Autoreferat - Politechnika Wrocławska

Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
Spis treści
2.1. Imię i Nazwisko......................................................................................................................................... 2
2.2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy i miejsca i roku ich
uzyskania oraz tytuł rozprawy doktorskiej............................................................................................ 2
2.3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych.........................3
2.4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust.2 ustawy z dnia 14 marca 2003r. O
stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U.
nr 65, poz.595 ze zm.)..................................................................................................................................... 3
2.5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo – badawczych...................................................6
1
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
Dr inż. arch. Krzysztof Kafka
Katedra Urbanistyki i Planowania Przestrzennego
Wydział Architektury
Politechnika Śląska
ul. Akademicka 7
44-100 Gliwice
Tel./fax: 32-237-13-18
E-mail: [email protected]
Adres prywatny:
ul. Lazarówka 6
41-935 Bytom
tel. kom. 501 409 880
e-mail: [email protected]
2. AUTOREFERAT
2.1. Imię i Nazwisko
Krzysztof Kafka
2.2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy i miejsca i roku ich
uzyskania oraz tytuł rozprawy doktorskiej
Dyplom ukończenia studiów wyższych magisterskich na kierunku Architektura
i Urbanistyka
Tytuł: Magister Inżynier
Miejsce: Wydział Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Rok: 6 października 1993r.
Tytuł pracy dyplomowej: Zagospodarowanie rekreacyjne doliny Małej Panwi, ze
szczególnym uwzględnieniem wsi Żyłka,
Promotor: prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Kamiński,
Dyplom uzyskania stopnia naukowego doktora nauk technicznych nadany uchwałą
Rady Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach
2
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
Stopień naukowy: Doktor nauk technicznych
Miejsce: Wydział Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Tytuł rozprawy doktorskiej: Krajobraz najbliższego otoczenia tras komunikacji kołowej
Rok: 17 grudnia 1999r.
Promotor: prof. dr hab. inż. arch. Janina Klemens
Recenzenci:
prof. dr inż. arch. Stanisław Tomaszek,
prof. dr hab. inż. arch. Wojciech Bonenberg.
2.3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych
Zatrudnienie na stanowisku asystenta
w Katedrze Urbanistyki i Planowania Przestrzennego
Wydziału Architektury, Politechniki Śląskiej w Gliwicach,
Lata: 15 lutego 1994 – 1 października 2000.
Zatrudnienie na stanowisku adiunkta
w Katedrze Urbanistyki i Planowania Przestrzennego
Wydziału Architektury, Politechniki Ślaskiej,
Lata: 1 października 2000 – do chwili obecnej.
Zatrudnienie w innych jednostkach:
Zatrudnienie na stanowisku Architekta Miejskiego w Strzelcach Opolskich,
Urząd Miejski w Strzelcach Opolskich.
Lata: 5 listopada 2001 – 15 lutego 2010.
2.4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust.2 ustawy z dnia 14 marca
2003r. O stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w
zakresie sztuki (Dz.U. nr 65, poz.595 ze zm.).
a) Tytuł osiągnięcia naukowego: Modele współdziałania uczestników planowania
przestrzennego.
b) Publikacja, monografia habilitacyjna
Kafka K., 2013, Modele współdziałania uczestników planowania przestrzennego,
Monografia, ISBN 978-83-7880-198-6, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
3
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
Recenzenci:
prof. dr hab. inż.arch. Tomasz Parteka
dr hab.inż. arch. Tomasz Ossowicz, profesor nzw.
Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: samodzielnym autorstwie monografii
Mój udział procentowy szacuję na 100%.
c) Omówienie celu naukowego i osiągniętych wyników z omówieniem ich
ewentualnego wykorzystania
W pracy podjąłem ważny temat funkcjonowania systemu planowania przestrzennego
w praktyce. Po wstępnych założeniach wewnętrznych i zewnętrznych przyjęto, że
istotną kwestią decydującą o jego skuteczności jest problem współdziałania uczestników
planowania przestrzennego. Za uczestników uznano osoby, grupy społeczne, instytucje,
organizacje i organy biorące udział w procesach i procedurach planistycznych.
Poczynione założenia wewnętrzne dotyczyły samej istoty planowania przestrzennego. Przyjęta w pracy definicja planowania przestrzennego oparta została na znanych
pracach teoretycznych ze szczególnym zwróceniem uwagi na definicje opisowe.
Oryginalnym wkładem pracy do teorii planowania była próba systematyki procesów
i procedur planistycznych w ramach planowania strategicznego, normatywnego
i operacyjnego w ich trzech fazach: konstytutywnej, adaptacyjnej i monitoringu.
Założenia zewnętrzne dotyczyły wszelkich uwarunkowań spoza systemu planowania
przestrzennego wynikających z ustroju politycznego, gospodarczego czy społecznego.
Należą one do otoczenia planowania przestrzennego, jednocześnie silnie na nie
wpływając.
Zasadniczym wyzwaniem pracy było zdefiniowanie typologii uczestników planowania
przestrzennego. Zaprezentowana w pracy typologia przyjmuje za kryterium poziom
i rodzaj aktywności danego uczestnika. Odrzucone zostały zatem kryteria
charakteryzujące domeny działania uczestników. To właśnie typologia oparta na
poziomach aktywności uczestników daje podstawy do lepszego zrozumienia systemu
planowania przestrzennego. Zgodnie z nią wyodrębniono uczestników aktywnych:
podmiot, współpodmioty i partycypantów oraz biernych: klientów i konsumentów.
Podmiot zdefiniowany został jako ten uczestnik, który posiada pełnię władztwa
planistycznego, lub największą jego część spośród innych uczestników, a także prawo do
inicjowania procesów i procedur planistycznych. Współpodmioty to uczestnicy
posiadający jakieś części tego władztwa na podstawie przepisów prawa, natomiast
partycypanci to uczestnicy, którzy otrzymali pewną część tego władztwa od podmiotu
lub współpodmiotów. Mowa w tym ostatnim przypadku o władztwie scedowanym.
Klienci i konsumenci to uczestnicy bierni, którzy nie biorą aktywnego udziału
w procesach i procedurach planistycznych. Grupy te różnią się między sobą jedynie
gotowością do pośredniego wyrażania swoich oczekiwań oraz stanowisk w kwestiach
związanych z planowaniem przestrzennym.
Każdy z uczestników posiada własne odrębne charakterystyczne cechy. Uczestnicy ci
mogą wchodzić w różnego rodzaju relacje oraz sprzężenia, w ramach których mogą
podejmować współpracę lub pozostawać w sporze. Te różnego rodzaju interakcje
między uczestnikami nazwano w pracy ogólnie – współdziałaniami. Te relacje i sprzężenia toczą się w określonych polach współdziałania, którymi są: zarządzanie, informowanie, wnioskowanie, opiniowanie i kontrolowanie. Wiele z tych aktywności mieści się
w ramach szczególnego przykładu pola współdziałania, jakim jest dyskusja planistyczna.
4
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
Przyjęta typologia uczestników stała się kluczem i punktem wyjścia do zrozumienia
mechanizmów działających w obrębie planowania przestrzennego. Stała się też
podstawą do budowy różnych modeli planowania przestrzennego.
Ważnym elementem pracy było zdefiniowanie dwóch skrajnych modeli systemów
planistycznych: modelu ekskluzywnego oraz inkluzywnego. Pierwszy zakłada
nieograniczone władztwo planistyczne podmiotu planowania, brak włączania w procesy
i procedury innych uczestników. Nie ma więc w tym modelu w zasadzie innych
uczestników aktywnych poza samym podmiotem. Pozostali uczestnicy są zepchnięci do
pozycji biernych, stając się w ten sposób petentami planowania. Model inkluzywny to
model, w którym żaden z uczestników nie posiada pełni władztwa planistycznego,
a osiągnięcie sukcesu przez któregokolwiek uczestnika wymaga szerokiego
współdziałania angażującego wielu innych uczestników.
Obydwa modele są całkowicie teoretyczne. Są to modele umieszczone na skrajnych
przeciwległych pozycjach. Przy zastosowaniu kryteriów stopnia otwartości i dostępności
systemu planistycznego dla określonych uczestników wszelkie inne analizowane
systemy mieściłyby się zatem gdzieś na osi pomiędzy tymi dwoma skrajnymi modelami
teoretycznymi. Założenie to może być punktem wyjścia i instrumentem do analizowania
innych systemów planistycznych.
Założenie to stało się też przyczynkiem poszukiwania modelu zrównoważonego
posiadającego pewne cechy jednego i drugiego modelu teoretycznego, ale rozwijającego
je i dostosowującego do warunków praktycznych. Z analizy tej wynikać mogą
bezpośrednie wnioski do praktyki planistycznej. Istotnym założeniem było, że
poszukiwany model zrównoważony powinien odpowiadać założeniu funkcjonowania
w środowisku państwa demokratycznego. Powinien więc być siłą rzeczy bliższy
modelowi inkluzywnemu.
W modelu zrównoważonym planowanie jest traktowane jako umowa społeczna
angażująca wszystkich uczestników planowania z silną pozycją podmiotu, już nie tylko
jako uczestnika posiadającego największy udział we władztwie planistycznym, ale jako
arbitra. Model ten operuje instrumentami elastycznymi, selektywnymi i proporcjonalnymi do zakładanych celów. Zapewnia osiąganie ogólnych celów planowania
przestrzennego przy dużym zakresie swobody jego uczestników oraz procesów
inwestycyjnych. Jedną z form działania w ramach tego modelu jest „governance”
rozumiane jako współzarządzanie wielu uczestników w procedurach i procesach
planistycznych.
Przyjęta typologia uczestników oraz zdefiniowane modele planowania
przestrzennego są podstawą i punktem wyjścia do dalszych prac i badań zarówno
teoretycznych jak i praktycznych obejmujących różne modele planowania
przestrzennego.
Wyniki pracy mogą być podstawą do dalszych badań. Mogą być istotnym wkładem do
poszukiwań nowych modeli planowania przestrzennego. Typologia modeli oparta na
aktywności uczestników i polach ich współdziałania jest bardzo elastyczna. Jednocześnie
kryteria tej typologii mogą być wspólnym mianownikiem wielu rożnych modeli systemów
planistycznych. Jest więc, w moim przekonaniu, wartościowym instrumentem badawczym
i istotnym wkładem w stan badań nad planowaniem przestrzennym.
5
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
2.5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo – badawczych
Osiągnięcia przed uzyskaniem stopnia doktora
Działalność naukowo-badawcza przed uzyskaniem stopnia doktora miała charakter
wstępny. Były to moje pierwsze kroki w działalności naukowej i badawczej. Prace nad
doktoratem podjąłem dość szybko po wygraniu konkursu i zatrudnieniu na stanowisku
asystenta w Katedrze Urbanistyki i Planowania Przestrzennego w zespole Komunikacji
i Planowania Wsi, prowadzonego przez prof. M.L. Rościszewskiego. Środowisko Katedry,
a zwłaszcza osoba Pana profesora, z pewnością wpłynęły na wybór tematu pracy
doktorskiej. Dysertacja doktorska łączyła problematykę kształtowania krajobrazu oraz
problemy kształtowania tras komunikacji kołowej. Było to moje pierwsze zetknięcie się
z pracą naukową. Równolegle z pracą nad doktoratem publikowałem artykuły oraz
zabierałem głos na konferencjach. Na początku były to konferencje katedralne,
wydziałowe, a następnie krajowe.
Jednocześnie, po wygraniu konkursu Towarzystwa Urbanistów Polskich na najlepszą
pracę dyplomową, włączyłem się w prace społeczne na rzecz TUP. Pozwoliło mi to
poznać środowisko członków Towarzystwa: urbanistów i planistów przestrzennych
oraz problemy praktyki planistycznej. Były to także początki mojej pracy społecznej na
rzecz środowiska urbanistów i planistów.
Niezależnie od pracy na uczelni podjąłem dodatkową działalność projektową i współpracę z planistycznymi i urbanistycznymi biurami projektów. Planowanie przestrzenne
stawało się moim coraz bardziej świadomym wyborem i w coraz większym stopniu –
pasją. Pomimo wcześniejszych osiągnięć w zakresie projektowania architektonicznego
samo projektowanie architektoniczne odsuwało się coraz bardziej poza obszar moich
zainteresowań. Rozpoczęcie studiów podyplomowych z zakresu planowania przestrzennego było decyzją w pełni świadomą.
Prace naukowe i publikacje z tego okresu koncentrowały się na zagadnieniach ściśle
związanych z moją pracą doktorską. Dotyczyły one w szczególności problemów
kształtowania ekranów akustycznych oraz zieleni przydrożnej. Wówczas były to
problemy, przed którymi mieliśmy jako kraj dopiero stanąć. Druga połowa lat 90. to
okres, w którym wielkie inwestycje drogowe były dopiero w fazie przygotowań. Źródłem
wiedzy mogły być wtedy wyłącznie doświadczenia krajów Europy Zachodniej oraz
literatura zachodnia. Większość z tych źródeł informacji była wówczas jeszcze dość
trudno dostępna.
Prace nad dysertacją doktorską były przygotowaniem do dalszej pracy naukowo –
badawczej. Pozwoliły mi poznać instrumenty oraz metody badawcze. Był to też czas
coraz bardziej świadomych wyborów dalszej kariery naukowej i zawodowej.
Obrona doktoratu
Pracę doktorską obroniłem w dniu 17 grudnia 1999 r. Na stanowisku adiunkta w tej
samej Katedrze Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydziału Architektury
Politechniki Śląskiej zostałem zatrudniony w dniu 1 października 2000r.
W zakresie działalności naukowej kontynuowałem dotychczasowy sposób pracy.
W dalszym ciągu byłem autorem artykułów i publikacji oraz wystąpień na
konferencjach. Zmieniła się jednak ich tematyka. W znacznie większym stopniu
6
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
skupiałem się w niej na problemach planowania przestrzennego i w szerszym ujęciu,
gospodarki przestrzennej.
Praktyka planowania przestrzennego
Swoją wiedzę na temat planowania przestrzennego w tym okresie czerpałem
zarówno z teorii, którą pogłębiałem w ramach mojej pracy naukowej na uczelni oraz
z praktyki, z którą miałem bliski kontakt w związku z pracami, jakie wykonywałem przy
sporządzaniu projektów dokumentów planistycznych. Stale współpracowałem z biurem
projektów dr inż.arch. Krystiana Stangla oraz prof. dr hab. inż.arch. Zbigniewa
Kamińskiego. Byłem także członkiem zespołu kierowanego przez prof. dr inż.arch.
Stanisława Tomaszka, przy Wydziale Architektury opracowującego plan miejscowy dla
Dzielnicy Akademickiej Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Wszyscy moi nauczyciele
praktyki byli jednocześnie naukowcami i pracownikami tego samego Wydziału
Architektury.
W tym okresie byłem autorem i współautorem 3 studiów uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego oraz ponad 15 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wielu innych opracowań i dokumentów planistycznych
i urbanistycznych. W pracach planistycznych współpracowałem z wieloma innymi
urbanistami oraz specjalistami reprezentującymi rożne dziedziny nauki i praktyki,
w tym w szczególności ochronę środowiska, krajobrazu, projektowanie układów
komunikacyjnych i systemów infrastrukturalnych.
W roku 2000, po pozytywnym zdaniu egzaminów ministerialnych oraz po
przedstawieniu wymaganego dorobku praktycznego, uzyskałem uprawnienia
urbanistyczne.
W roku 2002 otrzymałem Nagrodę Ministra Infrastruktury za wybitne osiągnięcia
w planowaniu przestrzennym. Nagroda została przyznana w związku ze sporządzeniem
projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Jaworze.
Pierwsza próba syntezy teorii i praktyki planowania przestrzennego
Moim świadomym celem było rozwijanie równolegle obydwu sfer aktywności.
Doświadczenia praktyczne wykorzystywałem zarówno w pracach naukowych jak
i teoretycznych, a także w pracy dydaktycznej na Wydziale Architektury. Z drugiej strony
wiedza teoretyczna i naukowa pozwalała na lepsze zrozumienie procesów, które
mogłem obserwować w praktyce. W tym okresie starałem się utrzymać pewną
równowagę między pracą naukową a praktyczną.
Wiele moich publikacji z tego okresu ma charakter bardziej praktyczny. Wnioski
z obserwacji w pracy praktycznej starałem się przenieść na grunt naukowy. Odnoszą się
one i nawiązują do konkretnych problemów, z którymi zetknąłem się w czasie praktyki.
Szczególne miejsce zajęła moja bliska współpraca z dr inż. arch. Krzysztofem
Nawratkiem. Byliśmy wspólnie autorami wielu publikacji o charakterze naukowym oraz
popularyzatorskim. Naszym celem było zainteresowanie problemami planowania
przestrzennego
kręgów
niezwiązanych
z
nim
zawodowo.
Szczególnym
zainteresowaniem cieszyły się nasze cykliczne popularyzatorskie publikacje
zamieszczane na stronie internetowej www.miejsca.org w formie dialogów
7
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
zatytułowanych „Rozmowy Międzymiejscowe”. Staraliśmy się prezentować w nich nasze
podejście do planowania przestrzennego rozumianego jako instrument szeroko
rozumianej polityki miasta. W kręgu naszych zainteresowań znalazły się kwestie
organizacyjne i polityczne planowania przestrzennego.
Niezależnie od nurtu popularyzatorskiego mojej działalności, stale pogłębiałem swoją
wiedzę na temat praktyki oraz uwarunkowań prawnych planowania przestrzennego. Ich
efektem była wydana w 2003 roku książka o charakterze poradnikowym „Planowanie
i zagospodarowanie przestrzenne w świetle nowych przepisów”. Książka wydana została
tuż po wejściu w życie w lipcu 2003 r. nowych przepisów z Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Książka miała charakter poradnikowy. Jej celem była
prezentacja różnic między nowym systemem planowania przestrzennego,
a dotychczasowym. Książka cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród praktyków,
urbanistów, planistów i pracowników organów administracji samorządowej.
Praktyka planowania przestrzennego w organach samorządu terytorialnego
W listopadzie 2001 roku podjąłem pracę na stanowisku architekta miejskiego
w Strzelcach Opolskich. Było to już trzecie pole mojej styczności z planowaniem
przestrzennym. Pierwsze – to teoria i nauka, drugie – to praca projektowa. Kolejnym
była praca w organach administracji samorządu terytorialnego. Moja praca na
stanowisku urzędnika polegała na
nadzorowaniu sporządzania dokumentów
planistycznych oraz realizowaniu zadań z zakresu planowania przestrzennego w gminie.
Zakres kompetencji stanowiska, które zajmowałem, był bardzo szeroki. Do moich
obowiązków należało koordynowanie całej gospodarki przestrzennej w mieście koordynowanie pracy wielu wydziałów i referatów urzędu miejskiego: gospodarki
nieruchomościami, inwestycji, ochrony środowiska. Było to dla mnie nieocenioną szansą
na poznanie mechanizmów działania planowania przestrzennego w praktyce. Praca
w samorządzie dała mi szansę na poznanie warunków funkcjonowania planów i innych
dokumentów planistycznych po ich sporządzeniu. Doświadczenie to pomogło mi
zrozumieć, jak szerokim polem działania jest gospodarka przestrzenna; od jak wielu
czynników zależy osiągnięcie oczekiwanego skutku. Praca w urzędzie była też dla mnie
okazją do spotkań i rozmów z osobami reprezentującymi inne organy i urzędy oraz
z przedsiębiorcami, inwestorami, projektantami i przedstawicielami społeczności
lokalnych, a także okazją do poznania innych punktów widzenia. Było to dla mnie
nieocenione doświadczenie, które później przyniosło owoce w postaci badań nad
modelami współdziałania uczestników planowania przestrzennego.
W czasie mojego zatrudnienia w Urzędzie Miejskim nie przerywałem mojej aktywnej
pracy dydaktycznej na Wydziale Architektury. Nienormowany czas pracy w Urzędzie
oraz elastyczne godziny zajęć dydaktycznych pozwoliły mi te dwie prace godzić.
Doświadczenia w pracy samorządowej były impulsem do dalszych prac naukowych.
Z racji mojego miejsca pracy skoncentrowały się one w szczególności na poszukiwaniach
kierunków rozwoju małych i średnich miast. Efektem tych badań były publikacje oraz
wystąpienia na konferencjach. Za szczególnie istotny uważam swój udział w konferencji
Uniwersytetu Opolskiego w Kamieniu Śląskim w 2007r. „Małe miasta w okresie
przemian”. W artykule, którego tezy przedstawiłem na konferencji, zaprezentowałem
pogląd, zgodnie z którym w odniesieniu do małych i średnich miast konieczne jest
poszukiwanie pewnej specjalnej i specyficznej polityki przestrzennej. Cele tej polityki
w moim przekonaniu winny w większym stopniu zmierzać do osiągnięcia efektów
8
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
jakościowych niż ilościowych. Tezę tą oparłem na badaniach, w których wykazywałem
szczególne miejsce małych i średnich miast w strukturze sieci osadniczej w Polsce oraz
specyfikę uwarunkowań rozwoju tych miast.
W swoich wystąpieniach wielokrotnie zwracałem uwagę na wady polskiego systemu
planowania przestrzennego, który często skłania do ponadwymiarowego i nieuzasadnionego przeznaczania terenów otwartych na cele urbanizacyjne, w tym w szczególności –
na funkcje zabudowy mieszkaniowej oraz, który w niedostatecznym stopniu respektuje
cele ogólne planowania, takie jak kształtowanie ładu przestrzennego, ochronę uznanych
wartości i zapobieganie konfliktom przestrzennym. Negatywne zjawiska w przestrzeni
w naszym kraju idą w parze z negatywną oceną samego planowania przestrzennego
oraz planistów przestrzennych.
Pracę na stanowisku architekta miejskiego w Strzelcach Opolskich wykonywałem do
lutego 2010 roku. Odszedłem na własną prośbę. Za swoją pracę otrzymałem wiele
nagród i podziękowań. Kontaktu z samorządem nie zerwałem, do dnia dzisiejszego
jestem
przewodniczącym
Miejskiej
Komisji
Urbanistyczno-Architektonicznej
w Strzelcach Opolskich.
Moje doświadczenia zaowocowały zaproszeniem mnie przez wiele gmin miejskich
i wiejskich do współpracy. W chwili obecnej jestem członkiem 15 miejskich i gminnych
komisji urbanistyczno – architektonicznych – organów doradczych wójtów, burmistrzów
i prezydentów. Od 2010 roku jestem też członkiem Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno
– Architektonicznej przy Marszałku Województwa Śląskiego. Praca w tych komisjach
daje mi szansę jeszcze szerszego spojrzenia na uwarunkowania planowania
przestrzennego wielu gmin o bardzo rożnym charakterze i problemach.
Samodzielna praca dydaktyczna
Doświadczenia praktyczne i naukowe spowodowały, że powierzono mi samodzielne
prowadzenie przedmiotu „Planowania przestrzennego” na Wydziale Architektury
Politechniki Śląskiej. Wiązało się to z przygotowaniem nowego programu wykładów
oraz ćwiczeń. W dalszej kolejności przygotowałem samodzielnie dalsze programy
nowych przedmiotów, takich jak: Gospodarka Miejska, Historia Planowania
Przestrzennego, Uwarunkowania Prawne Procesów Inwestycyjnych. Przy tworzeniu
programu wszystkich wymienionych przedmiotów, za wyjątkiem Historii Planowania
Przestrzennego, szeroko wykorzystywałem swoje doświadczenia praktyczne, w tym
w szczególności te, które zebrałem w trakcie pracy zawodowej w samorządzie
terytorialnym.
W swoich wykładach poruszałem zarówno kwestie teorii planowania, budowy
systemu planistycznego jak i praktyki sporządzania dokumentów planistycznych.
W ramach ćwiczeń projektowych studenci wykonywali zarówno prace analityczne, jak
i projektowe. Na ćwiczeniach często realizowane były projekty zlecone przez samorządy
lokalne - na podstawie umowy partnerskiej z Wydziałem Architektury.
Szczególne miejsce w mojej pracy dydaktycznej zajął przedmiot „Historia planowania
przestrzennego”. W programie przedmiotu prezentowałem zmiany podejścia do
kształtowania przestrzeni miejskiej w historii. Wskazywałem w nim na te
uwarunkowania, które wynikają ze zmian organizacyjnych funkcjonowania podmiotów
planowania przestrzennego i władzy. Jest to przedmiot, który uzupełnia informacje
przekazywane w ramach Historii Urbanistyki oraz samego Planowania Przestrzennego.
9
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
W okresie tym nadal byłem promotorem wielu prac dyplomowych magisterskich
i projektów inżynierskich. Tematyka tych projektów w większości dotyczyła kwestii
planowania przestrzennego. W 2010 roku praca, której byłem promotorem, otrzymała
nagrodę TUP w międzyuczelnianym konkursie za najlepszą pracę dyplomową z zakresu
urbanistyki i planowania przestrzennego obejmującego teren w województwie śląskim.
Praca społeczna
W roku 2008 zostałem wybrany na wiceprezesa Zarządu Oddziału Katowickiego
Towarzystwa Urbanistów Polskich.
W roku 2010 zostałem wybrany na Zjeździe Okręgowym na przewodniczącego
Południowej Okręgowej Izby Urbanistów z siedzibą w Katowicach, obejmującej swoim
zasięgiem cztery województwa: śląskie, małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie.
Obydwie te funkcje pełniłem całkowicie społecznie. Przyjąłem je jako wyraz zaufania
środowiska urbanistów i planistów przestrzennych do mojej osoby. Praca społeczna
stała się ważnym elementem mojej aktywności.
Kontakty w Towarzystwie i samorządzie zawodowym wykorzystałem jako okazję do
dalszego pogłębienia swoich doświadczeń i wiedzy na temat funkcjonowania polskiego
systemu planowania przestrzennego. Izba Urbanistów w okresie, w którym jej
przewodniczyłem, była organizatorem wielu szkoleń oraz wyjazdów szkoleniowostudialnych. Co roku Izba organizowała kilka szkoleń poświęconych określonej
problematyce oraz co najmniej jeden zagraniczny wyjazd szkoleniowo-studialny. W tym
czasie zorganizowaliśmy wyjazdy do środowisk urbanistów w Niemczech, krajach
Beneluksu, krajach bałtyckich, Finlandii oraz w Londynie. Wyjazdy te umożliwiły wiele
bezpośrednich kontaktów z instytucjami z tych krajów. Były to doświadczenia, które
znacznie poszerzyły moją wiedzę na temat różnych modeli systemów planowania
przestrzennego w Europie. Wiedza ta także znacząco przyczyniła się do badań modeli
systemów planistycznych, które zaowocowały późniejszymi publikacjami.
Praca naukowa, próba syntezy teorii i doświadczeń praktycznych
Przez cały okres mojego zadudnienia na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej
prowadziłem badania kierunkowe i badania własne. W tym czasie w Katedrze
Urbanistyki i Planowania Przestrzennego wykonywane były badania dotyczące
problemów strategicznych ekorozwoju w zagospodarowaniu przestrzennym
aglomeracji, przekształceń struktur przestrzennych regionów, problemów rewitalizacji
oraz zrównoważonego rozwoju miast i regionów. Prace będące wynikiem badań
przedstawiane były corocznie na konferencjach organizowanych przez Katedrę
Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, a następnie recenzowane. W swoich pracach
zwracałem szczególną uwagę na problemy rozwoju małych i średnich miast oraz miast
poprzemysłowych, a także na uwarunkowania ogólne systemu planowania
przestrzennego.
Niezależnie od prowadzonych badań występowałem wielokrotnie o dofinansowanie
prac badawczych w ramach grantów. Wśród ważniejszych wniosków chciałbym zwrócić
uwagę na dwa.
Pierwszy pod nazwą EUTECO – European Territorial Cooperation, prowadzony był
przez Instytut Rozwoju Miast we współpracy z wieloma europejskimi ośrodkami
naukowymi: z Niemiec, Włoch, Grecji. Projekt dotyczył europejskiej współpracy
terytorialnej. Wniosek był kierowany do Europejskiej Sieci Obserwacji Przestrzennych
10
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
ESPON. W trakcie przygotowania wniosku organizowane były liczne spotkania
naukowców z partnerskich organizacji w Europie. Było to bardzo pouczające
doświadczenie, pozwoliło ono na poznanie nowoczesnych metod badawczych
stosowanych w przodujących ośródkach naukowych Europy. Projekt niestety nie został
skierowany do finansowania.
Drugi ważny projekt pod nazwą POLUCS - Policentric Urban Cooperation Systems as
New European Poles of Growth również był prowadzony przez Instytut Rozwoju Miast
w Krakowie. Projekt dotyczył zarządzania policentrycznymi regionami. Wniosek był
przygotowany w konsorcjum, w którym jednym z wielu, ale ważnym uczestnikiem była
Politechnika Śląska w Gliwicach. Z ramienia Politechniki zostałem wyznaczony na
kierownika projektu. Poza organizacjami naukowymi w projekcie udział wzięły organa
samorządu terytorialnego Polski, z województw: śląskiego, małopolskiego oraz
opolskiego, a także z Czech i Słowacji. Przygotowanie wniosku pozwoliło mi zdobyć
kolejne doświadczenia w pracy badawczej. Projekt niestety nie został skierowany do
finansowania.
W 2009 roku rozpocząłem prace w ramach projektu „Wyzwania zrównoważonego
użytkowania terenu na przykładzie województwa śląskiego – scenariusze 2050”. Projekt
prowadzony był w ramach konsorcjum Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Ekonomicznego
oraz Głównego Instytutu Górnictwa. Od początku byłem członkiem Panelu Głównego,
odpowiedzialnego za koordynację pracy nad całym projektem, w którym zaangażowani byli
zaproszeni eksperci z rożnych dziedzin. Projekt realizowany był przy zastosowaniu metod
eksperckich, foresight oraz ankiet delfickich. W pierwszym etapie przygotowana została
lista czynników zewnętrznych i wewnętrznych wpływających na zmiany w użytkowaniu
przestrzeni. Następnie zdefiniowano czternaście ogólnych form użytkowania terenu (FUT).
Następnym zadaniem było wskazanie na te czynniki, które mają charakter motoryczny,
wynikowy, oraz „sztafetowy” oraz wskazanie które z czynników mogą wpływać na miany
określonych form użytkowania terenu (FUT). W ramach pracy analitycznej wykonano
studia: studium ekonomiczne, historyczne oraz retrospektywne. To ostatnie było wykonane
przez zespół Politechniki Śląskiej, w którym pracowałem. Przedmiotem tego studium była
analiza zmian w użytkowaniu terenu w dwóch okresach porównawczych: w roku 1980 oraz
w 2010. W jej wyniku zdefiniowane zostały obszary o intensywnej urbanizacji oraz obszary
stabilizacji, w których nie odnotowano istotnych zmian w użytkowaniu terenu. Kluczowym
etapem sporządzania projektu było zdefiniowanie pięciu scenariuszy rozwoju
województwa śląskiego w perspektywie roku 2050: scenariusz kontynuacji, zmiany
paradygmatu, dominacji sieci rozwoju, kryzysu oraz rozwoju harmonijnego. Zakończeniem
projektu były rekomendacje do polityki przestrzennej województwa. Rekomendacje te były
adresowane do konkretnych uczestników planowania przestrzennego na szczeblu
regionalnym. W imieniu całego zespołu miałem zaszczyt prezentować wyniki pracy w
Urzędzie Marszałkowskim na posiedzeniu Wojewódzkiej Komisji UrbanistycznoArchitektonicznej. Praca w zespole opracowującym pozwoliła mi na kontakt z ekspertami
reprezentującymi rożne specjalności. Pozwoliło mi to na bliższe poznanie „foresight-owych”
metod badawczych oraz dalsze pogłębienie wiedzy na temat wpływu rożnych czynników na
zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym. Prace nad projektem trwały do 2011 roku
i zakończyły się konferencją oraz publikacją książkową. Uczestniczyłem we wszystkich
etapach prac nad projektem.
Drugim ważnym projektem badawczym, w którym brałem udział był projekt
wykonywany przez Instytut Rozwoju Miast. Do współpracy nad nim zostałem
11
Krzysztof Kafka
2. AUTOREFERAT
zaproszony przez prof. dr hab. inż.arch. Z. Ziobrowskiego. Tematem projektu były
„Modele zarządzania gospodarką przestrzenną w obszarach metropolitalnych
i aglomeracjach”. Przedmiotem części badawczej była sytuacja obecna oraz wyzwania
stojące przed krakowskim obszarem metropolitalnym oraz przed metropolią śląską.
Moja rola w projekcie polegała na opracowaniu uwarunkowań zarządzania metropolią
śląską. W zakresie tych prac znalazły się analizy dotychczasowych delimitacji obszaru
aglomeracji górnośląskiej i miejsce aglomeracji w dokumentach planistycznych szczebla
krajowego oraz regionalnego. W pracy znalazła się także analiza istniejących
dokumentów planistycznych oraz wyniki wywiadów bezpośrednich przeprowadzonych
z wybranymi przedstawicielami administracji samorządowej – prezydentami miast,
burmistrzami i wójtami. W trakcie pracy zorganizowane zostały dwie konferencje: jedna
w Niepołomicach pod Krakowem, druga w Katowicach, w siedzibie GórnośląskoZagłębiowskiej Metropolii Silesia. W wyniku prac sformułowano pewne ogólne cele
i założenia formalne i organizacyjne oraz wytyczne do funkcjonowania oraz
koordynowania działań w zakresie gospodarki przestrzennej w obszarach
metropolitalnych. Praca zakończyła się publikacją książkową. Prace trwały do 2013 r.
Uczestniczyłem we wszystkich etapach prac nad projektem.
Modele współdziałania uczestników planowania przestrzennego
Moja dotychczasowa praca naukowa, dydaktyczna i zawodowa, a także społeczna
związana była ściśle i konsekwentnie z planowaniem przestrzennym. Każdy kolejny
projekt, studium czy plan przynosił nowe doświadczenia. Kolejne doświadczenia
przyniosła praca na stanowisku architekta miejskiego, praca społeczna oraz współpraca
z innymi organizacji i instytucjami naukowymi, dydaktycznymi, społecznymi. Szczególne
znaczenie miały kontakty międzynarodowe. Przez lata zbierania tych doświadczeń,
weryfikowałem swoje poglądy na rolę planowania przestrzennego jako instrumentu
gospodarki przestrzennej. Z czasem doświadczenia te ugruntowały pewien spójny
pogląd, który zaprezentowałem w pracy pt. „Modele współdziałania uczestników
planowania przestrzennego”.
Cele naukowe pracy opisano w punkcie 2.4.
2.05.2014
data
podpis habilitanta
12