Komunizm - Polska Fundacja im. Roberta Schumana

Seminaria europejskie
4. seminarium
koordynator: Joanna Różycka-Thiriet
19 listopada 2014 r.
[email protected]
Temat: Wschód i Zachód Europy po upadku komunizmu
Goście:
- Anna Bohdziewicz, fotografka
- Jan Cieński, dziennikarz
Prowadzenie: Anna Radwan, prezes Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana
SŁOWNICZEK PRZETRWANIA
Demoludy – potoczne określenie państw socjalistycznych, czyli
krajów, w których panowała demokracja ludowa (co uwzględniając
znaczenie słowa demokracja w języku greckim oznaczało
dosłownie ludowe rządy ludu). W demoludach miał rządzić lud za
pośrednictwem partii komunistycznych.
Żelazna kurtyna – granica rozdzielająca w Europie kraje
komunistyczne (pozostające w strefie wpływu Związku
Radzieckiego) od państw Zachodu. Termin ten wywodzi się
z przemówienia Winstona Churchilla wygłoszonego w Fulton,
w USA w marcu 1946 roku. Brytyjski polityk mówił w nim
o żelaznej kurtynie dzielącej europejski kontynent od Szczecina
nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem. Namacalnym dowodem
istnienia kurtyny był mur berliński.
Źródło: Polska Wikipedia
Rysunek umieszczony w Wikipedii przez Piastu
Kartki – dokumenty uprawniające do zakupu określonego,
deficytowego towaru. Naturalnie za dane produkty należało
jeszcze samemu zapłacić. Kartki były dowodem na niewydolność
socjalistycznej gospodarki. W komunistycznej Polsce istniały nie
tylko w okresie powojennym (wtedy istniały także na Zachodzie).
Powróciły w latach 70-tych. W 1976 roku wprowadzono kartki na
zakup 2 kg cukru miesięcznie na osobę. W 1981 reglamentować
zaczęto także mięso i jego przetwory, masło, mąki, kasze i ryż.
A potem stopniowo także alkohol, papierosy, kawę, proszki do
prania, benzynę, a nawet buty. Ostatnie kartki (na mięso) zniknęły
dopiero 1 sierpnia 1989 roku.
Działania Fundacji Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską, w ramach
Programu Europa dla Obywateli
Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce
Okrągły Stół – prowadzone w Polsce rozmowy obozu rządzącego z opozycją reprezentowaną przez związek
zawodowy Solidarność (zresztą wtedy nielegalny). Toczyły się od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku. Za
zaproszeniem opozycji do rozmów kryło się wyrachowanie komunistów – nie tracąc władzy chcieli podzielić
się z opozycjonistami odpowiedzialnością za kraj będący w bardzo złej sytuacji gospodarczej. Okrągły Stół
przyjął szereg postanowień, m.in. o częściowo wolnych wyborach, które odbyły się 4 czerwca i przyniosły
komunistom sromotną porażkę. Obrady okrągłostołowe zapoczątkowały proces, który doprowadził do obalenia
w Polsce komunizmu. Za Okrągłym Stołem ciągnie się jednak czarna legenda rzekomo hańbiących
Solidarność rozmów w Magdalence – aby łatwiej było osiągnąć kompromis, najważniejsze tematy
dyskutowane były w węższym gronie komunistów i opozycjonistów np. w podwarszawskiej Magdalence.
Jesień Ludów – wydarzenia w Europie pod koniec roku 1989, które doprowadzają do upadku komunizmu na
naszym kontynencie. U źródeł Jesieni Ludów leżą zmiany w ZSRR (dojście do władzy Michaiła Gorbaczowa
i poluzowanie kontroli nad państwami bloku komunistycznego). Jesień Ludów rozpoczęła się w Polsce
obradami Okrągłego Stołu, wyborami 4 czerwca i powołaniem rządu Tadeusza Mazowieckiego (12 września).
Na Węgrzech od czerwca do września odbywały się rozmowy rządu z opozycją, w efekcie których zmieniono
konstytucję, a w kwietniu 1990 miały miejsce wolne wybory. Od czerwca 89 mieszkańcy NRD masowo uciekali
do RFN, a trwające od października manifestacje doprowadziły w listopadzie do upadku muru berlińskiego. Na
jesieni manifestowano też w Bułgarii, co zaowocowało negocjacjami komunistów z opozycją w styczniu 1990
roku. Demonstracje w Czechosłowacji na fali wydarzeń w Polsce i w Niemczech doprowadziły w grudniu do
stworzenia rządu z przedstawicielami opozycji i wyboru opozycjonisty Vaclava Havla na prezydenta (była to
tzw. aksamitna rewolucja). Najkrwawszy przebieg miały zdarzenia w Rumunii, gdzie w grudniu obalono
dyktatora Nicolae. Ceauşescu i skazano go z żoną na śmierć. Określenie Jesień Ludów jest nawiązaniem do
Wiosny Ludów, rewolucji europejskich w 1848 roku.
FRAZA DNIA
Pokojowa rewolucja w NRD, która na jesieni 1989 roku doprowadziła do upadku muru berlińskiego,
byłaby niemożliwa bez wcześniejszych wydarzeń w Polsce i innych krajach Europy ŚrodkowoWschodniej
- powiedziała niemiecka kanclerz, wywodząca się ze wschodnich Niemiec Angela Merkel 9 listopada br.,
podczas obchodów 25-lecia upadku muru. To muzyka dla polskich uszu zazdrosnych, że to wydarzenia
9 listopada 1989 roku, a nie Okrągły Stół czy wybory 4 czerwca stały się dla świata symbolem końca
komunizmu. Mur berliński otoczył Berlin Zachodni w 1961 roku, by uniemożliwić masową ucieczkę
Berlińczyków i mieszkańców komunistycznego NRD na Zachód. De facto służył też umocnieniu władzy
niemieckich komunistów (partii SED). Stopniowo dodawano do niego kolejne zabezpieczenia. Obsadzono go
też żołnierzami, którzy mieli rozkaz strzelania do zbiegów, których nie można było zatrzymać. Od 1961 do
1989 roku śmierć na murze znalazło 90 osób. Mur upadł pod naporem mieszkańców Berlina Wschodniego,
którzy usłyszeli o liberalizacji przepisów dotyczących wyjazdów. W dłuższej perspektywie doprowadziło to
również do upadku NRD.
JAK TO SIĘ JE, CZYLI O ZWYCZAJACH
Nagroda im. Sacharowa na rzecz wolność myśli – ustanowione w 1988 roku wyróżnienie przyznawane co
roku przez Parlament Europejski. Nagradza on nią osoby lub organizacje broniące praw człowieka. Trofeum
wręczane jest w grudniu, podczas uroczystego posiedzenia Parlamentu w Strasburgu. Patronem nagrody jest
Andriej Sacharow (1921-1989), radziecki naukowiec będący wynalazcą bomby wodorowej. Za swoje działania
na rzecz praw człowieka (które naturalnie nie podobały się radzieckim władzom) otrzymał 1975 roku Pokojową
Nagrodę Nobla. Tegorocznym laureatem Nagrody im. Sacharowa jest Denis Mukwege, lekarz z Konga
pomagający ofiarom gwałtów i przemocy seksualnej.
Działania Fundacji Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską, w ramach
Programu Europa dla Obywateli
Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce