Opinia w sprawie uprawnień pielęgniarki do czynności

Warszawa dnia 25.06.2012 r.
Opinia
w sprawie uprawnień pielęgniarki do czynności diagnostycznych.
Zgodnie z § 1 ust 1 pkt 2 lit c- h rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia
07.11.2007
r.
w
sprawie
rodzaju
i
zakresu
świadczeń
zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych samodzielnie bez
zlecenia lekarza przez pielęgniarkę/położną /Dz. U. nr 210, poz. 540/ - pielęgniarka
może samodzielnie wykonywać jedynie czynności wskazane w tym rozporządzeniu,
a więc:
- jest uprawniona do poboru materiału do badań diagnostycznych pod warunkiem
uzyskania tytułu specjalisty z dziedziny pielęgniarstwa,
- pobrania materiału do badań bakteriologicznych /mocz, kał, plwociny, wymazy
z nosa, gardła, narządów płciowych i inne wydzieliny/ pod warunkiem uzyskania
tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa,
- wykonywanie testów diagnostycznych dla oznaczenia ciał ketonowych i glukozy we
krwi i moczu,
- oznaczenie glikemii za pomocą glukometru,
- wykonywanie badań przesiewowych oraz kierowanie do lekarza pod warunkiem
odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania
lub pielęgniarstwa rodzinnego,
- wykonywanie EKG pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego.
Załącznik nr 1 do powyższego rozporządzenia wskazuje, że pielęgniarka
/mająca podane wyżej kwalifikacje/ może pobierać krew do badań. Ponieważ
w załączniku nie wskazano czy pobranie dotyczy krwi obwodowej czy włośniczkowej
– to oznacza, że może pobierać każdy rodzaj krwi.
W żadnym przypadku pielęgniarka nawet uprawniona do poboru krwi pacjenta
i innych materiałów biologicznych nie może samodzielnie wykonać badania tej krwi
i materiałów i autoryzować wyniku tego badania gdyż zgodnie z art. 2 pkt.4 i art. 6
i art. 6a ustawy o diagnostyce laboratoryjnej do tej czynności są uprawniony
wyłącznie diagnosta laboratoryjny lub lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie
przydatnej w diagnostyce, licencjat analityki medycznej, technik analityki medycznej
oraz osoby posiadające studia wymienione w art. 7 ust 1 pkt 2 ustawy o diagnostyce
i mające prawo do podjęcia kształcenia podyplomowego. Wszystkie czynności
wykonywane przez wskazane osoby poza diagnosta wykonują czynności pod
nadzorem diagnosty.
Pobrany przez pielęgniarkę materiał powinien być przekazany do badań
diagnostycznych do laboratorium a w przypadku uzyskania wyniku przy pomocy
aparatów np. typu glukometr wynik ten powinien zostać przekazany lekarzowi do
podjęcia decyzji o dalszym sposobie diagnozowania i procedurze leczenia.
Przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20.10.2005 r. w sprawie
zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej /Dz. U.
nr 214 z 2005 r. poz. 1816/ przyznają pielęgniarce uprawnienia do poboru materiału
do badań diagnostycznych, ale z zaznaczeniem, że
odbywa się to zgodnie
z odrębnymi przepisami. Samo to rozporządzenie nie jest więc podstawą do poboru
materiału o ile nie są spełnione inne warunki odrębnych przepisów m.in. w zakresie
specjalizacji.
W szpitalu należy przede wszystkim stosować rozporządzenie Ministra
Zdrowia z dnia 03.11.2004 r. w sprawie wykazu zabiegów i czynności polegających
na pobraniu od pacjenta materiału do badań laboratoryjnych /Dz. U. nr 247 z 2004 r.
poz. 2481/, które wymienia osoby uprawnione do poboru materiału bez wskazania
jednak pielęgniarki. Jednak tu można ze względów organizacyjnych zastosować
posiłkowo przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia dot. czynności wykonywanych
przez pielęgniarki samodzielnie, które posiadają odpowiednią specjalizację bez
prawa do prowadzenia samych badań diagnostycznych.
Pielęgniarki mogą być zatrudnione w pracowniach serologii transfuzjologicznej
na podstawie załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 04.11.2004 r.
w sprawie określenia kwalifikacji wymaganych od osób zatrudnionych w jednostkach
publicznej służby krwi /Dz. U. nr 247 poz. 2482,/ jednak nie daje im to uprawnień do
wykonywania czynności diagnostycznych.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19.09.2009r w sprawie leczenia krwią
/Dz. U. nr 191 poz. 1607/ w § 27 ust 7 wskazuje, że personel zatrudniony w pracowni
serologii transfuzjologicznej musi posiadać zaświadczenie upoważniające do
wykonywania badań serologicznych ale wymienia jedynie diagnostów, którzy
wykonują czynności samodzielnie lub pod nadzorem diagnosty oraz techników,
którzy wykonują czynności wyłącznie pod nadzorem diagnosty. Nie wskazano tam
stanowiska pielęgniarki lub laboranta.
Ponadto zgodnie z ustawą z dnia 8.09.2006 r. o Państwowym Ratownictwie
Medycznym /Dz. U. nr 191 poz. 1410 ze zm/. pielęgniarka systemu posiadająca tytuł
specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego, anestezjologii, intensywnej
opieki, chirurgii, kardiologii lub pediatrii albo posiadająca kursy kwalifikacyjne w w/w
dziedzinach oraz 3-letni staż pracy w oddziałach tych specjalności lub oddziałach
pomocy doraźnej ma prawo do wykonywania czynności ustalonych
ustawą
w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia.
Powyższe przepisy nie dają jednak uprawnień pielęgniarkom do wykonywania
czynności diagnostycznych w laboratorium na stanowisku diagnosty lub młodszego
asystenta diagnostyki laboratoryjnej albo laboranta nawet gdy pielęgniarka posiada
wyższe wykształcenie magisterskie lub pracuje od wielu lat w tym laboratorium.
Uprawnienia do wykonywania czynności laboratoryjnych w medycznym
laboratorium diagnostycznym reguluje wyłącznie ustawa o diagnostyce laboratoryjnej
w art. 6 i 6a, a ponieważ zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia
23.03.2006 r. w sprawie standardów jakości…/Dz. U. nr 61, poz. 435/ standardy te
mają zastosowanie do czynności serologicznych to tym samym pracownie serologii
transfuzjologicznych niezależnie od odrębnej regulacji co do zasad pracy tych
jednostek są uznane jako laboratoria medyczne i brak jest podstaw do uznania, że
pielęgniarka zatrudniona w laboratorium szpitalnym może być uprawniona do
samodzielnego prowadzenia badań laboratoryjnych poza czynnościami, które
dopuszczone są dla niej rozporządzeniem Ministra Zdrowia tylko do poboru materiału
do badań.
Radca Prawny
Grażyna Filipowska - Kejna
Nr rej. WAR 1376