do życia wiecznego

Transkrypt

do życia wiecznego

W „OBRZĘDACH POGRZEBU” W
PERSPEKTYWIE GOFFMANOWISKIEJ.
www.logic.amu.edu.pl
PERSPEKTYWA GOFFMANOWSKA
tzw. PERSPEKTYWA DRAMATURGICZNA:
 obecnośd innych przekształca zachowanie ludzkie
w przedstawienie, którego głównym celem jest
wywarcie wrażenia
 kategorie analityczne przeniesione z teatru:
zespół aktorski, publicznośd, scena, kulisy, występ
 „jedna z socjologicznych perspektyw, z jakich
można badad życie społeczne” (Goffman 1981)
Pytanie badawcze
Jednostka wkraczając w krąg bezpośredniej obecności
innych jednostek ma wiele powodów, aby próbowad
kontrolowad wrażenie, jakie robi na innych.
(Goffman 1981)
A zatem:
Wywarcie jakiego wrażenia jest wpisane w teksty obrzędów
pogrzebu?
A także:
Jakie środki służą perswazyjnemu wzmacnianiu tego
wrażenia?
Oraz
Jak zidentyfikowanie wrażenia znajdują odbicie w
wypowiedziach użytkowników języka?
Dlaczego językowa definicja sytuacji?
Z perspektywy językoznawczej:
„Analiza tekstów, doskonalej niż wszystkie inne
metody odbija zawarte w języku wartościowanie”
(Habrajska 2000)
Wartościowanie jako jeden z bardzo istotnych elementów
definicji sytuacji
stąd
 Analiza tekstu jako trafna metoda określania definicji sytuacji

Z perspektywy teologii krytycznej:
„Doświadczenie religijne nie jest nam dostępne inaczej
jak za pośrednictwem mowy, w której każdorazowo
znajduje wyraz, i dotyczy to zarówno dostępności
naszych własnych doświadczeo religijnych dla nas
samych, jak też (i jeszcze bardziej) dostępności dla
naszego porządkującego poznania całej historii
doświadczeo i idei religijnych ludzkości. Poznanie
religii jest wobec tego zawsze w pierwszym rzędzie
poznaniem tworzonego przez ludzi języka
religijnego (a także „języka o religii”).” (Polak 2008)
dostępnośd doświadczeo religijnych jest
obwarowana tymi samymi zasadami
komunikacyjnymi, jakimi obwarowany jest cały
język i cała komunikacja
zatem
uzasadnione zatem wydaje analizowanie języka
religii przy pomocy tych samych narzędzi, przy
pomocy których mówimy o każdej innej sytuacji
komunikacyjnej
PODSTAWY METODOLOGICZNE
Identyfikacja wrażeo:
 Teoria metafor poznawczych Johnsona i Lakoffa
 Teoria aktów mowy w wersji Searla
Opis środków służących wzmacnianiu wrażeo:
 Rozmaite opisy środków perswazji i argumentacji
(m.in. Arystoteles, Schopenhauer, Tokarz, Szymanek)
PODSTAWY METODOLOGICZNE
Odniesienie zidentyfikowanych wrażeo do
rzeczywistości pozaliturgicznej:
Metoda egzemplifikacji:
„Polega na ilustrowaniu i uzasadnianiu pewnych
hipotez dobranymi przykładami z autobiografii (…).
Autor w autobiografiach szuka jedynie
potwierdzenia swojej teorii” (Szczepaoski 1997)
 Materiał: wypowiedzi na forum pomocy i forum
dyskusji portalu katolik.pl
Szczegółowe problemy metodologiczne
PRZEDMIOT ANALIZY:
Tekst zawarty w publikacji „Obrzędy pogrzebu
dostosowane do zwyczajów diecezji polskich”
Formuła II zawierająca dwie stacje: w kaplicy i
przy grobie
Z pominięciem czytao liturgicznych oraz homilii
Traktowany jako całośd, bez rozróżnieo na
poszczególne wersje
Pytanie badawcze 1
Wywarcie jakiego wrażenia jest
wpisane w teksy obrzędów pogrzebu?
WRAŻENIE 1
Metafora poznawcza ŚMIERD TO WRÓG z trzema aspektami:
 Aspekt 1
ŚMIERD TO WRÓG, KTÓREGO MOŻNA I NALEŻY
POKONAD
śmierd zostanie pokonana; zwyciężył naszą
śmierd; zwycięzco śmierci; zwyciężyłeś śmierd
naszą; tam, gdzie śmierd zostanie pokonana
przez miłośd Chrystusa
WRAŻENIE 1
 Aspekt 2
ŚMIERD TO WRÓG, KTÓRY ZADAJE BÓL I
CIERPIENIE
Jego (jej) śmierd napełniła bólem jego (jej)
rodzinę i wielu z nas; Ty płakałes nad śmiercią
Łazarza, pociesz tych, którzy płaczą na śmiercią
N.; cierplimy z powodu śmierci naszego brata
(naszej siostry); za wszystkich, których ta śmierd
dotknęła;
WRAŻENIE 1
 Aspekt 3
ŚMIERD TO WRÓG, KTÓRY ZNIEWALA
który popadł w niewolę śmierci; oplotły mnie
więzy śmierci.
Zatem:
WRAŻENIE 1:
Śmierd jest czymś złym.
WRAŻENIE 2

Wyrażenia explicite pojawiające się w tekście:
 Dotyczące jednego z „rodzajów” życia:
ŻYCIE DOCZESNE
w ciągu życia karmił(a) się Ciałem Chrystusa; przez całe życie
pracował(a) i cierpiał(a) z Chrystusem; dzięki Ci składamy za
wszystkie dobrodziejstwa, którymi obdarzyłeś Twojego sługę
(Twoją służebnicę) w ziemskim życiu; po doczesnym życiu połączyli
się kiedyś z naszymi bradmi
ŻYCIE WIECZNE
radowad życiem wiecznym; nagrodził ich życiem wiecznym;
nadzieją życia wiecznego; umocnij w nas nadzieję życia wiecznego;
obdarz naszego brata (naszą siostrę) życiem wiecznym; śmierd jest
początkiem lepszego życia; otrzymał(a) na chrzcie świętym zadatek
życia wiecznego; przywróciłeś nam życie wieczne.
WRAŻENIE 2
 Zestawiające oba „rodzaje” życia:
życiem świadczyli, że wierzą w życie wieczne; prośmy Boga,
aby N., który (…) w ciągu życia karmił(a) się Ciałem
Chrystusa, (…) razem ze Świętymi stał(a) się dziedzicem
obiecanej nagrody wiecznej; przez całe życie pracował(a) i
cierpiał(a) z Chrystusem (…). Wiemy, że dobre czyny idą z
nim (nią) przed tron Boży.
Zatem:
WRAŻENIE 2:
podział życia człowieka na dwie części – życie doczesne i
życie wieczne
WRAŻENIE 3
Metafora poznawcza:
NIEBO TO MIEJSCE
otworzyłeś nam drogę do nieba; wprowadź naszego
brata (naszą siostrę) do nieba; przyjmij jego (jej) duszę
do nieba; przygotowałeś nam mieszkanie w niebie; na
ucztę dzieci Bożych w niebie; uniesie z ziemi ku
wyżynom nieba; mogli radowad się życiem wiecznym w
niebie; nieustannie chwalił(a) Cię w niebie; nieustannie
chwalili Cię w niebie; Twoja dobrod połączy go (ją) z
chórami aniołów w niebie; przybądźcie z nieba na głos
naszych modlitw; jego (jej) nagrodą w niebie.

WRAŻENIE 3

Istotne aspekty metafory:
 Konkretnośd miejsca, do którego zmarły udaje się po
śmierci
 Istnienie drogi do tego miejsca
 Możliwośd wchodzenia i wychodzenia do tego
miejsca
 Wskazanie na wykonywanie w tym miejscu czynności
takich jak na ziemi: przygotowałeś nam mieszkanie w
niebie; na ucztę dzieci Bożych w niebie
WRAŻENIE 3
Określenie DOM jako synonim nieba:
spotkamy się znowu z N. w domu naszego Ojca;
niech na spotkanie w progach Ojca domu; do domu
wracam jak strudzony pielgrzym

WRAŻENIE 3

Metafora poznawcza:
ZMARŁY TO ŻYWY
pożegnajmy zmarłego (zmarłą) N.; zgromadziliśmy
się, aby pożegnad naszego brata (naszą siostrę) N.;
pożegnajmy serdecznie naszego brata (naszą
siostrę); z radością spotkamy ponownie naszego
brata (naszą siostrę); ufajmy, że spotkamy się znowu
z N.; kiedyś spotka się ze zmarłym (zmarłą) w
ojczyźnie wiecznej; razem z naszym bratem (naszą
siostrą) mogli wyjśd naprzeciw Chrystusa;
wprowadź naszego brata (naszą siostrę) do nieba;
aby Aniołowie Paoscy wprowadzili go (ją) do raju
WRAŻENIE 3
zatem
WRAŻENIE 3:
Życie wieczne (życie po śmierci) jest zbliżone do
życia doczesnego (ziemskiego)
WRAŻENIE 4
Metafora poznawcza:
ŻYCIE WIECZNE TO CENNY DAR
Mogli radowad się życiem wiecznym w Twojej
obecności; nagrodził ich życiem wiecznym; nadzieją
życia wiecznego; przez chrzest dałeś nowe życie
człowiekowi; umocnij w nas nadzieję życia
wiecznego; obdarz naszego brata (naszą siostrę)
życiem wiecznym; śmierd jest początkiem lepszego
życia;

WRAŻENIE 4
Warunki uczciwości dla prośby wg Searle’a:
1. Zawartośd propozycjonalna – przyszły akt A wykonywany
przez H
2. Warunki przygotowawcze:
a. H jest w stanie dokonad A. S wierzy, że H jest w stanie dokonad A.
b. Nie jest oczywiste dla obojga S i H, że H dokona A w normalnym
biegu wydarzeo wg własnego uznania
3. Warunek uczciwości – S chce, żeby H dokonał A. (Searle 1970)
zatem
Na podstawie próśb możemy wnioskowad o:
o pożądanym stanie rzeczy
o tym, co nie jest zaliczane przez nadawcę do
oczywistego biegu wydarzeo.
WRAŻENIE 4
Fragmenty próśb pojawiających się podczas liturgii:
Błagajmy Boga za zmarłego N, (…), aby mu (jej) dał
*Bóg+ udział w społeczności Świętych; módlmy się
za zmarłego (zmarłą) N. aby Bóg przyjął go (ją) do
życia wiecznego; módlmy się za zmarłego (zmarłą)
N., aby Bóg (…) i dopuścił go (ją) do obcowania ze
Świętymi; módlmy się za zmarłego (zmarłą) N., aby
Aniołowie Paoscy wprowadzili go (ją) do raju;
módlmy się za naszych zmarłych rodziców,
krewnych i dobroczyoców, aby Pan Bóg nagrodził
ich życiem wiecznym; módlmy się za naszych
zmarłych rodziców, krewnych i dobroczyoców, aby
Bóg udzielił im wiekuistej nagrody.
WRAŻENIE 4
Zatem:
WRAŻENIE 4:
Życie wieczne, to coś dobrego i pożądanego.
WRAŻENIE 5
Elementy konstytuujące wrażenie:
1. Bóg jako adresat próśb o zbawienie
2. Przynależnośd zbawienia zmarłego do sfery
nieoczywistości
3. Wyrażanie explicite aktywnej roli boga w
zbawieniu:
Boga Ojca, który (…) przywróci do życia nasze
śmiertelne ciała; Chryste, który przez Twoje
zmartwychwstanie przywróciłeś nam życie wieczne;
Panie, który przez Twoje wejście do chwały
otworzyłeś nam drogę do nieba; Panie Jezu, który
umarłeś na krzyżu, aby dad nam życie
WRAŻENIE 5
Zatem:
WRAŻENIE 5:
podkreślenie roli boga jako dawcy życia wiecznego i
tym samym marginalizacja wpływu zmarłego na
otrzymanie przez niego życia wiecznego
Pytanie badawcze 2
Jakie środki służą perswazyjnemu
wzmacnianiu tego wrażenia?
ŚRODKI PERSWAZJI
WRAŻENIE 1: Śmierd jest czymś złym:

Społeczny dowód słuszności – śmierd zmarłego
dotyka nas wszystkich:
Zgromadziliśmy się, aby pożegnad naszego brata (naszą
siostrę) N. Jego (jej) śmierd napełniła bólem jego (jej)
rodzinę i wielu z nas. Wszyscy bierzemy udział w ich
cierpieniu i wyrażamy im nasze współczucie; Módlmy się
do Boga także za nas, pogrążonych w żałobie; cierpimy z
powodu śmierci naszego brata (naszej siostry);
ŚRODKI PERSWAZJI
WRAŻENIE 2: Rozdzielenie życia na dwie części – życie
doczesne i życie wieczne:
 presupozycje wyrażeo, w których orzeka się coś na
temat życia wiecznego:
radowad życiem wiecznym; nagrodził ich życiem wiecznym;
otrzymał(a) na chrzcie świętym zadatek życia wiecznego;
przez Twoje zmartwychwstanie przywróciłeś nam życie
wieczne; odrodził cię z wody i Ducha Świętego na życie
wieczne; wprowadził ich do radości życia wiecznego
ŚRODKI PERSWAZJI
doczesne i życie wieczne (cd) :
argument z autorytetu: przez odwołanie (pośrednie
lub bezpośrednie) do słów Jezusa:
Ja jestem zmartwychwstanie i życie, kto wierzy we Mnie,
chodby i umarł, żyd będzie; Nasz Pan, Jezus Chrystus,
powiedział: „Ja jestem zmartwychwstanie i życie, kto wierzy
we Mnie, nie umrze na wieki"
ŚRODKI PERSWAZJI
WRAŻENIE 3: Życie wieczne (życie po śmierci)
zbliżone jest do życia doczesnego (życia przed śmiercią)
 Argument z przykładu – przez wskazanie konkretnych
działao podobnych do ziemskich wzmacnia się
perswazyjnie tezę o bardziej ogólnym charakterze:
Panie, który przygotowałeś nam mieszkanie w niebie; Kiedyś
bowiem z miłością i radością spotkamy ponownie naszego
brata; przyjął do błogosławionej społeczności Świętych; mógł
(mogła) razem ze Świętymi bez kooca radowad się w Tobie; z
wszystkimi wiernymi, którzy nas poprzedzili do wiecznej
ojczyzny; wezwany(a) na ucztę dzieci Bożych w niebie
ŚRODKI PERSWAZJI
WRAŻENIE 4: Życie wieczne jest czymś cennym i
pożądanym
 Samo określenie ŻYCIE WIECZNE zgodnie z jedną z
reguł preferencji Arystotelesa: „bardziej pożądane
jest to, co jest trwalsze i mocniejsze niż to, co ma
mniej tych cech” (Arystoteles, 1978)
ŚRODKI PERSWAZJI
pożądanym.
Sposób 12 wg Schopenhauera: „jeżeli jest mowa o
ogólnym pojęciu, które nie ma własnej nazwy, lecz musi
byd określone obrazowo przez porównanie, to musimy
wybrad od razu takie porównanie, które od razu będzie
korzystne dla naszego twierdzenia” (Schopenhauer, 2002, str. 73)
tam, gdzie otrzesz wszystkie łzy z naszych oczu; tam, gdzie
śmierd zostanie pokonana przez miłośd Chrystusa; udział w
szczęściu wiecznym z Twoimi Świętymi i wybranymi; daj mu (jej)
udział w radościach raju z Twoimi Świętymi
ŚRODKI PERSWAZJI
WRAŻENIE 5: Podkreślenie sprawczej roli boga w
zbawieniu i marginalizacja roli zmarłego.
 podkreślenie wielkości działania podejmowanego przez
boga poprzez wykorzystanie zasady kontrastu:
odpuśd mu (jej) grzechy (…), aby umarły(a) dla świata żył(a)
dla Ciebie; ciemności śmierci przemieniasz w jutrzenkę życia
Pytanie badawcze 3
Jak zidentyfikowanie wrażenia
znajdują odbicie w wypowiedziach
użytkowników języka?
EGZEMPLIFIKACJE
WRAŻENIE 1: Śmierd jest czymś złym:
 Explicite:
Dla mnie istnieje osoba ludzka obdarzona ciałem, będąca
duszą, ożywiona duchem. Śmierd niszczy tę osobę; Ta
jedna śmierd zniszczyła kilkoro ludzi, całą rodzinę
 odniesienia do lęku przed śmiercią:
boję się śmierci i tego co nastąpi po niej; Masz takie
*dotyczące lęku przed śmiercią+ myśli, bo każdy człowiek
rozumny je ma, każdy obawia sie śmierci w większym lub
mniejszym stopniu
EGZEMPLIFIKACJE
doczesne i życie wieczne
+
WRAŻENIE 3: Życie wieczne (życie po śmierci) zbliżone
jest do życia doczesnego (życia przed śmiercią):
Bóg postawi przed nimi [po śmierci+ pytanie: kochany synu,
kochana córko, chcesz byd ze Mną czy nie? A wówczas decyzją
swojej woli zadecydują gdzie chcą byd; Czas w czyśdcu musi
obowiązywad; Nie chodzi mi tu o przepisy panujące na tamtym
świecie, i o to czy w księgowości będzie się Bogu zgadzało
(wina/kara); „dostaną się do nieba boczną furtką
EGZEMPLIFIKACJE
pożądanym
 życie wieczne jako coś co jest otrzymywane:
Człowiek nie otrzymuje zbawienia ponieważ czynił dobro;
Ale nie jest *uświęcenie+ czymś co człowiek MUSI
osiągnąd, by otrzymad zbawienie; Zbawienie dostajemy z
wiary
 Podkreślanie jego darmowego charakteru:
Niczego nikomu nie płacimy za zbawienie – przyjmujemy
je, albo nie; My nie jesteśmy w stanie zarobid sobie
uczynkami na zbawienie; zbawieni też jesteśmy za darmo
EGZEMPLIFIKACJE
WRAŻENIE 5: Podkreślenie sprawczej roli boga w
zbawieniu i marginalizacja roli zmarłego.
 zbawienie jako coś otrzymywanego za darmo
 Explicite:
Nasze zbawienie nie ma z uczynkami nic wspólnego; Jednak
nie zapominaj, że uczynki są rezultatem wiary, ale nie drogą do
zbawienia; Człowiek nie otrzymuje zbawienia ponieważ czynił
dobro; czyni dobro, bo otrzymał zbawienie; Zbawienie nie jest
za nic nagrodą, ani też Bóg nie oczekuje nic w zamian; O
zbawieniu człowieka decyduje Bóg; O tym, kto do nieba a kto
do czyśdca, decyduje Bóg
PODSUMOWANIE
Jednostka wkraczając w krąg bezpośredniej
obecności innych jednostek ma wiele powodów,
aby próbowad kontrolowad wrażenie, jakie robi na
innych.
(Goffman 1981)
PODSUMOWANIE
Analiza językowego, komunikacyjnego wymiaru
tekstu Obrzędów pogrzebu daje podstawy do
identyfikacji 5 aspektów wywieranego wrażenia:
1. Śmierd jest czymś złym.
2. Rozdzielenie życia na dwie części – życie
doczesne i życie wieczne.
3. Życie wieczne (życie po śmierci) zbliżone jest do
życia doczesnego (życia przed śmiercią)
4. Życie wieczne jest czymś cennym i pożądanym.
5. Podkreślenie sprawczej roli boga w zbawieniu i
marginalizacja roli zmarłego.
PODSUMOWANIE
Ponadto:
1. Można
zidentyfikowad środki perswazji
wzmacniające poszczególne wrażenia.
2. Można odnaleźd przykłady przenikania treści
wrażeo do wypowiedzi użytkowników języka
BIBLIOGRAFIA
Arystoteles. (1978). Topiki. O dowodach sofistycznych. Warszawa: Paostwowe
Wydawnictwo Naukowe.
Cialdini, R. (1999). Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Gdaosk: Gdaoskie
Wydawnictwo Pedagogiczne.
Garpiel, R. (2003). Perswazja w przekazach kaznodziejskich na przykładzie homilii Jana
Pawła II wygłoszonych podczas pielgrzymki do Polski w 1979 roku. Kraków: Nomos.
Goffman, E. (1981). Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa: Paostwowy Instytut
Wydawniczny.
Grzegorczykowa, R. (2001). Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Habrajska, G. (2000). Metody ankietowe i analiza tekstów w badaniach językowego obrazu
świata. Język a Kultura , strony 73-84.
Kowalski, D. (2008). Spontaniczna kultura logiczna. W W. Suchoo, I. Trzcieniecka-Schneider,
& D. Kowalki, Pragmatyka anomalii logicznych (strony 31-44). Kraków: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellooskiego.
Krzemioska, A. (2002). Pragmalingwistyczne środki perswazji języka polityki. Poznao:
Niepublikowana praca doktorska.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1988). Metafory w naszym życiu. Warszawa: Paostwowy Instytut
Wydawniczy.
Mikołajczak, S. (2004). Modlitwa powszechna - kształt językowy i charakterystyka
gatunkowa. Język religijny dawniej i dziś (strony 86 - 94). Poznao: Poznaoskie Studia
Polonistyczne.
BIBLIOGRAFIA
Polak, T. (2008). Uniwersum wczesnych chrześcijan – rekonstrukcja i znaczenie krytyczne.
Pobrano maj 20, 2008 z lokalizacji Pracownia Pytao Granicznych:
www.graniczne.amu.edu.pl
Schopenhauer, A. (2002). Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów. Warszawa: Oficyna
Wydawnicza Alma-Press.
Szczepaoski, J. (1997). Charakterystyka metody biograficznej. Zasady analizy dokumentów
biograficznych. Badania empiryczne w socjologii : wybór tekstów. . M. Malikowski,
Niezgoda, Marian Tyczyn, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza. 2: 361 - 383.
Searle, J. (1970). Speech acts. An essay in the philosophy of language. Cambridge:
Cambridge At The University Press.
Szymanek, K. (2001). Sztuka argumentacji: słownik terminologiczny. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tokarz, M. (2006). Argumentacja. Perswazja. Manipulacja. Gdaosk: Gdaoskie
Wydawnictwo Psychologiczne.
Tokarz, M. (1993). Elementy pragmatyki logicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Węcławski, T. (1995). Wspólny świat religii. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Źródła internetowe:
www.dyskusje.katolik.pl (01.04.2009)
www.katolik.pl (01.04.2009)

do życia wiecznego

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pierwsze logowanie do usługi Office 365

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

Język w regionie – region w języku II - Instytut Filologii Polskiej

Zapytanie ofertowe na świadczenie usług w zakresie druku i

Drukuj stronę produktu