Partnerstwo w bibliotekarstwie publicznym

ZAŁĄCZNIK NR 2
Aplikacja z grupy konkursowej typu „a”:
Przedmiot na studiach licencjackich
Nazwa pola
Ośrodek Akademicki
Komentarz
Uniwersytet Wrocławski, Instytut Informacji Naukowej i
Bibliotekoznawstwa, pl. Uniwersytecki 9/13
50-137 WROCŁAW, Tel./fax: 71-375-24-12, email:
[email protected]
Osoba składająca wniosek
Dr Agnieszka Wandel
Nazwa przedmiotu
Partnerstwo w bibliotekarstwie publicznym
Osoba prowadząca
przedmiot (jeżeli inna niż
składająca wniosek)
Dane kontaktowe Osoby
składającej wniosek
Dane kontaktowe Osoby
prowadzącej przedmiot
Cykl dydaktyczny, w
którym przedmiot jest
realizowany
Skrócony opis przedmiotu
2010/2011 semestr 2
Celem przedmiotu jest przedstawienie małych bibliotek gminnych jako
ważnego elementu systemu bibliotecznego i społeczno-kulturalnego. W obu
tych systemach pomiędzy bibliotekami i innymi podmiotami (w tym:
instytucjami, organizacjami, stowarzyszeniami) rysują się liczne powiązania i
możliwości współpracy. Istotne jest, aby ta współpraca odbywała się na
zasadach partnerstwa, czyli według definicji umieszczonej w Portalu Wiedzy
PWN - na zasadach «równego traktowania siebie nawzajem»1. Nawet
najmniejsze biblioteki są partnerem Ministerstwa Kultury oraz lokalnych
władz samorządowych. Biblioteki nie tylko oczekują ministerialnej pomocy
(m.in. w postaci kreowania i wdrażania racjonalnej polityki bibliotecznej
oraz rozmaitych programów wspierających bibliotekarstwo), ale przede
wszystkim realizują ministerialne wytyczne upowszechniania kultury w
najpełniejszym tego słowa znaczeniu. Podobnie rzecz ma się na szczeblu
lokalnym: biblioteki są zależne (przede wszystkim finansowo) od
organizatorów, ale w zamian za to realizują szereg zadań służących lokalnym
społecznościom (jak wiadomo - dzisiaj często znacznie wykraczających poza
tradycyjne obszary działań bibliotecznych). Te sfery współdziałania bibliotek
są na ogół dość dobrze znane. Warto jednak zwrócić uwagę również na inne
możliwości mogące zwiększyć zasięg oddziaływania placówek
bibliotecznych. Biblioteki mogą stać się partnerami wielu innych podmiotów:
urzędów, organizacji pozarządowych, stowarzyszeń społecznych, a nawet
przedsiębiorców. Może je połączyć wspólny cel, np. propagowanie
czytelnictwa czy też zapobieganie wykluczeniu ze społeczeństwa
informacyjnego jednostek lub grup społecznych. Mogą też współpracować na
1
Portal Wiedzy PWN, hasło w Słowniku języka polskiego: „partnerstwo”. Dostępny w World Wide Web pod
adresem: http://www.pwn.pl/?module=multisearch&search=partnerstwo&submit2=szukaj [dostęp: 2010-10-12].
1
zasadzie obopólnych korzyści, np. promowania lokalnej wytwórczości czy
pośrednictwa pracy w zamian za dofinansowanie działalności bibliotecznej
lub pomoc w organizacji imprez bibliotecznych. Ważnym zagadnieniem
mieszczącym się ponadto w ramach proponowanego przedmiotu jest
problematyka e-administracji – szczególnie na szczeblu lokalnym.
Forma(y)/typ(y) zajęć
Pełny opis przedmiotu
– konwersatorium (12 x 1,5 h)
– zajęcia terenowe (1 x 1,5 h)
– warsztaty (1 x 1,5 h)
Proponowany przedmiot jest kursem o charakterze monograficznym. Jego
celem jest przedstawienie małych bibliotek gminnych jako elementu
współczesnego systemu - zarówno bibliotecznego, jak i społecznokulturalnego. Z tego względu istotne jest wskazanie powiązań oraz
możliwości współpracy bibliotek z innymi podmiotami (w tym: instytucjami,
organizacjami, stowarzyszeniami), w celu usprawnienia obsługi bibliotecznej
w małych gminach. Równie ważne jest ukazanie niewielkiej biblioteki jako
instytucji otwartej na potrzeby własnej społeczności, oferującej usługi
dostosowane do potrzeb i specyfiki zróżnicowanych grup odbiorców.
Treści zostały podzielone na pięć zasadniczych bloków zagadnień, które
przedstawiają małą bibliotekę jako niezbędny element przestrzeni
publicznej.:
1. sieć bibliotek publicznych w Polsce (stan i struktura, administracja
bibliotek na szczeblu centralnym);
2. biblioteka publiczna w regionie i społeczności lokalnej (specyfika
regionu i przestrzeni lokalnej: ich wyróżniki, atuty i słabości; wpływ tych
czynników na bibliotekarstwo; zarządzanie bibliotekami na szczeblu
lokalnym, działalność małych bibliotek na rzecz regionu i środowiska
lokalnego);
3. obsługa biblioteczna specjalnych grup użytkowników, m.in. obecnych w
danej przestrzeni grup zawodowych, pokoleniowych, narodowościowych
(współpraca z odpowiednimi instytucjami w tym zakresie);
4. biblioteka publiczna a organizacje pozarządowe i stowarzyszenia
społeczne;
5. biblioteka publiczna partnerem lokalnych przedsiębiorstw i
przedsiębiorczości.
Przed bibliotekarzami pracującymi w małych bibliotekach stoją ważne
zadania, które wymagają orientacji w aktualnej sytuacji prawnej,
ekonomiczno-społecznej i kulturowej, a także biegłej znajomości różnych
form działalności bibliotecznej (które często wymagają współdziałania z
innymi podmiotami). Wymienione elementy działają na zasadzie sprzężenia
zwrotnego, wpływając na siebie i wzajemnie się warunkując. Otoczenie
kulturowe i polityczne ma istotny wpływ na rozwój bibliotekarstwa i
udoskonalanie warsztatu i form pracy bibliotek. Na jakość poszczególnych
placówek w sieci w bezpośredni sposób wpływa otoczenie prawne i
samorząd lokalny. Z kolei rodzaje i jakość proponowanych przez biblioteki
usług, które powinny być odpowiedzią na stałe i zmieniające się potrzeby
społeczne, ostatecznie rzutują na stosunek społeczeństwa i decydentów do
tych instytucji kultury. Wszystko to przekłada się na prestiż bibliotek i realną
szansę na zwiększenie nakładanych na nie środków.
W trakcie całego kursu chcielibyśmy wyraźnie akcentować realia Dolnego
Śląska, w tym przemiany małych bibliotek w naszym województwie, a także
kondycję i współpracę bibliotek przyległych regionów Czech i Niemiec.
2
Konwersatoria:
1) Zajęcia wprowadzające. Charakterystyka treści programowych,
omówienie poszczególnych zagadnień oraz proponowanych form pracy.
Dyskusja nt. sformułowania „partnerstwo w bibliotekarstwie publicznym”.
2) Stan i struktura sieci bibliotek publicznych. Podział administracyjny
kraju, jego zmiany i ich konsekwencje dla działalności bibliotek.
Poszczególne ogniwa sieci (zależności i współpraca). Działalność
instrukcyjno-metodyczna i inne formy pomocy dla bibliotek gminnych ze
strony bibliotek wojewódzkich i powiatowych.
3) Instytucje na szczeblu krajowym odpowiedzialne za kreowanie i
wdrażanie krajowej polityki bibliotecznej (Ministerstwo Kultury – programy
dla bibliotek, Krajowa Rada Biblioteczna). Biblioteka Narodowa (tu: Instytut
Książki i Czytelnictwa) a sieć bibliotek publicznych i bibliotekarstwo
publiczne (programy dla bibliotek, pomoc metodyczna). Rola Instytutu
Książki w Krakowie oraz Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w rozwoju
bibliotekarstwa publicznego. Administracja centralna bibliotek w innych
krajach: analiza porównawcza.
4) Samorząd lokalny w obecnej Polsce. Obowiązki władz lokalnych
wobec bibliotek. Współpraca bibliotekarzy z władzami samorządowymi –
umiejętność prezentowania i uzasadniania potrzeb biblioteki i obsługiwanej
przez nią ludności, konieczność i strategia negocjacji. Finanse bibliotek –
rozróżnienie dotacji celowych i podmiotowych. Nakłady na biblioteki w
porównaniu z innymi instytucjami kultury w raportach GUS (w tym w
„Kultura w … roku”2).
5) Biblioteka w środowisku lokalnym. Powinności biblioteki względem
obsługiwanej społeczności. Różne funkcje i metody pracy biblioteki (ich
zależność od specyfiki regionu), różne kategorie użytkowników i
dostosowywanie do ich potrzeb odpowiedniej oferty.
6) Biblioteki w najmniejszych skupiskach ludności (na wsi) –tradycja i
stan współczesny. Przemiany społeczno-kulturowe polskiej wsi i wynikające
z nich zmiany potrzeb i oczekiwań wobec bibliotek. Sytuacja małych
bibliotek, ich charakter, rola i znaczenie.
7) Udział małych bibliotek w lokalnym życiu społecznym. Działania
bibliotek na rzecz integracji środowiska lokalnego: informowanie o
lokalnych inicjatywach i czynny udział w ich organizacji, tworzenie
lokalnego zasobu cyfrowego.
8) E-administracja – na szczeblu lokalnym, włączanie się biblioteki w
tworzenie lokalnego zasobu wiedzy on-line o pracy lokalnych urzędów i
władz samorządowych. Publikowanie Biuletynu Informacji Publicznej na
stronie WWW biblioteki. Tworzenie punktu konsultacyjnego
usprawniającego dostęp do informacji o pracy lokalnych urzędów i
administracji oraz umożliwiającego tworzenie systemu elektronicznych
petycji. Współpraca z właściwymi urzędami w tym zakresie.
9) Biblioteka a regionalizm. Organizowanie informacji regionalnej,
edukacja i propagowanie wiedzy o regionie. Integracja społeczności
regionalnej, np. w ramach kontaktów pomiędzy bibliotekami jednego
regionu, makroregionu (np. pogranicza) lub miast/gmin partnerskich.
10) Obsługa specjalnych grup użytkowników - w tym osób
niepełnosprawnych, czasowo odosobnionych (w szpitalach, więzieniach),
osób starszych, imigrantów itp. Współpraca z odpowiednimi instytucjami w
2
Np. „Kultura w 2008 r.” oprac. GUS, Warszawa 2009. Dokument dostępny w World Wide Web:
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1741_PLK_HTML.htm [dostęp 2010-09-27].
3
tym zakresie (szpitale, więzienia, domy opieki społecznej, MOPS, GOPS
itp.). Problematyka przemocy i konfliktów w bibliotece.
11) Organizacje pozarządowe i stowarzyszenia społeczne – możliwe
formy współpracy. Granty udzielane przez instytucje pozarządowe na rzecz
małych bibliotek (informacja o nich i umiejętność ich pozyskiwania),
współpraca z organizacjami pozarządowymi na rzecz promocji czytelnictwa,
włączanie się biblioteki w inicjatywy stowarzyszeń społecznych.
12) Promowanie lokalnej przedsiębiorczości. Nawiązywanie kontaktów z
lokalnymi przedsiębiorcami. Tworzenie lokalnego punktu pośrednictwa
pracy (w rzeczywistości i on-line).
13) Podsumowanie zajęć.
Zajęcia terenowe i warsztaty:
1) Wycieczka do WBP – zapoznanie z charakterem prac na rzecz małych
bibliotek.
2) Praca w grupach – projekt szkolenia e-governance (scenariusz
szkolenia, prezentacja odpowiednich źródeł, tradycyjnych i internetowych)
oraz projekt lokalnego zasobu wiedzy on-line nt. lokalnych urzędów, władz
samorządowych, podejmowanych inicjatyw (kronika lokalna).
Oczekiwane efekty uczenia
się
Punkty ECTS
Osiągnięta wiedza
Student poprawnie określa miejsce bibliotek (również tych najmniejszych) w
systemach: bibliotecznym i społeczno-kulturowym. Dostrzega wynikające z
tego konsekwencje oraz więzi łączące lub mogące łączyć biblioteki z innymi
podmiotami. Potrafi wskazać instytucje odpowiedzialne za kreowanie
polityki bibliotecznej państwa, zna ustawodawstwo w tym zakresie. Trafnie
ocenia rolę Biblioteki Narodowej i Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w
procesie rozwoju bibliotekarstwa publicznego. Zna obowiązki władz
lokalnych wobec bibliotek i vice versa zna obowiązki bibliotek względem
obsługiwanego środowiska. Rozróżnia różne strategie negocjacji pomocne w
kontaktach z decydentami. Trafnie ocenia charakter przemian na polskiej wsi
i potrzeby ludności wiejskiej w zakresie obsługi bibliotecznej. Zna działania
biblioteczne zmierzające do integrowania środowisk lokalnych. Rozumie
pojęcie e-administracji, dostrzega rolę biblioteki w procesie udostępniania
informacji publicznej. Zna powinności biblioteki względem własnego
regionu. Rozróżnia poszczególne grupy użytkowników specjalnych, widzi
potrzebę i możliwości współpracy z różnymi instytucjami w celu sprawnej
obsługi bibliotecznej tych grup. Wśród innych możliwych form współpracy
wyróżnia współpracę z organizacjami i stowarzyszeniami społecznymi oraz
lokalnymi przedsiębiorcami.
Opanowane umiejętności
- umiejętność prezentowania i uzasadniania potrzeb biblioteki i obsługiwanej
przez nią ludności;
- umiejętność tworzenia lokalnego zasobu wiedzy on-line nt. lokalnych
urzędów, władz samorządowych, lokalnych działań i inicjatyw (kronika
lokalna);
- projektowanie szkolenia e-governance (w skład projektu powinny wejść:
scenariusz szkolenia oraz prezentacja odpowiednich źródeł, tradycyjnych i
internetowych).
Liczba punktów – 2
Metody i kryteria oceniania Zaliczenie: ustne/pisemne (aktywność na zajęciach/projekt)
Sposób zaliczenia
Zaliczenie na ocenę
4
Literatura
Materiały statystyczne
„Biblioteki Publiczne w Liczbach 2009”, Warszawa 2010.
Główny Urząd Statystyczny: Portal Informacyjny. Dostępny pod adresem
http://www.stat.gov.pl/gus/index_PLK_HTML.htm [dostęp: 2010-0927].
„Kultura w 2008 r.” oprac. GUS, Warszawa 2009. Dokument dostępny w
World
Wide
Web:
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1741_PLK_HTML.htm [dostęp 201009-27].
Uczestnictwo ludności w kulturze w 2004 r., oprac. GUS, Warszawa 2006.
„Mały Rocznik Statystyczny 2009”, oprac. GUS, Warszawa, 2010.
„Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej”, oprac. GUS, Warszawa
2010.
Opracowania:
Allen B., Public opinion and the funding of public libraries,“Library
Trends”, (2003), Vol. 51, nr 3, s. 414-423 [Abstrakt BABIN: z. ½, 2004].
Bertrand A.-M., Bibliothèques territoriales: identité et environnement, Paris
2000.
Biblioteka w otoczeniu społecznym, praca zbior. pod red. E. B. Zybert,
Warszawa 2000.
Biliński L., Biblioteki publiczne końca XX wieku, Warszawa 2001.
Boughey A., Cooper M., Public libraries , political vision versus public
demand?, „ASLIB Proceedings”, (2010), Vol. 62, nr 2, s. 175-201,
[Abstrakt BABIN z. 2, 2020].
Clark , L., Libraries connect communities, “American Libraries” , (2007) ,
Vol. 38 , nr 8 , s. 62-63, tab. [Abstrakt BABIN 99, z. 2, 2008].
Davis , H. , M., Lifestyles, local communities, and libraries , a partnership
for the future? „Public Libraries”, 1993, vol. 32, nr 6, s. 323-328, [Abstrakt
BABIN 30, z. 1, 1995].
Diagnoza społeczna 2009: warunki i jakość życia Polaków, red. Janusz
Czapiński, Tomasz Panek, Warszawa 2009. Dokument dostępny pod
adresem:
http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/Diagnoza_raport_2009.pdf
[dostęp: 2010-09-27] .
Gawroński A., Dynkowski M., „Elektroniczne” bibliografie regionalne –
nowa jakość? [w:] Wokół bibliotek i bibliotekarstwa: Księga
jubileuszowa dedykowana Janowi Wołoszowi, Warszawa 2005, s. 92-98.
Kołodziejska J., Lokalność i uniwersalność bibliotek, Warszawa 2000.
Kołodziejska J., Szerokie okno biblioteki, Warszawa 2006.
Langås , K. , K., Library collaboration with the local community,
“Scandinavian Publlic Library Quarterly”, (2009), Vol. 42, nr 1, s. 18-19,
il. [Abstrakt BABIN 167, z. 3, 2009].
Langås K. K., Library collaboration with the local community,
„Scandinavian Publlic Library Quarterly“, (2009), Vol. 42, nr 1, s. 18-19.
[Abstrakt BABIN z. 3, 2009].
Materska K., Informacja europejska w bibliotekach publicznych a lokalne
środowisko informacyjne, „Poradnik Bibliotekarza” 2004 nr 1, s. 3-7.
McGrath H., Goulding A., Part of the job , violence in public libraries, “New
Library World“, 1996, vol. 97, nr 1127 , s. 4-13 [Abstrakt BABIN: z. 2,
1996].
Nichol J., Wilkie S., Winning the lottery , the successful community libraries,
„Libr. Inf. Update“, (2007), Vol. 6, nr 12, s. 34-37 [Abstrakt BABIN z. 2,
2008].
Pors N. O., Citizen services and public libraries , an analysis of a new
service in Danish public libraries, “New Library World“, (2010), Vol.
5
111, nr 7/8, s. 263-272 [Abstrakt BABIN 183, z. 3, 2010].
Pors N. O., Misbehaviour in the public library , Internet use, filters and
difficult people, „New Library World“, (2001), Vol. 102, nr 1168 , s.
309-313 [Abstrakt BABIN: z.1/2, 2002].
Privat J-M., La coopération entre écoles et bibliothèques, entre résolutions et
indécisions, « Bulletin des bibliotheques de France”, 1995, T. 14, nr 1, s.
45-48 [Abstrakt BABIN: z. ¾, 1995].
Rouyer-Gayette F., “Les Ruches“,“Bulletin des bibliothèques de France”
2004 nr 2, s. 24.
Sieć bibliotek publicznych wobec potrzeb społeczeństwa informacyjnego :
materiały z ogólnopolskiej konferencji, Lublin, 27-29 września
2005,Warszawa 2006, s. 163.
Topper , E. , F. Social networking in libraries [tłum. tytułu: Sieci
społecznościowe w bibliotekach], “New Library World“, (2007) , Vol.
108 , nr 7/8, , s. 378-380 [Abstrakt BABIN: z. 4, 2007].
Vavrek , B., Is the American public library part of everyone's life?
„American Libraries“, (2000) , Vol. 31 , nr 1 , s. 60-64 [Abstrakt BABIN
z. 3, 2000].
Wojciechowski J., Biblioteka w komunikacji publicznej, Warszawa 2010.
Wojciechowski J., Biblioteczna wartość naddana, Kraków 2006.
Wojciechowski J., Biblioteka w integracji środowiskowej, “Przegląd
Biblioteczny” 2008 z. 2, s. 226-239.
Wojciechowski J., Idee i rzeczywistość: bibliotekarstwo pragmatyczne,
Warszawa 2002.
Wołosz J., Problemy rozwoju bibliotek publicznych w Polsce, „Bibliotekarz”
2004 nr 3, s. 3.
Zybert E.B., Kultura organizacyjna w bibliotekach, Warszawa 2004.
Uwagi
Data/Miejsce/ Podpis
osoby składającej wniosek
W przypadku pozytywnego rozpatrzenia niniejszej aplikacji, kurs, który
stanowi jej przedmiot, zostanie skierowany do realizacji w semestrze letnim
roku akademickiego 2010/2011 jako przedmiot fakultatywny.
Data/Miejsce/ Podpis i
pieczęć
Dyrektora/Kierownika
Jednostki pod podaną
deklaracją
6