scenariusz klasy 4-6

SCENARIUSZ ZAJĘĆ KOŁA EDUKACYJNEGO PT. „ BYĆ JAK IGNACY”
Część I – teoretyczna:
Zajęcia dotyczące życia Ignacego Łukasiewicza.
Grupa wiekowa: klasy IV-VI
Wymiar czasu: 2 x 45 minut
Cele ogólne:
 promowanie idei nauki wśród dzieci i młodzieży,
 przywracanie pamięci o wybitnych Polakach i ich wkładzie dla nauki i postępu, w tym
o Ignacu Łukasiewiczu,
 kształtowanie postaw patriotycznych.
Cele operacyjne - uczeń:
 zna biografię Ignacego Łukasiewicza,
 tworzy kalendarium wydarzeń z życia wynalazcy,
 pracuje z mapą Polski,
 wie jak wygląda lampa naftowa i zna jej budowę,
 wyraża opinie na temat dobroczynności wynalazcy,
 poszerza zasób słownictwa: m,in. wie co to destylacja, chemia, nafta, ropa naftowa.
 stosuje się do zasad gry dydaktycznej, gra fair-ply.
Metody pracy:
 metody aktywne (twórczego rozwiązywania problemów),
 praca z tekstem,
 rozmowa kierowana.
Formy pracy:
 indywidualna
 zbiorowa
 grupowa
Środki dydaktyczne:
Karty pracy dla ucznia (załączniki), lampa naftowa, Mapa Polski teraźniejsza
i
z XIX wieku, kostka do gry, pionki do gry, instrukcja gry „Inwestycja”, karty losu x 2, tabela
wyników dla każdego ucznia.
Przebieg zajęć:
CZĘŚĆ WSTĘPNA
Cały cykl zajęć będzie poświęcony wielkiemu polskiemu wynalazcy, który żył ponad 150 lat
temu. O kim, dowiemy się rozwiązując krzyżówkę.
Nauczyciel rysuje na tablicy krzyżówkę. Czyta pytania, uczniowie wspólnie odgadują hasła
związane Ignacym Łukasiewiczem.
3.
6.
11. W
I
K
E
O
R
1.
U
K
Ł
A
D
2.
S
T
U
D
I
A
I
A
R
K
A
4.
L
A
M
P
A
5.
D
E
S
T
Y
L
P
A
L
N
I
A
7.
A
P
T
E
K
A
8.
L
W
Ó
W
9.
K
I
T
E
L
10. C
H
E
M
C
A
S
T
N
I
Z
A
C
I
A
J
A
Słoneczny lub okresowy.
Wyższe lub doktoranckie.
Pierwiastek chemiczny na literę s, o barwie jasnożółtej.
Nocna lub naftowa.
Rozdzielenie ciekłej mieszaniny wieloskładnikowej poprzez odparowanie,
a następnie skroplenie jej składników.
6. Miejsce, w którym górnicy zajmują się wydobyciem z ziemi kopalin użytecznych:
węgla kamiennego, soli czy ropy naftowej i gazu ziemnego.
7. Sklep, w którym sprzedaje się leki.
8. Miasto, kiedyś należało do Polski, dziś na terach Ukrainy.
9. Odzież ochronna zakładana w laboratoriach, szpitalach, aptekach.
10. Nauka badająca naturę i właściwości substancji.
11. Platforma…………….…….. przeznaczona do wykonywania odwiertów pod
dnem akwenów.
1.
2.
3.
4.
5.
CZĘŚĆ GŁÓWNA
1. Przeczytajcie życiorys tego znanego Polaka (może przeczytać też nauczyciel). Na
podstawie tekstu (załącznik nr 1) uporządkuj wydarzenia z życia Ignacego
Łukasiewicza w kolejności chronologicznej, od jego narodzin do śmierci. Ponumeruj
wydarzenia od 1 do 10.
Uczniowie otrzymują kartę pracy z zadaniem do wykonania.
Jan Boży Józef Ignacy Łukasiewicz przyszedł na świat w zubożałej rodzinie
szlacheckiej w 1822 roku we wsi Zaduszniki z ojca Józefa i matki Apolonii ze
Świetlików. W 1836 roku ukończył 4 klasy gimnazjum Ojców Pijarów
w Rzeszowie i z powodu ciężkich warunków materialnych w rodzinie
rozpoczął pracę w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie. Wstąpił tam
do tajnej organizacji patriotycznej i pod zarzutem nielegalnej działalności
skierowanej przeciwko zaborcy został aresztowany w 1846 roku i przebywał
w więzieniu do 1848 r. Po wyjściu z więzienia rozpoczął pracę w aptece
"Pod Gwiazdą" Piotra Mikolascha we Lwowie. W latach 1850-1852
studiował farmację na Uniwersytetach w Krakowie i Wiedniu. W 1852 r.
w Wiedniu uzyskał tytuł magistra farmacji i wrócił do pracy w aptece Piotra
Mikolascha, gdzie objął stanowisko prowizora. W latach 1852-1853 Ignacy
Łukasiewicz wspólnie z Janem Zehem prowadził na zapleczu apteki badania
nad ropą naftową. Po oczyszczeniu tego płynu uzyskał naftę świetlną. 31
lipca 1853 w szpitalu na lwowskim Łyczakowie zapłoneły po raz pierwszy lampy naftowe, które wykonał
blacharz lwowski Adam Bratkowski, według projektu Łukasiewicza.
Datę 31 lipca 1853 roku uważa się za datę powstania polskiego przemysłu naftowego. Na przełomie lat
1853/54 Łukasiewicz opuścił Lwów i przeniósł się w pobliże terenów roponośnych - do Gorlic, gdzie
dzierżawił aptekę. Nie zaprzestał prac nad doskonaleniem procesu otrzymywania nafty.
W 1854 roku wspólnie z Tytusem Trzecieskim założył pierwszą na świecie spółkę naftową, która zaczęła
wydobywać i eksploatować ropę w Bóbrce k. Krosna.
W 1856 roku na skutek uzyskania znaczących ilości ropy Łukasiewicz założył w Ulaszowicach pierwszą na
ziemiach polskich destylarnię ropy naftowej. Następne destylarnie Łukasiewicza to: destylarnia
w Klęczanach (1858) prowadzona wspólnie z Eugeniuszem Zielińskim, kolejna w Polance (1861) i w
Chorkówce (1865).
Łukasiewicz cały czas pracował nad udoskonaleniem przetwórstwa ropy, efektem czego były nagrody za
eksponowane produkty naftowe na wystawach w Jaśle, Lwowie i Wiedniu.
Doskonalił również na terenie kopalni Bóbrka technikę wiercenia otworów za ropą. Wprowadził do użytku
wiertnicę ręczną (1862), później zastosował maszyny parowe do napędu wiertnic. Czynił też starania
o założenie szkoły górniczej w Bóbrce.
Łukasiewicz był człowiekiem o wybitnych cechach charakteru. Wspierał finansowo ruchy narodowowyzwoleńcze, budował szkoły, kościoły, drogi i mosty. Stał na czele Krajowego Towarzystwa Naftowego.
Założył prowadzoną przez żonę Honoratę Szkołę Koronkarską dla dziewcząt w Chorkówce. Na kopalni
Bóbrka założył tzw. Kasę Bracką (odpowiednik dzisiejszego ZUS). Za działalność charytatywną papież Pius
IX w 1873 roku nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył Orderem Św. Grzegorza.
Ignacy Łukasiewicz zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku na zapalenie płuc i został pochowany na
cmentarzu parafialnym w Zręcinie.
____Działalność konspiracyjna, pobyt w więzieniu.
____Łukasiewicz odkrywa naftę i konstruuję lampę.
_1__Narodziny w Zadusznikach.
____Rozwój przemysłu naftowego.
____Śmierć na zapalenie płuc i pochówek na cmentarzu w Zaręcinie,
____Praca w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie.
____Działalność społeczna i charytatywna- wręczenie odznaczenia orderu
św. Grzegorza.
____Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem Wiedeńskim.
____Założenie pierwszej na świecie kopalni Ropy Naftowej w Bóbrce.
____Założenie rafinerii w Ulaszowicach.
Po wykonaniu i omówieniu zadania nauczyciel prezentuje portrety Iganacego Łukasiewicza,
zdjęcia znaczków i monet ukazujące podobizny wynalazcy.
50 zł w PRL
Znaczki – 100 rocznica śmierci Łukasiewicza
2. Obejrzyj lampę naftową. Zapoznaj się z jej budową. Wyrazami podanymi w tabelce
uzupełnij podpisy do zdjęcia (załącznik nr 2).
Nauczyciel przedstawia zdjęcia pierwszej lampy skonstruowanej przez Łukasiewicza
oraz inne rodzaje lamp. Jeśli jest to możliwe prezentuje prawdziwy okaz. Nauczyciel
czyta uczniom ciekawostkę.
płomień, knot, palnik, paliwo, szkło, rurka, regulacja płomienia, kolba
CIEKAWOSTKA:
Lampa została pierwszy raz użyta podczas nocnej operacji w szpitalu we Lwowie.
Zabieg przeprowadzony 31 lipca 1853 roku zakończył się pełnym sukcesem, o czym
informowały wszystkie gazety w Galicji.
3. Ignacy Łukasiewicz dostrzegał potencjał ropy naftowej. Zachowały się jego słowa:
„Ten płyn to przyszłe bogactwo kraju, to dobrobyt i pomyślność dla jego
mieszkańców, to nowe źródło zarobków dla biednego ludu i nowa gałąź przemysłu,
która obfite zrodzi owoce”.
 Jak rozumiesz jego słowa?
 Czy uważasz, że był dobrym prorokiem? Czy jego słowa sprawdziły się?
 Co wiesz o rozwoju polskiego przemysłu naftowego?
 Jak myślisz, dlaczego mimo sukcesów kopalni Łukasiewicza, Polska nie stała się
potentatem ropy naftowej?
Wyjaśnienie:
Łukasiewicz bardzo poważnie zajął się organizacją przemysłu naftowego. Jego działania
były na tyle skuteczne, że przez pół wieku Podkarpackie dostarczało najwięcej ropy naftowej
na świecie. Przyjeżdżali tu nafciarze z Ameryki, Rosji, i Imperium Brytyjskiego, by
podpatrywać metody destylacji i wydobycia. Jednak wydajność złóż spadła, na świecie
odkryto bogatsze pola i przestaliśmy się liczyć jako naftowa potęga.
Przedstawienie zdjęcia pokazującego kopalnie w Bóbrce (załącznik nr 4.)
Załącznik nr 3.- Mapa Polski wskazująca złoża ropy naftowej. Według najnowszych
zestawień w Polsce mamy 84 złoża ropy naftowej. Pozornie dużo, ale te złoża są niewielkie,
wiele z nich jest prawie zupełnie wyczerpanych. Własnej ropy starcza zaledwie na pokrycie
4% krajowego zapotrzebowania. Poszukiwania nowych złóż trwają, ale geolodzy nie
spodziewają się większych odkryć.
4. Ignacy Łukasiewicz znany był też ze swej dobroczynności , nazywano go Ojcem
Ignacym. Wyjaśnij myśl: „Łukasiewicz chciał swym wynalazkiem i umysłem
służyć ludzkości, a nie wyzyskiwać ją”.
CIEKAWOSTKA:
Ponoć odwiedził go sam John Rockeffeler (amerykański przedsiębiorca naftowy, nazywany
„królem nafty”. Uważa się go za najbogatszego człowieka w historii.) i chciał za
udostępnienie tajemnic technologicznych zapłacić ogromne pieniądze. Łukasiewicz
propozycji nie przyjął- podzielił się swoją wiedzą za darmo!
Wyjaśnienie:
Działalność dobroczynna Łukasiewicza:
 oddawał drzewo ze swoich lasów na budowę domów,
 wznosił szkoły, finansował pomoc dla młodzieży
 prowadził aptekę i bezpłatnie leczył ludzi,
 budował drogi, fundował kościoły,
 zakonom i parafianom dostarczał węgiel za darmo,
 założył szkołę koronkarską dla dziewcząt,
 członek Rady Powiatowej w Krośnie,
 poseł do Sejmu Galicyjskiego.
5. Gra dydaktyczna utrwalająca fakty z życia Ignacego Łukasiewicza wzorowana na
grze „Monopol”, do zagrania w grupach 2-6 osobowych.
Załącznik nr 4. (karty losu, pionki, instrukcja, tabela wyników) i załącznik nr 5.
(plansza do gry „Inwestycja”).
CZĘŚĆ KOŃCOWA
Podsumowanie w formie quizu. Nauczyciel czyta zdania związane z zajęciami. Uczniowie
podnoszą zielone karteczki, jeżeli uważają, że zdanie jest prawdziwe, czerwone- fałszywe.










Ignacy Łukasiewicz żył w XX wieku,
Pierwsza lampa naftowa została użyta w szpitalu we Lwowie,
Ignacy Łukasiewicz współpracował z austriackim zaborcą,
Pierwsza kopalnia ropy naftowej powstała w Ropiance,
Ignacy Łukasiewicz był posłem na sejm,
Ignacy Łukasiewicz wyemigrował do Francji,
Ignacy Łukasiewicz budował drogi i fundował szkoły.
Ignacy Łukasiewicz opracował teorię heliocentryczną,
Pierwsza kopalnia ropy naftowej postała w Bóbrce,
Ignacy Łukasiewicz można nazwać szejkiem z Galicji.
MATERIAŁY DLA UCZNIA
Załącznik nr 1.
Jan Boży Józef Ignacy Łukasiewicz przyszedł na świat
w zubożałej rodzinie szlacheckiej w 1822 roku we wsi Zaduszniki
z ojca Józefa i matki Apolonii ze Świetlików. W 1836 roku
ukończył 4 klasy gimnazjum Ojców Pijarów w Rzeszowie i z
powodu ciężkich warunków materialnych w rodzinie rozpoczął
pracę w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie. Wstąpił tam
do tajnej organizacji patriotycznej i pod zarzutem nielegalnej
działalności skierowanej przeciwko zaborcy został aresztowany
w 1846 roku i przebywał w więzieniu do 1848 r. Po wyjściu
z więzienia rozpoczął pracę w aptece "Pod Gwiazdą" Piotra
Mikolascha we Lwowie. W latach 1850-1852 studiował farmację
na Uniwersytetach w Krakowie i Wiedniu. W 1852 r. w Wiedniu
uzyskał tytuł magistra farmacji i wrócił do pracy w aptece Piotra Mikolascha, gdzie objął
stanowisko prowizora. W latach 1852-1853 Ignacy Łukasiewicz wspólnie z Janem Zehem
prowadził na zapleczu apteki badania nad ropą naftową. Po oczyszczeniu tego płynu uzyskał
naftę świetlną. 31 lipca 1853 w szpitalu na lwowskim Łyczakowie zapłoneły po raz pierwszy
lampy naftowe, które wykonał blacharz lwowski Adam Bratkowski, według projektu
Łukasiewicza.
Datę 31 lipca 1853 roku uważa się za datę powstania polskiego przemysłu naftowego. Na
przełomie lat 1853/54 Łukasiewicz opuszcił Lwów i przeniósł się w pobliże terenów
roponośnych - do Gorlic, gdzie dzierżawił aptekę. Nie zaprzestał prac nad doskonaleniem
procesu otrzymywania nafty.
W 1854 roku wspólnie z Tytusem Trzecieskim założył pierwszą na świecie spółkę naftową,
która zaczęła wydobywać i eksploatować ropę w Bóbrce k. Krosna.
W 1856 roku na skutek uzyskania znaczących ilości ropy Łukasiewicz założył
w Ulaszowicach pierwszą na ziemiach polskich destylarnię ropy naftowej. Następne
destylarnie Łukasiewicza to: destylarnia w Klęczanach (1858) prowadzona wspólnie
z Eugeniuszem Zielińskim, kolejna w Polance (1861) i w Chorkówce (1865).
Łukasiewicz cały czas pracował nad udoskonaleniem przetwórstwa ropy, efektem czego były
nagrody za eksponowane produkty naftowe na wystawach w Jaśle, Lwowie i Wiedniu.
Doskonalił również na terenie kopalni Bóbrka technikę wiercenia otworów za ropą.
Wprowadził do użytku wiertnicę ręczną (1862), później zastosował maszyny parowe do
napędu wiertnic. Czynił też starania o założenie szkoły górniczej w Bóbrce.
Łukasiewicz był człowiekiem o wybitnych cechach charakteru. Wspierał finansowo ruchy
narodowo-wyzwoleńcze, budował szkoły, kościoły, drogi i mosty. Stał na czele Krajowego
Towarzystwa Naftowego. Założył prowadzoną przez żonę Honoratę Szkołę Koronkarską dla
dziewcząt w Chorkówce. Na kopalni Bóbrka założył tzw. Kasę Bracką (odpowiednik
dzisiejszego ZUS). Za działalność charytatywną papież Pius IX w 1873 roku nadał mu tytuł
Szambelana Papieskiego i odznaczył Orderem Św. Grzegorza.
Ignacy Łukasiewicz zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku na zapalenie płuc i został
pochowany na cmentarzu parafialnym w Zręcinie.
____Działalność konspiracyjna, pobyt w więzieniu.
____Łukasiewicz odkrywa naftę i konstruuję lampę.
_1__Narodziny w Zadusznikach.
____Rozwój przemysłu naftowego.
____Śmierć na zapalenie płuc i pochówek na cmentarzu w Zaręcinie,
____Praca w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie.
____Działalność społeczna i charytatywna- wręczenie odznaczenia orderu
św. Grzegorza.
____Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem Wiedeńskim.
____Założenie pierwszej na świecie kopalni Ropy Naftowej w Bóbrce.
____Założenie rafinerii w Ulaszwicach.
Załącznik nr 2.
płomień, knot, palnik, paliwo, szkło, rurka, regulacja płomienia, kolba
Załącznik nr 3.
Załącznik nr 4.
LOSY DO GRY „INWESTYCJA”
LOS
Pożar w destylarni
w Ulaszowicach
Zyski z
destylarni
spadają o
połowę
LOS
Inicjujesz Kasy
Gminneorganizujesz
ludności wiejskiej
krótkoterminowe i
nieoprocentowane
pożyczki
Wszyscy gracze
biją ci brawo
LOS
Otwierasz
dodatkową
produkcję-
Podwajasz
zyski z
dowolnej
rafinerii
LOS
LOS
LOS
Zostajesz
magistrem
farmacji- studia na
Uniwersytecie
Jagiellońskim,
potem Wiedeńskim
Zostajesz posłem –
Sejm Galicyjski
Zorganizowałeś
Kongres Naftowy
Masz
dodatkowy
ruch
Podwajasz
wydobycie
(zysk) z
dowolnej
kopalni
Plus 200 zysku
w dowolnej
aptece
LOS
LOS
LOS
LOS
Zakładasz Szkołę
Koronkarską dla
dziewcząt w
Chorkówce
Oddajesz drewno
ze swoich lasów na
budowę domów
Budujesz drogi,
fundujesz kościoły
Podwajasz zysk
z dowolnej
posiadłości
Pracownicy są
ci wdzięczni,
masz
dodatkowy
ruch
Za działalność
charytatywną
papież nadaje ci
tytuł Szambelana
Papieskiego.
Masz
dodatkowy
ruch
Możesz nabyć
dowolną
posiadłość,
której jeszcze
nie posiadasz
PIONKI do wydrukowania- znaczki okolicznościowe:
TABELA WYNIKÓW
Imię i nazwisko…………………………………………………
Inwestycje
Tura I Tura II Tura III Tura IV Tura V
Apteka w Łańcucie
Produkcja pierwszych
lamp naftowych
Kopalnia w Bóbrce
Apteka w Rzeszowie
Rafineria w
Klęczanach
Kopalnia Ropianka
Destylarnia
Apteka we Lwowie
Kopalnia w Wisznie
Kasa Bracka
Kopalnia w Smerczne
Apteka w Jaśle
Rafineria w
Chorkowie
Rafineria w Ropie
Krajowe Towarzystwo
Naftowe
SUMA
(w Guldenach)
RAZEM Z WSZYTSTKICH TUR………………………………
INSTRUKCJA:
Gra dla 2-6 graczy.
Pionki stawiamy na polu START (wydrukowane wizerunki Ignacego
Łukasiewicz). Grę rozpoczyna najmłodszy gracz. Można grać dowolną ilość
tur. Wersja rozszerzona- nie można nabywać tych samych inwestycji co inny
gracz.
Celem gry jest uzyskanie jak największego zysku (liczone w Guldenach).
Wygrywa ten kto ma w tabeli wyników zapisaną największą ilość pieniędzy
(w Guldenach).
Zysk uzyskujesz z różnych inwestycji. Inwestycje uzyskujesz poprzez stanięcie
na nich pionkiem. Zysk z inwestycji wpisujesz do swojej tabeli wyników.
Inwestycje raz nabyte, przepisujemy w kolejnych turach.
Apteki – Każda apteka podwaja zysk z innych aptek. Gdy masz wszystkie aptek
zysk jest podwajany w kolejnej turze.
Gdy gracz stanie na polu LOS, ciągnie kartę, która w sposób pośredni lub
bezpośredni wpływa na grę.
Na planszy są 4 pola specjalne: Start, Szpital, Więzienie, Szkoła. Na polu start
rozpoczynamy rozgrywkę. Po kolejnym jego przekroczeniu sumujemy zyski na
karcie gracza i rozpoczynamy nową turę. Drugim polem jest Szpital. Gracz,
który odwiedzi to pole poprzez swój wpływ na rozwój oświetlenia, uzyskuje
jednorazowy bonus, plus jeden do rzutu kostką, w dowolnym momencie gry.
Bonusy się nie sumują. Trzecim polem jest więzienie, gracz za swoją działalność
konspiracyjną, trafia do więzienia i traci dwie tury. Czwartym polem jest szkoła.
Gracz, który stanie na tym polu, może podwoić zyski z dowolnej inwestycji.
Bonus jest stały i nie można go używać kilka razy na jednym polu.
Załącznik nr 5.
PLANSZA DO GRY „INWESTYCJA”
SCENARIUSZ ZAJĘĆ KOŁA EDUKACYJNEGO PT. „ BYĆ JAK IGNACY
Część II – praktyczna:
Zajęcia polegające na przeprowadzeniu prostych doświadczeń naukowych.
Grupa wiekowa: klasy IV-VI
Wymiar czasu: 2 x 45 minut
Cele ogólne:
 promowanie idei nauki wśród dzieci i młodzieży,
 przywracanie pamięci o wybitnych Polakach i ich wkładzie w rozwój nauki, w tym o
Ignacym Łukasiewiczu,
 kształtowanie postaw patriotycznych,
 rozwijanie umiejętności pracy metodą naukową.
Cele operacyjne – uczeń:
 zna i rozumie pojęcia hipoteza, próba kontrolna, próba badawcza, obserwacje i
wnioski,
 potrafi samodzielnie przeprowadzić doświadczenie,
 potrafi wykonać dokumentację doświadczenia,
 rozróżnia obserwacje i wnioski,
 potrafi współpracować z innymi.
Metody pracy:
 pogadanka,
 praca doświadczalna,
 praca ze scenariuszami doświadczeń,
 praca z kartami doświadczeń.
Formy pracy:
 praca indywidualna
 praca grupowa
Środki dydaktyczne i materiały:
Scenariusze doświadczeń, karty doświadczeń, wydrukowane pojęcia związane
z doświadczeniami i ich definicje, aparat fotograficzny, szklane, niewielkie butelki
z metalowymi nakrętkami, nafta, olej rzepakowy, ręcznik papierowy, zapałki z draską,
wkręty, młotek, cylindry miarowe, płynny miód, czerwony syrop do napojów, płyn do mycia
naczyń, woda, olej, nafta, spirytus, kubki plastikowe, barwniki spożywcze w różnych
kolorach, strzykawki 50 ml, soda oczyszczona, łyżeczka, ocet, świeczki, głośniki
komputerowe, sprzęt grający, niewielkie kartony, kamera szerokokątna, mała latarka, srebrna
taśma klejąca, około metrowej wysokości stabilny podest.
Przebieg zajęć:
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1. Zajęcia będą miały charakter eksperymentalny. Każdy uczeń indywidualnie
przeprowadzi doświadczenia i je opisze.
2. Przypomnienie zasad, którymi należy kierować się przeprowadzając doświadczenia.
Nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Jakimi zasadami należy kierować się podczas
przeprowadzania doświadczenia?”
Spodziewane odpowiedzi uczniów:
 Pracujemy zgodnie z wytycznymi i w oparciu o scenariusz,
 Wszelkie zmiany w scenariuszu doświadczenia konsultujemy z nauczycielem
przed ich wykonaniem,
 Wszystkie wypadki niezwłocznie zgłaszamy nauczycielowi,
 Dokumentujemy przeprowadzane doświadczenie.
3. Przypomnienie pojęć: problem badawczy, materiały, przebieg doświadczenia,
hipoteza, próba badawcza, próba kontrolna, obserwacje, wnioski, dokumentacja
doświadczenia, karta doświadczenia.
Uczniowie dostają zestaw porozcinanych pojęć i ich definicji, ich zadaniem jest
przyporządkowanie pojęć do definicji. (Załącznik 1).
4. Jeśli zadanie sprawia uczniom problem nauczyciel naprowadza ich na prawidłowe
rozwiązanie dodatkowo tłumacząc niejasne zagadnienia.
CZĘŚĆ WSTĘPNA
5. Na zajęciach wykonamy pięć doświadczeń: Dlaczego lampa naftowa płonie?,
Kolumna rektyfikacyjna – jako to działa?, Wulkan sodowy, Tańczący płomień i Stan
nieważkości (scenariusze doświadczeń stanowią załączniki 2-6). Podczas ich
wykonywania uczniowie wykorzystują zgromadzone materiały.
Jeżeli do wykonania doświadczeń nauczycie zdecyduje się na użycie innych niż
wymienione w opisie materiałów należy wyjaśnić uczniom czym i jak mają się posłużyć.
6. Przed przystąpieniem do pracy należy upewnić się, że uczniowie wiedzą w jaki sposób
posługiwać
się
scenariuszami
i kartami doświadczeń(karta doświadczenia – załącznik 7).
Nauczyciel omawia poniższe punkty:
 Dla każdego doświadczenia wypełniamy osobną kartę pracy,
 Scenariusz należy przeczytać w całości przed przystąpieniem do wykonywania
doświadczenia,
 Należy zgromadzić wszystkie niezbędne materiały,
 Powtórnie przeczytać przebieg doświadczenia i upewnić się, że wszystkie etapy
jego wykonania są zrozumiałe,
 Należy sformułować problem badawczy, hipotezę, określić próbę kontrolna
i badawczą, a następnie wypełnić punkty 1-7 w karcie doświadczenia,
 Uczeń w karcie doświadczenia wpisuje faktycznie użyte materiały, oraz opisuje
przebieg doświadczenia własnymi słowami,
 Przystępujemy do wykonania doświadczenia postępując ściśle według wytycznych
i zachowując ostrożność,
 Punkt 8 w karcie doświadczenie należy wypełniać w trakcie jego wykonywania lub
tuż po jego zakończeniu,
 Należy uważnie obserwować układ doświadczalny i starannie wypełnić punkt 9 na
karcie doświadczenia,
 Po kilkukrotnym powtórzeniu doświadczenia wyciągamy wnioski i zapisujemy je
w punkcie 10 karty pracy. Kilkukrotne powtórzenie uzyskamy, jeśli każdy z
uczniów wykona doświadczenie raz i podzieli się z kolegami swoimi
obserwacjami.
7. Uczniowie wykonują doświadczenia w wybranej przez siebie kolejności. Dzieją się
dostępnymi
materiałami
i miejscem. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, w razie potrzeby służąc im pomocą.
8. Uczniowie mogą dokumentować swoja pracę w formie opisów, rysunków, zdjęć lub
filmów.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
9. Nauczyciel prosi każdego z uczniów o omówienie wykonanego doświadczenia.
10.Nauczyciel wybiera, które doświadczenie będzie omawiane. Każdy z uczniów kolejno
opowiada o wynikach wybranego przez nauczyciela doświadczenia. W ten sposób
należy omówić wszystkie doświadczenia.
11.Nauczyciel kontroluje wypowiedzi uczniów i ich poprawność. Jeżeli wypowiedź
ucznia budzi wątpliwości co do przebiegu lub obserwacji nauczyciel wykonuje do
doświadczenie wraz z uczniami.
12.Nauczyciel zbiera i przechowuje karty doświadczeń do następnych zajęć.
MATERIAŁY DLA UCZNIA
Załącznik nr 1.
Problem badawczy
Zagadnienie, które będziemy badać. Często w formie
pytania.
Materiały
Wszystkie
rzeczy
doświadczenia.
Przebieg
doświadczenia
Opis czynności jakie należy kolejno wykonać w celu
przeprowadzenia doświadczenia.
Hipoteza
Twierdzenie, które wydaje się być rozwiązaniem
problemu badawczego. Formułujemy ją przed
wykonaniem doświadczenia, a po jego wykonaniu
przyjmujemy ją jako prawdziwą lub odrzucamy.
potrzebne
do
wykonania
Próba badawcza
To próba, w której dokonujemy badania. Najlepiej
powtórzyć ją kilkakrotnie dokładnie w ten sam sposób
i sprawdzić, czy wynik zawsze jest taki sam.
Próba kontrolna
Sprawdza prawidłowość wykonania
i poprawność wstępnych założeń.
Obserwacje
Wszystko co można zaobserwować wszystkimi zmysłami
podczas przeprowadzania doświadczenia.
Wnioski
Ogólna prawidłowość jaką można zaobserwować po
przeprowadzeniu doświadczenia. Do ich wyciagnięcia
niezbędne są obserwacje.
Dokumentacja
doświadczenia
Opis, rysunki, zdjęcia lub filmy pozwalające utrwalić
przebieg doświadczenia.
Karta
doświadczenia
doświadczenia
Karta, na której w punktach wypisane jest wszystko co
powinniśmy zrobić przed i w trakcie przeprowadzenia
doświadczenia. Znajduje się na niej miejsce także na
obserwacje
i
wnioski.
Załącznik nr 2.
DLACZEGO LAMPA NAFTOWA PŁONIE?
Materiały:
 trzy szklane, jednakowe butelki z metalowymi nakrętkami
 nafta
 olej rzepakowy
 ręcznik papierowy
 zapałki z draską
 wkręt
 młotek
 cylinder miarowy
Przebieg doświadczenia:
1. Zapewnij sobie dużo wolnego miejsca tak, aby w trakcie wykonywania przez
Ciebie eksperymentu nikt nie potrącił Twojego stanowiska pracy.
2. Zdejmij nakrętkę z butelki.
3. Za pomocą wkrętu i młotka zrób w nakrętce dziurę.
4. Z ręcznika papierowego wytnij pasek o szerokości około 2 cm.
5. Skręć pasek ręczniak w knot.
6. Przeciągnij knot przez otwór w nakrętce. powinien wystawać około 0,5 cm
ponad nakrętkę.
7. Włóż knot do butelki i zakręć nakrętkę.
8. Wykonaj trzy jednakowe lampy naftowe według powyższego opisu.
9. Zdejmij nakrętki z dwóch butelek.
10.Do pierwszej wlej naftę, a do drugiej olej rzepakowy, odmierzając za
pomocą cylindra jednakowe objętości płynów.
11.Umieść knoty w napełnionych butelkach i zakręć nakrętki.
12.Poczekaj, aż całe knoty nasiąkną płynami.
13.Ustaw trzy lampy, pustą, z naftą i z olejem rzepakowy obok siebie.
14.Podpal trzy lampy w tym samym momencie.
15.Obserwuj uważnie co się dzieje.
16.Zachować szczególną ostrożność od momentu podpalenia lamp.
Załącznik nr 3.
KOLUMNA REKTYFIKACYJNA – JAK TO DZIAŁA?
Materiały:
 Dwa litrowe cylindry miarowe
 2 x 50 ml płynnego miodu
 2 x 50 ml czerwonego syropu do napojów
 2 x 50 ml płynu do mycia naczyń
 2 x 50 ml wody
 2 x 50 ml oleju
 2 x 50 ml nafta
 2 x 50 ml spirytusu
 Kubki plastikowe
 Barwniki spożywcze w dwóch kolorach
 7 strzykawek 50 ml
Przebieg doświadczenia:
1. W plastikowym kubku wymieszaj wodę z barwnikiem spożywczym w
dowolnym kolorze.
2. W drugim kubku wymieszaj spirytus z barwnikiem spożywczym w innym
kolorze.
3. Do pierwszego cylindra za pomocą strzykawek:
i. wlej ostrożnie 50 ml płynnego miodu
b. wlej ostrożnie 50 ml syropu do napojów
c. wlej ostrożnie 50 ml płynu do mycia naczyń
d. wlej ostrożnie 50 ml zabarwionej wody
e. wlej ostrożnie 50 ml oleju
f. wlej ostrożnie 50 ml zabarwionego spirytusu.
4. Do każdej substancji używaj osobnej strzykawki.
5. Do drugiego cylindra wlej wszystkie ciecie w dowolnej kolejności, staraj się
jednak nie mieszać substancji.
6. Obserwuj uważanie oba cylindry.
Załącznik nr 4.
WULKAN SODOWY
Materiały:






Cztery kubeczki plastikowe
Soda oczyszczona
Ocet
Woda
Cylinder miarowy
łyżeczka
Przebieg doświadczenia:
1. Do dwóch kubeczków wsyp tyle samo sody oczyszczonej.
2. Za pomocą cylindra miarowego odmierz po tyle samo wody i octu. Obie
substancje umieść w czystych kubeczkach.
3. Pamiętaj, aby płyny odmierzać czystymi, umytymi przyrządami.
4. W tym samym momencie zalej jeden kubeczek z sodą wodą, a drugi octem.
5. Obserwuj uważnie efekt.
Załącznik nr 5.
TAŃCZĄCY PŁOMIEŃ
Materiały:
 Dwie jednakowe świeczki
 Zapałki z draską
 Głośniki komputerowe
 Sprzęt grający
Przebieg doświadczenia:
1. Podłącz głośniki do sprzętu grającego i sprawdź, czy działają.
2. Ustaw urządzenia na maksymalną moc głosu.
3. Zapal obie świeczki.
4. Ustaw jedną świeczkę tuż przed głośnikami.
5. Drugą świeczkę ustaw kilka metrów dalej.
6. Włącz muzykę, aby popłynęła przez głośniki.
7. Obserwuj obie świeczki.
Załącznik nr 6.
STAN NIEWAŻKOŚCI
Materiały:
 Niewielki karton, na przykład po butach
 Mała figurka lub piłeczka
 Kamera szerokokątna, może być wbudowana w telefon
 Mała latarka
 Srebrna taśma klejąca
Przebieg doświadczenia:
1. Wewnątrz kartonu zamontuj za pomocą taśmy kamerę, tak aby obejmowała
jak największą część pudełka, a także latarkę, tak aby oświetlała jak
największy obszar.
2. Umieść wewnątrz pudełka figurkę.
3. Włącz nagrywanie w kamerze.
4. Zamknij pudełko i odczekaj chwilę.
5. Otwórz pudełko i obejrzyj film upewniając się, że wszystko było widoczne.
6. Znajdź co najmniej metrowej wysokości podest, z którego będziesz mógł
bezpiecznie zeskoczyć.
7. Ponownie włącz nagrywanie i zamknij pudełko.
8. Zeskocz z pudełkiem z podestu. Jeśli boisz się sam zeskoczyć poproś o to
kogoś dorosłego.
9. Obejrzyj nagrany film.
Załącznik nr 7.
KARTA DOŚWIADCZENIA
1. Data przeprowadzenia doświadczenia:
……………………………………………………………………………………
……..……………………………………………………………………………
…
2. Imię i Nazwisko osoby przeprowadzającej doświadczenie:
……………………………………………………………………………………
……..…………………………………………………………………………….
3. Problem badawczy:
……………………………………………………………………………………
……..……………………………………………………………………………
………………..…………………………………………………………………
………………………..…………………………………………………………
………………………………..…………………………………………………
………………………………………..…………………………………………
4. Materiały:
……………………………………………………………………………………
……..…………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………..……………………
……………………………………………………………………..……………
……………………………………………………………………………..……
…………………………………………………………………………………….
.……………………………………………………………………………………
……..……………………………………………………………………………
……………..……………………………………………………………………
……………………..……………………………………………………………
5. Hipoteza:
……………………………………………………………………………………
……..…………………………………………………………………………..…
…………………..………………………………………………………………
…………………………..………………………………………………………
…………………………………..………………………………………………
…………………………………………..……………………………………….
6. Próba badawcza:
……………………………………………………………………………………
……..…………………………………………………………………………..…
……………………………..……………………………………………………
……………………………………..……………………………………………
……………………………………………..……………………………………
……………………………………………………..……………………………
……………………………………………………………..……………………
……………………………………………………………………..……………
7. Próba kontrolna:
……………………………………………………………………………………
……..…………………………………………………………………………..…
…………………………..………………………………………………………
…………………………………..………………………………………………
…………………………………………..………………………………………
…………………………………………………..………………………………
…………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………..………………
8. Przebieg doświadczenia:
……………………………………………………………………………………
……..…………………………………………………………………………..…
………………………………………………..…………………………………
………………………………………………………..…………………………
………………………………………………………………..…………………
………………………………………………………………………..…………
………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………
…..………………………………………………………………………………
…………..………………………………………………………………………
…………………..………………………………………………………………
…………………………..………………………………………………………
…………………………………..………………………………………………
…………………………………………..………………………………………
…………………………………………………..………………………………
…………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………..………………
…………………………………………………………………………..………
…………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………
……..……………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………………
……………………………………..……………………………………………
………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………
9. Obserwacje (mogą być dodatkowo opatrzone dokumentacją wizualną):
……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
……………………..……………………………………………………………
……………………………..……………………………………………………
……………………………………..……………………………………………
……………………………………………..……………………………………
……………………………………………………..……………………………
……………………………………………………………..……………………
……………………………………………………………………..……………
……………………………………………………………………………..……
…………………………………………………………………………………….
.……………………………………………………………………………………
……..……………………………………………………………………………
……………..……………………………………………………………………
……………………..……………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………………
……………………………………..……………………………………………
……………………………………………..……………………………………
……………………………………………………..……………………………
……………………………………………………………..……………………
……………………………………………………………………..……..………
………………………………………………………………………………….
10.Wnioski:
……………………………………………………………………………………
…..………………………………………………………………………….……
……………………..……………………………………………………………
……………………………..……………………………………………………
……………………………………..……………………………………………
……………………………………………..……………………………………
……………………………………………………..……………………………
………………………………………………………..…………………………
………………………………………………………………..…………………
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA DLA NAUCZYCIELA:
Czarkowski J., Siwicki M.; Plakat naukowy. Narzędzie informacji
i upowszechniania wiedzy; Nowoczesne Mazowsze, Warszawa 2015
BIBLIOGRAFIA:
„Pionierzy. Poczet niewiarygodnie pracowitych Polaków” Marta Dzienkiewicz
„Szejk z Galicji” Włodzimierz Bonusiak
„Historia Polskiego Przemysłu Naftowego” Macej Boryń, Andrzej Chodubski,
Bartosz Duraj,
„Lampy naftowe- ocalić od zapomnienia” Teresa Jabłońska
http://bobrka.pl/pl/ignacy_lukasiewicz
http://ignacylukasiewicz.pl/