysokiej temperatury na wybiela−
ne zęby bezmiazgowe w metodzie termokatalitycz−
nej może potęgować ryzyko wystąpienia resorpcji,
jak również wywołuje ból w czasie i po zabiegu
[11, 17, 18, 21]. W celu zmniejszenia niebezpie−
131
czeństwa wystąpienia resorpcji zaleca się wybiela−
nie zębów, których utrata żywotności nie nastąpiła
z powodu urazu (uraz zwiększa ryzyko wystąpie−
nia pęknięć twardych tkanek) oraz z dobrze zacho−
waną koroną zęba. Środki wybielające powinny
być umieszczane w komorze ostrożnie, pod szczel−
nym tymczasowym wypełnieniem. Wypełnienie
kanału korzeniowego powinno zostać zabezpieczo−
ne przed działaniem środka wybielającego warstwą
cementu szkłojonomerowego przez umieszczenie
go w kanale poniżej szyjki zęba na grubość 1–2 mm.
Po zakończeniu wybielania do komory zęba należy
na tydzień założyć opatrunek z wodorotlenku wap−
nia, gdyż wzrost pH jest niekorzystny dla osteokla−
stów i zapobiega resorpcji [11, 18].
Innego rodzaju powikłanie zaobserwowano
w wyniku wybielania metodą walking bleach.
Przy nieszczelnie wypełnionym kanale korzenio−
wym lub braku zabezpieczenia ujścia kanału może
dojść do przedostawania się środka wybielającego
do okolicy okołowierzchołkowej zęba, co wywo−
łuje podrażnienie i ból [5, 11].
W przypadku zębów po leczeniu endodontycz−
nym zaobserwowano też powikłanie w postaci zła−
mania korony zęba, dotyczyło to głównie zębów
osłabionych rozległymi wypełnieniami. W piś−
miennictwie są publikowane doniesienia o złama−
niach koron zębów, wybielanych zbyt intensywnie
w celu utrzymania dłuższego efektu zabiegu [20].
Wśród innych możliwych powikłań po zasto−
sowaniu różnych technik wybielania, różnych ro−
dzajów substancji oraz ich stężeń należy wymienić
m.in. brak skutku wybielania (związane często
z wyżej omówionymi trudnościami), nierówno−
mierny efekt wybielania (zwłaszcza w okolicy
przyszyjkowej, co jest spowodowane źle wykona−
ną nakładką, zbyt płytką lub słabo przylegającą
w okolicy szyjki zęba, lub aplikuje się zbyt małą
ilość żelu wybielającego do nakładki) oraz nawrót
przebarwienia (gdy pacjent nie przestrzega zale−
ceń lekarza, dotyczących eliminacji z diety środ−
ków przebarwiających zęby oraz nieszczelnego
wypełnienia wykonanego po zabiegu) [11, 20].
Może wystąpić również podrażnienie tkanek
miękkich w postaci miejscowego zbielenia lub
pieczenia dziąseł [7]. Prawdopodobną przyczyną
podrażnienia może być nadmierna ilość nałożone−
go środka (do szyny nakładowej lub na zęby w ga−
binecie), źle wykonana i dopasowana lub źle użyt−
kowana szyna nazębna [1, 11]. Podrażnienie może
również wystąpić z powodu nierównomiernego
nałożenia lub zastosowania zbyt małej ilość płyn−
nego koferdamu, którego zadaniem jest ochrona
tkanek miękkich (w czasie profesjonalnego wybie−
lania w gabinecie). Nieszczelny opatrunek tym−
czasowy (H2O2 dostając się do jamy ustnej, wywo−
łuje podrażnienie w trakcie wybielania zębów
132
K. SKOŚKIEWICZ−MALINOWSKA
Tabela 1. Możliwe efekty uboczne wybielania zębów
Table 1. Possibile side effects of teeth bleaching
Dziąsła
(Gums)
Błona śluzowa jamy ustnej
(Mucous membrane of oral cavity)
Zęby
(Teeth)
Inne
(Other)
Podrażnienie i/lub
owrzodzenie
dziąsła
pieczenie podniebienia
nierównomierny efekt
wybielenia
zaburzenia gastryczne
(w przypadku połknięcia
środka wybielającego)
Bolesność
bolesność gardła
resorpcja zewnętrzna
korzenia
zaburzenia w stawie skronio−
wo−żuchwowym (związane
z użytkowaniem nakładki)
Łuszczenie
nieprzyjemny smak (metaliczny,
złamanie korony zęba
związany z użytkowaniem nakładki)
ból samoistny
nadwrażliwość zębów
martwych metodą walking bleach) [11], jak rów−
nież brak zabezpieczenia pacjenta koferdamem,
w przypadku wybielania zębów w gabinecie sto−
matologicznym, mogą być też przyczyną odczu−
wanych przez pacjenta podrażnień. Zaobserwowa−
no również przemijające mrowienie, podrażnienie
gardła oraz pieczenie języka i/lub warg. Przyczyną
tego powikłania jest drażniące działanie połykane−
go mocznika [7, 11]. Innym powikłaniem jest
zmniejszenie twardości szkliwa (o 7,7% wartości
początkowej) [22]. Przyczyny upatruje się w dłu−
gości trwania cyklu wybielania oraz osobniczej
strukturze szkliwa: pęknięcie, starcie, porowatość
[22]. Stwierdzono również zmiany nadżerkowe na
błonie śluzowej jamy ustnej, co jest związane ze
stosowaniem roztworów H2O2 [11].
Wybielanie zębów jest stosunkowo szybką,
skuteczną i mało inwazyjną metodą poprawy wy−
glądu uzębienia. Jak każdy zabieg z użyciem sub−
stancji chemicznych, nie jest jednak pozbawiony
skutków ubocznych (które przedstawiono w tabe−
li 1). Mimo to, jest stosunkowo bezpieczną metodą
dla pacjenta, gdyż ścisła kontrola lekarza stomato−
loga oraz przestrzeganie ogólnie przyjętych zasad
i środków ostrożności pozwalają na uniknięcie
większości powikłań lub złagodzenie ich objawów.
Piśmiennictwo
[1] KWIATKOWSKA A., STRUŻYCKA I., MIELCZAREK A.: Współczesne metody wybielania zębów z żywą miazgą – prze−
gląd piśmiennictwa. Nowa Stomat. 2003, 8, 26, 4–8.
[2] NIEWIADOMSKI K.: Wiadomości ogólne o materiałach wybielających. VIP 2001, 10, 23–30.
[3] PAWLIK A., CHARCIAREK U.: Gdy pacjent poprosi o hollywoodzki uśmiech. Twój Przegląd Stomat. 2005, 1–2,
14–18.
[4] DOLECKI M.: Wybielanie zębów u osób starszych. Magazyn Stomat. 2000, 10, 12, 18–21.
[5] JAWORSKA M., KOŚCIELNIAK D.: Wybielanie zębów. Stomat. Kliniczna 1993, 14, 18–23.
[6] LIPSKI M., LICHOTA D., MARZEC−KORONCZEWSKA Z.: Wybielanie zębów przebarwionych. Magazyn Stomat. 1996,
6, 6, 48–52.
[7] ZAKRZEWSKI J., TYMCZYNA B.: Wpływ wybielania zębów preparatem 10% nadtlenku mocznika na tkanki jamy
ustnej. Dent. Med. Probl. 2002, 39, 85–88.
[8] HAYWOOD V. B.: Historia, bezpieczeństwo i skuteczność współczesnych metod wybielania zębów. Zastosowanie
metody nocnego wybielania żywych zębów z użyciem łyżki indywidualnej. Quintes. 1993, 1, 121.
[9] GREENWALL L.: Bleaching techniques in restorative dentistry. Dunitz 2001, 88–89, 159–163, 31–44.
[10] DAHL J. E., PALLESEN U.: Tooth bleaching – a critical review of the biological aspects. Crit. Rev. Oral Biol. Med.
2003, 14, 292–304.
[11] LICHOTA D., LIPSKI M., MARZEC−KORONCZEWSKA Z.: Powikłania związane z wybielaniem zębów. Magazyn Sto−
mat. 1996, 6, 7, 45–49.
[12] PAPATHANASIOU A., BARDWELL D., KUGEL G.: A clinical study evaluating a new chairside and take−home whiten−
ing system. Comp. Cont. Edu. Dent. 2001, 22, 4, 289–298.
[13] JORGENSEN M.G., CAROLL W. B: Incidence of tooth sensitivity after home whitening treatment. J. Am. Dent. As−
soc. 2002, 13, 1076–1082.
[14] GOKAY O., MUJDECI A., ALGIN E.: Peroxide penetration into the pulp from whitening strips. J. Endod. 2004, 30,
887–889.
[15] GERLACH R. W., SAGEL P. A.: Vital bleaching with a thin peroxide gel: the safety and efficacy of a professional
strength hydrogen peroxide whitening strip. J. Am. Dent. Assoc. 2004, 135, 98–100.
Trudności i powikłania w wybielaniu zębów
133
[16] LIPSKI M., MARZEC−KORONCZEWSKA Z., MICHOŃ A., LICHOTA D., GÓRA M.: Ocena przydatności preparatu Opale−
scence w wybielaniu zębów z żywą miazgą. Magazyn Stomat. 1997, 7, 5, 42–44.
[17] HEITHERSAY G. S., DAHLSTROM S. W., MARIN P. D.: Incidence of invasive cervical resorption in bleached root−fil−
led teeth. Aust. Dent. J. 1994, 39, 82–87.
[18] BOŁTACZ−RZEPKOWSKA E., SŁOWIK−KWIATKOWSKA M.: Zewnętrzna resorpcja przyszyjkowa występująca w przy−
padkach wybielania zębów leczonych endodontycznie. Stomat. Współcz. 2001, 8, 4, 8–11.
[19] LIPSKI M.: Ocena przydatności preparatu Opalescence w wybielaniu przebarwionych zębów bezmiazgowych. Ma−
gazyn Stomat. 1997, 7, 1, 22–28.
[20] PIĄTOWSKA D., PAWLICKA H.: Wybielanie przebarwionych zębów stałych leczonych endodontycznie. Czas. Sto−
mat. 1992, 45, 324–328.
[21] ATTIN T., PAQUE F., AJAM F., LENNON A. M.: Review of the current status of tooth whitening with the walking
bleach technique. J. Endod. 2003, 36, 313–329.
[22] LISIECKA K., PIETRASZ M., CHMIEL J., SZYCH Z.: Zmiana mikrotwardości szkliwa zębów stałych po zastosowaniu
preparatów wybielających zawierających nadtlenek karbamidu o stężeniach 10, 20 i 35%. Czas. Stomat. 2002, 55,
340–345.
Adres do korespondencji:
Katarzyna Skośkiewicz−Malinowska
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM
ul. Krakowska 26
50−425 Wrocław
tel.: +48 71 784 03 62
e−mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 23.01.2006 r.
Po recenzji: 8.03.2006 r.
Zaakceptowano do druku: 14.03.2006 r.
Received: 23.01.2006
Revised: 8.03.2006
Accepted: 14.03.2006