Budowanie prawidłowych relacji z dziećmi

„Budowanie prawidłowych relacji z dziećmi”
w oparciu o książkę J. Sakowskiej „Szkoła dla rodziców
i wychowawców”
Rodzina to środowisko, w którym przebiega proces kształtowania się człowieka.
Spełnia ona wiele funkcji rzutujących na proces wychowania. Badacze przyczyn zachowań
ryzykownych u dzieci tj. agresja, zażywanie środków uzależniających, zgodnie twierdzą, że
zaburzenia więzi emocjonalnych w rodzinie, nieprawidłowości w procesie wychowania, jeśli
nie bezpośrednio to w pośredni sposób wywołują, podtrzymują lub utrwalają zachowania
dewiacyjne. Sposób pełnienia przez rodzinę funkcji wychowawczych oraz skutki tych
oddziaływań w dużej mierze zależą od postaw matki i ojca w stosunku do dziecka. W wyniku
licznych badań empirycznych powstało kilka propozycji typologii postaw rodzicielskich.
Polski projekt opracowała Maria Ziemska. Opisuje ona pożądane i niepożądane postawy za
pomocą czterech skal: akceptacja – odtrącenie; współdziałanie – unikanie; uznawanie praw
dziecka – nadmierne wymaganie; przyznawanie dziecku rozumnej swobody – nadmierne
ochranianie. Według niej „nieprawidłowe postawy rodzicielskie, prowadzące do braku
zaspokajania podstawowych potrzeb, tworzą głębokie zranienia w psychice człowieka, brak
zaufania do siebie i innych, poczucie zagubienia, osamotnienia, braku miłości”.
Według badań F. Streita, autora teorii percepcji środowiska rodzinnego, istnieje
bezpośredni związek między patologicznymi zachowaniami dzieci a dokonywaną przez nich
percepcją własnego środowiska rodzinnego. Uważa on, że dziecięca percepcja postaw
rodzicielskich, rodzicielskiego wsparcia emocjonalnego i miłości, cech rodziców, interakcji
rodzinnych oraz innych dzieci w rodzinie jest zdecydowanie inna od tej, jaką mają rodzice
i osoby z zewnątrz. Dzieci i młodzież spostrzegająca brak bliskiej więzi z własną rodziną
deklarowała, w trakcie prowadzonych badań, m.in. że: życie jest nudne, nie martwi się
swoimi ocenami w szkole, nie jest zainteresowana prowadzeniem życia zgodnego z normami
religijnymi i moralnymi, lubi robić rzeczy szokujące innych ludzi, wątpi w zdobycie
w przyszłości dobrego wykształcenia, nie jest zainteresowana życiem własnej klasy szkolnej.
Młodzież pozbawiona poczucia bliskości z własną rodziną staje się bardziej podatna na presję
rówieśniczą w zakresie zażywania narkotyków, picia alkoholu, dokonywania przestępstw.
Problemy dziecka są najczęściej przejawem nieumiejętności postępowania z nim rodziców,
którzy często pomimo najlepszych intencji `nie potrafią tworzyć poprawnych relacji.
Prawidłowa relacja rodzicielska powinna zawierać dwa aspekty:
1. Miłość, akceptację, szacunek dla dziecka okazywane przez:
•
szacunek dla jego potrzeb i uczuć,
•
akceptację dla trudności i ograniczeń dziecka,
•
dostrzeganie jego starań i mocnych stron,
•
obdarzanie zaufaniem,
•
poświęcanie dziecku czasu i uwagi.
2. Granice, normy, wymagania stawiane dziecku, których rodzice uczą poprzez:
•
pokazywanie dziecku praw rządzących światem fizycznym i społecznym,
•
pozwalanie na ponoszenie konsekwencji własnych zachowań dziecka,
•
egzekwowanie wymagań (Krasowska 1998).
Umiejętność komunikowania się i rozumienia dzieci pełnią szczególną rolę w efektownym
rodzicielstwie. Praktycznych umiejętności budowania prawidłowych relacji z dziećmi uczy
program „ Szkoły dla rodziców i wychowawców” oparty m.in. o cykl książek T. Gordona,
A. Faber, E. Mazlish. Proponowane w nich zasady wychowawcze,, choć w swej istocie są
proste, w rzeczywistości okazują się trudne w praktycznym stosowaniu, wymagają bowiem
zmiany utrwalonych nawyków i przyzwyczajeń”. Rodzic i wychowawca musi sobie
uświadomić, że skuteczność wychowania w znacznym stopniu zależy od osoby
wychowującego, co oznacza, że aby zmienić dziecko, często należy zacząć od zmiany siebie.
Skuteczne wychowanie nie może mieć miejsca, jeśli wychowujący nie opiera się na jasnym,
czytelnym systemie wartości, który sam posiada i realizuje. Warto też pokusić się o refleksje
na temat skuteczności niektórych metod wychowawczych.
„ Wychowanie bez błędów jest mitem. Nic takiego nie istnieje. I nie tylko nie istnieje, ale
wręcz nie powinno istnieć. Rodzice są ludźmi. Popełniają więc błędy i nie wiedzą
wszystkiego. Natomiast odpowiedzialni rodzice nie są mitem”.
J. G. Woititz
Literatura:
Bradshaw J. „Zrozumieć rodzinę”
Carlson R. „Dzieci, rodzice i szczęście”
Faber A., Mazlish E. „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały; jak słuchać, żeby dzieci do nas
mówiły”
Faber A., Mazlish E. „Jak mówić, żeby dzieci uczuły się w domu i w szkole”
Gaś Z. „Rodzina a uzależnienia”
Ghazal M. „Zjedz zupkę i … bądź cicho”
Gordon T. „Wychowanie bez porażek”
Schaefer Ch. „Jak rozmawiać z dziećmi o bardzo ważnych sprawach”
Małgorzata Bąk