Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku we wsi Wola
Transkrypt
Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku we wsi Wola
Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku we wsi Wola Okrzejska na Podlasiu. W 1861 roku rodzina Sienkiewiczów przeniosła się do Warszawy. W domu panowała atmosfera szacunku dla przeszłości i dla tradycji walk w obronie ojczyzny – dziadek pisarza brał udział w powstaniu kościuszkowskim i współtworzył Legiony Dąbrowskiego, a ojciec uczestniczył w powstaniu listopadowym. Matka, zamożna szlachcianka Stefania Cieciszowska, wpoiła swoim dzieciom zamiłowanie do literatury, czytała im m.in. utwory Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Jana Ursyna Niemcewicza, a także Robinsona Cruzoe Daniela Defoe. To sprawiło, że Henryk dorastał, marząc i o rycerskiej sławie, i o dalekich podróżach. W 1858 roku rozpoczął edukację w gimnazjum. Ponieważ nauka przychodziła mu z trudnością, często zmieniał szkoły. Jednak z dwóch przedmiotów: z historii i literatury zawsze otrzymywał dobre oceny. Maturę zdał dopiero w 1866 roku. Za namową rodziny rozpoczął studia na wydziale lekarskim, a następnie prawnym Szkoły Głównej, ale wkrótce przeniósł się na wydział filologiczno-historyczny. Był nieśmiały, nie lubił się wyróżniać i nie należał do elity intelektualnej uczelni. Aby zarobić na własne utrzymanie, pisywał do „Przeglądu Tygodniowego”, „Tygodnika Ilustrowanego” i udzielał korepetycji. Jego pierwszą powieść, Na marne, która ukazała się w „Wieńcu” w 1872 roku, przyjęto z dużym uznaniem. Potwierdzeniem zaś talentu pisarskiego okazały się Humoreski z teki Worszyłły (1872), Stary sługa oraz Hania (1875). Sienkiewicz, podobnie jak Bolesław Prus, próbował swych sił w felietonach – barwne kroniki Litwosa, bo pod takim pseudonimem je publikował, cieszyły się niesłabnącym powodzeniem. Jako korespondent „Gazety Polskiej” wyruszył w 1876 roku do Stanów Zjednoczonych. Pisane tam Listy z podróży do Ameryki dotyczyły aktualnych wówczas problemów osadników i polskich emigrantów. Sławę przyniosły Sienkiewiczowi nowele: od satyrycznych, napisanych jeszcze w Kalifornii Szkiców węglem (1877), po Janka Muzykanta, Za chlebem, Jemiołę, Latarnika, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Sachema, Bartka Zwycięzcę. Większość z nich powstała w latach 1878–1882. Oprócz Stanów Zjednoczonych pisarz zwiedził także Francję i Włochy. W 1879 roku powrócił do kraju. Trzy lata później ożenił się z Marią Szetkiewiczówną. W tym czasie objął redakcję czasopisma „Słowo” i na jego łamach zaczął drukować Trylogię. Praca nad Ogniem i mieczem, Potopem i Panem Wołodyjowskim trwała od maja 1883 do maja 1888 roku. Regularność, z jaką musiały się pojawiać kolejne odcinki powieści, zmuszała pisarza do tworzenia nawet w tak trudnych dla niego chwilach, jakimi były choroba i śmierć ukochanej żony. Trylogia, przypominając wspaniałe zwycięstwa polskiego oręża, była dla Polaków „pokrzepieniem serc” w czasach, gdy kraj znajdował się pod zaborami. Wielu krytyków literackich zarzucało Sienkiewiczowi przekłamanie historii, ale tysiące czytelników przyjęło powieść z entuzjazmem PG3 i wdzięcznością. Autora zapraszano do arystokratycznych salonów, obsypywano tytułami, porównywano do Homera i Szekspira. O tym, że cieszył się wielkim uznaniem, świadczy to, że od jednego z czytelników otrzymał 15 tys. rubli z kartką: „Michał Wołodyjowski – Henrykowi Sienkiewiczowi”. Pieniądze te pisarz podarował Akademii Umiejętności w Krakowie, fundując stypendium imienia zmarłej żony, Marii Sienkiewiczowej. Otrzymywali je pisarze i artyści, m.in. Maria Konopnicka, Stanisław Wyspiański, Stanisław Witkiewicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Poczytność Trylogii zapewniła Sienkiewiczowi niezależność materialną, pisarz mógł więc pozwolić sobie na liczne podróże. Bywał często w Krakowie i w Zakopanem, wypoczywał w sanatoriach austriackich, włoskich i francuskich, objechał Półwysep Bałkański i Hiszpanię, a w 1891 roku odbył wyprawę myśliwską do Afryki (zachwyt nad Czarnym Lądem wyraził w powieści dla młodzieży W pustyni i w puszczy). W 1891 roku wydał Bez dogmatu, a trzy lata później Rodzinę Połanieckich. Światowy rozgłos przyniosło mu dopiero Quo vadis (1896). W roku 1900, tj. w roku jubileuszu trzydziestolecia twórczości pisarza, w dowód uznania społeczeństwa otrzymał majątek Oblęgorek. W tym samym roku ukazała się powieść Krzyżacy. Czytelnicy odczytywali utwór nie tylko jako powieść historyczną, ale także jako nawiązanie do ówczesnej sytuacji politycznej Polski. W 1905 roku pisarz otrzymał literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości. W następnych latach Sienkiewicz zaangażował się w ruch niepodległościowy kierowany przez Romana Dmowskiego, przywódcę Narodowej Demokracji. Popierał też skierowaną przeciw caratowi rewolucję 1905 roku. Wyznawanie tak radykalnych poglądów politycznych zmusiło pisarza do opuszczenia kraju zaraz po wybuchu I wojny światowej. Razem ze słynnym pianistą i politykiem Ignacym Paderewskim działał w komitecie pomocy na rzecz ofiar wojny. Zmarł w Szwajcarii w 1916 roku, a jego prochy sprowadzono do Polski dziesięć lat później i pogrzebano w warszawskiej katedrze św. Jana. PG3