Praca Pauliny Wojciechowskiej

VII Konkurs na esej w zakresie stosunków
międzynarodowych 2013/2014
TERRORYZM I JEGO
WPŁYW NA
WSPÓŁCZESNĄ SYTUACJĘ
MIĘDZYNARODOWĄ
Paulina Wojciechowska
Klasa II
Zespół Szkół Elektronicznych I Ogólnokształcących
im. prof. Janusza Groszkowskiego w Przemyślu
Starożytne przysłowie chińskie mówi: „zabij jednego, przeraź dziesięć tysięcy”.
Strach wywołany poczuciem zagrożenia życia, zdrowia czy utratą majątku jest ściśle
związany z rozwojem ludzkości i niezmiennie towarzyszy jej od zarania dziejów.
Początkowo strach związany był z niezrozumiałymi zjawiskami przyrody jak wyładowania
atmosferyczne, gwałtowne ulewy czy wichury, których ówcześni ludzie nie rozumieli i które
ich przerażały. W starożytności, religijna sekta żydowska zelotów, mordując sztyletami
w miejscach publicznych rzymskich legionistów, przedstawicieli okupantów jakimi byli
Rzymianie sądziła, że w ten sposób wywalczy niepodległość Izraela1. Były to akty terroru,
które wywołały represje Rzymian i przyniosły tylko straty wśród ludności. Terror
towarzyszył ludzkości w każdym okresie historycznym a stosujący go pojedynczy ludzie lub
organizacje przy pomocy zamachów na przedstawicieli władzy sądzili, że w ten sposób
zmienią status kwo. Tak było z zamachem na cara Rosji Aleksandra II w 1881 roku, czy też
na następcę tronu Austrio-węgierskiego księcia Ferdynanda w Sarajewie 1 sierpnia 1914
roku.
Słowo terror pochodzi z łaciny i oznacza przerażenie, strach, trwogę, straszną wieść2.
W Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN terroryzm zdefiniowano jako „.... umotywowane
ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące
naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz
państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra
osób postronnych(...)”3. Z wymienionej definicji wynika, że terroryzm jest brutalnym,
siłowym zastraszeniem ludzi żyjących zgodnie z obowiązującym prawem, w celu
wymuszenia korzyści ideologicznych – Al Kaida lub finansowych – terroryzm piratów
somalijskich. Definicji terroryzmu jest bardzo dużo. Niewątpliwie w definiowaniu tego
zjawiska prym wiodą Stany Zjednoczone. Według mnie zwięzła i trafna jest definicja
amerykańskiego Departamentu Stanu określająca terroryzm jako zaplanowaną, motywowaną
politycznie przemoc wobec celów nieuczestniczących w walce, stosowana przez
subnarodowe grupy czy tajnych agentów, mając głównie na celu oddziaływanie na
audytorium4.
1
J. Wasserman, Templariusze i asasyni. Dwa tajemne zakony- chrześcijańskich templariuszy
i muzułmańskich asasynów, Bellona, Warszawa 2007, s. 67
2
K.Kumaniecki, Słownik łacińsko-polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, s.500
3
Nowa Encyklopedia Powszechna t.6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s.370
4
T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008
Pierwsi współcześni terroryści zaatakowali polityków – włoski premier Aldo Moro, ale
zaczęli też atakować grupy społeczne lub narodowe - atak palestyńskich terrorystów na
ekipę sportowców izraelskich w trakcie Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 roku.
Od tego czasu coraz powszechniej środki masowego przekazu informowały
o przeprowadzanych atakach terrorystycznych na obiekty cywilne, w których
w zdecydowanej większości /około 70% / ginęli przypadkowi, niewinni cywile a pozostali to
reprezentanci biznesu, wojskowi i przedstawiciele urzędów państwowych, w tym dyplomaci5.
Terroryści przygotowując, zamach biorą pod uwagę oddziaływanie nie tylko na
bezpośrednich świadków tego zdarzenia lecz przede wszystkim na szeroką opinię światową
poinformowaną o akcie terrorystycznym przez środki multimedialne. „Terroryzm
przeznaczony jest dla tych, którzy patrzą, a nie dla tych, którzy stali się jego ofiarami.
Terroryzm jest teatrem /.../, przemocą dla efektu, ale nie dla wyniku: aktualnej ofiary.
W rzeczywistości ofiara może być zupełnie nie związana z celem działania terrorystów”6.
Zamach ze swej natury jest wydarzeniem brutalnym i krwawym a jego celem jest osiągnięcie
celów politycznych, które normalnie byłyby nieosiągalne. Tego rodzaju środki przymusu
wykorzystują terroryści polityczni i religijni. Szerokim echem w świece odbił się brutalny,
pozbawiony wszelkich hamulców moralnych i etycznych zamach islamskich eksternistów
czeczeńskich w Biesłanie w 2004 roku, gdzie 30 terrorystów zajęło szkołę z 1500
zakładnikami, w wyniku którego zginęło kilkuset osób, w tym dzieci7. Ten bestialski mord
spowodował, że prawie cały świat odwrócił się od Czeczenii i wielu zwolenników jej
niepodległości zamilkło zszokowanych skalą okrucieństwa.
Terroryzm to zjawisko dynamiczne, który równolegle z szybkim rozwojem techniki
zawłaszcza zdobycze techniki i przybiera nowe formy. Ataki terrorystów na najważniejsze
obiekty infrastruktury przy wykorzystaniu Internetu mogą doprowadzić do destabilizacji
państwa i jego bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego8.
Liczba międzynarodowych zamachów terrorystycznych od 1983 roku wyniosła ponad 10
tysięcy a w ich wyniku co roku ginie od 500 do 800 osób i zostaje rannych od 1 500 do 3 000
osób. Najwięcej, bo 3 000 osób ludzi utraciło życie w przeprowadzonym
przez 19
terrorystów- samobójców z Al-Kaidy /AL-Qaida = baza/ ataku na World Trade Center
5
6
7
8
Tamże s. 21
Tamże s.15
B. Hołyst, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.2, s.1567
T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008, s.23
w Nowym Jorku i na Pentagon w 2001r9. Terroryści islamscy przeprowadzili również ataki
w Europie: w marcu 2004 roku na trzech stacjach kolejowych w Madrycie i lipcu 2005 roku
w londyńskim metrze. Było też sporo zamachów o mniejszym zakresie i skutkach a wielu
zamachom na samoloty, które miały startować do Stanów Zjednoczonych, a do wysadzenia
których miały służyć płynne materiały wybuchowe, dzięki działaniom policji i wywiadu
udało się zapobiec10. Staje się oczywiste, że współczesny świat pogrąża sie w eskalacji
terroru. Terroryści dążą do zastraszenia by osiągnąć swoje cele, mimo że demokratyczne
państwa nie ulegają woli zamachowców. W tym kontekście ludzie odczuwają na co dzień
skutki walki z terroryzmem, choćby w czasie kontroli podczas odpraw na lotniskach czy
portach morskich muszą godzić się
z niedogodnościami i naruszeniem prywatności.
Terroryzm stwarza nienaturalne zachowania i powoduje uczucie strachu przed każdą
podróżą.
Terroryzm międzynarodowy to jedno z najgroźniejszych zjawisk współczesnego świata,
który sieje niepokój, strach i powoduje ofiary oraz dąży do destabilizacji życia politycznego,
społecznego, gospodarczego i wojskowego. Aby uznać zamach za akt terroryzmu
międzynarodowego, powinien on spełniać określone warunki: ma miejsce lub wywołuje
skutki poza terytorium państwa, którego domniemany sprawca jest obywatelem, nie może
być dokonany przez lub przeciwko członkom sił zbrojnych, ma na celu naruszenie interesów
lub uzyskanie korzyści przez siły zbrojne, musi być dokonany lub wywoływać skutki poza
terytorium państwa, przeciwko któremu jest skierowany11.
Współczesny świat ulega ciągłemu przeobrażeniu, następuje gwałtowny rozwój techniki
i zmieniają się koncepcje. Te przeobrażenia mają wpływ na ewolucję terroryzmu. Powstają
nowe pojęcia jak „nowy terroryzm” czy „ konflikt asymetryczny”. W nowym terroryzmie na
plan pierwszy wysuwa się sieciowy charakter organizacji. Grupy terrorystyczne odchodzą od
hierarchicznej struktury i stałej lokalizacji. Aktualnie grupa współpracujących ze sobą osób
komunikuje się ze sobą tylko przez sieć, których struktura jest bezpostaciowa a sposób jej
rozprzestrzeniania się określana jest jako „rojenie się” czy też „namnażanie”. Organizacje
terrorystyczne, szczególnie islamskie wprowadzają swoich przedstawicieli do państw
europejskich. Według informacji wywiadu niemieckiego / Bundesnachrichtendienst/
w Niemczech przebywa około 120 islamskich terrorystów tzw. uśpionych, tj. czekających na
rozkaz wykonania samobójczych aktów terrorystycznych. Często osobnicy ci obracają się
9
T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008, s.23
B. Hołyst, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.2, s.1567
11
Redakcja Naukowa płk dr hab. J. Pawłowski, Terroryzm we współczesnym świecie, Wojskowe Zakłady
Graficzne, Warszawa 2001, s.15 i 16
10
w środowisku przestępczym np. handlujących narkotykami, dokonujących fałszerstw kart
kredytowych itp. W Niemczech, Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii są duże skupiska
społeczności islamskich, w których przyszli terroryści - samobójcy mogą doskonale ukryć
się. Przyszli terroryści z młodego pokolenia, wykształceni w państwach europejskich, są
wychowani przez fanatyków islamskich. Odrzucają oni wartości kultury zachodniej i stają się
narzędziem walki z nią albo idą walczyć z niewiernymi w Iraku czy w Afganistanie lub stają
się narzędziami zamachów terrorystyczno – samobójczych, niszczycielskich dla kraju
zamieszkania. Przez wywołanie strachu i paniki zmierzają do spowodowania upadku kultury
zachodniej12. Zamachowcy – samobójcy to normalni młodzi ludzie, pochodzący z warstw
średnich, legitymujący się wyższym wykształceniem tak wychowani i ukształtowani, że
samobójczą śmierć w zamachu traktują jako udział w „ świętej wojnie” i odchodzą szczęśliwi
jako męczennicy „świętej wojny” przynosząc zaszczyt i chlubę rodzinie13.
Stanisław Koziej analizując zamach na World Trade Center 11 września 2001 r. wyróżnił
cztery charakterystyczne cechy: skalę zamachu, czyli śmierć ok. 3 000 osób i kilka tysięcy
rannych oraz wielkie pośrednie i bezpośrednie straty materialne,
zaskoczenia,
uzyskanie totalnego
spowodowanie gigantycznego szoku w skali globalnej, sposób działania
sprawców pomysłowość w wykorzystaniu wyłącznie cywilnych środków do ataku co
pozwala stwierdzić, że zamach ten należy zaliczyć do agresji asymetrycznej14. „istotą działań
asymetrycznych jest wciąganie przeciwnika w obszary nieznane, wykorzystywanie jego siły
przeciw niemu, a jego słabości jako własnej siły”15. Od 2005 roku Al-Kaida rozpoczęła
werbunek i szkolenie dzieci na samobójców – porywaczy. W bazie tej organizacji w Khan
Bani Saad na północ od Bagdadu w lutym 2008 roku znaleziono pięć filmów szkoleniowych
dla dzieci w wieku około 11 lat. Na początku 2008 roku dwaj 15 – letni chłopcy
przeprowadzili dwa samobójcze ataki na zachodzie i północy Iraku16.
Organizując zamachy terroryści zawsze mają przewagę czasu oraz miejsca, ponieważ
mogą zaplanować akcję uderzając w wybranym przez siebie cel w dogodnym czasie
i miejscu. Państwo nie jest w stanie chronić wszystkiego co do niego należy przez cały czas.
Wprawdzie istnieją agendy bezpieczeństwa chroniące państwo i poszczególnych obywateli
ale wszystkie tego rodzaju działania mają ograniczone możliwości.
12
B. Hołtyst, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.1, s.646
Tamże, s.650
14
S. Koziej, Między piekłem a rajem: szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, wyd.Adam Marszałek,
Toruń 2006, s.178
15
Tamże , s.22-23
16
B. Hołtys, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.1, s.651
13
Rozszerzające się na cały świat brutalne i krwawe akcje terrorystyczne, z użyciem bomb,
min - pułapek, broni palnej czy gazów bojowych oraz cywilnych środków komunikacji/
samochody pułapki wypełnione materiałem wybuchowym lub samoloty jako żywe torpedy/
sprawiają, że przeciętny obywatel w mniejszym lub większym stopniu czuje się zagrożony.
Eskalacja działań terrorystycznych zmusiła świat do współpracy w zakresie prawa, wywiadu
i wspólnych działań również z użyciem wyspecjalizowanych jednostek militarnych.
W ramach istniejących struktur międzynarodowych wypracowuje się przedsięwzięcia
pozwalające na zwiększenie bezpieczeństwa obywateli. W 2005 r. została przyjęta Strategia
Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu, która określa zakres współpracy państw
członkowskich17. Zawarte w niej ustalenia powodują, że obywatele Unii Europejskiej mogą
liczyć na podobny poziom bezpieczeństwa i pomoc ze strony władz lokalnych niezależnie od
kraju pobytu. Realizując wytyczne zawarte w Strategii państwa członkowskie powołały
systemy zarządzania kryzysowego. Zalecane są też regularne ćwiczenia antyterrorystyczne,
w tym również międzynarodowe.
Podobne zadania stawiane są przed NATO, organizacji mającej charakter polityczno –
militarny. Państwa członkowskie tej organizacji w określonej sytuacji są zobowiązane do
działań militarnych w ramach wspólnego dowództwa – udział jednostek wojskowych państw
członkowskich w tym i polskich w misji skierowanej przeciwko AL-Kaidzie w Afganistanie.
Inną organizacją międzynarodową jest Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy
w Europie, która na spotkaniu w Paryżu w 1990 r. potępiła działania terrorystyczne, uznając
je za kryminalne. W obszarach zainteresowania OBWE znajduje się również współpraca
w zakresie polepszenia bezpieczeństwa w Europie.
Państwa, szczególnie europejskie opracowują i podpisują umowy mające zapobiegać
zamachom terrorystycznym a zawarte w nich postanowienia ograniczają prawo do
prywatności i poddanie kontroli państwa coraz większych obszarów życia obywateli oraz
wzrost uprawnień służb bezpieczeństwa.
Współczesny świat, zagrożony przez akcje terrorystyczne, w obronie swoich obywateli
i ich interesów musi podjąć zdecydowaną walkę z tym przerażającym i nieludzkim
zjawiskiem. Szeroka współpraca międzynarodowa w zakresie wymiany informacji na temat
terroryzmu między służbami specjalnymi i policją różnych krajów powinna przyczynić się do
wczesnego wykrywania planów zamachów i do ich z neutralizowania bowiem: ”oczekiwanie
17
T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008, s.122
na niebezpieczeństwo jest gorsze niż moment, gdy ono na człowieka spada” /Alfred
Hitchcock/.
Bibliografia
1. Aleksandrowicz T., Terroryzm Międzynarodowy, Warszawa 2008.
2. Hołyst B., Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXSINEXSIS, Warszawa 2009.
3. Koziej S., Między piekłem a rajem: szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku,
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006.
4. Kumaniecki K., Słownik łacińsko – polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa 1982.
5. Nowa Encyklopedia Powszechna, t. 6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1997.
6. Pawłowski J., Terroryzm we współczesnym świecie, Wojskowe Zakłady Graficzne,
Warszawa 2001.
7. Wasserman J., Templariusze i asasyni. Dwa tajemne zakony – chrześcijańskich
templariuszy i muzułmańskich asasynów, Bellona, Warszawa 2007.