W. Chojnacki, Tożsamość i możliwości rozszerzania obszarów

W. Chojnacki, Tożsamość i możliwości rozszerzania obszarów

ACTA UNIVERSITATIS WRATISLAVIENSIS
No 3096
SOCJOLOGIA XLV
WROCŁAW 2009
WŁODZIMIERZ CHOJNACKI
Uniwersytet Wrocławski
TOŻSAMOŚĆ I MOŻLIWOŚCI ROZSZERZANIA
OBSZARÓW BEZPIECZEŃSTWA
WYZWANIEM
DLA WSPÓŁCZESNYCH SPOŁECZEŃSTW
Prezentowany tekst dotyczy problemów bezpieczeństwa dyskutowanych
na konferencji i zajęciach warsztatowych, które odbyły się w Ammanie 20–21
czerwca 2007 r. pod patronatem królowej Jordanii księżniczki Aishi Bint Al Hussein1. Ich głównym celem było rozszerzenie obszarów współpracy NATO i Jordanii w ramach szeroko rozumianego bezpieczeństwa personalnego i społecznego.
Otwierając konferencję, Jej Królewska Wysokość złożyła podziękowanie
Kwaterze Głównej NATO za dotychczasową owocną współpracę z rządem i armią jordańską. Wyraziła również życzenie, aby umożliwiła ona identyfikację nowych problemów w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego, międzynarodowego
i globalnego oraz ich rozwiązanie.
W trakcie konferencji dokonano wymiany doświadczeń i poglądów między członkami panelu Human and Societal Dynamics a przedstawicielami armii
jordańskiej, Królewskich Służb Medycznych oraz naukowcami z Uniwersytetu
Jordańskiego. Najważniejsze problemy dyskutowane w trakcie konferencji dotyczyły:
– efektywnego zarządzania małymi zasobami wody oraz sposobów jej pozyskiwania, wykorzystania i analizy jej jakości;
– stabilizującej roli jordańskich sił antyterrorystycznych w regionie Bliskiego
Wschodu;
– emocjonalnych dysfunkcji i reakcji społecznych na skutki ataków terrorystycznych;
– systemów zarządzania kryzysowego stosowanych w Jordanii oraz wybranych państwach NATO;
1
druk_soc_XLV.indd 31
Obecnie pełni ona funkcję dyrektora ds. kobiet w jordańskich siłach zbrojnych.
2009-03-10 09:23:20
32
WŁODZIMIERZ CHOJNACKI
– nieporozumień związanych z prezentowanymi przez media i naukowców
założeniami religijnymi islamu oraz sposobami ich wyjaśniania.
Dyrektor panelu doradczego Human and Societal Dynamics oraz jego członkowie zaprezentowali w swoich referatach i dyskusji następujące problemy:
– analizę badań nad dynamiką zmian indywidualnych i społecznych;
– możliwości rozszerzania bezpieczeństwa na środowisko i społeczeństwo;
– sposoby wsparcia psychologicznego w sytuacjach dysfunkcji wynikających
z reakcji indywidualnych i społecznych na ataki terrorystyczne;
– wizerunek żołnierza biorącego udział w operacjach pokojowych w kontekście międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych;
– model zarządzania kryzysowego stosowany w Bułgarii;
– możliwości zwiększenia wkładu nauk społecznych w umacnianie pokoju
i bezpieczeństwa.
Przedstawione tematy uświadomiły uczestnikom wiele wspólnych obszarów
współpracy oraz kierunki dalszych działań w dziedzinie bezpieczeństwa.
1. Obrona przed terroryzmem
– rola sił specjalnych w walce z terroryzmem (przykład Hiszpanii, Anglii, Niemiec, Jordanii,
Izraela, Iraku, Afganistanu itd.);
– szersze wykorzystanie doświadczeń Centrum Doskonalenia Obrony NATO, którego działalność dotyczy przeciwdziałania atakom terrorystycznym w Turcji.
2. Operacje pokojowe
– wizerunek żołnierza w operacjach pokojowych oraz opracowanie przewodnika z dziedziny
międzynarodowego prawa humanitarnego dla żołnierzy biorących udział w tego typu misjach;
– rola kobiet w siłach zbrojnych i operacjach utrzymania pokoju;
– prowadzenie badań porównawczych nad europejskimi i bliskowschodnimi operacjami pokojowymi;
– rola służb społecznych w operacjach utrzymania pokoju.
3. Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych
– pomoc medyczna oraz inne rodzaje pomocy uchodźcom, jeńcom wojennym, więźniom politycznym;
– kursy szkoleniowe przygotowujące do działań w sytuacjach kryzysowych;
– udzielanie pomocy w sytuacjach klęsk żywiołowych oraz jej koordynacja.
4. Rola mediów i bezpieczeństwa informacyjnego
– wpływ mediów na wzrost skuteczności działań w sytuacjach kryzysowych (Francja, Polska,
Turcja, Anglia);
– bezpieczeństwo informacji (Niemcy, Polska, Wielka Brytania, USA).
5. Wkład kultury i socjologii w bezpieczeństwo jednostki i społeczeństwa
– ochrona dziedzictwa kulturowego (Belgia, Włochy);
– pojęcie bezpieczeństwa personalnego i strukturalnego (Turcja, Polska, Portugalia);
– terroryzm a różne systemy wiary (Francja, Anglia);
– elastyczność działania w odniesieniu do terroryzmu i prób destrukcji środowisk (USA, Wielka Brytania);
– wpływ ataków terroryzmu na doskonalenie funkcjonowania służb publicznych (Wielka Brytania);
– wydarzenia traumatyczne wyzwaniem dla działań służb psychologicznych (Wielka Brytania);
druk_soc_XLV.indd 32
2009-03-10 09:23:20
Obszary bezpieczeństwa a współczesne społeczeństwa
33
– budowanie sieci wsparcia humanitarnego jako nowej strategii działania dla utrzymania pokoju (Słowenia, Macedonia, Chorwacja, Bośnia-Hercegowina, Albania, Kosowo).
6. Podtrzymywanie zdolności systemów wspierających procesy życiowe
– zarządzanie gospodarką wodną, głównie rzekami, oraz ocena zasobów wodnych (Węgry,
Portugalia);
– wykorzystanie i ochrona zasobów wód gruntowych (Włochy, Polska);
– wykorzystanie zasobów wodnych przez przemysł a zagrożenia dla bezpieczeństwa wodnego
(Kanada, Polska);
– zarządzanie zapotrzebowaniem na wodę w rolnictwie i w ochronie środowiska;
– zarządzanie jakością wody (Belgia);
– zarządzanie zanieczyszczoną wodą – recykling i ponowne wykorzystanie (Niemcy, Hiszpania, Wielka Brytania);
– monitorowanie procesu pustynnienia ziemi poprzez zastosowanie wskaźników biologicznych;
– nowe technologie odsalania wody – odsalanie słoneczne (Włochy, Izrael, Jordania);
– zanieczyszczenie środowiska wodnego, powietrznego i lądowego (Portugalia, Polska);
– energie odnawialne (Wielka Brytania, Polska, Niemcy).
Wkład naukowców z NATO w dziedzinę pokoju i bezpieczeństwa trwa nieprzerwanie od 50 lat i odbywa się w ramach międzynarodowej sieci obejmującej pracowników nauki, organizacji pozarządowych oraz innych placówek, które
otrzymują zadania badawcze w zakresie socjalnym, bezpieczeństwa i środowiskowym w celu znalezienia i zastosowania rozwiązań zgodnie z programem naukowym NATO, którym kieruje prof. Fernando Carvalio Rodrigez z Portugalii.
Spotkania organizowane są 2–3 razy w roku i na nich oceniane są aplikacje tematów badawczych. Zaakceptowane tematy finansuje NATO.
Chociaż naukowcy z NATO mają duże doświadczenie, nie narzucają swoich
opinii i rozwiązań, lecz pozwalają naukowcom z innych krajów na znaczną samodzielność w prowadzeniu badań.
Te wymienione walory zaprezentował Tyseer Ahmad – psycholog kliniczny z Królewskich Służb Medycznych – w referacie „Elastyczność i dysfunkcje
emocjonalne po atakach terrorystycznych w listopadzie 2005 roku w Ammanie”.
W wyniku tych ataków straciło życie 90 osób, a setki ludzi odniosło rany. Podkreślił on, że po zamachach bombowych społeczeństwo jordańskie było zdezorientowane i nieprzygotowane do skutecznego udzielenia pomocy instytucjonalnej
i pozainstytucjonalnej potrzebującym jej mieszkańcom Ammanu. Stwierdził również, że po dokonanym ataku terrorystycznym pojawiły się różne reakcje ze strony społeczności jordańskiej znajdującej się w różnych okolicznościach tego zdarzenia. Według niego z przeprowadzonych badań wynika, że Jordańczycy mają
na ataki terrorystyczne dużą odporność, głównie spowodowaną religijnymi przekonaniami (muzułmańskimi lub chrześcijańskimi) oraz silnym wsparciem społecznym. Tyseer Ahmad, który jest konsultantem w Siłach Specjalnego Reagowania, stwierdził, że Królewskie Służby Medyczne poszukują szerszej współpracy
w celu zwiększenia potencjału zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Obecnie
potencjał ten liczy 45 pracowników naukowych z różnych uniwersytetów i sfer
druk_soc_XLV.indd 33
2009-03-10 09:23:20
34
WŁODZIMIERZ CHOJNACKI
pozarządowych. Wstępne propozycje dotyczące prowadzenia dalszych badań nad
problemem zapewnienia bezpieczeństwa przed atakami terrorystycznymi przedłożyło 3 naukowców.
Zdaniem F. Carvalio Rodrigeza problemy NATO są rozwiązywane w oparciu
o pomoc udzielaną w dziedzinie zarządzania zasobami wodnymi, określania i wyjaśniania roli sił antyterrorystycznych, rozszerzania zakresu usług medycznych
dla osób poszkodowanych w atakach terrorystycznych oraz interpretacji różnic
religijnych w mediach. Współpraca w obszarze humanistyki i nauk społecznych
może skutecznie rozwiązywać wiele ważnych problemów społecznych w odmiennych kulturowo krajach. Dlatego też naukowcy akademiccy systematycznie
poszukują rozwiązań dotyczących nowych wyzwań społecznych.
Interesujące wnioski o charakterze poznawczym i praktycznym zawarte były
w treści wielu wystąpień, w tym dyrektora ds. programowych Advisory Panel of
Human and Societal Dynamics prof. F. Carvalio Rodrigeza. Dotyczyły one wzajemnych relacji nauk humanistycznych, społecznych i praktyki, a głównie:
1. Opracowywania nowych naukowych modeli i ekspertyz, w których integrowane byłyby różne obszary wiedzy, mające znaczący wpływ na rozwój nauk
społecznych i ich przedstawicieli. Wymaga to jednak dużego wysiłku indywidualnego i zespołowego, często międzynarodowego, gdyż tradycyjne podziały
na dyscypliny naukowe i podziały administracyjne zbyt często skutecznie ograniczają naukowcom owocną współpracę. Z tego powodu nauki społeczne mają dość
ograniczony wpływ na problemy bezpieczeństwa. Dlatego też tylko ich integracja
z innymi naukami, głównie przyrodniczymi i humanistycznymi, i wynikającym
z tego efektem synergicznym może umożliwiać szersze wykorzystanie pełnego
potencjału intelektualnego, którym obecnie i w przyszłości będziemy dysponować.
2. Dążenia do tego, aby wyniki badań uzyskiwane przez naukowców z dziedziny nauk społecznych były częściej niż dotychczas wykorzystywane. Zawierają
one bowiem w dużym stopniu dobre rozwiązania o charakterze teoretyczno-praktycznym. Niestety, nawet najlepsze motywacje i intencje mogą przynieść tylko
ograniczony sukces, a wynika to co najmniej z trzech przyczyn:
– kompleksowości (złożoności) problemów społecznych i potrzeby ich interdyscyplinarnego rozwiązywania;
– rozumienia ważnych problemów społecznych, które są radykalniejsze niż
radykalizm samych naukowców oraz praktyków i polityków, którzy powinni bardziej wspierać i wdrażać ich rozwiązania;
– wielowymiarowości problemów społecznych, która istnieje nie tylko z powodu braku wiedzy empirycznej, ale często z powodu konfliktów na tle systemów
wartości i konkurencyjnych interesów narodowych i społecznych.
Rolą nauki – zgodnie z oficjalnym stanowiskiem NATO zawartym w art. 2
traktatu NATO z 1957 r. – jest wspieranie programu pokoju i bezpieczeństwa
poprzez zniesienie barier językowych, narodowych i kulturowych. Dobrym przy-
druk_soc_XLV.indd 34
2009-03-10 09:23:20
Obszary bezpieczeństwa a współczesne społeczeństwa
35
kładem jest tu sojuszniczy dialog śródziemnomorski, który został zainicjowany
w 1994 r. i ma już znaczący wkład w bezpieczeństwo i stabilność tego regionu
dzięki osiągnięciu lepszego wzajemnego zrozumienia pomiędzy sojuszem a jego
śródziemnomorskimi partnerami, głównie: Algierią, Marokiem, Egiptem, Izraelem, Mauretanią i Tunezją.
druk_soc_XLV.indd 35
2009-03-10 09:23:20