woda do spożycia

Zaopatrzenie ludności w wodę do spoŜycia
Zaopatrzenie ludności w wodę do spoŜycia odbywa się w ramach zbiorowego
zaopatrzenia, które jest zadaniem własnym gminy. Zbiorowe zaopatrzenie w wodę do
spoŜycia prowadzone jest przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne i polega na
ujmowaniu, uzdatnianiu i dostarczaniu wody odbiorcom. Przedsiębiorstwa te muszą uzyskać
decyzję wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zezwalającą na prowadzenie takiej
działalności. Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne są zobowiązane przepisami prawa
zapewnić zdolność urządzeń wodociągowych do realizacji dostaw wody w sposób ciągły i
niezawodny, oraz naleŜytą jakość wody.
Państwowa Inspekcja Sanitarna nie odpowiada za jakość produkowanej wody i stan
urządzeń słuŜących do jej produkcji, a jedynie sprawuje nadzór nad przestrzeganiem
wymogów w tym zakresie, przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne.
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawują nadzór nad jakością wody
przeznaczonej do spoŜycia na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r.
o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006r. Nr
123, poz. 858 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w
sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn.
zm.).
Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne są zobowiązane do prowadzenia
regularnej kontroli wewnętrznej jakości produkowanej wody, która obejmuje m.in.
prowadzenie badań jakości wody w zakresie i z częstotliwością określoną w rozporządzeniu,
pobieranie próbek wody, szczególnie w ujęciu wody, w miejscach pozwalających na ocenę
skuteczności procesu uzdatniania oraz w miejscu wprowadzenia wody do sieci
wodociągowej. Po wystąpieniu okoliczności mogących spowodować pogorszenie jakości
wody, przedsiębiorstwa powinny zaplanować przedsięwzięcia naprawcze, ustalić
harmonogram ich realizacji oraz poinformować właściwego państwowego powiatowego lub
granicznego inspektora sanitarnego oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o podjętych
i zaplanowanych działaniach. Na wniosek właściwego państwowego powiatowego lub
granicznego inspektora sanitarnego są równieŜ zobowiązane do przekazywania wyników
badania wody.
Próbki wody do spoŜycia są pobierane przez Państwową Inspekcję Sanitarną
regularnie zgodnie z ustalonym harmonogramem na dany rok i z określoną częstotliwością.
Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody do badań w przypadku
monitoringu kontrolnego i przeglądowego zaleŜy od objętości rozprowadzanej lub
produkowanej wody w danej strefie zaopatrzenia (m3/d). Oznacza to, Ŝe im większy wodociąg
tym częstotliwość pobierania jest większa.
Na podstawie sprawozdań z przeprowadzonych badań wody, sporządzonych przez
laboratoria właściwy państwowy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny stwierdza:
1. przydatność wody do spoŜycia,
2. przydatność wody do spoŜycia, na warunkach przyznanego odstępstwa,
3. warunkową przydatność wody do spoŜycia,
4. brak przydatności wody do spoŜycia.
Stwierdzenie przydatności wody do spoŜycia moŜe nastąpić wtedy, gdy spełnia ona
wszystkie wymagania określone w rozporządzeniu.
Przydatność wody do spoŜycia, na warunkach przyznanego odstępstwa, moŜna
stwierdzić wyłącznie w przypadku przekroczeń parametrów chemicznych o istotnym wpływie
na zdrowie, szkodliwych juŜ w małych stęŜeniach np. azotany, azotyny, kadm, ołów,
pestycydy itp. W przypadku wystąpienia przekroczeń takich parametrów przedsiębiorstwo
wodociągowo-kanalizacyjne występuje do właściwego państwowego powiatowego lub
granicznego inspektora sanitarnego z wnioskiem o zgodę na odstępstwo. Wniosek taki
powinien zawierać szereg informacji określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia
29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr
61, poz. 417 z późn. zm.).
Udzielenie takiej zgody przez właściwego państwowego powiatowego lub
granicznego inspektora sanitarnego jest moŜliwe pod warunkiem, gdy nie będzie stanowić
potencjalnego zagroŜenia dla zdrowia ludzkiego, a zaopatrzenie w wodę o właściwej jakości
nie moŜe być zrealizowane niezwłocznie za pomocą Ŝadnych innych środków. Zgoda na
odstępstwo przyznawana jest na moŜliwie najkrótszy okres, nie dłuŜej jednak niŜ na trzy lata.
Maksymalnie moŜe zostać przyznana trzy razy. Pierwszą zgodę wydaje właściwy państwowy
powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny, drugą, wyłącznie na uzasadniony wniosek
przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, właściwy państwowy wojewódzki inspektor
sanitarny. Natomiast trzecią - Główny Inspektor Sanitarny, po uzyskaniu pozytywnej opinii
Komisji Europejskiej. KaŜda zgoda moŜe być wydana na maksymalnie trzy lata.
Warunkową przydatność wody do spoŜycia moŜna stwierdzić w przypadku
przekroczeń parametrów nie wywierających szkodliwego wpływu na zdrowie lub mogących
spowodować zaburzenia stanu zdrowia przy duŜym lub bardzo duŜym naraŜeniu np. ogólna
liczba mikroorganizmów, bakterie grupy coli, mangan, Ŝelazo, barwa, mętność, zapach.
Parametry te stanowią pośrednie zagroŜenie dla zdrowia, mają wpływ na ocenę
organoleptyczną wody.
Stwierdzenie braku przydatności wody do spoŜycia moŜe nastąpić w przypadku
przekroczeń parametrów mikrobiologicznych – bakterii Escherichia coli i Enterokoków lub
innych parametrów po przeprowadzeniu oceny ryzyka zdrowotnego. W ww. przypadkach
właściwy państwowy powiatowy lub graniczny inspektor sanitarny wskazuje zakres i termin
realizacji działań naprawczych podejmowanych przez przedsiębiorstwo wodociągowokanalizacyjne oraz informuje właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o podjętych
działaniach.
Uzdatnianie wody
Podstawowym czynnikiem decydującym o sposobie uzdatniania wody jest jej skład.
Dlatego tez przed doborem technologii uzdatniania wody konieczne jest wykonanie jej
analizy fizykochemicznej. Od prawidłowej oceny składu wody zaleŜy bowiem efektywność
usuwania z niej zanieczyszczeń.
Uzdatnianie wody oznacza dostosowanie jej właściwości i składu do wymagań
wynikających z jej przeznaczenia. Podstawowe etapy uzdatniania wody pitnej obejmują
uzdatnianie chemiczne i fizyczne. Wymienione zabiegi mogą być realizowane za pomocą
róŜnych procesów. Nie stosuje się wszystkich jednocześnie, lecz dokonuje się odpowiedniego
ich doboru. W instalacjach do uzdatniania wody stosuje się szereg połączonych procesów
jednostkowych. Uzdatnianie chemiczne obejmuje takie procesy jak korekta pH, utlenianie
wstępne i dezynfekcja, koagulacja/flokulacja itd. natomiast uzdatnianie fizyczne w znacznej
mierze realizowane jest przez urządzenia i instalacje wykorzystywane do „separacji”, która
obejmuje m.in.: cedzenie, dekantację, filtrację oraz adsorbcję.
Substancje przenikające
wodociągowego
do
wody
z
elementów
konstrukcyjnych
systemu
Zanieczyszczanie wody substancjami uwalnianymi z materiałów konstrukcyjnych
kontaktujących się w wodą przeznaczoną do spoŜycia, ma coraz większe znaczenie ze
względu na wzrastającą liczbę ludności zaopatrywanej w wodę z sieci wodociągowej,
rozbudowę sieci wodociągowych i budowę nowych wodociągów, a takŜe spadek zuŜycia
wody na cele komunalne (zmniejszenie rozbioru wody), co powoduje dłuŜszy czas przepływu
wody i dłuŜszy czas kontaktu z elementami konstrukcyjnymi sieci wodociągowej, co
zwiększa migrację substancji chemicznych z materiałów budowlanych do wody. Szczególne
zagroŜenie niekorzystnymi zmianami w składzie chemicznym wody stwarzają instalacje
wewnątrz budynków, ze względu na większy stosunek powierzchni instalacji do objętości
stykającej się z nią wody (przewody i zbiorniki o mniejszej średnicy) oraz częstsze i dłuŜsze
okresy zastoju wody. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r.
w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z
późn. zm.), zastosowanie materiału lub wyrobu uŜywanego do uzdatniania i dystrybucji wody
wymaga uzyskania oceny higienicznej właściwego państwowego powiatowego lub
granicznego inspektora sanitarnego. Ocena ta wydawana jest na podstawie dokumentacji
projektowej zawierającej m.in. rodzaje zastosowanych wyrobów, materiałów, preparatów z
aktualnymi atestami higienicznymi jednostki uprawnionej do wydawania takich atestów oraz
określenie miejsca i przeznaczenia zastosowania tych materiałów.
Charakterystyka zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia na terenie
woj. zachodniopomorskiego
W woj. zachodniopomorskim w 2010r. nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej
objętych było 1032 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę, w tym:
• 1031 wodociągów zasilanych wodą z 1045 ujęć podziemnych,
• 1 wodociąg zasilany wodą z 3 ujęć powierzchniowych: na jeziorze Miedwie
(eksploatowanego), które stanowi główne źródło zaopatrzenia w wodę do
spoŜycia dla mieszkańców Szczecina oraz miejscowości Kołbacz i śelewo
oraz 2 rezerwowych ujęć wody na Kanale Kurowskim i w miejscowości
Siadło Dolne na rzece Odrze, z których woda jest czerpana w wyjątkowych
przypadkach.
Liczbę wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w poszczególnych powiatach woj.
zachodniopomorskiego obrazuje poniŜsza rycina.
dobowa produkcja wodociągu m3/d
liczba wodociągów opartych na ujęciach podziemnych i powierzchniowych w 2010 r. w powiatach z
podziałem na dobową produkcje wodociągów
100
10
1
biało chos draw gole gryfi gryfi kami koło kosz myśl polic pyrz sławi starg szcz świd wałe łobe m. m. m.
gard zcze ski niow cki ński eńsk brze alińs ibors ki ycki eńsk ardz ecin wińs cki ski Kos Szc Świn
≤ 100
6
60
50
39
50
66
36
2
97
36
9
27
32
54
59
59
41
62
2
2
0
> 100 ≤ 1000
7
5
3
12
12
20
14
4
17
9
10
12
17
23
13
14
6
5
4
1
0
> 1000 ≤ 10000
1
1
3
2
2
1
3
1
0
3
3
1
2
2
1
0
1
1
0
1
3
> 10000 ≤ 100000
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
0
Ww. 1032 wodociągów stanowi zaopatrzenie dla 1.643.094 ludności województwa, w tym:
• 789 wodociągów o wydajności poniŜej 100 m3/d, zaopatrujących 241.997 mieszkańców;
• 208 wodociągów o wydajności 100-1.000 m3/d, zaopatrujących 339.245 mieszkańców;
• 32 wodociągi o wydajności 1.000-10.000 m3/d, zaopatrujące 541.157 mieszkańców;
• 3 wodociągi o wydajności 10.000 – 100.000 m3/d, zaopatrujące 520.695 mieszkańców.
Zaopatrzenie mieszkańców woj. zachodniopomorskiego z uwzględnieniem liczby
wodociągów oraz dobowej produkcji wody przedstawia zamieszczona poniŜej rycina.
Dobowa produkcja wody przez wodociągi (m3/d), a liczba zaopatrywanej ludności
(tys.;%)
Liczba wodociągów corocznie zmniejsza się, głównie ze względu na przyłączanie
małych wodociągów do obiektów o większej produkcji. Zjawisko to jako pozytywne
obserwowane w latach 2008-2010 przedstawia poniŜsza rycina
Liczba wodociągów w woj. zachodniopomorskim w latach 2008-2010 z uwzględnieniem
dobowej produkcji wody
W woj. zachodniopomorskim 99 % ujęć wykorzystywanych do zbiorowego
zaopatrzenia w wodę do spoŜycia stanowią ujęcia głębinowe, stąd najczęstszymi
przekroczeniami w wodzie do spoŜycia jest zawartość Ŝelaza, manganu oraz
ponadnormatywna mętność.
W trakcie trwania roku sprawozdawczego 2010 pobrano w sumie 6 433 próbek wody
do spoŜycia, z czego ze względu na przekroczenia wskaźników mikrobiologicznych
zakwestionowano 386 próbek natomiast ze względu na przekroczenia wskaźników
fizykochemicznych zakwestionowano 920 próbek.
Najwięcej przekroczeń w zakresie wskaźników mikrobiologicznych stwierdzono w:
powiecie stargardzkim - 60, pyrzyckim - 54, choszczeńskim - 52.
Najmniej przekroczeń w zakresie wskaźników mikrobiologicznych wystąpiło w
powiecie drawskim, łobeskim, polickim i Świnoujściu.
Najwięcej przekroczeń parametrów fizykochemicznych stwierdzono w powiecie
choszczeńskim - 117, świdwińskim - 88 oraz powiecie stargardzkim i szczecineckim - po 78
przekroczeń. Najmniej przekroczeń parametrów fizykochemicznych występowało w
Świnoujściu - 7 i powiecie sławieńskim - 14.
Podstawowym rodzajem uzdatniania wody na terenie woj. zachodniopomorskiego jest
zatem odŜelazianie i odmanganianie.
Na dzień 31.12.2010 r. w województwie zachodniopomorskim niewłaściwą jakość
wody produkowało 135 wodociągów, w analogicznym okresie 2009 r. było to 199
wodociągów natomiast w 2008 r. – 243 wodociągi, co przedstawia poniŜsza rycina
Liczba wodociągów z niewłaściwą jakością wody w latach 2008-2010
Liczba wodociągów
300
250
243
199
200
135
150
100
50
0
2008
2009
2010
Rok
Istnieje zaleŜność pomiędzy liczbą przekroczeń, a dobową produkcją wodociągów.
Najwięcej przekroczeń odnotowano w tych o produkcji poniŜej 100 m3/d.
Powodem gorszej jakości wody produkowanej przez wodociągi małe jest:
− brak urządzeń uzdatniających wodę w stacjach uzdatniania wody ze względów
ekonomicznych,
− zły stan techniczny urządzeń uzdatniających,
− przestarzałe metody uzdatniania,
− nieprawidłowy nadzór nad uzdatnianiem wody przez małe przedsiębiorstwa
wodociągowo - kanalizacyjne,
− ograniczona wiedza osób odpowiadających za jakość wody w małych
przedsiębiorstwach wodociągowo – kanalizacyjnych.
W woj. zachodniopomorskim widoczne jest dąŜenie do wyłączania z eksploatacji
małych wodociągów oraz zwiększania strefy zaopatrzenia ludności w wodę pochodzącą z
wodociągów duŜych.
W trakcie trwania 2010 r. wydano ogółem 263 decyzje w sprawie jakości wody do
spoŜycia, w tym 21 stwierdzających brak przydatności wody do spoŜycia.
Brak przydatności wody do spoŜycia stwierdzano ze względu na obecność w wodzie
bakterii Escherichia coli i Enterokoków, z których:
• 16 dotyczyło wodociągów o produkcji poniŜej 100 m3/d
• 3 dotyczyły wodociągów o produkcji 100-1.000 m3/d
• jeden brak przydatności dotyczył duŜego wodociągu o produkcji 1.000-10.000 m3/d w
pow. choszczeńskim.
Orzekany brak przydatności wody do spoŜycia ze względu na zanieczyszczenie
mikrobiologiczne obowiązywał od 1 dnia do 16 dni w przypadku najdłuŜej trwającego
zanieczyszczenia wody w pow. gryfińskim.
W trakcie trwania 2010 r. wystąpił krótkotrwały (3 dni) brak przydatności wody do
spoŜycia ze względu na zanieczyszczenie chemiczne wody 1,2-dichloroetanem w wodociągu
Borne Sulinowo (prod. 909 m3/d) w pow. szczecineckim.
W przypadku stwierdzania w wodzie przekroczeń parametrów mogących
wywoływać niepoŜądane skutki zdrowotne po dłuŜszym okresie spoŜywania stwierdzano
warunkową przydatność wody do spoŜycia przez ludzi wraz z określeniem dopuszczalnej
wartości parametru oraz terminu warunkowego dopuszczenia wody do spoŜycia.
W trakcie trwania 2010 r. wydano 242 decyzje orzekające warunkową przydatność
wody do spoŜycia, w tym:
• 208 w zakresie parametrów fizykochemicznych - Ŝelaza, manganu, jonu amonowego,
chlorków, utlenialności, azotanów oraz zawyŜone wskaźniki mętności, zapachu i
barwy
• 35 w zakresie wskaźników mikrobiologicznych - ogólną liczbę mikroorganizmów w
22 oC po 72 h oraz bakterie grupy coli.