ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI

Dz.U.03.107.1004
ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
z dnia 29 maja 2003 r.
w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa
(Dz. U. z dnia 24 czerwca 2003 r.)
Na podstawie art. 23715 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z
późn. zm.) zarządza się, co następuje:
Rozdział 1
Przepisy ogólne
§ 1. Rozporządzenie określa minimalne wymagania dotyczące poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy
pracowników wykonujących prace na stanowiskach, na których z przyczyn wynikających z cech miejsca pracy,
urządzeń lub substancji może wystąpić atmosfera wybuchowa.
§ 2. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do:
1) używania urządzeń spalających paliwa w stanie gazowym;
2) używania środków do transportu lądowego, morskiego, lotniczego lub wodnego, do których stosuje się w
tym zakresie postanowienia:
a. Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych
(ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 194, poz. 1629),
b. Regulaminu międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID), stanowiącego
aneks I do załącznika B Przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu towarów
kolejami (CIM) do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF), sporządzonej w Bernie
dnia 9 maja 1980 r. (Dz. U. z 1985 r. Nr 34, poz. 158, z 1997 r. Nr 37, poz. 225 oraz z 1998 r. Nr 33,
poz. 177 i 178);
3) produkcji, przechowywania, używania oraz
samoreaktywnych i nadtlenków organicznych;
transportu
materiałów
wybuchowych,
materiałów
4) zakładów górniczych podziemnych oraz odkrywkowych, do których stosuje się przepisy dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz zabezpieczenia przeciwpożarowego w tych
zakładach;
5) miejsc pracy przeznaczonych bezpośrednio do leczenia ludzi.
§ 3. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:
1) atmosfera wybuchowa - mieszaninę palnych gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem, w której, po
zainicjowaniu źródłem zapłonu, spalanie rozprzestrzenia się samorzutnie na całą mieszaninę;
2) miejsce, w którym mogą wystąpić atmosfery wybuchowe - przestrzeń, w obrębie której mogą wystąpić
stężenia substancji łatwopalnych określone granicami wybuchowości, wymagające zastosowania środków
mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochronę zdrowia zatrudnionych tam pracowników;
3) czynności niebezpieczne - działania mogące zainicjować zapłon i wybuch atmosfery wybuchowej;
4) stężenie stanowiące zagrożenie - atmosferę wybuchową w miejscu pracy, gdzie składnik palny występuje
w stężeniu wyższym niż wartość dolnej granicy wybuchowości mieszaniny wybuchowej;
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa – stan prawny: listopad 2005 r.
1
5) stężenie niewymagające zastosowania środków zapobiegawczych - atmosferę wybuchową, w której
składnik palny występuje w stężeniu niższym niż wartość dolnej granicy wybuchowości mieszaniny
wybuchowej.
Rozdział 2
Minimalne wymagania dla stanowisk pracy, w których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe
§ 4. 1. Na stanowiskach pracy, na których mogą występować atmosfery wybuchowe, dokonuje się okresowej, nie
rzadziej niż raz w roku, oceny ryzyka, a zwłaszcza:
1) prawdopodobieństwa i częstotliwości występowania atmosfer wybuchowych;
2) prawdopodobieństwa występowania oraz uaktywniania się źródeł zapłonu, w tym wyładowań
elektrostatycznych;
3) identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem stwarzanych przez urządzenia techniczne oraz procesy pracy, a
także stosowane surowce i półprodukty;
4) oceny skali przewidywanych niepożądanych skutków.
2. Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosfery wybuchowe powinna obejmować miejsca, które są lub mogą być
połączone otworami z miejscami, w których występują takie atmosfery.
§ 5. 1. Pracodawca posiada dokument zabezpieczenia stanowiska pracy przed wybuchem i dokonuje jego
okresowej aktualizacji.
2. Dokument zabezpieczenia przed wybuchem, zwany dalej "dokumentem", powinien zawierać:
1) informacje o identyfikacji atmosfer wybuchowych i ocenę ryzyka wystąpienia wybuchu;
2) informacje o podjętych odpowiednich środkach zapobiegających wystąpieniu zagrożeń wybuchem,
sporządzone w formie zestawienia;
3) wykaz miejsc pracy zagrożonych wybuchem wraz z ich klasyfikacją;
4) deklarację, że stanowiska pracy i narzędzia pracy, a także urządzenia zabezpieczające i alarmujące, są
zaprojektowane, używane i konserwowane z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa.
3. Dokument powinien być sporządzony przed dopuszczeniem stanowiska pracy do eksploatacji. Zawarte w
dokumencie informacje powinny być przekazane pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy zagrożonych
wybuchem w sposób przejrzysty i zapewniający właściwe wykorzystanie dróg ewakuacyjnych.
4. Dokument powinien być weryfikowany w przypadku, jeżeli na stanowisku pracy, w jego wyposażeniu w
niezbędny sprzęt lub narzędzia albo w organizacji pracy zostały wprowadzone istotne zmiany.
5. Przy sporządzaniu dokumentu mogą być wykorzystane inne dokumenty dotyczące oceny ryzyka.
§ 6. Miejsca pracy, w których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe, powinny być sklasyfikowane z
uwzględnieniem podziału na strefy zagrożenia wybuchem, zgodnie z normą PN-EN 1127-1:2001 "Zapobieganie
wybuchowi i ochrona przed wybuchem".
§ 7. 1. Przed podjęciem pracy na stanowiskach, na których występują zagrożenia stwarzane przez atmosfery
wybuchowe, pracownicy powinni odbyć szkolenia stanowiskowe, powtarzane w okresach przewidzianych w
rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w
dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 285).
2. W miejscach pracy określonych w dokumencie prace należy wykonywać zgodnie z pisemnymi instrukcjami
przygotowanymi przez pracodawcę.
3. Prace wykonywane w miejscach zagrożonych wybuchem niewynikające z instrukcji wymagają pisemnego
zezwolenia w trybie ustalonym przez pracodawcę.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa – stan prawny: listopad 2005 r.
2
§ 8. 1. W celu zapobiegania możliwości powstania atmosfer wybuchowych o takich stężeniach składnika palnego,
że w razie wybuchu mogłyby stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien
podjąć, zależnie od rodzaju i miejsca ich występowania, odpowiednie działania organizacyjne i techniczne.
2. Działania podejmowane przez pracodawcę powinny stwarzać takie warunki pracy, aby mogła być wykonywana
w sposób bezpieczny.
3. Podejmując działania organizacyjne i techniczne, pracodawca powinien:
1) zapobiegać tworzeniu się atmosfer wybuchowych, a jeżeli jest to niemożliwe, dążyć do wyeliminowania
źródeł zapłonu;
2) stosować środki zmniejszające skutki wybuchu w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników.
§ 9. 1. Pracodawca powinien przedsięwziąć konieczne środki w celu zapewnienia, że stanowisko pracy, urządzenia
i narzędzia tam stosowane oraz wszelkie inne urządzenia udostępnione pracownikom zostały zaprojektowane,
skonstruowane, zmontowane, zainstalowane, a także używane i konserwowane w sposób minimalizujący zagrożenie
wybuchem. W przypadku zaistnienia wybuchu zasięg jego oddziaływania powinien ograniczyć się tylko do stanowiska
pracy i znajdujących się tam urządzeń na skutek zastosowania przez pracodawcę sposobów uniemożliwiających jego
przejście w detonację i rozprzestrzenianie się fali detonacyjnej.
2. Przed przekazaniem do eksploatacji stanowiska pracy, na którym może występować atmosfera wybuchowa,
powinna być dokonana jego ocena pod względem zastosowanych zabezpieczeń zapobiegających zainicjowaniu
wybuchu lub ograniczających jego skutki.
3. W przypadku gdy ocena, o której mowa w ust. 2, wykaże taką potrzebę, powinno się:
1) zapewnić utrzymanie pracy urządzeń i systemów zabezpieczających w stanie bezpiecznego
funkcjonowania, nawet w przypadku odcięcia dopływu energii, niezależnie od pracy pozostałych instalacji;
2) zapewnić możliwość sterowania ręcznego, zastępującego sterowanie automatyczne, pod warunkiem że
takie sterowanie nie ma wpływu na obniżenie poziomu bezpieczeństwa; czynności te mogą wykonywać
jedynie pracownicy, którzy odbyli szkolenie stanowiskowe;
3) przewidzieć, w przypadku wyłączenia awaryjnego, sposoby rozproszenia skumulowanej energii lub odcięcia
jej w taki sposób, aby nie stanowiła zagrożenia.
§ 10. 1. Jeżeli dokument nie przewiduje inaczej, urządzenia i systemy zabezpieczające dla wszystkich stanowisk
pracy, na których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe, powinny być dobrane zgodnie z kategoriami właściwymi dla
stref zagrożenia wybuchem, określonych w normie PN-EN 60079-10:2002 "Urządzenia elektryczne w przestrzeniach
zagrożonych wybuchem. - Część 10: Klasyfikacja obszarów zagrożonych wybuchem".
2. Maszyny, urządzenia i systemy zabezpieczające oraz towarzyszące im urządzenia mogą być uruchomione tylko
wtedy, gdy dokument określa warunki ich używania w atmosferach wybuchowych w sposób bezpieczny.
§ 11. 1. W przypadku uwolnienia się palnych gazów, par, mgieł lub pyłów należy w sposób bezpieczny ograniczyć
ich rozprzestrzenianie lub zneutralizować je w inny odpowiedni sposób.
2. Jeżeli atmosfera wybuchowa zawiera różne palne gazy, pary, mgły lub pyły, powinny być zastosowane środki
zabezpieczające, odpowiednie do największego zagrożenia.
§ 12. 1. Na stanowiskach pracy, na których istnieje możliwość powstania atmosfer wybuchowych zawierających
składnik palny w takim stężeniu, że mogą one stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników,
pracodawca powinien nadzorować pracę zgodnie z oceną ryzyka i przy użyciu odpowiednich środków technicznych.
2. Przy wejściach do pomieszczeń, gdzie znajdują się miejsca, w których występują atmosfery wybuchowe,
powinno być umieszczane oznakowanie w kształcie trójkąta z czarnym obramowaniem. Wewnątrz obramowania
powinny być umieszczone czarne litery "Ex" na żółtym tle.
3. Pracodawca ustala sposób sygnalizowania stanów awaryjnych związanych z wystąpieniem atmosfery
wybuchowej za pomocą urządzeń sygnalizacyjnych akustycznych lub wizualnych, w celu umożliwienia pracownikom
wycofania się z miejsc zagrożonych wyraźnie oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa – stan prawny: listopad 2005 r.
3
§ 13. 1. Pracodawca odpowiedzialny za miejsce pracy, w którym występują atmosfery wybuchowe, powinien
koordynować wszelkie prace wykonywane przez pracowników różnych przedsiębiorstw oraz wdrażać wszystkie środki
zaradcze dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
2. Pracodawca odpowiedzialny za miejsce pracy określa w dokumencie cel koordynacji, a także procedury i środki
jej wdrażania.
§ 14. 1. Podejmując działania zmierzające do zapobiegania zainicjowaniu zapłonu atmosfer wybuchowych, należy
uwzględnić środki ograniczające prawdopodobieństwo wystąpienia wyładowania elektrostatycznego, jeżeli pracownik
lub jego otoczenie są nośnikiem lub źródłem takiego ładunku, zgodnie z normą PN-E-05204:1994 "Ochrona przed
elektrycznością statyczną. Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń. Wymagania".
2. Pracodawca zapewnia pracownikom odpowiednie środki ochrony indywidualnej wykonane z materiału, który nie
będzie powodował wyładowań elektrostatycznych, w wyniku których mogłoby nastąpić zainicjowanie zapłonu
atmosfery wybuchowej według normy PN-EN 1149-1 "Odzież ochronna. Właściwości elektrostatyczne".
Rozdział 3
Przepisy przejściowe
§ 15. Miejsca pracy eksploatowane przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, w których mogą powstać
atmosfery wybuchowe, powinny być dostosowane do wymogów określonych w rozporządzeniu w terminie do 24
miesięcy od dnia jego wejścia w życie.
Rozdział 4
Przepis końcowy
§ 16. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa – stan prawny: listopad 2005 r.
4