Radzę sobie z agresją swoją i innych

Transkrypt

PROGRAM PROFILAKTYCZNY
DLA MŁODZIEŻY NIEPEŁNOSPRAWNEJ
SŁUCHOWO I UMYSŁOWO
„RADZĘ SOBIE Z AGRESJĄ SWOJĄ
I INNYCH”
Opracowała:
mgr Anna Bogus
psycholog SOSW
w Lublińcu
WPROWADZENIE
Z agresją spotykamy się na co dzień. Często obwiniamy telewizję,
"podwórko", szkołę, rodzinę. Warto się zatem zastanowić, czym jest agresja, co
ją wywołuje. W oparciu o istniejące teorie i definicje można przyjąć, że agresja
jest naturalnym, fizycznym wyładowaniem nagromadzonych negatywnych
bodźców i napięć emocjonalnych. Agresja może być skierowana przeciwko
komuś lub czemuś, ukierunkowana na zewnątrz lub przeciw sobie samemu.
Najczęściej agresja ujawnia się w zachowaniu dojrzewającej młodzieży.
Spośród wszystkich faz rozwojowych dojrzewanie jest najtrudniejszym, a
zarazem szczególnym okresem w życiu człowieka zarówno słyszącego, jak i
niepełnosprawnego słuchowo i umysłowo. Właśnie wtedy dokonują się
najważniejsze zmiany w zakresie obrazu siebie, kontaktów interpersonalnych,
poczucia osobistej i społecznej tożsamości. W tym okresie dynamicznie rozwija
się funkcjonowanie społeczne młodzieży, z wyraźnym oddalaniem się od
rodziców i innych dorosłych autorytetów i ze zwiększającą się podatnością na
wpływy rówieśników. Silna potrzeba doznawania akceptacji ze strony kolegów
często skłania nastolatka do poddawania się presji rówieśniczej, co może
prowokować do działań nieaprobowanych społecznie.
Zmiany fizyczne, psychiczne i seksualne towarzyszące adolescencji
niejednokrotnie wywołują uczucie wewnętrznego chaosu, niepewności,
zagubienia. Nasilony w tym okresie krytycyzm, niska samoocena, lęk przed
brakiem akceptacji, odrzuceniem ze strony rówieśników, mała odporność na
frustrację sprzyja manifestacji trudnych zachowań, mogących ujawniać się w
formie zachowań ucieczkowych ( wagary, sięganie po środki odurzające ) bądź
konfliktowych ( agresja, zachowania destrukcyjne ).
Takie same mechanizmy zachowania funkcjonują i realizują się w
środowisku młodzieży niepełnosprawnej słuchowo i umysłowo.
 Trudności w kontaktach interpersonalnych ( deprywacja więzi koleżeńskich,
brak poczucia akceptacji i przynależności do grupy ).
 Zaburzenia w komunikacji swoich potrzeb ze względu na niepełnosprawność
słuchową i umysłową.
 Niska tolerancja na frustrację, niekonstruktywne rozwiązywanie konfliktów.
 Zaniżona samoocena.
 Uleganie negatywnej presji rówieśniczej.
 Nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresowych.
2
CELE PROGRAMU




Wzmocnienie więzi grupowej, doskonalenie komunikacji i współpracy.
Rozwijanie umiejętności wyrażania swoich uczuć i myśli.
Budowanie i wzmacnianie poczucia własnej wartości.
Rozwijanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania konfliktów i
radzenia sobie ze złością.
 Zapobieganie zachowaniom agresywnym.
 Rozwijanie umiejętności zachowań asertywnych.
 Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem.
STRUKTURA ZAJEĆ
 Adresat :
niepełnosprawni słuchowo i umysłowo wychowankowie SOSW.
 Ilość spotkań : 13 (cyklicznie, raz w tygodniu).
 Czas trwania 1 spotkania : 45- 60min.
 Prowadząca : mgr Anna Bogus.
 Forma realizacji zajęć : warsztaty.
PRZEBIEG SPOTKANIA
 Przywitanie
 Ustalenie zasad obowiązujących na zajęciach:
- bądź aktywny,
- szczerze wyrażaj swoje odczucia,
- słuchaj uważnie tego co mówią inni,
- staraj się wczuwać w przeżycia drugiej osoby,
- nie oceniaj i nie krytykuj,
- nie przeszkadzaj,
- zaczynaj swoją wypowiedź od „ja”,
- mów do osoby nie o osobie,
- nie mów o nieobecnych,
- nie wynoś „tajemnic” grupy na zewnątrz.
 Ćwiczenia realizujące właściwy temat zajęć.
 Podsumowanie zajęć.
3
TEMATYKA POSZCZEGÓLNYCH SPOTKAŃ
I. Integracja grupy (scenariusz zajęć 1, 2)
II. Wzmacnianie poczucia własnej wartości (scenariusz zajęć 3)
III. Doskonalenie komunikacji i współpracy (scenariusz zajęć 4, 5)
IV. Rozwiązywanie konfliktów (scenariusz zajęć 6,7,8)
V. Kształtowanie postaw asertywnych (scenariusz zajęć 9,10,11)
VI. Radzenie sobie ze stresem (scenariusz zajęć 12,13)
SPODZIEWANE EFEKTY ZAJĘĆ
 Nawiązanie pozytywnych relacji w grupie.
 Adekwatna samoocena.
 Umiejętność nawiązywania i podtrzymywania pozytywnych kontaktów
interpersonalnych.
 Umiejętność konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
 Radzenie sobie z agresją swoją i innych.
 Stanowczość i umiejętność odmowy w sytuacji presji rówieśniczej.
 Umiejętność wykorzystania poznanych metod relaksacyjnych w
minimalizowaniu skutków czynników stresogennych.
4
I. INTEGRACJA GRUPY
(Scenariusz 1,2)
CEL ZAJĘĆ
-
Rozładowanie napięć, przełamanie onieśmielenia.
Wzmocnienie więzi grupowej, lepsze poznanie się uczniów.
Budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa w klasie.
Rozwijanie empatii i zrozumienia.
Doskonalenie współpracy w grupie.
EFEKTY ZAJEĆ
-
Przyjazna atmosfera w grupie.
Wzrost zaufania i otwartości w grupie.
Nabycie przez uczniów umiejętności współpracy.
Uwrażliwienie na potrzeby innych.
POMOCE DYDAKTYCZNE :
- kartki papieru, pisaki, 2-3 arkusze papieru ok.60x90 cm.
- załącznik 1 „Otwórz drzwi”, załącznik 2„Moja wizytówka”, etykiety.
CZAS TRWANIA ZAJĘĆ :
- Dwa spotkania po 60min.
5
SCENARIUSZ ZAJĘĆ 1
I. PRZYWITANIE
- Ustalenie spraw organizacyjnych (czas trwania, ilość spotkań).
- Przedstawienie się, nawiązanie dobrego kontaktu z uczestnikami zajęć.
- Zawarcie kontraktu-wprowadzenie zasad, zgoda na ich przestrzeganie.
- Ćwiczenie ruchowe „Otwórz drzwi”-załącznik 1.
- Ćwiczenia oddechowe:
o wdech nosem podnosząc jednocześnie ręce wysoko do góry i
wydech ustami opadając i kuląc się do żabki,
o „sowa” –stojąc kładziemy prawą rękę na lewe ramię, głowa
zwrócona w kierunku lewego ramienia-wdychamy powietrze
nosem, a wydychamy ustami, pohukując jak sowa, jednocześnie
odwracając głowę w stronę prawego ramienia.
- Przedstawienie celu zajęć.
II. ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
1. NAZYWAM SIĘ………….. LUBIĘ….……….
Każdy uważnie słucha. Pierwszy uczeń przedstawia się i za pomocą
pantomimy pokazuje co najbardziej lubi robić, następnie każdy uczestnik
przedstawia się w ten sam sposób i następnie powtarza kolejno imiona
kolegów oraz zaprezentowane przez nich czynności.
2. KRZYŻÓWKA Z IMION
Uczniowie piszą na tablicy swoje imię i dopisują kolejne w formie
krzyżówki.
3. MOJA WIZYTÓWKA
Uczniowie starają się samodzielnie wypełnić przygotowaną kartę pracy.
Po wykonaniu zadania prowadzący omawia karty pracy i wspólnie
wieszamy je na gazetce.
-załącznik 2
4. KŁĘBEK WEŁNY
Uczniowie kolejno trzymając koniec włóczki rzucają do kolegi motek
tworząc pajęczynę zależności i współpracy, omówienie.
6
5. RATUJ MNIE KTO MOŻE
Uczniowie z przydzielonym numerem chodzą po sali i na hasło „jedynki”
osoby z tą cyfrą „mdleją’- zadaniem pozostałych dzieci jest nie dopuścić
do tego.
6. KWIAT
Tworzymy grupę ale każdy z nas jest inny. W środek kwiatka wpisujemy
cechy wspólne grupy, a w poszczególnych płatkach imiona dzieci i ich
cechy indywidualne.
III. ZAKOŃCZENIE ZAJĘĆ
- Podsumowanie ćwiczeń.
- Ćwiczenia relaksujące:
o pozycja- stojąc napinamy mięśnie od stóp przez łydki, uda,
pośladki, brzuch, ręce, ramiona do twarzy, wytrzymujemy w tej
pozycji i gwałtowne rozluźniamy strząsając nagromadzone emocje.
o uczniowie chodzą po sali żegnają się ze sobą mówiąc przy tym coś
miłego.
- Zebranie informacji zwrotnych.
-„ Iskierka”.
7
I. PRZYWITANIE
- Przypomnienie spraw organizacyjnych (czas trwania, ilość spotkań).
- Ćwiczenie ruchowe „Otwórz drzwi”.
1. CEBULA
Wszyscy stają w 2 kołach, zewnętrznym i wewnętrznym, zwróceni twarzami do
siebie. Prowadzący wydaje polecenie : proszę się pozdrowić i powiedzieć sobie
coś miłego. Po każdym poleceniu koło wewnętrzne przesuwa się o jedno
miejsce w prawo.
2. KOLEJKA ALFABETYCZNA
Młodzież dzielimy na dwie grupy. Każda z grup stara się jak najszybciej ustawić
się w „kolejce” wg imion w porządku alfabetycznym. Gratulujemy zwycięzcy.
3. KRZESŁA
Uczestnicy siedzą. Zabieramy 1 krzesło. Prowadzący podaje kolejne hasła, a
uczniowie, których dotyczy wymienione kryterium, wstają i szybko zmieniają
swoje miejsce na krześle. Osoba, której brakło miejsca przejmuje rolę
prowadzącego. Np.:
- wszyscy, którzy lubią rozmawiać,
- wszyscy, którzy mają ciemne włosy,
- wszyscy, którzy mają okulary itp.
8
4. TRATWA RATUNKOWA
Uczestnicy dzielą się na 2-3 grupy. Każda grupa otrzymuje arkusz papieru
wyobrażający tratwę ratunkową. Wszyscy mają się zmieścić na nim i
wytrzymać przez ok.30 sekund.
5. RAKIETA
Uczniowie stojący w dość ciasnym kręgu wykonują przysiad, a następnie,
naśladując start rakiety, wyskakują w górę, przy czym wydają wspólny okrzyk.
6. WYWIADY
Osoby dobierają się w pary. W ciągu 5 min. próbują zebrać o sobie jak
najwięcej informacji. Następnie każdy prezentuje grupie kolegę z pary.
Omówienie:- czego nowego dowiedzieliście się o kolegach?
- czy trudno wam było zbierać informacje?
- czy chętnie mówiliście o sobie?
7. ŚLEPIEC
Uczniowie dobierają się parami. Jedna osoba gra rolę niewidomego, druga jego
przewodnika. Na hasło prowadzącego pary równocześnie poruszają się po sali.
Przewodnik pomaga osobie z zamkniętymi oczami wymijać realne i
wyimaginowane przeszkody.
Omówienie: uczniowie opowiadają o swoich doświadczeniach
8. W CUDZEJ SKÓRZE
Uczniowie dzielą się na grupy. Każda grupa dostaje sytuację do odegrania.
Ochotnicy odgrywają scenkę, po czym zamieniają się rolami. Następnie dzielą
się wrażeniami.
Omówienie: -różnice w postrzeganiu tej samej sytuacji przez różne osoby
- trudności w rozumieniu potrzeb i racji drugiej osoby
Przykładowe scenki: - rozmowa matki z synem, który wrócił późno do domu
- uczeń usprawiedliwia się nauczycielowi, że nie ma
zadania
- kolega wyśmiał cię przy innych
miłego.
-„ Iskierka”.
9
II. WZMACNIANIE POCZUCIA WŁASNEJ
WARTOŚCI
(scenariusz 3)
CEL ZAJĘĆ
- Wzmocnienie wiary we własne możliwości.
- Budowanie pozytywnego obrazu siebie.
- Stworzenie klimatu akceptacji i aprobaty.
EFEKTY ZAJĘĆ
- Nabycie przez uczniów umiejętności dostrzegania mocnych stron u siebie
i innych.
- Większa sprawność w wyrażaniu aprobaty i akceptacji.
- Umocnienie samoakceptacji i poczucia własnej wartości uczniów.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
- pisaki, kartki papieru, kartonowe serca, szpilki, etykiety,
- załącznik 3 „Jestem super”.
CZAS TRWANIA
- Jedno spotkanie -60min.
10
I. PRZYWITANIE
-
Przypomnienie spraw organizacyjnych (czas trwania, ilość spotkań).
Przedstawienie się, nawiązanie dobrego kontaktu z uczestnikami zajęć.
Zawarcie kontraktu-wprowadzenie zasad, zgoda na ich przestrzeganie.
Ćwiczenie ruchowe „Otwórz drzwi”.
Ćwiczenia oddechowe:
1. PRZEDSTAWIAMY SIEBIE
Uczestnicy dobierają się parami. Ich zadaniem jest zebranie takich informacji na
swój temat, aby w jak najlepszym świetle zaprezentować partnera kolegom.
Wymieniamy tylko cechy pozytywne, następnie ochotnicy prezentują siebie
nawzajem na forum grupy.
Omówienie:
- Jak uczniowie czuli się, gdy przedstawiali innych
- Jak czuli się, gdy byli bohaterami prezentacji
- Czego nowego dowiedzieli się o sobie i o kolegach
2. MOJE ZALETY
Prowadzący wyjaśnia uczniom słowo „zaleta i wada”, daje przykłady swoich
zalet i wad. Podkreśla, że każdy ma zalety i teraz będziemy o nich rozmawiać.
Każdy pisze na kartce 4 zalety, które w sobie ma– np. , inteligencja, dobroć,
prawdomówność, szczerość, poczucie humoru itp. Uczniowie przypinają swoje
kartki do ubrania i spacerując po klasie zapoznają się z treścią kartek swoich
kolegów. Mogą dopisywać sobie wzajemnie te zalety, których jeszcze nie
uwzględnili.
Omówienie:
- Czy zadanie sprawiło wam trudności ( jakie? )
- Z jakich swoich mocnych stron zdaliście sobie sprawę
11
3. MARCEPANOWE SERCA
Każdy uczeń wypisuje do swojego „serca” wyciętego z kartonu to, co
najlepszego może ofiarować swoim kolegom z klasy- np. pomoc w odrabianiu
lekcji, pożyczenie płyty, naprawienie sprzętu, życzliwość, umiejętność
słuchania, szczerość itp. Następnie każdy podpisuje swoje serce, przykleja na
większy arkusz papieru i robi wystawę.
4. CO MYŚLĘ O SOBIE
Każdy uczeń rysuje kontur postaci. Następnie pisze w nim 5 cech, właściwości,
umiejętności, które najbardziej w sobie cenią – co umieją robić, w czym są
dobrzy. Omówienie:
- Jakie znaczenie ma dobre myślenie o sobie
- Co dzieje się, gdy myślimy o sobie źle ( np. przed klasówką )
5. Jestem Super!
Uczniowie na kartkach kończą zdania:
- Jestem dumny z siebie ponieważ…………..
- Moim największym sukcesem jest.................
- Najlepiej potrafię…………
- Załącznik 3
Prowadzący zachęca uczniów, by kolejno przeczytali treść swoich kartek.
Omówienie:
- Jak czuliście się opowiadając innym o swoich osiągnięciach?
6. DŁOŃ
Uczniowie obrysowują swoją dłoń na kartce i podpisują. Następnie podają ją
kolejno sąsiadom. Po kolei każdy uczeń wpisuje w dłonie coś pozytywnego o
właścicielu dłoni. Każdy czyta swoją dłoń lub zbieramy kartki, mieszamy i
kolejno czytamy. Dłonie przyklejamy na gazetkę.
miłego.
-„ Iskierka”.
12
III. DOSKONALENIE KOMUNIKACJI I
WSPÓŁPRACY
(scenariusz 4, 5)
CEL ZAJĘĆ
- Rozwijanie umiejętności uważnego słuchania.
- Zapoznanie uczniów z przyczynami zakłóceń we wzajemnej
komunikacji.
- Pomoc w jasnym wyrażaniu swoich myśli i uczuć.
- Rozwijanie empatii.
EFEKTY ZAJĘĆ
- Nawiązywanie pozytywnych kontaktów w grupie.
- Nabycie umiejętności uważnego słuchania.
- Umiejętność konstruktywnego porozumiewania się w sytuacjach
konfliktowych.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
- pisaki, kredki, kartki papieru, etykiety, karty pracy,
- karteczki z nazwami uczuć, załącznik 4 „Dyktando graficzne”.
CZAS TRWANIA
13
I. PRZYWITANIE
- Przypomnienie spraw organizacyjnych (czas trwania, ilość spotkań).
- Ćwiczenie ruchowe „Otwórz drzwi”.
KOMUNIKACJA JAKO PROCES DWUSTRONNY – WSTĘP
Na co dzień spotykamy różnych ludzi, z jednymi od początku mamy
dobry kontakt, lepiej nam się rozmawia, z innymi trudniej się „dogadać”. Od
czego to zależy, co trzeba zrobić, aby lepiej nawiązywać kontakty, aby być
lubianym?
Gdy dobrze się porozumiewamy, to rozumiemy się wzajemnie, lepiej i
skuteczniej potrafimy rozwiązywać nasze problemy. Konflikty rodzą się, gdy
nie potrafimy skutecznie się z kimś porozumieć, a co najważniejsze zrozumieć.
Nabycie więc tej umiejętności jest bardzo ważne – nie żyjemy przecież sami,
niektórzy z naszych rozmówców to również osoby niesłyszące, co nie oznacza
jednak braku problemów z komunikacją. Wiele sytuacji życiowych zmusza nas
również do tego aby komunikować się z ludźmi słyszącymi.
Zasady poprawnej komunikacji są jednakowe dla świata ludzi słyszących
i niesłyszących, dlatego tak ważne jest nabywanie i doskonalenie kompetencji
komunikacyjnych.
Komunikacja to proces dwustronny: rozmówca-słuchacz.
1. KULTURALNY ROZMÓWCA
Klasę dzielimy na 2 grupy. Pierwsza grupa wypisuje na kartce cechy
kulturalnego rozmówcy, druga – cechy niekulturalnego rozmówcy ( w pierwszej
osobie liczby pojedynczej ). Następnie przedstawiciele grup omawiają swoje
notatki. Jedna osoba wypisuje na tablicy.
14
Cechy kulturalnego rozmówcy:
- nie krzyczę, mówię spokojnie
- nie przerywam
- nie osądzam
- słucham uważnie
- mam kontakt wzrokowy
- komunikuję się niewerbalnie
Cechy niekulturalnego rozmówcy:
- osądzam
- oceniam
- przerywam, wtrącam się
- nie słucham uważnie
- nie patrzę
- nie wczuwam się
2. PRZESZKODY W KOMUNIKACJI
Czy jest tak, że z jednymi osobami komunikujemy się łatwiej, a z innymi nie?
Wyobraźcie sobie sytuację, gdy my mówimy do kogoś, a nasz rozmówca
rozgląda się, niecierpliwi się stukając nogą, szepcze coś pod nosem?
Ćwiczenie 1
Wybieramy dwu uczniów, którzy mają za zadanie odegrać scenkę rozmowy na
dowolny temat, przy czym słuchacz nie jest zainteresowany rozmową,
przeszkadza, rozgląda się itp. Po zakończeniu scenki pytamy rozmówcę, jak
czuł się podczas rozmowy, co mu przeszkadzało.
a) Co przeszkadza wzajemnej komunikacji? – burza mózgów. Jedna osoba
zapisuje na tablicy.
- nie zwracanie uwagi na to, co mówią inni
- przerywanie mówiącemu, wchodzenie w słowo
- odwracanie głowy, brak kontaktu wzrokowego
- niezrozumiały język, niezrozumienie treści
- duża odległość fizyczna
Ćwiczenie 2
Uczniowie odgrywają podobną scenkę, przy czym słuchacz stara się być
uważny, zainteresowany, cierpliwy.
b) Co pomaga wzajemnej komunikacji? – burza mózgów. Jedna osoba zapisuje
na tablicy.
Cechy dobrego słuchacza:
- kontakt wzrokowy
- skupienie uwagi na rozmówcy
- bliska odległość fizyczna
- wydawanie dźwięków „hm, acha”, delikatne kiwanie głową.
15
- zadawanie pytań, gdy nie rozumiemy
- pochylamy się w stronę osoby mówiącej
- uśmiech, mimika
- nie ocenianie wypowiedzi, ale wczuwanie się w treść, sytuację.
3. GŁUCHY TELEFON
Uczniowie dzielą się na 2 grupy i ustawiają się w dwóch szeregach plecami do
pary przekazującej komunikat. Kolejno uczniowie równocześnie w 2 szeregach
przekazują sobie wiadomość: „Dzisiaj w szkole odbędzie się ciekawy apel”.
Pytania:
- Czy informacja została zniekształcona? Dlaczego?
- Co się dzieje, gdy informacje są przekazywane nie bezpośrednio, ale poprzez
kilku nadawców?
4. RYSUNEK POD DYKTANDO PROWDZĄCEGO
-załącznik 4 - „Dyktando graficzne”
5. DZIELIMY CUKIERKI
Uczestnicy dobierają się w trójki, każda grupa dostaje dwa cukierki, kładzie je
na środku. Zadanie polega na podjęciu w ciągu ok.10min. decyzji, jak podzielić
te cukierki między dwie osoby, tylko dwie z trzech osób mają je dostać.
Omówienie:
-Czy walczyłeś o swoje interesy, czy rezygnowałeś?
-Czy szukałeś szukać kompromisu?
-Jakie widzisz zalety i wady różnych postaw w sytuacji konfliktowej?
-Czy zastosowane w tym zadaniu strategie są podobne do tych, jakie stosujesz w
życiu?
miłego.
-„ Iskierka”.
16
I. PRZYWITANIE
-
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
Komunikowanie się osób niesłyszących za pomocą mowy niewerbalnej tj.
gestów, pantomimy, czy za pomocą języka migowego jest często podstawową i
jedyną formą nadawania i odbierania komunikatów. Dlatego też osoby z
niepełnosprawnością słuchową są bardziej wrażliwe na odczytywanie mowy
ciała rozmówcy i jednocześnie jest to dla nich równoważne z mową werbalną
źródło informacji.
1. CO WYRAŻA MOJE CIAŁO
Uczniowie – ochotnicy losują karteczki z nazwami różnych uczuć (złość,
radość, smutek, strach, zdziwienie, nieśmiałość) i przedstawiają je
pantomimicznie. Pozostali uczniowie odgadują uczucia.
Pytania i omówienie:
- Czy łatwo odgadnąć czyjeś emocje, uczucia w rozmowie?
- jakie znaczenie mają nasze niewerbalne sygnały?
- co się dzieje z twarzą osoby radosnej, zmartwionej, przestraszonej?
- co się dzieje z rękami osoby onieśmielonej, zdenerwowanej, przyjaznej?
- co się dzieje z tułowiem osoby zainteresowanej, zawstydzonej?
- co się dzieje z nogami osoby bezradnej, chcącej nawiązać z kimś kontakt?
17
2. PARY UCZUĆ
Szukamy swojej pary według prezentowanego uczucia-każdy dostaje karteczkę
z napisanym uczuciem, stara się przedstawić to uczucie pantomimą i odnaleźć
osobę która prezentuje to samo uczucie.
III. AMBASADOR
Uczniowie losują karteczki z nazwami różnych przedmiotów i przedstawiają je
niewerbalnie ( beczka śmiechu, strach na wróble, smaczny cukierek, zabawa
karnawałowa ). Pozostali zgadują. Omówienie: komunikacja odbywa się nie
tylko za pomocą słów, języka. Wiele informacji ( ponad 65% ) jest
przekazywana za pomocą mimiki, gestów, postawy ciała, ruchów.
IV. BEZSŁOWNY GŁUCHY TELEFON
Na plecach- siadamy na krzesłach jeden za drugim-prowadzący pisze na plecach
pierwszego ucznia np. literę ten z kolei rysuje na plecach sąsiada to co
„odczytał” itd. Po zakończonej rundce, ostatni uczeń razem z krzesłem
przechodzi na początek.
V. FIGURY CIAŁ
Uczniowie dzielą się na dwie grupy, każda grupa dostaje karteczkę z napisanym
zadaniem do wykonania (drzewo owocowe, wierzba płacząca, dom, namiot,
samolot, kubek itp.) Grupy pracują równocześnie. Zadanie musi zostać
wykonane wspólnie w grupie przy udziale wszystkich uczestników danej grupy.
Omówienie:
-Jak czułeś się wykonując to zadanie?
-Dowodziłeś w grupie, czy wykonywałeś czyjeś polecenia i pomysły?
-Jak bardzo efekt końcowy zależy od wspólnej pracy i porozumienia w grupie?
miłego.
-„ Iskierka”.
18
III. ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW
(scenariusz zajęć 6,7,8)
CEL ZAJĘĆ
-
Rozwijanie umiejętności rozpoznawania i wyrażania uczuć.
Zapobieganie agresywnym zachowaniom wśród uczniów.
Rozwijanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
Kształtowanie empatii i gotowości pomagania sobie nawzajem.
Nabywanie umiejętności zwracania się o pomoc.
EFEKTY ZAJĘĆ
- Umiejętność otwartego i bezpośredniego wyrażania emocji.
- Nabycie umiejętności radzenia sobie ze złością.
- Poznanie sposobów rozwiązywania konfliktów bez używania agresji.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
- kartki papieru, pisaki, etykiety, karty pracy,
- załącznik nr 5 „Co wiesz o agresji?”
- załącznik nr 6 „Krzyżówka”.
CZAS TRWANIA ZAJĘĆ
- Trzy spotkania po 60min.
19
I. PRZYWITANIE
-
1. WYRAŻANIE UCZUĆ – KRZESŁO W KOLE
Ćwiczenia 1
Jedna osoba siada na przygotowanym wcześniej ozdobionym krześle-tronie
ustawionym na środku sali. Druga osoba przez 3-4 minuty usiłuje ją przekonać,
że to miejsce mu się nie należy-tylko werbalnie lub przy użyciu języka
migowego, bez użycia siły. Obie osoby podają argumenty, mogą grozić,
wyrażać emocje, błagać, płakać, schlebiać itp.
Zamiana ról.
Omówienie:
- Ludzie w różny sposób bronią swych potrzeb, jedni są uparci, inni
ulegają, inni są agresywni lub się wycofują
- Czasem z błahego powodu stajemy się agresywni, gdy zaczyna brakować
argumentów czy jesteśmy bezsilni
- Konstruktywne rozwiązywanie problemu polega na takich działaniach, że
dbając o własne interesy nie wyrządzamy krzywdy drugiej osobie,
szanujemy siebie i innych oraz dochodzimy do wspólnych rozwiązań
2. WYRAŻANIE UCZUĆ NEGATYWNYCH W SYTUACJACH
KONFLIKTOWYCH
Ćwiczenie 1
Uczestnicy dzielą się na grupy. Każda grupa przygotowuje i odgrywa wybrane
sytuacje ze zwróceniem uwagi na sposoby wyrażania uczuć. Pytania:
- jak sami reagujecie w sytuacjach wywołujących negatywne emocje?
- jak wyrażacie negatywne uczucia we wzajemnych kontaktach w klasie?
- które sposoby akceptujecie, które nie?
20
Scenki do odegrania:
 „Ktoś rozdarł ci ubranie w autobusie”.
 „Stoisz w długiej kolejce, ktoś wpycha się przed tobą”.
 „Kolega zaplamił pożyczoną od ciebie książkę”.
Omówienie prezentowanych zachowań.
Kiedy jesteś wściekły, masz wybór, jak na tę złość odpowiesz:
 Wycofaj się- zakopując głęboko swoje uczucia, ignorując trudną sytuację,
lub unikając jej.
 Wybuchnij-możesz dać ujście złości wrzeszcząc, używając przemocy
fizycznej.
 Wyraź to-możesz wyrazić siebie asertywnie, poprzez rozwiązywanie
problemów, negocjowanie, pójście na kompromis.
Ćwiczenie 2
Uczniowie przedstawiają w formie rysunku/symbolu trzy w/w postawy,
porównują je do przedmiotu, zwierzęcia lub rośliny.
3. STYLE NEGOCJACJI
W każdym związku ludzi rodzą się konflikty, nieporozumienia, sprzeczności
interesów – to normalne. Konflikt zdarza się wtedy, gdy działanie jednej osoby
utrudnia lub uniemożliwia działanie drugiej. Konfliktu nie można traktować
jako coś zagrażającego, czego należy za wszelką cenę unikać, trzeba nauczyć się
go konstruktywnie rozwiązywać. Groźby, agresja i zasada „silniejszy ma rację”
nie rozwiązuje konfliktów, ale je nasila.
Miękki i twardy styl negocjacji:
Ćwiczenie 1
Ochotnicy odgrywają dwie scenki na jeden temat: „kolega prosi koleżankę, aby
pomogła mu dzisiaj przygotować się do klasówki”.
Koleżanka:
a) kategorycznie odmawia ( umówiła się już np. z koleżanką ), nie interesuje
jej problem kolegi, nie chce iść na kompromis
b) ustępuje, rezygnuje ze swoich planów, zgadza się bez walki
Omówienie: - jak czuli się oboje partnerzy w obu scenkach.
Następnie wspólnie opracowujemy styl negocjacji oparty na współpracy ( burza
mózgów ):
 szanuj siebie i partnera
 dbaj o swoje potrzeby, ale uważnie słuchaj, co ma do powiedzenia druga
osoba
 traktuj problem jako wspólne zadanie do rozwiązania
 nie walcz z ludźmi tylko z problemami
 szukaj różnych rozwiązań korzystnych dla obu stron
21
4. TO MIŁO POMAGAĆ INNYM
Prowadzący rozdaje uczniom przygotowane karteczki z imionami
wszystkich uczestników zajęć. Każdy losuje jedną karteczkę na której pisze
„Co dobrego chce zrobić dla tej osoby”? Opisane karteczki przyczepiamy
na arkusz papieru z tytułowym hasłem „Zrób coś dobrego dla
kolegi/koleżanki” i zawieszamy na gazetce.
miłego.
-„ Iskierka”.
22
I. PRZYWITANIE
-
1. PRZYCZYNY KONFLIKTÓW W KLASIE
Każdy wypisuje na karteczce najczęstszą przyczynę konfliktów w jego klasie.
Karteczki zbieramy i odczytujemy. Wybieramy jeden konflikt, który najczęściej
się powtarza i odgrywamy scenkę obrazującą ten problem. Wspólnie próbujemy
konstruktywnie rozwiązać konflikt stosując się do następujących punktów:
a) nazywamy problem – co czujemy w związku z zachowaniem drugiej
osoby, określamy nasze potrzeby i oczekiwania
b) szukamy rozwiązań – wybieramy rozwiązanie korzystne dla obu stron
c) oceniamy wyniki rozwiązania problemu
Pytania: - jakie znaczenie dla rozwiązania konfliktu ma szczere, otwarte
mówienie o swoich odczuciach, czy uważne wysłuchanie partnera
Do rozwiązania konfliktu potrzeba zimnej krwi i trzeźwego umysłu. Przed
każdą próbą dobrze jest wziąć głęboki oddech albo jeszcze raz prześledzić
sytuację konfliktową.
2. CO TO JEST AGRESJA
Uczniowie wspólnie zastanawiają się i na zasadzie burzy mózgów przygotowują
swoje propozycje, które prowadzący zapisuje na tablicy.
-przemoc
-złe zachowanie
-dokuczanie
-bicie
23
-występuje nierówność sił
-powoduje cierpienie lub szkodę
-trwa w czasie
-powtarza się
Ćwiczenie 1
„Co wiesz o agresji”?
Uczniowie wypełniają ankietę –załącznik 5
3. KTO POMAGA UCZNIOM
Omówienie ankiety „Co wiesz o agresji”
- Kto pomaga uczniom w sytuacjach przemocy w szkole i poza nią.
- Jak ważne jest prosić o pomoc w sytuacji kiedy dzieje się komuś krzywda.
Agresor-ofiara
Przypomnienie sobie sytuacji, w której byliśmy ofiarami czyjejś złości oraz
sytuacji, która nas rozzłościła i naszą reakcję na nią-jakie uczucia temu
towarzyszyły-ochotnik wypisuje na tablicy zgłaszane przez uczniów uczucia:
Agresor:
-złość, gniew, siła, nienawiść, pewność siebie itp.
Ofiara:
-lęk, niepokój, strach, poczucie krzywdy, winy, niepewność itp.
Objawy złości:
-pocenie się, napięcie mięśni, szybkie bicie serca, trudności w myśleniu, drżenie
ciała, zaciśnięte dłonie, wypieki na twarzy.
Skutki agresji:
-płacz, kłótnia, awantura, policja itp.
6. POZYTYWNE I NEGATYWNE EMOCJE
Rozpoznawanie uczuć pozytywnych i negatywnych-uczniowie losują karteczki
z wypisanymi uczuciami i demonstrują je-klasa odgaduje uczucie.
Pytamy:
 Po co człowiekowi potrzebna jest złość?
 Do czego służy ludziom i zwierzętom agresywne zachowanie?
(agresja potrzebna i niszcząca)
Złość, gniew-to uczucia, które każdy ma prawo przeżywać, ale nie można ich
ukierunkowywać na inną osobę ani zniszczenie.
24
CO NAM DAJE ZŁOŚĆ?
MINUSY
- wzmaga stres
- jest zaraźliwa
- nie myśli się rozsądnie
- traci się kolegów, sympatię
PLUSY
- redukuje napięcie
- motywuje nas do działania
Kiedy złość jest niszcząca, jakie sytuacje mogą wywoływać złość, agresję?
Co jest przyczyną agresji?
Uczniowie starają się na zasadzie burzy mózgów odpowiedzieć na postawione
pytania. Prowadzący zapisuje odpowiedzi na tablicy i omawia je.
Przykładowe odpowiedzi:
- gdy gniew przejmuje kontrolę nad naszymi czynami, nie potrafimy nimi
kierować lub kontrolować go, wówczas ze sługi staje się naszym panem.
- jak nie możemy dostać tego co chcemy
- jak ktoś nas zrani, zada ból itp.
miłego.
-„ Iskierka”.
25
I. PRZYWITANIE
-
1. ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI PANOWANIA NAD ZŁOŚCIĄ
Co do tej pory robiliście, aby poradzić sobie ze swoją złością?
Burza mózgów, osoba pisze na tablicy. np.:
- jazda na rowerze
-boksowanie worka
-gwizdanie
-rozmowa
-praca w ogrodzie
-biegi, muzyka itp.
2. ZŁOŚĆ POD LUPĄ
Jeśli chcesz radzić sobie ze złością musisz przejść trzy stopnie wtajemniczenia:
-rozpoznanie stanu złości
-nazwanie przyczyny złości
-działanie
Uczniowie przypominają sobie kiedy ostatnio się bardzo złościli, wybieramy
ochotnika i na jego przykładzie odpowiadamy na pytania:
 Kiedy byłem zły?
 Gdzie wtedy byłem?
 Co się stało?
 Co wtedy myślałem?
 Co wtedy czułem?
 Co zrobiłem?
 Jaki był rezultat?
26
Wymień jedną rzecz, jaką powinieneś zrobić inaczej, co mogło spowodować
pozytywne zakończenie konfliktu.
Odpowiedzi ucznia zapisujemy na tablicy aby łatwiej było przeprowadzić
omówienie.
Powtarzamy procedurę z kolejnym ochotnikiem.
3. COFNIJ TAŚMĘ
Kiedy popełnisz błąd napraw go, na chwilę „cofnij taśmę”, pomyśl o zaistniałej
sytuacji i swoim zachowaniu w niej, pomyśl o tym co dokładnie poszło nie tak,
co mogłeś zrobić lepiej i co zrobisz, jeśli przydarzy ci się to ponownie.
Wszyscy przypominają sobie konflikt, jaki miał miejsce niedawno w klasie lub
w internacie.
Ochotnicy odgrywają scenkę konfliktu, widzowie przyglądają się rozwojowi
wydarzeń, reakcjom i zachowaniom kolegów, a po zakończonej scence
omawiamy sposoby postępowania uczniów w sytuacji konfliktowej, kładąc
nacisk na uczucia przeżywane podczas kłótni oraz konstruktywne rozwiązania.
 Co poszło nie tak?
 Co można zmienić, aby ta sytuacja dała się rozwiązać lepiej?
4. START RAKIETY
Uczniowie robią przysiad w ciasnym kręgu. Na hasło start wszyscy
równocześnie wyskakują w górę udając start rakiety. Następnie siedzą na
krzesłach. Na sygnał zaczynają powoli tupać nogami, stopniowo coraz głośniej,
można także klaskać, udawać brzęczenie owada. Pod koniec ćwiczenia siadamy
spokojnie-wszystko cichnie, wyrównujemy oddech.
5. Krzyżówka
Uczniowie rozwiązują krzyżówkę, by dowiedzieć się, co pomaga nie reagować
agresją, gdy inni są wobec mnie agresywni?- załącznik 6
miłego.
-„ Iskierka”.
27
IV. KSZTAŁTOWANIE POSTAW ASERTYWNYCH
(scenariusz zajęć 9,10,11)
CEL ZAJĘĆ
- Uświadomienie uczniom ich praw w kontaktach społecznych.
- Rozwijanie umiejętności asertywnego zachowania.
- Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach
interpersonalnych.
EFEKTY ZAJĘĆ
- Rozumienie pojęcia asertywność.
- Umiejętność rozróżniania zachowania asertywnego, uległego,
agresywnego.
- Nabycie umiejętności odmawiania w sytuacji presji rówieśniczej.
- Przyjmowanie bardziej stanowczej postawy w różnych trudnych
sytuacjach społecznych.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
- pisaki, kredki, kartki papieru, kreda,
- etykiety, balony.
CZAS TRWANIA
- Trzy spotkania po 60min.
28
I. PRZYWITANIE
-
1. PRZECHODZENIE PRZEZ KŁADKĘ
Prowadzący rysuje na podłodze kredą kładkę.
Klasę dzieli się na dwie grupy ( podziału dokonuje się poprzez odliczenie
kolejno do 2). Następnie ustawia się uczniów po dwóch przeciwległych
końcach kładki.
Prowadzący mówi:
„ Wyobraźcie sobie , że stoicie nad wąską kładką, pod kładką płynie rwąca
rzeczka. Obie grupy muszą dostać się na druga stroną kładki w tym samym
czasie. Przechodzicie na sygnał „ start”.
Po tym ćwiczeniu prowadzący pyta uczestników:
- Jak czuliście się gdy przechodziliście przez kładkę?
- Kto ustąpił komuś miejsca?
- Kto został zepchnięty?
- Kto zepchnął kogoś z kładki?, itp.
Wniosek:
Prowadzący objaśnia, że ludzie zachowują się bardzo różnie w sytuacjach
życiowych. Bywają:
a) agresywni( to ci którzy spychali)
b) ulegli ( to ci którzy ustąpili miejsca, zostali zepchnięci)
c) asertywni ( to ci którzy szli pewnie, ale nie robiąc nikomu krzywdy)
29
Trzy style zachowań wobec ludzi
Prowadzący omawia trzy style zachowań ludzi.
Styl I : Uległy
Człowiek uległy:
- interesy innej osoby stawia na pierwszym miejscu, swoje na drugim
np.: koleżanka prosi cię usilnie abyś poszła z nią na lody podczas gdy ty
masz chęć iść do kina. Ulegasz jej namowom i idziesz wbrew sobie na lody.
Styl II: Agresywny
Człowiek agresywny:
- interesy własne stawia na pierwszym miejscu ( w omawianej wyżej sytuacji
osoba agresywna narzuca swoją wolę , wszyscy muszą robić to co słuszne jest
dla niej.) Źle przyjmuje sprzeciw.
Styl III: Asertywny
Człowiek asertywny :
- dba o swoje interesy, ale uwzględnia też interesy drugiej osoby( w omawiane wyżej sytuacji osoba asertywna mówi szczerze, że woli iść
do kina, ale jeśli koleżance tak bardzo zależy to dzisiaj pójdą do kina, a jutro na
lody.)
Asertywność:
 to zdolność bycia sobą,
 wyrażania swoich prawdziwych myśli, pragnień ale w taki sposób, który
respektuje prawa innych do tego samego, bez krzywdzenia innych.
To co mówi człowiek asertywny ma 4 cechy:
- jest bezpośrednie
- stanowcze
- uczciwe
- nie krzywdzące
2. MOJE GRANICE
Uświadomienie prawa do posiadania i obrony własnego terytorium.
Każdy uczeń mazakami na dużej kartce rysuje sześć kół oznaczające różne
zakresy swojego prywatnego terytorium i podpisuje je:
-moja przestrzeń, mój czas, moje myśli, moje uczucia, moje ciało, moje rzeczy.
30
Ćwiczenie:
Uczniowie na zasadzie burzy mózgów wymieniają zachowania, które naruszają
ich różne sfery prywatności:
 Moja przestrzeń- wchodzenie bez pukania do czyjegoś pokoju,
wchodzenie do łazienki gdy ktoś z niej korzysta itp.
 Moje rzeczy- zaglądanie do czyjejś torebki, pożyczanie cudzych
przedmiotów bez pytania, branie czyjegoś jedzenia bez pozwolenia itp.
 Mój czas- decydowanie za kogoś co ma robić w danym czasie,
zajmowanie komuś czasu swoimi sprawami itp.
 Moje myśli- narzucanie komuś poglądów, czytanie np.pamiętnika bez
pozwolenia, niedopuszczanie do głosu itp.
 Moje uczucia- zabranianie spotykania się z przyjaciółmi, lekceważenie
uczuć, zabranianie wyrażania uczuć itp.
 Moje ciało- szturchanie popychanie, bicie całowanie bez pozwolenia itp.
Uczniowie wspólnie zastanawiają się, kto i w jakim stopniu narusza ich granice,
zaznacza symbolicznie liczbę tych osób i częstotliwość.
3. NIE BĄDŹ AGRESOREM
Ćwiczymy zachowania dzięki którym okazujemy ludziom szacunek dla ich
prawa do prywatności.
Wspólnie z uczniami wypisujemy na tablicy wyrażenia, których należy używać,
jeśli chcemy posłużyć się rzeczami innych osób lub zająć ich czas, przestrzeń.





Czy możesz mi pożyczyć….?
Czy mogę wziąć……?
Czy pozwolisz mi……?
Czy mogę ci przeszkodzić…….?
Czy możemy porozmawiać?
miłego.
-„ Iskierka”.
31
I. PRZYWITANIE
-
Przypomnienie ćwiczenia z „Przechodzenie przez kładkę” oraz trzech stylów
zachowania się ludzi”
c) agresywni( to ci którzy spychali z kładki)
d) ulegli ( to ci którzy ustąpili miejsca, zostali zepchnięci)
c) asertywni ( to ci którzy szli pewnie, ale nie robiąc nikomu krzywdy)
1. WYOBRAŻONA HISTORIA
Uczestnicy siadają wygodnie, odprężają się i wyobrażają sobie siebie w
następującej sytuacji:
„Twój dobry kolega prosi cię, żebyś pożyczył mu książkę, na drugi dzień kolega
smutny i wystraszony przychodzi i przyznaje się do tego, że zgubił gdzieś twoją
książkę i nie wie co teraz ma zrobić.
Uczestnicy zastanawiają się , jak zareagowaliby w takiej sytuacji i odbywa się
dyskusja na ten temat.
Przykładowe reakcje:
- Jesteś wściekły, krzyczysz, popychasz kolegę, nie dajesz mu dojść do głosu.
- Mówisz „nic się nie stało, rodzice kupią mi nową książkę”.
- Mówisz „jak to się stało-(słuchasz odpowiedzi), bardzo jest mi przykro, że
zgubiłeś moją książkę, potrzebuję jej, musimy się zastanowić co zrobić w tej
sytuacji?
Prowadzący może zadać następujące pytania:
- Jak czuliście się , kiedy kolega przyszedł?
- Co w takiej sytuacji powiedzieliście do niego?
- Jak on według was się poczuł?
32
Prowadzący przypomina cechy zachowania agresywnego, uległego i
asertywnego i wspólnie z uczestnikami ustala, w ramach jakich zachowań
mieszczą się ich reakcje.
Ćwiczenie:
Uczestnicy w parach odgrywają powyższe sytuacje, stosując wobec
nierzetelnego kolegi stwierdzenia agresywne, uległe, asertywne.
2. ROZPOZNAWANIE ZACHOWANIA ASERTYWNEGO
Prowadzący dzieli grupę na 4 podgrupy. Rozdaje karteczki, które uczniowie
muszą samodzielnie zakwalifikować do właściwego typu zachowania.
Następnie uczniowie przypinają odpowiednie karteczki pod etykietą z nazwą
danego typu zachowania.
Następnie wspólnie omawiamy wykonanie zadania.
Reakcje asertywne – AS
Reakcje uległe- U
Reakcje Agresywne – AG
Sytuacja
Reakcja
1.Podczas lekcji kolega prosi cię, byś
pożyczył książkę
Ty ciągle coś wyłudzasz
2. Ktoś ci przerywa, kiedy mówisz
Przepraszam, ale chciałem
skończyć swoją wypowiedź
3.Mama prosi cię, żebyś pomógł jej
w pracach domowych. Akurat
odrabiasz lekcje.
No dobrze, co prawda
właśnie odrabiam lekcje, ale
4.Czekasz w kolejce przy barze, kiedy
ktoś wskakuje przed ciebie i zostaje
obsłużony przed tobą
Nic nie mówisz, tylko
wzdychasz
5. Jeden z graczy twojej drużyny
piłkarskiej oskarża cię, że nie wysiliłeś
się zbytnio podczas meczu
Sądzę, że jesteś
niesprawiedliwy
6. Kolega ma pewien problem i prosi
cię o radę
Skąd mam wiedzieć , co
zrobić? To jest twoja
sprawa
33
7. Akurat wtedy, kiedy nadawany jest
Twój ulubiony program w TV, ktoś
z domowników chce oglądać coś innego
Dobrze, oglądaj co chcesz.
Ja mogę zająć się czymś
innym
8. Miesiąc temu pożyczyłeś koledze płytę
i do tej pory jej nie oddał, chociaż obiecał
zwrócić po 2 tygodniach
Przykro mi, że do tej pory
nie zwróciłeś mi płyty.
Czy możesz ją mi oddać?
9. Na przyjęciu ktoś częstuje cię koktajlem,
mówiąc że nie zawiera on alkoholu.
Uważasz , że to jest nieprawda.
Spływaj ! Nie dotknę tego!
3. GRA W ŚNIEŻKI
Uczniowie ugniatają śnieżki ze starych gazet, dzielą się na dwie drużyny,
zajmują miejsca po przeciwległych stronach Sali i obrzucają się śnieżkami.
miłego.
-„ Iskierka”.
34
I. PRZYWITANIE
-
1. PIŁOWANIE DRZEWA
Ćwiczenie przygotowujące do odgrywania scenek.
Uczniowie chodzą swobodnie po Sali i na znak prowadzącego indywidualnie
lub w parach, przedstawiają pantomimicznie dynamiczne ruchowo czynności:
-piłowanie drzewa, kucie żelaza młotem kowalskim, łapanie much, rzucanie
kamieniem, wiosłowanie.
2. ĆWICZENIE MÓWIENIA „NIE”
Odmowa
Prowadzący wyjaśnia uczestnikom, że każdy człowiek ma prawo do własnego
zdania , własnych potrzeb, własnych pomysłów. Każdy też powinien umieć
bronić w sposób asertywny swoich poglądów. Prowadzący objaśnia uczniom ,
że umiejętność asertywnego zachowania można wykorzystać w różnych
sytuacjach szkolnych, np. gdy ktoś namawia nas do czegoś czego nie chcemy
zrobić ( palenie papierosów, używanie narkotyków, krzywdzenie młodszych,
słabszych kolegów) . Powiedzenie słowa „ Nie” może świadczyć o odwadze,
sile charakteru, itp..
Musi się nauczyć mówić : Nie!
35
Zasady odmowy:
- zawiera słowo „nie”
- wyjaśnienie ( a nie tłumaczenie się czy usprawiedliwianie)
- nie przepraszamy ( bo nie zrobiliśmy niczego złego)
Ćwiczenie:
Ochotnicy odgrywają scenkę, w której prezentują modelową odmowę asertywną
- „Kolega prosi cię, żebyś poszedł z nim do kina- ty obiecałeś spędzić to
popołudnie z rodziną”
Odpowiedź- „Dziękuję, że pomyślałeś o mnie, ale mam inne plany, do kina
możemy pójść innym razem”.
Ćwiczenie:
Uczniowie dobierają się w trójki, w każdej z nich dwie osoby odgrywają scenkę,
trzecia jest obserwatorem. Zadaniem ucznia A jest namawianie osoby B do
zrobienia czegoś na co nie ma ochoty , zadaniem B jest odpowiadanie na
namowy kolegi. Po zakończeniu scenki obserwator komentuje ich zachowanie,
czy odmowa była skuteczna i nazywa styl zachowanie B –(agresywny,
asertywny, uległy)
3. KIEDY KTOŚ MÓWI „NIE”
Ochotnicy odgrywają następującą scenkę:
„Kolega prosi cię o pożyczenie twojego telefonu, ty nie masz na to ochoty,
gdyż wcześniej już pożyczał i uszkodził ci telefon.
Grzecznie, ale stanowczo odmawiasz koledze”.
Omówienie
Na forum grupy uczniowie dzielą się swoimi przemyśleniami i odczuciami.
-Co czuję kiedy kolega mi odmawia?
-Jak reaguję?
-Czy uznaję prawo kolegi do odmowy?
4. „BALONIKI”
Każdy uczestnik otrzymuje balon, pompuje go i przymocowuje sznurkiem do
kostki prawej nogi. Uczniowie z balonami stają w kole twarzą do środka.
Zadanie polega na zniszczeniu balonów kolegów i obronie własnego balona.
Ten kto straci swój balon odpada z gry.
Omówienie
Wspólnie odpowiadamy na pytania:
-Co czułem kiedy mój balon pękł?
-Co czułem, kiedy zniszczyłem balon kolegi?
Prowadzący wyjaśnia, że podczas ćwiczenia dochodziło do konfliktów,
podczas których jedni zachowywali się ulegle, a inni agresywnie.
36
Prowadzący jeszcze raz podsumowuje wszystkie treści omówione na
zajęciach, ( przypomina definicje asertywności, omawia zasady odmowy oraz
skutki braku umiejętności odmawiania itp. ).
miłego.
-„ Iskierka”.
37
V. RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
(scenariusz zajęć 12,13)
CELE ZAJĘĆ
- Poznanie pojęcia stres, jego objawów i skutków.
- Nauka relaksu.
- Zapoznanie uczniów z technikami zmniejszania lęku w sytuacjach
stresowych.
EFEKTY ZAJĘĆ
- Nabycie umiejętności radzenia sobie ze stresem.
- Zwiększenie odporności psychicznej uczniów w sytuacjach stresowych.
- Korzystanie z poznanych technik relaksacyjnych.
POMOCE DYDAKTYCZNE :
- kartki papieru, pisaki, etykiety,
- załącznik 7 „Jak zmniejszyć stres”?
CZAS TRWANIA ;
38
I. PRZYWITANIE
-
1. CO TO JEST STRES?
Burza mózgów: uczniowie siadają w kręgu, każdy podaje skojarzenia ze słowem
stres, ochotnik zapisuje na tablicy.
Wspólnie tworzymy definicję stresu.
Stres – nieprzyjemny stan związany z przykrymi przeżyciami, trudnościami w
życiu codziennym; napięcie, ale także stan mobilizacji, gotowości do pracy.
2. OBJAWY STRESU
Uczniowie odpowiadają na pytanie: Po czym poznać, że jesteśmy w stresie?
Odpowiedzi zapisujemy na tablicy.
Pierwsze sygnały stresu:
- Rozdrażnienie
- Ból głowy, żołądka, kłopoty z trawieniem
- Przyspieszone bicie serca
- „zanik pamięci”, trudności w przypominaniu sobie czegoś
- trudności w skupieniu uwagi
- brak lub nadmiar apetytu
- problemy ze snem
- ogólne zmęczenie
- niezadowolenie z siebie
- sztywny kark i ramiona
- wilgotne dłonie
39
3. CO MNIE STRESUJE?
Każdy uczestnik stara się powiedzieć co najbardziej go stresuje, odpowiedzi
zapisujemy na tablicy.
( kłótnie, złe oceny, publiczne wystąpienia, choroby, popełnianie błędów,
nauczyciel itp.)
Pytania:
- jakie sytuacje wywołują we mnie najsilniejszy stres?
- które z sytuacji mobilizują mnie do działania, a które osłabiają
aktywność?
4. JAK RADZIĆ SOBIE ZE STRESEM
Uczestnicy przypominają jak sami radzą sobie z własnym stresem,
propozycje zapisujemy na tablicy.
Omówienie listy zachowań „Jak zmniejszyć stres?”
- załącznik 7
5. MASAŻ
Prowadzący wyjaśnia, gdzie w naszym ciele najbardziej kumuluje się stres i
proponuje masaż ramion i szyi. Masaż taki można wykonać samemu np. za
pomocą ręcznika, albo skorzystać z pomocy kolegi.
Uczniowie dobierają się w pary, siadają na materacach jeden za drugim i masują
sobie nawzajem ramiona i szyję zgodnie z instruktażem.
miłego.
-„ Iskierka”.
40
I. PRZYWITANIE
-
1. Przypomnienie definicji stresu, jego objawów i sposobów radzenia sobie z
nim -burza mózgów.
2. NASTROJE
Uczestnicy dzielą się na dwie grupy, jedna wypisuje na arkuszu papieru
czynniki wpływające na poprawę nastroju, na lepsze samopoczucie, natomiast
druga grupa czynniki obniżające nastrój i wpływające na pogorszenie
samopoczucia. Liderzy grup odczytują swoje listy.
Prowadzący omawia listy, wspólnie z uczestnikami zastanawia się;
 w jakim stopniu przyczyny stresu są indywidualne, a jakim wspólne dla
wielu ludzi,
 jak można wykorzystać w codziennym życiu wiedzę o czynnikach
wpływających na własne samopoczucie?
3. WYDYCHAMY STRES
a) Uczestnicy udają, że zrywają jabłka, sięgają rękami do gałęzi – wdech
przez nos i wkładają jabłka do skrzynki nisko się pochylając – wydech
ustami.
b) Udajemy balony. Wciągamy bardzo dużo powietrza, naprężamy mięśnie,
chwilę wstrzymujemy – wypuszczamy powietrze i wiotczejemy.
Głęboki i spokojny oddech uspokaja i wycisza.
41
4. LICZENIE
Uczymy się koncentracji i odprężania.
Uczniowie siedzą wygodnie na materacach i słuchają instrukcji:
Przymknij oczy licz powoli, staraj się wypowiadać liczby od 30 do 1w myśli.
Pamiętaj oddychaj głęboko i spokojnie. Gdy dojdziesz do 1-powiedz do siebie w
myśli –kiedy policzę od 1 do 5, będę wypoczęty i spokojny. Policz od 1 do 5 i
otwórz oczy.
Omówienie, uczniowie dzielą się swoimi odczuciami.
5. ODPRĘŻAJĄCE CHODZENIE
Ćwiczenie to uczy jak należy chodzić, aby uzyskać stan odprężenia i
wewnętrznego spokoju. Prowadzący przekazuje instrukcję:
„Idź wyprostowany, z głową lekko zadartą do góry. Patrz na co cię otacza tak,
jakbyś patrzył na cały świat. Stawiaj małe kroki, idź powoli, uśmiechaj się. Ciesz
się z tego, że idziesz, pomyśl, że z każdego twojego kroku wyrasta piękny kwiat.
Patrz na piękne kolory chmur, drzew, słońca. Uśmiechaj się do każdej
zauważonej rzeczy i do swoich myśli. Powtarzaj sobie w myśli, że jesteś młody,
spokojny, zadowolony”.
Po spacerze uczniowie siadają w kręgu i opowiadają , co widzieli, jak się czuli,
co myśleli.
6. ODDYCHAMY
Uczniowie leżą na plecach na materacach i oddychają świadomie podnosząc
brzuchem leżącą na nim książkę.
7. BURZA Z PIORUNAMI
Uczniowie leżą na brzuchu i nawzajem wykonują „masaż” głowy i pleców z
wierszykiem według instrukcji:
„ Zamykam oczy, nie myślę o niczym, wszystkie moje myśli i problemy są
daleko poza mną, tylko słucham i czuję”.
 Jest ciepły, słoneczny dzień-głaszczemy plecy.
Jest mi ciepło i przyjemnie, coraz cieplej i coraz przyjemniej.
Słońce świeci coraz mocniej i mocniej, jest mi dobrze.
 Wtem zaczyna wiać wiatr, wieje ciepły i przyjemny wiatr-ruchy rąk
stają się szybsze. Czuję ciepły i przyjemny wiatr, wiatr wieje coraz
mocniej i mocniej.
 Zaczyna padać ciepły, wiosenny deszczyk-palcami imitujemy deszcz.
Pojedyncze krople deszczu padają na mnie.
 Deszcz staje się coraz silniejszy i silniejszy, czuję coraz więcej i więcej
kropli deszczu, zaczyna się ulewa.
 Z oddali słychać grzmoty i pioruny, grzmoty i pioruny-rysujemy
błyskawicę na plecach.
42
 Burza jest coraz bliżej, wieje silny wiatr, pada deszcz i wieje wiatr.
 Powoli wiatr przegania chmury, burza ucicha, robi się coraz ciszej i
przyjemniej.
 Zza chmur znowu wychodzi słońce i opromienia cały świat, znowu
czuję się dobrze i bezpiecznie.
7. ZAGADKA
Co to za technika relaksacyjna, którą stosujemy codziennie, a przy tym
masujemy i ćwiczymy mięśnie twarzy? – „Śmiech to zdrowie”.
miłego.
-„ Iskierka”.
PODSUMOWANIE CYKLU ZAJĘĆ
Wspólnie przypominamy sobie zajęcia wcześniejsze, zbieramy informacje
zwrotne o tym, co dały nam zajęcia, czego nowego nas nauczyły, czy zostały
zrealizowane cele – arkusz ewaluacyjny.
Dziękuję za udział w zajęciach.
Uczniowie którzy zrealizowali program otrzymają dyplom.
43
Załącznik nr 1
„Otwórz drzwi”
1. OTWÓRZ DRZWI
2. POWITAJ SŁOŃCE
3. POKŁOŃ SIĘ ZIEMI
4. WEŹ KROPLE DESZCZU
5. WEŹ SIŁĘ WIATRU
6. WEŹ SIŁĘ OGNIA
7. WEŹ Z KAŻDEJ STRONY ŚWIATA TO, CO DLA CIEBIE
NAJLEPSZE
8. WYMIESZAJ TO WSZYSTKO W SOBIE
9. I UTUL SWOJEGO TYGRYSKA.
44
Załącznik nr 2
MOJA WIZYTÓWKA
Imię ……………………………………………
Nazwisko………………………………………
Co lubię robić?
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
Co lubię/podoba mi się w zachowaniu innych?
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
Czego nie lubię w zachowaniu innych?
…………………………………………………………
…………………………………………………………
………………………………………………………….
45
Załącznik 3
JESTEM SUPER?
1. Jestem dumny/na z siebie ponieważ:
……………………………………........................................
................................................................................................
................................................................................................
2. Moim największym sukcesem jest:
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
3. Najlepiej potrafię:
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
46
Załącznik nr 4
47
Załącznik 5
„Co wiesz o agresji”?
Przeczytaj uważnie pytania, zakreśl kółkiem wybrany punkt lub wpisz
odpowiedź. Twoje odpowiedzi są bardzo ważne, ponieważ pozwolą nam lepiej
poznać problem przemocy.
Zaznacz płeć krzyżykiem
Dziewczynka …………
Chłopiec…………………..
1. Co to jest agresja?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
2. Czy widziałeś coś co było agresją?
 Tak
 Nie
3. Czy agresja dotyczyła:
 Ciebie
 Kolegi/koleżanki
 Osoby nieznanej
4. Z jaką formą agresji zetknąłeś się:
 Groźba
 Pobicie
 Wymuszanie pieniędzy
 Wulgarne słowa
 Inne………………………………………………………
5. Gdzie miało to miejsce?
W szkole
 W klasie
 Na korytarzu
 W toalecie
48
 Na boisku szkolnym
 Inne(gdzie?) ……………………………………………………..
Poza szkołą
 Obok szkoły
 Na przystanku autobusowym
 W drodze do domu
 Koło domu
 Inne(gdzie?)………………………………………………………
4. Kto był sprawcą przemocy?
 Kolega/koleżanka z klasy
 Starszy kolega/koleżanka
 Młodszy kolega/koleżanka
 Ktoś inny (kto?)…………………………………………………….
5. Komu mówiłeś o tym co cię spotkało?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
6. Czy wiesz gdzie szukać pomocy, jeżeli spotka Cię coś złego?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
7. Kto pomaga w szkole w takiej sytuacji?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Dziękuję za wypełnienie ankiety
49
Załącznik nr 6
50
Załącznik 7
PRZYKŁADOWE DORAŹNE SPOSOBY RADZENIA
SOBIE ZE STRESEM
 Wygadaj swój stres
 Obejrzyj komedię
 Usiądź w swym ulubionym miejscu, włącz ulubioną
muzykę
 Zrób coś co lubisz
 Weź kąpiel w pachnącej pianie
 Wrzaśnij głośno AAAAAAAAA!!!
 Nie bądź perfekcjonistą
 Wypisz swoje zalety i co tydzień dodawaj kolejną
 Posłuchaj ciszy
 Pomasuj sobie kark i barki
 Zaciśnij mocno pięści aby zgromadziło się całe twoje
napięcie a potem mocno je strzepnij
 Przypomnij sobie, czym martwiłeś się miesiąc temu
 Tańcz
 Licz od stu wspak
 Zadbaj o siebie
 Zrób trzy głębokie, powolne wdechy i wydechy
51
BIBLIOGRAFIA
1. M. Chomczyńska - Miliszkiewicz „ Polubić szkołę” WsiP, Warszawa
1995r.
2. „Jak żyć z ludźmi” Program profilaktyczny dla młodzieży, MEN
3. R. Portman „Gry i zabawy przeciwko agresji” Jedność Kielce 1999r.
4. A. Kołodziejczyk „Spójrz inaczej” cz.1, 2.
5. S. Szostak, A.Tabaka „Porozmawiajmy o agresji” Kraków 2004r.
6. J.Stewart „Jak sobie radzić ze złością” Warszawa 2009r.
7. E.Góralczyk „Nauczycielem być…” Warszawa 2009r.
8. A.Jurek „Skoncentruj się” Harmonia 2005r.
52

Radzę sobie z agresją swoją i innych

Transkrypt

Podobne dokumenty

ĆWICZENIA ODDECHOWE WSPIERAJĄCE PROCES MÓWIENIA

exodus.lublin.pl

Jak kupić używany samochód - Aleksander Sowa

Paweł Sowa

Były okrągłe, żółte i duże jak talerze. Stały nieruchomo nad ziemią w

pobierz

Jest to przykładowy zestaw ćwiczeń pozwalający odpocząć od

Nie zabierajmy zwierząt z lasu