Beata Menderak

Beata Menderak
Choroby nowotworowe u dzieci.
7 września 2005 roku uczestniczyłam w wykładzie: ”Profilaktyka i błędy
lekarskie w rozpoznawaniu i leczeniu nowotworów u dzieci”. Udział w tym wykładzie
uświadomił mi jak ważna jest rola nas rodziców i nauczycieli we wczesnym rozpoznaniu
choroby nowotworowej u dziecka. Dlatego chciałabym przekazać państwu informacje, które
mogą pomóc w postawieniu prawidłowej diagnozy. W nowotworach u dzieci i dorosłych
szansa ocalenia życia zależy w dużej mierze od wczesnego rozpoznania.
Nowotwory u dzieci występują rzadziej niż u dorosłych, bo pojawiają się
u jednego na 650 dzieci do 15 roku życia. Nowotwory mimo, że są nieczęstym schorzeniem w
wieku dziecięcym, to powodują łącznie śmierć większej liczby dzieci niż każda inna choroba.
Wśród przyczyn zgonów u dzieci powyżej pierwszego roku życia nowotwory zajmują drugie
miejsce po zatruciach, wypadkach i urazach. Rokrocznie wśród miliona dzieci do 15 roku
życia u 136 rozpoznawane są choroby nowotworowe.
Nowotwory przez pewien czas mogą przebiegać bez żadnych objawów
dostrzeganych przez otoczenie dziecka i bywają wykrywane w czasie dokładnych rutynowych
badań dzieci..
Co to jest nowotwór? Są to własne komórki organizmu, które na skutek
dewiacji genetycznej namnażają się. Mogą to być wszystkie komórki organizmu. Na rozwój
choroby nowotworowej mogą mieć wpływ: niezdrowy tryb życia, karcynogeny
( promieniowanie jonizujące, promieniowanie UV, fale magnetyczne), zanieczyszczenie
środowiska, czynniki genetyczne, czynniki biologiczne ( wirusy EBV, HPV, wirusy
żółtaczki).
W nowotworach u dzieci właściwe rozpoznanie poprzedzają często błędne
diagnozy. Szybkie rozpoznanie często warunkuje wyleczenie choroby nowotworowej.
Możemy pomóc w postawieniu właściwej diagnozy obserwując na co dzień nasze dzieci.
Powinniśmy zwrócić się jak najszybciej do lekarza , gdy zauważymy któryś
z wymienionych objawów: powiększenie węzłów chłonnych, bladość, osłabienie, bóle
kostne, przewlekły kaszel, bóle głowy, bóle stawów, znamiona na skórze, guzy.
1
Białaczki stanowią grupę chorób nowotworowych o nieznanej przyczynie,
które odznaczają się nieprawidłową proliferacją i dojrzewaniem komórek krwi. Komórki
białaczkowe rozrastając się, niszczą prawidłowe utkanie szpikowe i naciekają tkanki i
narządy całego organizmu. Białaczki stanowią najczęstszy nowotwór u dzieci. Wśród miliona
dzieci do 15 roku życia występuje około 40 zachorowań na białaczki. Najczęstsze
obserwowane objawy to: powiększenie węzłów chłonnych, powiększenie wątroby,
powiększenie śledziony, niedokrwistość, małopłytkowość, wybroczyny, wysypka na twarzy.
Powiększenie węzłów chłonnych nie musi być objawem choroby
nowotworowej. Jest to częsty objaw u dzieci występuje m. in. w przebiegu różyczki,
mononukleozy zakaźnej, zapalenia ucha wewnętrznego, zapalenia gardła, zapalenia
migdałków, gruźlicy, toksoplazmozy. Stwierdzenie powiększenia węzłów chłonnych stanowi
przede wszystkim wskazanie do dokładnego badania dziecka. Duże znaczenie mają badania
laboratoryjne. Najważniejsze badanie laboratoryjne to zmierzające do wykluczenia lub
rozpoznania białaczki. Służy temu badanie morfologii, obrazu krwi i płytek.
Upowszechnienie tych badań przyczyniło się do szybszego rozpoznawania białaczek. To
badanie( jak każde przedszpitalne) stanowi jedynie podstawę do podejrzenia białaczki, której
rozpoznanie wymaga zwłaszcza oceny mielogramu.
Wśród metod obrazowania rosnące znaczenie ma ultrasonografia, a w
wykrywaniu guzów (szczególnie w klatce piersiowej) użyteczne są nadal badania
radiologiczne. Tomografia komputerowa stanowi istotny postęp w rozpoznawaniu guzów
mózgu.
Biorąc pod uwagę częstotliwość występowania u dzieci drugie miejsce po
białaczkach zajmują nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. Nowotwory mózgu
występują u dzieci w każdym wieku, najczęściej jednak między 5 a 10 rokiem życia.
Rokrocznie wśród miliona dzieci do 15 roku życia występuje około 24 zachorowań na
nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.
Objawy tych guzów zależą od umiejscowienia, budowy histologicznej oraz
wieku dziecka. Większość guzów mózgu u dzieci( ok.60%) rozwija się w tylnej jamie
czaszkowej. Do najczęstszych objawów należą : bóle głowy- zwykle nasilone , najczęściej
rano( rozpoznawane jako spowodowane zapaleniem zatok przynosowych lub migreną),
wymioty- przede wszystkim rano (mogą błędnie sugerować, że przyczyna jest
psychosomatyczna-lęk przed szkołą), zaburzenia chodu, problemy z utrzymaniem równowagi,
niezręczność, gwałtowność ruchów, objawy psychiczne( spowolnienie procesów myślowych,
zaburzenia pamięci, senność), podwójne widzenie, drgawki. Wzmożone ciśnienie
2
śródczaszkowe, zaburzenia chodu i zmiany psychiczne mogą mieć również inne przyczyny
niż choroba nowotworowa np. zatrucie ołowiem, przedawkowanie witaminy A lub D, leki np.
tetracyklina lub kortykoidy.
Badania takie jak EEG, RTG czaszki, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego
są pomocne w rozpoznawaniu. Najdokładniejszy sposób wykrywania guzów mózgu stanowi
osiowa tomografia komputerowa.
Guzy lite szyi i twarzy zasługują na szczególną uwagę ze względu na częstość
występowania i niewczesne rozpoznanie pogarszające rozpoznanie . Objawy guzów szyi i
twarzy u dzieci nazywanych nowotworami otolaryngologicznymi nasuwają często przez
długi czas błędne rozpoznania przewlekłych zakażeń . Możliwość nowotworu jest często
uwzględniana dopiero wówczas , gdy guzy są duże i zniekształcają dzieci. Możemy wtedy
zaobserwować wytrzeszcz gałek ocznych, narastające utrudnienie łykania i oddychania,
podwójne widzenie, obrzmienie policzka lub podniebienia z owrzodzeniem, czasami
szczękościsk.
Nowotwory złośliwe kości u dzieci nie są zbyt częste, natomiast w wieku
młodzieńczym. stanowią drugą co do częstości występowania ( po chłoniakach złośliwych )
grupę nowotworów złośliwych . Najczęstszymi są : mięsak kostny ( osteosarcoma) i mięsak
Ewinga. Rozwój chemioterapii w ostatnich latach korzystnie zmienił rokowania w obu tych
nowotworach.
Najczęstszym objawem mięsaka kostnego jest ból o różnym nasileniu , czasami
przenikliwy, występujący zwłaszcza w nocy oraz obrzmienie kończyny , czasem pojawia się
ograniczenie ruchomości spowodowane guzem i bolesnością, niekiedy występuje
patologiczne złamanie w guzie. Rozpoznanie ustalane jest na podstawie badań Rtg oraz
badania histopatologicznego. U około połowy dzieci po intensywnym , skojarzonym leczeniu
uzyskuje się długie, wolne od objawów choroby przeżycia.
Mięsak Ewinga jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem
złośliwym kości u dzieci. Objawy: ból utrzymującym się stale bądź przemijająco, bolesne
obrzmienie kończyny, często gorączka, osłabienie a niekiedy i niedokrwistość, co bywa
błędnie rozpoznawane jako zapalenie kości bądź choroba reumatyczna.
Właściwe rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych, badaniu radiologicznym,
tomograficznym i decydującym badaniu histologicznym. Wyleczenie uzyskuje około połowa
dzieci.
Dziecko wyleczone z nowotworu ma przed sobą około 70 lat życia. Mimo że ryzyko
wznowy niemal zawsze istnieje , to wyleczenie dziecka w większości nowotworów można
3
wtedy przyjmować , jeżeli przeżyje on pięć lat od rozpoznania bez nawrotu choroby. Objawy
chorobowe utrzymujące się i/lub ujawniające po wyleczeniu nowotworu mogą być
spowodowane powikłaniami leczenia bądź późno wznową. Z biegiem lat najróżniejsze
przejawy braku zdrowia mogą być już nie związane z przebytym w dzieciństwie
nowotworem. Postęp , zwłaszcza w chemioterapii sprawił że obecnie można wyleczyć 2/3
dzieci z nowotworów , które są rozpoznawane u jednego wśród 650 dzieci. Obecnie na każdy
1000 osób 20-letnich przypada 1 pacjent wyleczony w dzieciństwie z nowotworu .również w
naszym kraju wchodzi w życie i staje się częścią społeczeństwa niemała rzesza
ozdrowieńców.
Literatura:
1. Jerzy Armata „I. Choroby krwi u dzieci II. Nowotwory u dzieci”
2.Notatki z wykładu „Profilaktyka i błędy lekarskie w rozpoznawaniu i leczeniu nowotworów
u dzieci”
4