Pobierz - Sąd Apelacyjny
Transkrypt
Pobierz - Sąd Apelacyjny
WYROK Z DNIA 18 MARCA 2010 r. II AKa 22/10 1. Uzasadnienie wyroku powinno wskazywać logiczny proces, który doprowadził Sąd do wniosku o winie lub niewinności oskarżonego. Sąd więc winien wskazać w uzasadnieniu, jakie fakty uznaje za ustalone, na czym opiera poszczególne ustalenia i dlaczego nie uznaje dowodów przeciwnych, a następnie jakie wnioski wyprowadza z dokonanych ustaleń. Treść uzasadnienia musi ustalać a posteriori ten tok myślowy, który przebiegał w czasie narady, poprzedzającej wydanie wyroku. Sporządzenie uzasadnienia wyroku we wskazany sposób ma istotne znaczenie dla czynności procesowych stron, gdyż odwołujący się ma w takim wypadku możliwość zwalczania twierdzeń sądu zawartych w uzasadnieniu wyroku, aby przekonać sąd odwoławczy, że znajdujące się w części dyspozytywnej wyroku rozstrzygnięcie jest wadliwe, skoro wypływa z wadliwych lub mylnych przesłanek. Przytaczając argumenty przeciw uzasadnieniu, składający apelację tym samym zwalcza samo rozstrzygnięcie, jako wynik rozumowania zawartego w uzasadnieniu. Prawidłowość uzasadnienia wyroku warunkuje nie tylko możliwość prawidłowego sformułowania zarzutów apelacji, ale również możliwość prawidłowej kontroli odwoławczej. 2. W przypadku przyjęcia, że tzw. działkę stanowi 1 gram marihuany oznaczać to będzie, że przedmiotem wykonawczym było 19 działek, a taka ilość nie może być uznana za mogącą zaspokoić potrzeby co najmniej kilkudziesięciu osób uzależnionych, to jest za „znaczną” w rozumieniu art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W słownikach języka polskiego wyraz „kilkudziesięciu” definiowany jest jako „liczebnik nieokreślony oznaczający w sposób przybliżony liczbę od 20 do 90” (M. Szymczak red: Słownik języka polskiego, Tom pierwszy A-K, Warszawa 1978, s. 917) lub jako „liczba równa co najmniej dwadzieścia i nie więcej niż sto, której nie znamy lub nie chcemy określić dokładnie” (M. Bańko red: Słownik języka polskiego, tom 2, Warszawa 2007, s. 228). 1. art. 424 § 1 k.p.k. 2. art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r., Nr 179, poz. 1485 ze zm.) Sędzia SA Stanisław Sielski (przewodniczący) Sędzia SA Ryszard Kot Sędzia SA Stanisław Urban ( sprawozdawca) przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Rzeszowie – Stanisława Rokity Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2010 r. sprawy P.C. oskarżonego z art. 55 ust. 3 i art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 64 § 1 k.k. oraz art. 62 ust. 1 wyżej cyt. ustawy w zw. z art. 64 § 1 k.k., na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora Prokuratury Rejonowej w Tarnobrzegu 1 od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 15 grudnia 2009 r., sygn. akt II K ....., u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Tarnobrzegu do ponownego rozpoznania. U za sa dnienie P. C. został oskarżony o to, że: I. II. w okresie od dnia 3 października 2009 r. do dnia 4 października 2009 r., wbrew przepisom ustawy, dokonał przewozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znacznej ilości środków odurzających, w tym w postaci marihuany w ilości 19,10 grama, co stanowi około 95 jednorazowych porcji, i 1,02 grama haszyszu, co stanowi około 5 jednorazowych porcji, w ten sposób, że przywiózł ją z Holandii. do T. woj. p., przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w T., sygn. akt II K......., w wymiarze 3 lat, którą odbywał w dniach 16.04.2002 r. do 22.09.2003 r. oraz od 22.03.2005 r. do dnia 20.10.2005 r., tj. o przestępstwo z art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w nieustalonym okresie do dnia 15 lipca 2009 roku w T. woj. p., wbrew przepisom ustawy posiadał środek odurzający w postaci ziela konopi innych niż włókniste o zawartości – 9 – terahydrokannabinolu o stężeniu powyżej 2% o masie netto 0,48 grama, co stanowi około 2,5 jednorazowych porcji oraz środek odurzający metadonu w ilości 100 ml, przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w T. sygnatura akt II K ......., w wymiarze 3 lat, którą odbywał w dniach 16.04.2002 r. do 22.09.2003 r. oraz od 22.03.2005 r. do dnia 20.10.2005 r., tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 64 § 1 k.k. Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z dnia 15 grudnia 2009 r.: I. uznał P.C. winnym tego, że w okresie od dnia 3 października 2009 r. do dnia 4 października 2009 r., wbrew przepisom ustawy dokonał przewozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków odurzających w ilości 19,10 grama, co stanowi około 95 jednorazowych porcji, i 1,02 grama haszyszu, co stanowi około 5 jednorazowych porcji, w ten sposób, że przywiózł ją z Holandii. do T., woj. p., przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 2 II. III. IV. V. VI. VII. 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w T., sygnatura akt II K ......, w wymiarze 3 lat, którą odbywał w dniach 16.04.2002 r. do 22.09.2003 r. oraz od 22.03.2005 r. do dnia 20.10.2005r., tj. o przestępstwo z art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 62 ust. 1 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i na podstawie art. 55 ust. 1 cytowanej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 3 kk skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 zł. uznał oskarżonego P.C. winnym czynu opisanego w pkt II, stanowiącego przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 64 § 1 k.k. i na podstawie art. 62 ust. 1 tejże ustawy skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. orzeczone wobec oskarżonego w pkt. I i II wyroku kary pozbawienia wolności połączył i jako karę łączną wymierzył mu 2 lata pozbawienia wolności. na mocy art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 4 października 2009 r. do dnia 15 grudnia 2009 roku. na podstawie art. 44 § 1 k.k. w zw. z art. 70 ust. 2 ustawy z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii uznał przepadek dowodów rzeczowych w postaci: 19,10 grama marihuany, 1,02 grama haszyszu, terahydrokannabinolu o stężeniu powyżej 2% o masie netto 0,48 grama, 2,5 metadonu, przez zniszczenie, a przechowywanych w Komendzie Wojewódzkiej Policji w Rz. na podstawie art. 44 § 2 k.k. w zw. z art. 70 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii uznał przepadek dowodów rzeczowych w postaci: pustego opakowania po suszu z ziela konopi, szklanej lufki papierosowej z zabrudzeniem, dwóch toreb foliowych, szklanego słoika z zakrętka z zawartością czerwonej cieczy, okrągłego plastikowego pudełka koloru zielono-czarnego, plastikowego pudełka tzw. „młynek”, trzech toreb foliowych ze śladowymi ilościami substancji roślinnej w kolorze zielono-brunatnym, szklanej fajki wodnej z plastikową podstawą koloru czarnego, szklanego naczynia w kształcie zdeformowanej miarki. zwolnił oskarżonego P.C od ponoszenia kosztów i opłat sądowych, a wydatkami obciążył Skarb Państwa. 3 Powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego zaskarżył Prokurator Prokuratury Rejonowej w T. Powołując się na przepis art. 438 pkt 1 i 4 k.p.k. zarzucił: 1. obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. poprzez błędną jego wykładnię, prowadzącą do przyjęcia, że znamienia „znacznej ilości” środków odurzających nie wyczerpuje przewiezienie przez oskarżonego z Holandii do Polski 100 jednorazowych porcji narkotyków (19,10 gram marihuany stanowiących 95 jednorazowych porcji i 0,5 grama haszyszu stanowiącego 5 jednorazowych porcji), gdy tymczasem z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, iż znaczna ilość narkotyków to taka, która wystarcza do jednorazowego odurzenia się co najmniej kilkudziesięciu osób, co spowodowało w konsekwencji przyjęcie, iż oskarżony nie dopuścił się zbrodni z art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, lecz typu podstawowego tego przestępstwa i wymierzenie mu kary nie odzwierciedlającej stopnia winy, uprzedniej wielokrotnej karalności i społecznej szkodliwości czynu. Wskazując na te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej zarzucanego P.C. czynu opisanego w punkcie I aktu oskarżenia przez zakwalifikowanie go jako przestępstwa z art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i wymierzenie P.C. za czyn zarzucany w pkt I aktu oskarżenia kary 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności i kary łącznej 4 lat pozbawienia wolności. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: Niezależnie od oceny zasadności apelacji Prokuratora, zaskarżony wyrok ostać się nie może, albowiem zachodzi zasadnicza rozbieżność między dyspozycją wyroku w punkcie I i jego uzasadnieniem na piśmie odnoszącym się do tego zarzutu, a tym samym jest to wypadek rażącego naruszenia przepisów postępowania (art. 424 § 1 k.p.k.). Uzasadnienie wyroku powinno wskazywać logiczny proces, który doprowadził Sąd do wniosku o winie lub niewinności oskarżonego. Sąd więc winien wskazać w uzasadnieniu, jakie fakty uznaje za ustalone, na czym opiera poszczególne ustalenia i dlaczego nie uznaje dowodów przeciwnych, a następnie jakie wnioski wyprowadza z dokonanych ustaleń. Treść uzasadnienia musi ustalać a posteriori ten tok myślowy, który przebiegał w czasie narady, poprzedzającej wydanie wyroku. Sporządzenie uzasadnienia wyroku we wskazany sposób ma istotne znaczenie dla czynności procesowych stron, gdyż odwołujący się ma w takim wypadku możliwość zwalczania twierdzeń sądu zawartych w uzasadnieniu wyroku aby przekonać sąd odwoławczy, że znajdujące się w części dyspozytywnej wyroku rozstrzygnięcie jest wadliwe, skoro wypływa z wadliwych lub mylnych przesłanek. Przytaczając argumenty przeciw uzasadnieniu składający apelację tym samym zwalcza samo rozstrzygnięcie, jako wynik rozumowania zawartego w uzasadnieniu. Prawidłowość uzasadnienia wyroku warunkuje nie tylko możliwość prawidłowego sformułowania zarzutów apelacji, ale również możliwość prawidłowej kontroli odwoławczej 4 (por. wyrok SN z 29.09.1973 r., II KR 105/73, OSNKW 1974, Nr 3, poz. 47). Wyrok, którego uzasadnienie dotknięte jest wewnętrzną sprzecznością w zakresie okoliczności mającej istotne znaczenie co do winy, jest wyrokiem, którego kontrola odwoławcza jest wysoce utrudniona, a częstokroć wręcz niemożliwa, co z reguły powoduje jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (zob. m. in. wyrok SN z 20.09.1975 r., V KR 90/75, OSNKW 1975, Nr 12, poz. 164; wyrok 7 SN z 28.12.1979 r., V KR 301/79, niepubl; wyrok SN z 21.06.1983 r., IV KR 92/83, niepubl.). Potrzeba taka jawi się jako konieczność w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał nie pozwala w sposób jednoznaczny na rozstrzygnięcie, które ze sprzecznych stanowisk sądu pierwszej instancji, wyrażonych w wyroku i jego uzasadnieniu, zasługuje na uwzględnienie (por. wyrok SN z 5.03.1984 r., I KR 6/84, OSNKW, Nr 11-12, poz. 128 z glosą Z. Dody, NP 1988, Nr 2-3, s. 180). Z taką sytuacją mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Sąd orzekający w punkcie I wyroku uznaje oskarżonego P.C. za winnego między innymi tego, że bezprawnie dokonał przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków odurzających w postaci marihuany „w ilości 19,10 grama, co stanowi około 95 jednorazowych porcji…”, zaś w uzasadnieniu – odwołując się do wyjaśnień oskarżonego (k. 17), który wskazał, że porcjował marihuanę po około 0,5 grama – przyjmuje, że „ilość 19.10 g marihuany pozwala na sporządzenie przynajmniej porcji 50…” (str. 11). Autor apelacji zauważa tę sprzeczność, o czym świadczy sformułowanie zawarte w uzasadnieniu: „Nawet gdyby podzielić argumentację Sądu wskazaną tylko w uzasadnieniu wyroku (…), iż jako prawidłowe ustalenia przyjąć należało, że ilość 19,10 gram marihuany pozwala na sporządzenie przynajmniej 50 porcji narkotyku … (str. 5)”, jednakże z sobie tylko znanych przyczyn nie decyduje się na podniesienie zarzutu rażącej obrazy przepisu art. 424 § 1 kodeksu postępowania karnego. W to miejsce poddaje krytyce rozstrzygnięcia zawarte w punkcie I wyroku, a niezależnie od tego podnosi, że nawet przyjęcie, iż oskarżony sporządził przynajmniej 50 porcji narkotyku wskazuje, że była to „znaczna ilość” środków odurzających. Uwadze skarżącego uchodzi to, iż Sąd wyrokujący – przyjmując za wiarygodne wyjaśnienia oskarżonego co do wagi marihuany w jednej porcji środka odurzającego, to jest około pół grama i przeliczając zakwestionowaną ilość marihuany, czyli 19,10 grama na porcje – popełnił oczywistą omyłkę rachunkową, ustalając, że oskarżony mógł w ten sposób sporządzić „przynajmniej 50 porcji”. Proste wyliczenie matematyczne wskazuje, że w opisanej sytuacji porcji tych mogło być „przynajmniej 38”. Kwestia ta ma bardzo istotne znaczenie, jako że istota apelacji Prokuratora sprowadza się do wykazania, iż Sąd orzekający dokonał błędnej wykładni zawartego w treści art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, znamienia „znacznej ilości” środków odurzających. Sąd Apelacyjny na tym etapie nie będzie wprost odnosił się do tego zarzutu, a w szczególności nie zamierza oceniać, czy słuszne są argumenty zawarte w apelacji Prokuratora. Niemniej jednak celowym wydaje się zwrócenie uwagi na kilka kwestii, w nawiązaniu do dowodów zebranych w sprawie. „Znaczna ilość” była i jest znamieniem przestępstw stypizowanych we wszystkich kolejnych ustawach dotyczących narkomanii. Dotychczasowe rozstrzygnięcia Sądu 5 Najwyższego i sądów apelacyjnych w tym względzie są dość zróżnicowane i prowadzą do wyodrębnienia trzech stanowisk. Według pierwszego, należy stosować wyłącznie kryterium ilościowe (tak m. in. SN w wyroku z 17.06.1999 r., IV KKN 813/98, Prok. i Pr 2000, Nr 1, poz. 2); według drugiego, oprócz kryterium ilościowego należy uwzględniać kryterium jakościowe, to jest rodzaj środka (por. postanowienie SN z 23.09.2009 r., I KZP 10/09, OSNKW 2009, Nr 10, poz. 84); według trzeciego, należy mieć na uwadze, poza wskazanymi kryteriami, cel przeznaczenia środka, np. potrzeby własne, cel handlowy (zob. wyrok SA w Warszawie z 18.04.2000 r., II AKa 22/00, OSA 2001, Nr 2, poz. 8). Nie przesądzając kwestii wielości kryteriów, które należy stosować w odniesieniu do znamienia „znacznej ilości”, przypomnieć należy, że przy ocenie, czy ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych jest znaczna znaczenie ma nie tylko masa wagowa (miligramy, gramy, kilogramy itp.), lecz również rodzaj narkotyku (twarde, miękkie) i ich szkodliwość dla organizmu człowieka oraz ilość porcji, które można z niego sporządzić, a tym samym ilość osób, która może być jednorazowo odurzona tym środkiem (por. wyrok SA w Lublinie z 14.02.2006 r., II AKa 14/06, LEX nr 179040 oraz wyrok SA w Katowicach z 6.11.2003 r., II AKa 56/03, LEX nr 183333). Takie podejście skłoniło Sąd Najwyższy w przywołanym wcześniej postanowieniu z dnia 23 września 2009 r. do wyrażenia następującego stanowiska: „Jeżeli przedmiotem czynności wykonawczej przestępstw określonych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii /Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm./ jest taka ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, która mogłaby jednorazowo zaspokoić potrzeby kilkudziesięciu osób uzależnionych, to jest to „znaczna ilość” w rozumieniu tej ustawy”. Wielkość dawki, porcji („działki”) dla jednej osoby uzależnionej jest zależna od rodzaju środka odurzającego lub substancji psychotropowej. Dlatego w orzecznictwie dość zgodnie przyjmowano, że miarą znaczności może być także stosunek ilości określonych środków do potrzeb jednego człowieka uzależnionego od tych środków. Wynikają z tego dwie konsekwencje dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Otóż, w pierwszej kolejności należy zająć stanowisko w przedmiocie wielkości dawki, przy uwzględnieniu niespornego faktu, iż mamy do czynienia z marihuaną. W przypadku amfetaminy niemal zgodnie przyjmuje się wielkość minimalnej dawki na 10 mg. W odniesieniu do marihuany, a więc narkotyku miękkiego, orzecznictwo sądowe wykazuje większe zróżnicowanie. Niemniej jednak w przywołanym wyroku z dnia 17 czerwca 1999 r., Sąd Najwyższy podzielił zapatrywania sądów rozpoznających sprawę które ustaliły, że tzw. działkę stanowi 1 gram marihuany. Takie same stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2000 r., sygn. akt II AKa 22/00, OSA 2001, Nr 2 , poz. 8. Oskarżyciel publiczny stoi w niniejszej sprawie na stanowisku, iż z jednego grama marihuany można sporządzić pięć porcji środka odurzającego, co powoduje, że stosunkowo niewielka ilość tego środka jest kwalifikowana przez znamię z art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Sądowi Apelacyjnemu z urzędu wiadomo, że jak dotychczas sądy okręgowe na terenie Apelacji Rzeszowskiej nie przyjmowały aż tak zaostrzonych kryteriów wagowych (por. wyrok SO w Rzeszowie z dnia 24.06.2009 r., II K 8/06). Co prawda sam oskarżony wskazał, że porcjował marihuanę po około pół grama, ale fakt ten nie powinien przesądzać rozstrzygnięcia w zakresie wagi jednej porcji, gdyż 6 okoliczność tę należy badać w kategoriach obiektywnych. Dodatkowo przypomnieć należy, że w opinii biegłego zabezpieczony środek odurzający był słabej jaskości, a to oznacza, że stosowanie zaostrzonych kryteriów wagowych w odniesieniu do jednej porcji tym bardziej nie znajduje uzasadnienia. W razie gdyby Sąd ponownie rozpoznający tę sprawę miał nadal wątpliwości, należy rozważyć sięgnięcie po opinię biegłego lub zapoznać się z literaturą przedmiotu (zob. B. Szukalski, Narkotyki, Kompendium wiedzy o środkach uzależniających, Warszawa 2005, s. 210-211). W przypadku przyjęcia, że tzw. działkę stanowi 1 gram marihuany oznaczać to będzie, że przedmiotem wykonawczym było 19 działek, a taka ilość nie może być uznana za mogącą zaspokoić potrzeby co najmniej kilkudziesięciu osób uzależnionych, to jest za „znaczną” w rozumieniu art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W słownikach języka polskiego wyraz „kilkudziesięciu” definiowany jest jako „liczebnik nieokreślony oznaczający w sposób przybliżony liczbę od 20 do 90” (M. Szymczak red: Słownik języka polskiego, Tom pierwszy A-K, Warszawa 1978, s. 917) lub jako „liczba równa co najmniej dwadzieścia i nie więcej niż sto, której nie znamy lub nie chcemy określić dokładnie” (M. Bańko red: Słownik języka polskiego, tom 2, Warszawa 2007, s. 228). W toku ponownego rozpoznania sprawy należy szczegółowo przeanalizować poruszone wyżej kwestie, a następnie dokonać stosownych ustaleń i spowodować by wyrok był wolny od sprzeczności pomiędzy jego sentencją a uzasadnieniem. W najszerszym zakresie należy mieć na uwadze przepis art. 444 § 2 k.p.k. Orzeczenie wydano na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. oraz art. 456 k.p.k. 7