Penny Dreadful

Amelia Wichowicz
Penny Dreadful – strach za pensa
Klasyczne opowieści grozy przeżywają obecnie swój renesans w telewizyjnych serialach.
American Horror Story (o którym pisaliśmy w 17. numerze „EKRANów”) przedstawia
uniwersum lęków społeczeństwa amerykańskiego, zaś Penny Dreadful, emitowany przez
stację Showtime, prezentuje strachy wiktoriańskiej Anglii.
Tytuł serialu pochodzi od nazwy określającej tanią literaturę bulwarową, bazującą na sensacji
i grozie, która ukazywała się w Wielkiej Brytanii w XIX wieku. Jednak Penny Dreadful bliżej
do wyrafinowanej twórczości Oscara Wilde’a niż do rozrywkowych utworów niskiego lotu.
Estetyzm i elegancja łączą się tu z ekstrawagancją i awanturnictwem, a każdy bohater, choć
emanuje szlachetnym pięknem, ujawnia także demoniczne oblicze.
Akcja ośmioodcinkowego Penny Dreadful rozgrywa się w Londynie w 1891 roku.
Dwoje arystokratów, młoda Vanessa Ives i dojrzały sir Malcolm Murray, usiłują ocalić jego
córkę, Minę, z destrukcyjnego związku z przywódcą grupy wampirów. W tym celu
sprzymierzają się z doktorem Wiktorem Frankensteinem, profesorem Abrahamem Van
Helsingiem i Amerykaninem Ethanem Chandlerem. Pomaga im także Sembene, afrykański
kamerdyner. Walka tej drużyny z hordą krwiopijców jest osią fabularną serialu, a sam motyw
został oczywiście zaczerpnięty z powieści Drakula Brama Stokera.
Znakiem rozpoznawczym współczesnych seriali grozy staje się postmodernistyczna
metoda kolażu. W Penny Dreadful, podobnie jak w American Horror Story, spotykają się
postaci z różnych, odrębnych opowieści grozy, a fabuła opiera się na schematach znanych
horrorów. Pomysł ten okazuje się ożywczy dla starych formuł, czyniąc je atrakcyjnymi dla
dzisiejszej widowni. Rodzi się tylko pytanie – na jak długo? W Penny Dreadful występują
bohaterowie XIX-wiecznej literatury brytyjskiej: Frankensteina, albo współczesnego
Prometeusza Mary Shelley (doktor Wiktor Frankenstein i jego monstrum), wspomnianego
Drakuli (wampiry, profesor Van Helsing, Mina Harker [de domo Murray]) oraz Portretu
Doriana Graya Oscara Wilde’a (Dorian Gray mający cechy zarówno fikcyjnej postaci, jak i
samego pisarza). Postaciom tym przypisane są historie z pierwowzorów literackich – np.
Dorian Gray jest nieśmiertelnym młodzieńcem, który posiada obraz skrywający jego
prawdziwe oblicze. W Penny Dreadful pojawiają się również wilkołak oraz Kuba
1
Rozpruwacz – londyński seryjny morderca, który zawładnął wyobraźnią kultury masowej.
Choć okrucieństwo, z jakim zabija kobiety, paraliżuje strachem całe miasto, wątek tej postaci
zostaje porzucony, co trochę rozczarowuje. Ważną rolę w serialu odgrywa teatr Grand
Guignol, w którym odbywają się krwawe spektakle grozy. To tam znajduje schronienie
pierwszy twór Frankensteina. Grand Guignol był autentycznym teatrem, działającym w
Paryżu w latach 1897–1962. Specjalizował się w pokazach naturalistycznych, pełnych
przemocy horrorów.
Pomysłodawca i scenarzysta Penny Dreadful, John Logan, w entourage’u opowieści
grozy oddaje atmosferę epoki wiktoriańskiej – już oświetlonej światłem elektrycznej żarówki,
lecz wciąż spowitej mrokiem purytanizmu. Akcja rozgrywa się w okresie wkraczania Anglii
w nowoczesność, więc doskonale zostało ukazane napięcie pomiędzy postępem
technologicznym i obyczajowym a starym, konserwatywnym porządkiem. W historiach
bohaterów naukowa racjonalność stale ściera się z magiczną irracjonalnością i, co
najważniejsze, żadne z tych stanowisk nie jest faworyzowane.
Ich wzajemną koegzystencję najpełniej wyraża para protagonistów. Vanessa i sir
Malcolm reprezentują modelowe, choć przeciwstawne światopoglądowo typy wiktorian.
Pierwowzorem dla postaci panny Ives mogłaby być Sara Woodruff, główna bohaterka
powieści Kochanica Francuza Johna Fowlesa. Podobnie jak jej literacka poprzedniczka,
Vanessa wybrała los kobiety upadłej na znak osobistego sprzeciwu wobec ciasnego gorsetu
wiktoriańskiej moralności. Bohaterka cierpi na tajemniczą przypadłość podobną do opętania
przez zło, która otwiera ją na kontakt z tym, co nadprzyrodzone. W rolę Vanessy Ives wcieliła
się Eva Green i jej występ w Penny Dreadful należy do najlepszych w dorobku. Green
pokazała wachlarz swoich umiejętności, tworząc postać złożoną psychologicznie, spowitą
aurą tajemnicy i niedostępną, budzącą ambiwalentne emocje – od współczucia po lęk. Jej
charyzmatyczna kreacja zachwyca w równym stopniu, co role Jessiki Lange w American
Horror Story.
Sir Malcolm (w tej roli rewelacyjny Timothy Dalton), będący opiekunem i
towarzyszem Vanessy, jest twardo stąpającym po ziemi pragmatykiem. Jako przedstawiciel
brytyjskiego kolonializmu, zasłynął wyprawami do Afryki. W ich trakcie stracił jedynego
syna i teraz walczy o córkę uwiedzioną przez wampira. W tym celu zgromadził zespół ludzi o
zróżnicowanych metodach działania, lecz zgodnych z duchem epoki. Doktor Frankenstein i
pomagający mu profesor Van Helsing, podobnie jak sam Murray, przede wszystkim kierują
się rozumem. Zgodnie z założeniami scjentyzmu próbują naukowo wyjaśnić wampiryzm jako
fenomen przyrodniczy, a także kolejny etap ewolucji. W tej grupie racjonalistów pojawia się
2
jeszcze postać egiptologa badającego starożytne hieroglify na ciele martwego wampira. Z
efektów jego ekspertyzy nic jednak nie wynika, choć wydawało się, że będzie to punkt
zwrotny zarówno w poszukiwaniach Miny, jak i w serialu. Tymczasem panna Ives poddaje
się temu, co irracjonalne, posługuje się intuicją i zdolnościami paranormalnymi, m.in.
porozumiewa się z demonami. Serial pokazuje XIX-wieczne zainteresowanie mediumizmem
– w drugim odcinku pojawia się nawet scena seansu spirytystycznego z udziałem Madame
Kali, w którym Vanessa pełni funkcję medium. W konfrontacji z wampirami bohaterowie
uciekają się także do najprostszych rozwiązań, czyli przemocy. W tym szczególnie celuje
Amerykanin Chandler (Josh Hartnett), który jest świetnym rewolwerowcem – zgodnie ze
stereotypem człowieka z Nowego Świata.
W Penny Dreadful wyróżniają się również postaci drugoplanowe, luźno związane z
rozwojem akcji. Rozbudowany został wątek kreatury Wiktora Frankensteina. Dyrektor Grand
Guignolu, który spontanicznie okazał mu serce i przygarnął go do teatru, nadał mu imię
Kaliban na cześć bohatera Burzy Williama Szekspira. Wzorem szekspirowskiego Prospera
poprzez literaturę uczy go wrażliwości i rozbudza pragnienie akceptacji i miłości innych –
zwłaszcza jego stwórcy. Szpetne monstrum zakochuje się w młodej aktorce (motyw Pięknej i
Bestii). Równie tragicznym bohaterem jest sam Frankenstein (w ciekawym wykonaniu
Harry’ego Treadawaya). Niepogodzony z odejściem ukochanej matki, całe swoje życie
podporządkowuje poszukiwaniom sposobu na pokonanie śmierci.
Prawdziwym rarytasem, szczególnie dla miłośników pisarstwa Oscara Wilde’a, jest
postać Doriana Graya. Wydaje się wręcz, że tylko twórcom Penny Dreadful udało się
uchwycić jego niezwykły charakter. Doskonałym wyborem było obsadzenie w roli Doriana
Reeve’a Carneya, amerykańskiego aktora z niewielkim dorobkiem filmowym. Jego
nieskazitelna, młodzieńcza uroda, mająca wyraźny rys androginizmu, doskonale oddaje
dwuznaczność seksualną bohatera (zresztą w serialu jest to eksplicytnie ukazane). Dorian
prezentuje drugie oblicze wiktoriańskiej Anglii – dekadenckie, rozwiązłe i perwersyjne. Ten
młody arystokrata zabija nudę i banał zwyczajnego życia, oddając się estetycznej
kontemplacji świata i zaspokajając wydumane kaprysy. Zgodnie z literackim pierwowzorem
kamera pokazuje go najczęściej w otoczeniu obrazów i orchidei. Serialowy Dorian znajduje
przyjemność także w fotografii – wynalazku XIX wieku. Bohater wchodzi w relacje z
dwiema kobietami – panną Ives i Broną Croft, prostytutką z londyńskiego proletariatu.
Vanessa fascynuje go przenikliwym umysłem oraz magnetycznym urokiem. Jej imię jest
anagramem imienia i nazwiska ukochanej Doriana z powieści Wilde’a – Sybil Vane. Brona
natomiast spełnia jego wyrafinowane zachcianki erotyczne (nieprzypadkowo w tej roli
3
obsadzono Billie Piper, która zagrała w serialu Sekretny dziennik call girl [2007–2011]).
Bohaterka choruje na gruźlicę, a scena, w której podczas płomiennego seksu z Dorianem przy
dźwiękach opery Tristan i Izolda Wagnera opluwa krwią jego twarz, co wywołuje w nim
szczery zachwyt, należy do najbardziej hipnotyzujących momentów. Jej przyjacielem,
kochankiem, a wreszcie asystentem śmierci zostaje Ethan Chandler, gdyż Penny Dreadful nie
stroni od erotycznych trójkątów.
Pomimo nielicznych potknięć serial całościowo odznacza się wysokim poziomem.
Penny Dreadful oferuje widzom wciągającą intrygę, wielowymiarowych bohaterów,
pierwszorzędne aktorstwo oraz wysmakowaną oprawę plastyczną (poza tandetnym wyglądem
samych wampirów, rodem z kina klasy B, które rażą na tle kunsztownej scenografii i
kostiumów reszty postaci). Całość dopełnia znakomita muzyka autorstwa polskiego
kompozytora Abla Korzeniowskiego. Stacja Showtime, zachęcona sukcesem Penny Dreadful
w Stanach Zjednoczonych, podjęła decyzję o realizacji drugiego sezonu – tym razem
powiększonego o dwa odcinki. Jego premiera została zapowiedziana na 2015 rok. Wystąpi w
niej obsada z pierwszego sezonu. John Logan zdradził już pewne szczegóły fabuły nowej
serii. Zapowiada się udana kontynuacja.
4