Fiskus dzieli małżonków

Dziennik Gazeta Prawna 183/2010 z 20.09.2010 [dodatek: Gazeta Prawna, str. 2]
Fiskus dzieli małżonków
● Mąż i żona przy zbyciu nieruchomości mogą skorzystać z ulgi meldunkowej
● Resort finansów każe obojgu małżonkom spełnić warunki do zwolnienia
● Sądy są zdania, że wystarczy, aby jeden małżonek wypełnił przesłanki
Podatnik, który sprzedaje mieszkanie lub dom, kupione w latach 2007 – 2008, może po spełnieniu ustawowych
warunków skorzystać z ulgi meldunkowej. Uniknięcie PIT będzie możliwe, jeśli podatnik w zbywanej
nieruchomości będzie zameldowany na pobyt stały przez co najmniej 12 miesięcy oraz złoży w urzędzie
skarbowym oświadczenie o korzystaniu z ulgi meldunkowej. Te same zasady dotyczą małżonków. Jednak przy
małżonkach pojawiają się pewne kłopoty. Nie wiadomo bowiem, czy zarówno mąż i żona muszą spełnić warunki
do ulgi, aby z niej skorzystać, czy wystarczy aby jedno z nich te przesłanki wypełniło.
Ministerstwo Finansów i izby skarbowe wydające w imieniu ministra finansów interpretacje podatkowe twierdzą,
że oboje małżonkowie muszą spełnić warunki do ulgi meldunkowej. Odmiennego zdania są sądy administracyjne.
W wyrokach, które do tej pory zapadły, przeważa pogląd, że wystarczy, aby jeden z małżonków wypełniło
przesłanki ustawowe do zwolnienia, aby uniknąć 19-proc. PIT.
Co na to eksperci? Też nie prezentują jednolitego stanowiska, choć bliższe ich poglądom są wyroki sądowe.
Rozliczenie indywidualne
Marcin Rogalski, konsultant w PricewaterhouseCoopers, uważa, że stanowisko MF w tej kwestii wydaje się być
uzasadnione, z uwagi na fakt, że podatek od sprzedaży nieruchomości (według zasad obowiązujących w czasie
istnienia ulgi meldunkowej) ustala się indywidualnie dla każdego podatnika (małżonka).
– Małżonkowie rozliczają się indywidualnie dla celów podatkowych, a w przypadku wspólnego rozliczenia nie
obejmuje ono m.in. dochodów ze zbycia nieruchomości opodatkowanych 19-proc. stawką podatkową – podkreśla
Marcin Rogalski.
Ponadto – jak podkreśla ekspert – zgodnie z przyjętą wykładnią prawa do ulg podatkowych (jako wyjątków od
zasady powszechności opodatkowania) nie można interpretować rozszerzająco.
– Wynika stąd, że prawo do ulgi powinno być weryfikowane dla każdego małżonka oddzielnie. Dotyczy to także
małżonków sprzedających nieruchomość wspólną, między którymi istnieje wspólność majątkowa, gdyż w tym
przypadku nie ma możliwości opodatkowania całości dochodu tylko przez jednego z nich (jak np. ma to miejsce
przy najmie opodatkowanym ryczałtem) – argumentuje nasz rozmówca z PricewaterhouseCoopers.
Dodaje, że również z konstrukcji PIT-36, gdzie wykazywana jest kwota podatku ze zbycia nieruchomości
wynika, że niezależnie od sposobu rozliczenia małżonków (indywidualne/wspólne) ustala się go oddzielnie dla
każdego z małżonków (w PIT-36 w poz. 193 i 194, a w formularzach PIT-36L i PIT-38 oddzielnie składanych
przez każdego z małżonków). Wynika stąd, że i ulga ta musi być rozpoznana oddzielnie u obu małżonków. W
konsekwencji każdy z małżonków powinien także złożyć oddzielne oświadczenie o prawie do skorzystania z ulgi.
1z6
Spór z fiskusem
Zasady rozliczania ulgi meldunkowej przez małżonków jest przedmiotem sporów między fiskusem a podatnikami.
– Co więcej, dwie możliwie interpretacje są całkowicie skrajne – zauważa Marek Kolibski, doradca podatkowy,
wspólnik w kancelarii KNDP.
Według jednej interpretacji, podzielanej przez fiskusa, łączne zastosowanie ulgi meldunkowej do podatników
oznacza obowiązek zameldowania przez każdego z nich. Według drugiej interpretacji jest dokładnie odwrotnie, tj.
wystarczy, aby we wspólnym mieszkaniu tylko jeden małżonek był zameldowany przez co najmniej rok, a
obydwoje mają prawo do ulgi meldunkowej.
– Należy przyznać słuszność drugiej wykładni. Przede wszystkim brak jest podstaw, aby przychód z odpłatnego
zbycia nieruchomości (oraz dochód) dzielić po 50 proc. na każdego z małżonków i zastanawiać się, która
połówka korzysta ze zwolnienia, a która nie – ocenia Marek Kolibski.
Według eksperta, przychód małżonków jest wspólny, a skoro sama ustawa nakazuje stosować zwolnienie
łącznie do obojga małżonków, to oznacza to właśnie łącznie, a nie podział. Innymi słowy łącznie należy
rozumieć, że fakt zameldowania przez jednego z małżonków „konsumuje” cały dochód.
Wykładnia sądów
W sprawie możliwości zastosowania ulgi meldunkowej w sytuacji, gdy tylko jeden z małżonków spełnił wymogi
ustawowe, sądy prezentują stanowisko odmienne od ministra finansów. W jednym z najnowszych wyroków (z 9
września 2010 r., sygn. akt I SA/Gl 643/10) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach orzekł, że spełnienie
warunku niezbędnego do skorzystania z ulgi meldunkowej przez jednego z małżonków powoduje, że z ulgi mogą
skorzystać łącznie oboje małżonkowie.
Szymon Dalc, doradca podatkowy w Dalc i Ochocki – Doradcy, uważa, że wyrok WSA w Gliwicach należy
przyjąć z zadowoleniem, gdyż jest to kolejne orzeczenie potwierdzające stanowisko prezentowane w tej sprawie
przez doradców podatkowych i co ważniejsze korzystne dla podatnika. Identycznej wykładni dokonywały
wcześniej również inne sądy, m.in. w WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 1946/09 z 25 marca 2010 r.), WSA
we Wrocławiu (z 10 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Wr 1785/09) i WSA w Olsztynie (z 21 stycznia 2010 r., sygn.
akt I SA/Ol 748/09).
Dobre wyroki
Stanowisko prezentowane w cytowanych wyrokach pozytywnie ocenia Barbara Jabłokow, starszy konsultant w
kancelarii Paczuski & Taudul. Jej zdaniem, analiza art. 21 ust. 1 pkt 126 oraz art. 21 ust. 22 ustawy o PIT w
brzmieniu obowiązującym do końca 2008 roku, jakkolwiek przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości są
zwolnione, jeśli podatnik był zameldowany na pobyt stały przez okres co najmniej 12 miesięcy, to uwzględnić
należy również dodatkowe zastrzeżenie z art. 21 ust. 22 ustawy o PIT. Oznacza to, że w przypadku gdy chociaż
jeden z małżonków spełnił warunki do objęcia go zwolnieniem, wówczas zwolnienie ma zastosowanie do nich
obojga.
– Literalne brzmienie art. 21 ust. 22 ustawy o PIT nie pozwala na uznanie, że warunki muszą być spełnione
odrębnie przez każdego z małżonków, czy też, że spełnienie warunków przez jednego z nich jest
niewystarczające do skorzystania ze zwolnienia – uważa Barbara Jabłokow.
2z6
Ustawodawca zapobiegł tym samym sytuacji, w której rozliczający się wspólnie małżonkowie nie mogliby razem
skorzystać ze zwolnienia z tytułu ulgi meldunkowej.
Minister narusza przepisy
WSA w Gliwicach odniósł się w wyroku do twierdzeń ministra finansów, który uznał, że przy wydawaniu
interpretacji indywidualnych nie jest związany wykładnią dokonywaną przez sądy administracyjne. Jak tłumaczy
Szymon Dalc, od pewnego czasu organy skarbowe w wydawanych interpretacjach nie chcą uwzględniać
powoływanych w uzasadnieniach przez podatników orzeczeń sądów w sprawach podatkowych uznając, że nie
stanowią one źródła prawa i wiążą strony postępowania w konkretnej, indywidualnej sprawie.
Sąd
podkreślił,
że
orzecznictwo
stało
się
istotnym
miernikiem
legalności
wydawanych
interpretacji
indywidualnych, a jego nieuzasadnione pomijanie narusza zasadę prowadzenia postępowania podatkowego w
sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.
Wyjaśnijmy, że omawiane wyroki są nieprawomocne, co oznacza, że zostały zaskarżone do Naczelnego Sądu
Administracyjnego. W konsekwencji to NSA rozstrzygnie ostatecznie spór dotyczący ulgi meldunkowej w
przypadku, gdy tylko jeden z małżonków spełnił wymóg zameldowania.
3z6
Jak małżonkowie skorzystają z ulgi
15,8 tys. podatników wykazało w rozliczeniu za 2009 rok dochody opodatkowane 19-proc. PIT z
odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych po 1 grudnia 2008 r. (PIT-39)
131 mln zł wyniósł w rozliczeniu za 2009 rok podatek z odpłatnego zbycia nieruchomości
nabytych w latach 2007 – 2008. W PIT za 2008 rok było to 162 mln zł
4z6
Ewa Matyszewska
Łukasz Zalewski
[email protected]
Mąż i żona odrębnie rozliczają przychody ze zbycia nieruchomości
Magdalena Kobos
Ministerstwo Finansów
Podatnicy, którzy w latach 2007 – 2008 nabyli nieruchomość i teraz chcą ją sprzedać, mogą skorzystać z
ulgi meldunkowej. Jakie warunki muszą spełnić?
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 126 ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r., wolne od
podatku są przychody uzyskane z odpłatnego zbycia:
a) budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku,
b) lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu,
c) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie,
d) prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziału w takim prawie,
– jeżeli podatnik był zameldowany w budynku lub lokalu wymienionym w lit. a) -d) na pobyt stały przez okres nie
krótszy niż 12 miesięcy przed datą zbycia.
Czy z ulgi tej mogą korzystać małżonkowie?
Tak. Zwolnienie to ma zastosowanie łącznie do obojga małżonków, co jest konsekwencją przyjętej w ustawie o
PIT zasady odrębnego opodatkowania małżonków. Oznacza to, że każdy z małżonków musi spełniać warunek
12-miesięcznego okresu zameldowania, by móc skorzystać z tego zwolnienia.
Dlaczego mąż i żona muszą spełnić warunki do zastosowania zwolnienia?
Podatnikiem jest osoba fizyczna, niezależnie od tego czy jest współwłaścicielem zbywanej nieruchomości lub
prawa majątkowego czy też wyłącznym właścicielem. Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną,
ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub
praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. W
konsekwencji każdy ze współwłaścicieli zbywanej nieruchomości lub prawa majątkowego zobowiązany jest do
samodzielnego rozliczenia w zeznaniu i zapłaty podatku, od przypadającego na niego w stosunku do wielkości
udziału we współwłasności, dochodu (przychodu) z odpłatnego zbycia. Zasada ta dotyczy także współwłasności
małżeńskiej. Przychód ze sprzedaży rzeczy wspólnej, jako dochód ze wspólnej własności, opodatkowuje się
osobno u każdego z małżonków, przyjmując, w braku dowodu przeciwnego, że ich udziały w tym dochodzie są
równe. Takie uregulowanie opodatkowania podatkiem dochodowym przychodów ze wspólnej własności oznacza,
że obowiązek podatkowy z tytułu tego przychodu obciąża każdego z małżonków z osobna i to niezależnie od
tego, że sam ten przychód jako „dochód z majątku wspólnego” stanowi nadal majątek dorobkowy małżonków.
5z6
Magdalena Kobos, Ministerstwo Finansów
ROZMAWIAŁA EWA MATYSZEWSKA
Zródło: INFOR LEX Księgowość Plus publikacja z serii INFOR LEX
Copyright © 2010 INFOR PL S.A. Wszelkie prawa zastrzeżone.
6z6