O Biskupie, który wola³ być mnichem

W sanktuarium b³. Wincentego Kad³ubka
O
Biskupie,
który wola³ byæ
Do relikwii b³. Wincentego od blisko oœmiu wieków
pielgrzymuj¹ p¹tnicy. Wœród nich byli polscy królowie
i ksi¹¿êta, by³ kard. Stefan Wyszyñski, który nazwa³
Wincentego „wychowawc¹ narodu” i kard. Karol Wojty³a, który da³ mu miano „ojca kultury polskiej”. Biskup, który zrezygnowa³ z zaszczytów, by przywdziaæ
cystersk¹ kukullê i zamkn¹æ siê w murach opactwa...
Œmieræ zaskoczy³a go przy pracy, gdy piêkn¹ ³acin¹ pisa³ sw¹ „Chronica Polonorum”. Jest drugim patronem
diecezji kieleckiej i patronem miasta Jêdrzejowa.
W dostojnych murach archiopactwa
– Ale¿ tak, bracia nadal pracuj¹ fizycznie – wyjaœnia o.
Wies³aw Kundera SOCist., proboszcz parafii, oprowadzaj¹c
po gospodarstwie („mamy œwinki, krówki, kawa³ek pola”)
i wprowadzaj¹c skrótowo w realia ¿ycia cystersów dawniej
i dziœ. Obecnie w Polsce jest ich 115, w opactwach w Mogile,
Strzyrzycu, W¹chocku i Jêdrzejowie, gdzie 13 ojców i 4 braci
prowadzi ¿ycie wierne regule i cysterskim konstytucjom.
Spór, co jest wa¿niejsze: ora czy labora, ojciec Wies³aw rozstrzyga na korzyœæ at – czyli i. Módl siê i pracuj. W myœl tej
zasady kszta³tuje siê ¿ycie opactwa i parafii. Liczy ona zaledwie
mnichem
90 lat (31 sierpnia obchodzono jubileusz), ale opactwo
i koœció³ nale¿¹ do najstarszych w Polsce. Budowano je
jeszcze za ¿ycia œw. Bernarda przez mnichów z Morimond.
Tak jak przed wiekami, po otwarciu klasztornej furty
ogarnie nas nastrój wszechobecnej cichej modlitwy i klimatu
minionych epok, naznaczonego œladami mniszej aktywnoœci.
Do wnêtrza póŸnoromañskiego koœcio³a wchodzimy przez
kamienny barokowy portal i stajemy w nawie g³ównej –
przed nami o³tarz Wniebowziêcia NMP, czczonej przez cystersów na ca³ym œwiecie. W zachodnim murze zachowano
fragmenty œwi¹tyni romañskiej sprzed 1140. W centrum
póŸnobarokowej kaplicy b³. Wincentego znajduje siê o³tarz
grobowy (ok.1764). Na postumencie, wsparta na czterech
srebrnych or³ach stoi trumienka z relikwiami. Œciany zdobi¹
obrazy przedstawiaj¹ce B³ogos³awionego (który na piechotê
wêdruje z królewskiego Krakowa do BrzeŸnicy czyli do
Jêdrzejowa), wota, pami¹tkowe p³yty i piêkna lampka
wieczysta (to w³aœnie Wincenty wprowadzi³ zwyczaj palenia
wiecznej lampki, praktykowany dziœ na ca³ym œwiecie).
Tutaj od wieków, pomimo zmiennych kolei opactwa
spiesz¹ wierni, ufni w orêdownictwo biskupa, który wola³
byæ mnichem.
„M¹¿ nauk¹ i cnot¹ znakomity”
Klasztor Cystersów w Jêdrzejowie
Wincenty Kad³ubek przyszed³ na œwiat ok. 1150 r.
w Karwowie k. Opatowa, w rycerskim rodzie Ró¿yców.
Uczy³ siê w pobliskiej Stopnicy, w katedralnej szkole
krakowskiej, a studia w Pary¿u i Bolonii zakoñczy³ tytu³em
magistra. By³ kapelanem i doradc¹ panuj¹cych, scholastykiem katedralnej szko³y krakowskiej i kolegiaty w Sandomierzu. W 1208 r. zosta³ biskupem krakowskim w czasach burzliwych walk sukcesyjnych. By³ prawdziwym Europejczykiem,
œwiat³ym, wykszta³conym historiografem i kronikarzem,
zwolennikiem reform w ówczesnym Koœciele polskim
i w kraju. Admirator œw. Bernarda, czciciel œw. Floriana
i Stanis³awa Szczepanowskiego, by³ zarazem cz³owiekiem
i biskupem wielkiej maryjnoœci.
Jego niespodziewana rezygnacja z biskupstwa, beneficjów i zaszczytów wzbudzi³a wiele emocji. Kad³ubek zna³
opactwo w BrzeŸnicy, gdy¿ to on dokona³ konsekracji
koœcio³a (trzeciej z kolei) w 1210 r. Cystersi byli poruszeni
jego decyzj¹. W miejscowoœci Sudó³ powita³ go opat Teodoryk wraz z francuskimi wspó³braæmi. Miejsce to upamiêtnia
Kopiec Spotkania, przy którym po dziœ dzieñ koncentruje siê
wiele cysterskich uroczystoœci.
Kult wczoraj i dziœ
Bracia zaczêli szerzyæ czeœæ dla Wincentego tu¿ po jego
œmierci, czego wyrazem jest np. wyj¹tkowy u cystersów
28
osobny pochówek. Rozprzestrzenianiu siê kultu nie przeszkodzi³a klauzura zakonna, obowi¹zuj¹ca w koœciele przez
blisko 400 lat. W 1633 papie¿ Urban VIII przyzna³ odpust
zupe³ny za nawiedzenie œwi¹tyni, a specjalne uroczystoœci
poprzedzi³y przeniesienie relikwii Wincentego do marmurowego sarkofagu w nawie koœcio³a. W³aœnie wówczas odnotowywano prawdziw¹ „eksplozjê cudownoœci”: przywracanie s³uchu, wzroku, mowy, uzdrawianie paralityków. Wszelkie cudowne fakty spisywano w „Dzienniku zdarzeñ”.
Powstawa³y modlitwy i pieœni s³awi¹ce biskupa – cystersa
pochowanego w Jêdrzejowie. Zosta³ beatyfikowany 18 lutego 1768 roku.
Zmienne by³y koleje opactwa, a¿ do kasaty przez zaborców w 1819 roku. Krótko obiekt by³ w rêkach reformatów.
I bodaj czy nie wci¹¿ ¿ywy kult Wincentego zadecydowa³
o reaktywowaniu siê wspólnoty. Najpierw utworzono filiê
jêdrzejowskiego koœcio³a Œwiêtej Trójcy, potem – po bezprecedensowych staraniach okolicznej ludnoœci, samodzieln¹
parafiê diecezjaln¹ pw. b³. Wincentego (1913). Ostatni
z proboszczów diecezjalnych ks. Stanis³aw Marchewka
(wielki admirator Wincentego, autor publikacji na jego
temat, organizator sesji Wincentyñskiej i fundator trumienkirelikwiarza) przygotowa³ grunt pod przejêcie parafii ponownie przez cystersów, co nast¹pi³o w 1945 roku. Ogromn¹
rolê odegra³a wówczas jêdrzejowska Postulacja Kanonizacji
b³. Wincentego, kierowana przez œp. o. Klemensa Œwi¿ka i o.
Aleksego Chalcarza, przeora. Proces kanonizacyjny rozpocz¹³ siê w 1959 roku.
Tempo, inne warunki ¿ycia, nowi polscy Œwiêci i B³ogos³awieni, wszystko to sprawi³o, ¿e ruchliwe niegdyœ sanktuarium nie nale¿y dzisiaj do czo³owych miejsc kultu w Polsce.
A przecie¿ jeszcze po II wojnie œwiatowej t³umnie przybywa³y do Jêdrzejowa „kompanie” z ca³ej diecezji. Pamiêtne
uroczystoœci towarzyszy³y obchodom 200-lecia beatyfikacji.
Koncelebrowanej Mszy œw. z udzia³em 32 biskupów przewodniczy³ abp Karol Wojty³a (który czêsto po trasie zwyk³
„wpadaæ” do cystersów i ofiarowa³ koœcio³owi kopiê obrazu
MB Jasnogórskiej). Homilii wyg³oszonej przez Prymasa
Tysi¹clecia wys³ucha³o wówczas 40 tys. wiernych. Zwyczajowo m³odzie¿ licealna sk³ada³a tarcze szkole wraz z proœbami do patrona miasta, a do sanktuarium od wieków
przybywa³y ca³e pielgrzymki narzeczonych.
Upowszechnianiu kultu Mistrza Wincentego s³u¿¹ tak¿e
liczne wydarzenia o charakterze kulturalnym, ciekawe sesje
naukowe (np. archeologiczne), publikacje, uroczystoœci
rocznicowe (obchody 900-lecia obecnoœci zakonu w Polsce)
czy Miêdzynarodowe Festiwale Muzyki Organowej i Kameralnej (koncerty w koœciele w ka¿d¹ sobotê od czerwca do
wrzeœnia, z udzia³em renomowanych artystów z ca³ego
œwiata).
Agnieszka Dziarmaga
Wincentego uwa¿ano za patrona narzeczonych, bo to on
odwozi³ córkê Boles³awa Wstydliwego Salomeê na Wschód, do
narzeczonego ksiêcia Kolomana;
Specjalne modlitwy do b³. Kad³ubka s¹ odmawiane w:
Jêdrzejowie, w Krakowie, w Sandomierzu, w Chicago. Ka¿da
z nich ma inn¹ treœæ.
W Jêdrzejowie warto tak¿e zobaczyæ: Muzeum im.
Przypkowskich, posiadaj¹ce unikatow¹ kolekcjê zegarów,
przyrz¹dów gnomonicznych, astronomicznych, bibliotekê
starodruków, gotycki koœció³ pw. Œwiêtej Trójcy. Atrakcyjna
oferta turystyczna to wycieczka kolejk¹ w¹skotorow¹
„Ciuchcia Ekspres Ponidzie”, ze zwiedzaniem malowniczych
zak¹tków i zabytków Ponidzia.
29