Prawo własności przemysłowej

Ochrona własności
intelektualnej
Prawo własności przemysłowej
dr inż.
in . Robert Stachniewicz
Własność przemysłowa – zaliczamy do niej wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, technologie, sekrety przemysłowe i handlowe,
znaki towarowe i usługowe, nazwy handlowe, oznaczenia i nazwy
pochodzenia (geograficzne), topografie układów scalonych.
Prawo własności przemysłowej pokrywa swoim zakresem prawie cały
obszar własności przemysłowej, obejmujący regulacje dotyczące
wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, projektów
racjonalizatorskich, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych oraz
topografii układów scalonych, w tym również dotyczące ich ochrony.
→ Poza zakresem - przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz przepisy
regulujące działalność zawodową w zakresie ochrony własności przemysłowej
(rzecznik patentowy).
Źródłem praw do własności przemysłowej na terytorium Polski są dla:
- wynalazków,
- wzorów użytkowych,
- wzorów przemysłowych,
- znaków towarowych i usługowych,
- oznaczeń geograficznych,
- topografii układów scalonych,
→ decyzje Urzędu Patentowego RP
dla ochrony przed nieuczciwą konkurencją → Ustawa o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji.
dla nazw handlowych, firmowych → Krajowe normy prawa cywilnego,
handlowego, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Konwencja Paryska
oraz inne ratyfikowane porozumienia międzynarodowe (np. TRIPS).
Podstawy prawne krajowe i międzynarodowe
1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U.
2001 Nr 49 poz.508 z późniejszymi zmianami).
2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
(Dz.U. nr 47 poz. 211).
3. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz.U. 2001 nr
49 poz. 509).
4. Ustawa z dnia 16 luty 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.
2007 nr 50 poz. 331).
5. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. 2007 nr 171 poz. 1206 ).
6. Konwencja Paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca
1883r.
7. Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej
(TRIPS) – Marrakesz z dnia 15 kwietnia 1994r. wraz z protokołem zmieniającym
(Genewa, 6 grudnia 2005r.).
8. Inne źródła m.in. Rozporządzenia i Dyrektywy UE
PODSTAWOWE POJĘCIA
Wynalazek - nowe w skali światowej rozwiązanie posiadające poziom
wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania.
Wzór użytkowy - rozwiązanie techniczne dotyczące kształtu, budowy lub
zestawienia przedmiotu o trwałej postaci, nowe w skali światowej i
użyteczne.
Wzór przemysłowy - nowa i oryginalna postać wytworu, przejawiająca się
w szczególności w kształcie, właściwościach powierzchni, barwie, rysunku
lub ornamencie nadająca się do wielokrotnego odtwarzania.
Znak towarowy - dowolnego rodzaju oznaczenie przedstawione w sposób
graficzny lub dające się w ten sposób wyrazić, które nadaje się do
odróżniania w obrocie towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od
towarów lub usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw.
Oznaczenie geograficzne - oznaczenie słowne odnoszące się
bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu,
kraju, identyfikujące towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli jakość,
dobra opinia lub inne cechy towaru s± przypisywane przede wszystkim
jego pochodzeniu geograficznemu
Topografia układów scalonych - oryginalne rozwiązanie polegające na
wyrażonym w dowolny sposób przestrzennym rozplanowaniu elementów, z
których co najmniej jeden jest aktywny oraz połączeń między nimi, przy
czym pojęcie "układ scalony" oznacza warstwowy wytwór przestrzenny,
utworzony w celu spełniania funkcji elektronicznych z elementów materiału
półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę oraz ich połączeń
przewodzących i obszarów izolujących, które są ze sobą nierozdzielnie
sprzężone.
PATENTY (wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe)
Prawa wyłączne do większości rodzajów własności przemysłowej (patent
na wynalazek, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji
wzoru przemysłowego) powstają na mocy decyzji urzędów patentowych
i obowiązują na terytorium kraju, który tych praw udzielił.
Urząd Patentowy nie udziela ochrony na pomysły rozwiązań, lecz tylko na
dokonane rozwiązania.
Zgodnie z głównymi zasadami Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności
Przemysłowej (ratyfikowanej przez Polskę w 1975 roku):
1. prawa wyłączne udzielane w różnych krajach są od siebie niezależne i
podlegają ustawodawstwu kraju, który te prawa przyznał;
2. we wszystkich państwach-stronach tej Konwencji (większość państw
świata) osoby zagraniczne są w sprawach ochrony własności
przemysłowej traktowane tak samo, jak osoby krajowe (zasada
asymilacji);
3. każdemu, kto dokona prawidłowego zgłoszenia o udzielenie praw
wyłącznych w jednym z państw - stron Konwencji, przysługuje
pierwszeństwo przy ubieganiu się o ochronę w innych państwach stronach Konwencji (zasada pierwszeństwa), o ile zgłoszenia w innym
kraju dokona w terminach:
- 12 miesięcy dla wynalazków i wzorów użytkowych
- 6 miesięcy dla wzorów przemysłowych i znaków towarowych.
Jako generalną zasadę należy więc przyjąć, że przy ubieganiu się o
udzielenie praw wyłącznych do różnych rodzajów własności przemysłowej,
składa się oddzielne wnioski i prowadzi oddzielne postępowania w każdym
z krajów, w których chcemy mieć ochronę konkretnych rozwiązań, choć w
wielu przypadkach, dzięki istniejącym organizacjom i porozumieniom
międzynarodowym, możliwe jest uproszczenie tych procedur i prowadzenie
jednego postępowania.
W Polsce nie udziela się patentów na:
1. wynalazki których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem
publicznym lub dobrymi obyczajami,
2. odmiany roślin i ras zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli
roślin lub zwierząt (nie wyklucza się sposobów mikrobiologicznych),
3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub
terapeutycznymi i sposoby diagnostyki;
Za wynalazki nie są uważane:
- programy do maszyn cyfrowych,
- odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne
- plany, zasady, metody dotycz±ce działalno¶ci umysłowej i gospodarczej
oraz gier
- przedstawienia informacji wytwory o charakterze tylko estetycznym
- wytwory niemożliwe do wykorzystania w świetle powszechnie przyjętych
i uznanych zasad nauki.
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Maksymalny czas trwania praw wyłącznych w Polsce:
- patent na wynalazek → 20 lat od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP,
- prawo ochronne na wzór użytkowy → 10 lat od daty zgłoszenia w Urzędzie
Patentowym RP,
- prawo z rejestracji wzoru przemysłowego → 25 lat od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP,
- prawo z rejestracji topografii → 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym
dokonano zgłoszenia do UP RP lub w którym topografia bądź układ scalony ją
zawierający był wprowadzony do obrotu ,
- prawo ochronne na znak towarowy → bez ograniczeń, przy czym ochrona
udzielana jest na okresy 10-letnie i przedłużana na wniosek uprawnionego
- prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego → bezterminowe, ochrona od
dnia wpisu do rejestru.
PODMIOTY PRAW WYŁĄCZNYCH:
Prawa wyłączne do wynalazków, wzorów i topografii przysługują:
1. twórcom rozwiązań
oraz wyjątkowo:
2. pracodawcy, gdy rozwiązanie zostało dokonane w wyniku
wykonywania obowiązków ze stosunku pracy,
3. zamawiającemu, gdy rozwiązanie zostało dokonane w wyniku
realizacji umowy (o ile strony nie ustaliły inaczej),
4. podmiotowi określonemu w umowie, gdy rozwiązanie powstało w
związku z wykonywaniem tej umowy.
5. Prawo wyłączne do znaku towarowego i oznaczenia geograficznego
udzielane jest na rzecz zgłaszającego - przedsiębiorcy lub organizacji
grupy przedsiębiorców
Prawa wyłączne do własności przemysłowej są zbywalne i podlegają dziedziczeniu.
Odpowiedzialność za naruszenie praw własności przemysłowej
Spory dotyczące naruszeń praw własności przemysłowej rozpatrywane są przez sądy.
Naruszanie cudzych praw związanych z własnością przemysłową
podlega generalnie sankcjom cywilnym, ale w pewnych przypadkach także sankcjom karnym.
Dla różnych rodzajów własności i praw, szczegółowe regulacje w tych
sprawach zawierają odpowiednie ustawy.
Przykładowymi sankcjami cywilnymi są (podobnie jak w przypadku praw
autorskich):
- zaniechanie naruszenia i usunięcie jego skutków,
- wydanie korzyści, wynagrodzenie szkody, naprawienie szkody,
- ogłoszenie stosownego oświadczenia o naruszeniu.
Sankcjami karnymi w postaci grzywny, ograniczenia lub pozbawienia
wolności, zagrożone jest przykładowo:
- przypisywanie sobie autorstwa cudzego projektu wynalazczego,
- przywłaszczanie cudzego prawa do ochrony rozwiązania i zgłaszanie cudzego
rozwiązania w celu uzyskania takiej ochrony,
- oznaczanie przedmiotów nie chronionych w sposób sugerujący, że korzystają
one z ochrony, a także wprowadzanie ich do obrotu,
- wprowadzanie do obrotu towarów/usług oznaczonych zarejestrowanym znakiem
towarowym, którego nie ma się prawa używać,
- ujawnianie informacji stanowi±cej tajemnicę przedsiębiorstwa wyrz±dzaj±ce
poważną szkodę przedsiębiorcy,
- kopiowanie postaci produktu i wprowadzanie do obrotu stwarzające możliwość
wprowadzenia w błąd, co do jego pochodzenia, które wyrządza poważną
szkodę przedsiębiorcy,
- umyślnie fałszywe i wprowadzające w błąd oznaczanie towarów i usług
wyrządzające istotną szkodę klientowi,
- rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o
własnym lub cudzym przedsiębiorstwie w celu przysporzenia korzyści lub
wyrządzenia szkody.
Nieuczciwa konkurencja a własność przemysłowa
Czynem nieuczciwej konkurencji jest każde działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego
przedsiębiorcy lub klienta, a w szczególności:
- wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
- fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego
towarów lub usług,
- wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
- nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
- naśladownictwo produktów, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co
do ich pochodzenia,
- pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie w celu przysporzenia korzyści
lub wyrządzenia szkody,
- utrudnianie dostępu do rynku,
- nieuczciwa lub zakazana reklama.
Czynem nieuczciwej konkurencji jest także posługiwanie się:
- nie przysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami i innymi informacjami o kwalifikacjach,
- nierzetelnymi wynikami badań,
- nieprawdziwymi atestami.
Nie jest natomiast czynem nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech
funkcjonalnych produktu, w szczególności jego budowy, konstrukcji i
formy ( → te cechy mogą być chronione prawem szczególnym, na
podstawie decyzji urzędu patentowego), przy czym jeśli naśladowanie cech
funkcjonalnych wymaga uwzględnienia charakterystycznej formy,
naśladowca jest zobowiązany oznaczyć produkt tak, aby nie wprowadzić w
błąd odbiorców, co do tożsamości producenta bądź produktu.