Stanisław Kowal

Stanisław Kowal
Od wielu lat oglądam ze studentami specjalności nauczycielskich
fragmenty filmu, którego tytuł w języku polskim nie brzmi dobrze:
„Młodzi gniewni. Historia Rona Clarka”. Film nie jest kolejnym wy­
tworem wyobraźni hollywoodzkich scenarzystów, ale opowiada historię
prawdziwego nauczyciela, który zdobył sławę dzięki swoim książkom
i występom w telewizji, jednak przede wszystkim - dzięki swojej pasji.
Czy to może być pociągająca historia? Czy taka pasja może stać się
materiałem na film? Czy film o pasji i zaangażowaniu może być in­
teresujący? Widzimy człowieka, który znalazł swoje miejsce w życiu,
realizuje swoje powołanie pracując z jedenastoletnimi uczniami. Stu­
denci doceniają postawę i kompetencje Rona Clarka. W dyskusjach za­
inspirowanych fragmentami filmu często pojawia się pytanie o źródła
motywacji i pasji tego nauczyciela, ale także trudne pytanie o tych na­
uczycieli, którzy... nie są tacy jak Ron Clark.
Pasja i zaangażowanie były również przedmiotem zainteresowania
Christophera Daya, który we wstępie do książki Nauczyciel z pasją.
Jak zachować entuzjazm i zaangażowanie w pracy pisze miedzy in­
nymi: „W moich najwyraźniejszych wspomnieniach z czasów szkol­
nych pojawiają się nauczyciele zainteresowani swoim przedmiotem,
a nie uczniami, dbający bardziej o dyscyplinę niż o kreatywność. Byli
jednak i tacy, którzy dzięki swojej pasji zarażali podopiecznych miło­
ścią do nauki, dostrzegali każdy ich problem i starali się mu zaradzić
oraz dbali o to, by ich przekaz zaspokajał ciekawość i potrzeby uczniów.
To właśnie dzięki tym nauczycielom poznałem wartość refleksji. To oni
pokazali mi nowe światy i zmotywowali do ich odkrywania, pomimo
mojego przemożnego poczucia wyobcowania z życia szkolnego. (...)
W działaniach każdego z nich widoczna była jednak głęboka, trwała
troska o podopiecznych oraz - co uświadomiłem sobie później - pasja
i zrozumienie, że ich praca znacznie wykracza poza przekazywanie
treści programowych i ocenę mierzalnych osiągnięć”1.
1
Ch. Day, Nauczyciel z pasją. Jak zachować entuzjazm i zaangażowanie w pracy,
Gdańsk 2008, s. 20.
7
Pytania dotyczące kształcenia nauczycieli, ich rozwoju i pracy, to
równocześnie podstawowe pytania dotyczące jakości edukacji. Dość
systematycznie w polskiej debacie edukacyjnej pojawiają się spory
o to, jakie reformy szkoły i szerzej - jakie reformy systemu powinny
być zrealizowane. Prawie zawsze pojawia się w tych dyskusjach wątek
nauczycielski. Eksperci proponują zmiany standardów kształcenia na­
uczycieli, zwracają uwagę na niedoskonałości związane z teorią i prak­
tyką awansu zawodowego, ukazują nowe koncepcje teoretyczne, które
mogą wpływać na lepsze rozumienie roli zawodowej i funkcjonowania
nauczycieli. Henryka Kwiatkowska, zabierając głos w tej debacie, tak
pisze o przyczynach „niedomagania pracy szkół”: „wskazalibyśmy wła­
śnie na te obszary - odpersonalizowania relacji, braku wzajemnego za­
ufania, bezduszności, strachu i lęku, frustracji powodowanej brakiem
sukcesu edukacyjnego. Szkoła staje się środowiskiem stresogennym,
w którym agresja wzmaga agresję. Działania naprawcze powinny obej­
mować wiele zakresów jej pracy. Jednak w centrum uwagi jest nauczy­
ciel: i ten szkolny, i ten akademicki, który kształci nauczycieli”2.
Niniejsza publikacja stanowi zbiór inspiracji do myślenia o nauczy­
cielu, o jego pracy i rozwoju zawodowym. Autorzy starają się pokazać
zmieniające się społeczne konteksty pracy nauczyciela oraz różno­
rodne zadania, które stanowią dla niego codzienne wyzwanie. Ambicją
autorów stało się podkreślenie szczególnej wagi relacji jaka łączy na­
uczanie z wychowaniem. Wychowawcze role nauczyciela nie powinny
być, wbrew nazbyt częstym opiniom, marginalizowane, a rola nauczy­
ciela sprowadzona wyłącznie do aktywności dydaktycznej. Wiele lat
temu filozof przypominał: „kryzys szkoły jest więc pierwotnie, w swoim
źródle, kryzysem osobowym. Oznacza to najpierw, że szkoła przestała
być wspólnotą nauczycieli i uczniów, wspólnotą, w której dokonuje się
edukacja”, i dalej: „samo oddzielenie wychowania od przekazu wiedzy
jest znakiem wspomnianego kryzysu”3. Spersonalizowanie edukacji,
zwrócenie uwagi na fakt, że szkoła zamiast „produkować funkcjona­
riuszy - pieniądza, technologii, czy polityki” powinna być zaintereso­
wana, aby uczniowie stawali się „dobrzy i sprawiedliwi”4, to zadanie,
którego realizacja może przynieść zaskakujące efekty dla całego społe­
czeństwa.
2 H. Kwiatkowska, Pedeutologia, Warszawa 2008, s. 11.
3 T. Gadacz, Wychowanie jako spotkanie osób [w:] T. Gadacz, O ulotności życia , T.
Gadacz, Warszawa 2008, s. 51 (pierwsza publikacja tego tekstu to rok 1993).
4 S. Grygiel, W kręgu wiary i kultury [za:] T. Gadacz, Wychowanie... [w:] idem,
O ulotności..., op.cit., s. 52.
8