Christopher Wilson

teoria relewancji
• jako przykład inferencjonizmu
• jako przykład słabego kontekstualizmu
teoria relewancji
• jako przykład inferencjonizmu
• jako przykład słabego kontekstualizmu
Dan Sperber i Deirdre Wilson, 1986/1995, Relevance
Robyn Carston, 2002, Thoughts and Utterances
relewancja:
• własność bodźca
relewancja:
• własność bodźca
• stopień relewancji bodźca jest
wprost proporcjonalny do korzyści poznawczych, które są
konsekwencją jego przetworzenia,
i odwrotnie proporcjonalny do wielkości nakładów poniesionych
w trakcie jego przetwarzania
relewancja:
• własność bodźca
• stopień relewancji bodźca jest
wprost proporcjonalny do korzyści poznawczych, które są
konsekwencją jego przetworzenia,
i odwrotnie proporcjonalny do wielkości nakładów poniesionych
w trakcie jego przetwarzania
POZNAWCZA ZASADA RELEWANCJI:
• ludzka aktywność poznawcza jest nastawiona na maksymalizację
relewancji
relewancja:
• własność bodźca
• stopień relewancji bodźca jest
wprost proporcjonalny do korzyści poznawczych, które są
konsekwencją jego przetworzenia,
i odwrotnie proporcjonalny do wielkości nakładów poniesionych
w trakcie jego przetwarzania
POZNAWCZA ZASADA RELEWANCJI:
• ludzka aktywność poznawcza jest nastawiona na maksymalizację
relewancji
KOMUNIKACYJNA ZASADA RELEWANCJI:
• każdy bodziec ostensywny komunikuje założenie o swojej
własnej relewancji
bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu
towarzyszy intencja komunikacyjna
bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu
towarzyszy intencja komunikacyjna
intencja informacyjna / intencja komunikacyjna
bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu
towarzyszy intencja komunikacyjna
intencja informacyjna / intencja komunikacyjna
komunikacja ostensywna jest:
• inferencyjna
• metapsychologiczna
bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu
towarzyszy intencja komunikacyjna
intencja informacyjna / intencja komunikacyjna
komunikacja ostensywna jest:
• inferencyjna
• metapsychologiczna
mentalizacja (mind-reading):
• opisywanie/wyjaśniania zachowań innych przez przypisywanie im
stanów mentalnych (intencjonalnych)
• wiąże się z budowaniem (wielopoziomowych) metareprezentacji
dygresja:
• co to jest metareprezentacja?
dygresja:
• co to jest metareprezentacja?
mentalizacja a umiejętność odczytywania implikatur
test fałszywych przekonań
false-belief tasks
dygresja:
• co to jest metareprezentacja?
mentalizacja a umiejętność odczytywania implikatur
test fałszywych przekonań
false-belief tasks
przykład na YouTube:
„Part 3/4 Christopher & Language Acquisition (Linguistics)”
teoria relewancji:
• mentalizacja umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur,
ale również eksplikatur
• eksplikatura = to, co powiedziane (znaczenie pierwotne)
teoria relewancji:
• mentalizacja umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur,
ale również eksplikatur
• eksplikatura = to, co powiedziane (znaczenie pierwotne)
podstawowa idea:
• istnieje jeden poznawczy mechanizm inferencyjny,
który równolegle ustala dwie hipotezy interpretacyjne:
(i) o eksplikaturze oraz (ii) o implikaturze wypowiedzi
teoria relewancji:
• mentalizacja umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur,
ale również eksplikatur
• eksplikatura = to, co powiedziane (znaczenie pierwotne)
podstawowa idea:
• istnieje jeden poznawczy mechanizm inferencyjny,
który równolegle ustala dwie hipotezy interpretacyjne:
(i) o eksplikaturze oraz (ii) o implikaturze wypowiedzi
• hipotezy (i) oraz (ii) mają postać złożonych metareprezentacji
teoria relewancji:
• mentalizacja umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur,
ale również eksplikatur
• eksplikatura = to, co powiedziane (znaczenie pierwotne)
podstawowa idea:
• istnieje jeden poznawczy mechanizm inferencyjny,
który równolegle ustala dwie hipotezy interpretacyjne:
(i) o eksplikaturze oraz (ii) o implikaturze wypowiedzi
• hipotezy (i) oraz (ii) mają postać złożonych metareprezentacji
• działaniem tego mechanizmu rządzi zasada relewancji
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
forma logicza (32B):
WSZYSCY PRZYJDĄ
implikatura (32B):
TAK (TRZEBA POŻYCZYĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW)
eksplikatura (32B):
WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU
PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY.
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
(i)
(ii)
(iii)
eksplikatura
konwersacyjnie implikowany wniosek
konwersacyjnie implikowana przesłanka
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
(i)
(ii)
(iii)
eksplikatura
konwersacyjnie implikowany wniosek
konwersacyjnie implikowana przesłanka
Dygresja:
• co to jest abdukcja?
(idea abdukcji pochodzi od Charlesa S. Peirce’a)
Dedukcja:
Wszystkie fasolki z tego woreczka są białe.
Te fasolki są z tego woreczka.
Te fasolki są białe.
reguła
warunek
wynik
Indukcja:
Te fasolki są z tego woreczka.
Te fasolki są białe.
Wszystkie fasolki z tego woreczka są białe.
warunek
wynik
reguła
Abdukcja:
Wszystkie fasolki z tego woreczka są białe.
Te fasolki są białe.
Te fasolki są z tego woreczka.
reguła
wynik
warunek
(Urbański 2005: 144)
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
(i)
(ii)
(iii)
eksplikatura
konwersacyjnie implikowany wniosek
konwersacyjnie implikowana przesłanka
dedukcja:
(iii) JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET
PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.
(reguła)
(i)
WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU
PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY.
(warunek)
zatem:
(ii)
TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.
(wynik)
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
(i)
(ii)
(iii)
eksplikatura
konwersacyjnie implikowany wniosek
konwersacyjnie implikowana przesłanka
„indukcja”:
(i)
WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU
PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY.
(warunek)
(wynik)
(ii)
TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.
zatem:
(iii) JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET
PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.
(reguła)
(32)
A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów?
B: Przecież wszyscy przyjdą!
(i)
(ii)
(iii)
eksplikatura
konwersacyjnie implikowany wniosek
konwersacyjnie implikowana przesłanka
abdukcja:
(iii) JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET
PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.
(reguła)
(ii)
TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.
(wynik)
zatem:
(i)
WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU
PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY.
(warunek)
Procedura interpretacyjna „najmniejszej linii oporu”
(a) Rozważaj hipotezy interpretacyjne
w malejącym porządku dostępności.
(b) Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione.
Procedura interpretacyjna „najmniejszej linii oporu”
(a) Rozważaj hipotezy interpretacyjne
w malejącym porządku dostępności.
(b) Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione.
(51)
A: Czy Jan przyjdzie?
B: On jest pustelnikiem.
Procedura interpretacyjna „najmniejszej linii oporu”
(a) Rozważaj hipotezy interpretacyjne
w malejącym porządku dostępności.
(b) Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione.
(51)
A: Czy Jan przyjdzie?
B: On jest pustelnikiem.
konkurencyjne hipotezy o eksplikaturze (51B):
(a)
JAN JEST PUSTELNIKIEM.
(b)
JAN MIESZKA SAM.
(c)
JAN NIE LUBI PRZYJĘĆ.
(d)
JAN MA BOGATE ŻYCIE WEWNĘTRZNE.
itd.
Procedura interpretacyjna „najmniejszej linii oporu”
(a) Rozważaj hipotezy interpretacyjne
w malejącym porządku dostępności.
(b) Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione.
(51)
A: Czy Jan przyjdzie?
B: On jest pustelnikiem.
konkurencyjne hipotezy o eksplikaturze (51B):
(a)
JAN JEST PUSTELNIKIEM.
(b)
JAN MIESZKA SAM.
(c)
JAN NIE LUBI PRZYJĘĆ.
(d)
JAN MA BOGATE ŻYCIE WEWNĘTRZNE.
itd.
opis strukturalny werbalnego b. ostensywnego
↓
[kompetencja semantyczna]
(odkodowanie)
↓
forma logiczna
↓
[kompetencja pragmatyczna]
(inferencyjny mechanizm
wzajemnego dostosowywania)
↓
znaczenie pierwotne
+
znaczenie wtórne
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
• bodziec ostensywny nie musi być werbalny
• zdolność do mentalizacji jest ewolucyjnie starsza od
kompetencji lingwistycznej (→ Sperber 2000)
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
• bodziec ostensywny nie musi być werbalny
• zdolność do mentalizacji jest ewolucyjnie starsza od
kompetencji lingwistycznej (→ Sperber 2000)
• model ten można testować empirycznie
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
• bodziec ostensywny nie musi być werbalny
• zdolność do mentalizacji jest ewolucyjnie starsza od
kompetencji lingwistycznej (→ Sperber 2000)
• model ten można testować empirycznie
• idea implikowanych konwersacyjnie przesłanek
jest kontrowersyjna (→ Recanati 2004)
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
• bodziec ostensywny nie musi być werbalny
• zdolność do mentalizacji jest ewolucyjnie starsza od
kompetencji lingwistycznej (→ Sperber 2000)
• model ten można testować empirycznie
• idea implikowanych konwersacyjnie przesłanek
jest kontrowersyjna (→ Recanati 2004)
• nie dysponujemy ilościowym ujęciem relewancji (→ Bach 1994)
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
• bodziec ostensywny nie musi być werbalny
• zdolność do mentalizacji jest ewolucyjnie starsza od
kompetencji lingwistycznej (→ Sperber 2000)
• model ten można testować empirycznie
• idea implikowanych konwersacyjnie przesłanek
jest kontrowersyjna (→ Recanati 2004)
• nie dysponujemy ilościowym ujęciem relewancji (→ Bach 1994)
• jak wyjaśnić zjawiska produktywności i systematyczności?
uwagi i zastrzeżenia:
• to model kontekstualistyczny (w słabym sensie)
• bodziec ostensywny nie musi być werbalny
• zdolność do mentalizacji jest ewolucyjnie starsza od
kompetencji lingwistycznej (→ Sperber 2000)
• model ten można testować empirycznie
• idea implikowanych konwersacyjnie przesłanek
jest kontrowersyjna (→ Recanati 2004)
• nie dysponujemy ilościowym ujęciem relewancji (→ Bach 1994)
• jak wyjaśnić zjawiska produktywności i systematyczności?
• czy rezygnując z dystynkcji na pierwotne i wtórne procesy
interpretacyjne nie tracimy szansy na wyjaśnienie
„fenomenologii” rozumienia?